@i mahAvastu avadAna ##vol.II## @ii bauddha-saMskRta-granthAvalI-14 mahAvastu avadAnaM [dvitIya: khaNDa:] mithilAvidyApIThapradhAnena prakAzitam zakAbda: 1925 saMvat 2060 aizavIyAbda: 2003 @iii mahAvastu avadAna ##Vol. II (Original Sanskrit Texts) Introduction & Preface by DR RADHAGOVIND BASAK Published by THE MITHILA INSTITUTE OF POST-GRADUATE STUDIES AND RESEARCH IN SANSKRIT LEARNING, DARBHANGA, 2003 @iv Copies of this volume may be had of the Director, Mithila Institute, Darbhanga, on pre-payment either in Cash, Postal Order or M.O. of Rs. 265/-. Printed by : Vipul Shankar Pandya at Ratna Offsets Limited, Kamachha, Varanasi. Ph. 2392820 and published by Dr. Chandeshwar Prasad. M.A., Ph.D., Director, Mithila Institute of Post-Graduate Studies and Research in Sanskrit Learning, Darbhanga. @v CONTENTS pages 1. Foreword ix 2. Preface xiii 3. Introduction xv 4. Resume xv## 5. kumArotpatti: ##(The birth of Prince Gautama)## 1-20 6. asitasya kumAradarzanam ##(The visit to the Prince by the seer Asita)## 21-32 7. bodhisatvasyakaumAram ##(The youth of the Prince)## 33-34 8. maMjarIjAtakam ##(The## jAtaka ##of## maJjarI) 35-44 9. godhAjAtakam ##(The## jAtaka ##of the Lizard)## 45-46 10. yazodharAyai hArapradAnaviSayakaM jAtakam ##(The## jAtaka ##about the gift of a necklace to## yazodharA) 47-47 11. yazodharAyA vyAghrIbhUtAyA jAtakam ##(The## jAtaka ##of## YazodharA ##as a tigress)## 48-50 12. yazodharAyayAM kumArasya cakSurnipAta: ##(The falling of the Price’s gaze on## yazodharA) 51-52 13. dharmapAlasya jAtakam ##(The## jAtaka ##of## dharmapAla) 53-56 14. zarakSepaNajAtakam ##(The## jAtaka ##of arrow-shooting)## 56-57 15. karmakAraduhitu: amarAyA jAtakam ##(The## jAtaka ##of## amarA, ##the daughter of the smith)## 57-61 16. zrIjAtakam ##(The## jAtaka ##of## zrI) 61-65 17. kinnarIjAtakam ##(The## jAtaka ##of## kinnarI) 65-79 18. mahAbhiniSkrAmaNaM saMbodhiprAptizca ##(The great renunciation and the attainment of enlightenment)## 79-89 19. zuddhodanAde: mahAsvapnA: ##(The dreams of## zuddhodana ##and others)## 89-94 20. mahAbhiniSkrAmaNasya dvitIyavyAkhyAnam ##(The second version of the great renunciation)## 94-110 @vi 21. zyAmAjAtakam ##(The## jAtaka ##of## zyAmA) 111-116 22. nAgarAjasya campakasya jAtakam ##(The## jAtaka ##of Campaka, the## nAga ##king)## 116-124 23. nAnAdezavibhAge gautamasya tapasyAdyAcaraNam ##(Gautama’s performance of austerities and other penances in many parts of the land)## 124-138 24. zyAmakajAtakam ##(The## jAtaka ##of## zyAmaka) 138-150 25. zrIprabhasya jAtakam ##(The## jAtaka ##of## zrIprabha) 150-154 26. mArapralobhanam ##(The temptation of## mAra) 155-157 27. zakuntakajAtakam ##(No. 1 The## jAtaka ##of the Sick bird)## 157-159 28. kacchapajAtakam ##(The## jAtaka ##of the tortoise)## 159-160 29. markaTajAtakam ##(The## jAtaka ##of the monkey)## 160-163 30. zakuntakajAtakam ##(No. 2. The## jAtaka ##of the Sagacious bird)## 163-166 31. surUpajAtakam ##(The## jAtaka ##of## surUpa, ##the deer-king)## 166-167 32. avalokitasUtram (asya prathamabhAga:) ##(The first part of the## Avalokita-sUtra) 168-176 33. anaGgajAtakam ##(The## jAtaka ##of## anaGgaNa) 177-180 34. avalokitasUtram (prathamabhAgasya zeSa:) ##(The last portion of the first part of the AvalokitA#-sUtra) 180-189 35. avalokitasUtram (asya dvitIyabhAga:) ##(The second part of the Avalokita-## sUtra) 190-257 36. mAranirjaya: ##(The final defeat of## mAra) 258-271 37. kuzajAtakam ##(The## jAtaka ##of king## kuza) 271-316 38. ##Index## 317-337 39. Errata 339-340 @vii PREFACE The First Volume of our edition of the## mahAvastu- avadAna ##was published by the Sanskrit College, Calcutta, in March 1963. The present work is the Second Volume of that Buddhist Sanskrit treatise. This edition of the Second Volume, as that of the First, also contains, with certain variations here and there, the original text as prepared by the late French Savant E. Senart and published in Paris in 1890, now again printed in## devanAgari ##script along with my translation in Bengali language and printed in Bengali script, and the Preface and the Introduction which mainly includes a resume of the contents in English language and script. So this edition of Volume II is also a tri-lingual one, with an Index of proper names and important words. In the publication of this Volume I have been fully helped by my friend, a young scholar, Dr Biswanath Banerjee, Professor and Head of the Department of Pali, Sanskrit College, Calcutta, who at the instance of Principal Dr. G. N. Sastri, took upon himself the onerous task of correcting the final proofs of the work and I, therefore, unhesitatingly express here my deep sense of gratitude to him for offering me this scholarly assistance, undoubtedly out of sympathy for an older man like me now at his 80th year. Dr. B. N. Chaudhury, Lecturer in Pali in the Sanskrit College, also helped me in arranging the Index-cards of words. I cannot also forget to record here my great thankful- ness to Pandit Dinesh Chandra Bhattacharyya Sastri, Tarka- VedantatIrtha ##and Pandit Nani Gopal ChakravartI# kAvya- vyAkaraNa-tarka-tIrtha, ##Editor and Assistant Editor respectively of Calcutta Sanskrit College Research series, for all kinds of assistance in the publication of this volume. Lastly I should not omit to make mention here of Sree Saraswaty Press Limited for their excellent execution of the printing affair involved in the publication of this edition of Volume II of the treatise. 69, Ballygunge Gardens, Calcutta-19, July, 1964. RADHAGOVIND BASAK @viii to @xiv Hindi Text @xv INTRODUCTION The Introduction attached to the first volume of the## mahAvastu-avadAna ##contains what the present editor has to say on the cultural life of the Indians (published in March, 1963) as revealed in the treatise, specially regarding its (1) political, (2) social and economic, and (3) religious aspects. I, therefore, refrain from making any other intro- ductory remarks. Here again at the suggestion of Principal G. N. Sastri, a summary of the contents of Volume II of the treatise is given to enable the readers to understand easily the different topics dealt with in the book. Resume## kumArotpatti: ##(The Birth of Prince Gautama) At the time of his descent from the## tuSita ##heaven a Bodhisattva makes full survey of the time, place, continent and family of his birth. His family is endowed with sixty qualities (mentioned in details in the book). All his associates e.g. King## bimbisAra, ##merchant Abhaya, King Udayana, the layman## ghoSila(ta) ##were bidden by the devas to be reborn, along with the Bodhisattva. He chose## zuddhodana ##as worthy to be his father. He also chose Queen## mAyA ##of Kapilavastu, as his mother into whose womb he should descend and of whose tenure of life only ten months and seven days remained to be run. The explanation given in the book for the death of the mother on the last of the seven days following her delivery of the Supreme of Men is that it is not fitting that she who bears such a Peerless One should afterwards indulge in love. For the last time he took up his abode in a woman’s womb for the sake of devas and men. It seemed marvelous to the gods that the Bodhisattva left the abode of the im- mortals and was contemplating to be reborn in## JambudvIpa. ##The Queen requested the king to shift her to the highest part of the## dhRitarASTra ##palace where she wanted to lie abed by herself and where she should cultivate the eleven rules of moral conduct. Her prayer to her husband was @xvi not to desire her with thoughts of sensual desires and not to be guilty of offence against her as she wished to observe chastity. The king fulfilled all her desires. She laid down her beautiful body on its right side. The devas and deva- maidens came there to see## mAyA ##in that condition and thought that such a woman should be a befitting mother of the Bodhisattva, who was to take exceeding delight in charity, self-control and morality. He was guarded by the## rAkSasas, nAgas, yakSas, ##and Gandharvas at the moment of his descent. The four Lokapatis and## zakra, ##the chief of the devas, all stood in the air and prayed for the departure from## tuSita ##of the Bodhisattva, asking him to take pity on afflicted mankind and enter upon his last existence. At the very moment when the Bodhisattva uttered the words “Lo, I depart”## (eSo cyavAmi), mAyA ##saw in a dream the Bodhisattva entering her womb in the form of a white elephant with six tusks and a crimson head. This took place on the night of the full moon in the month of## pauSa. ##At that time a radiance was shed by the Bodhisattva that brought about illumination on a whole Buddha-field## (Buddha- kSetraM). ##The Bodhisattva entered his mother’s womb after declaring to the gods that it was not the time for delights but it was time to rend asunder the strongholds of old age and death. Earthquake accompanied the descent of the Bodhisattva into his mother’s womb. All gods and demi-gods gathered together to mount watch and ward over the Bodhisattva when he entered his mother’s womb. Next morning the queen said to King## zuddhodana ##that in her dream on the previous night she had seen a white and lordly elephant come down into her womb. The King in anxiety summoned the diviners to declare the full portent of the queen’s dream. They replied saying that the person who bears the thirty-two marks had come down into the queen’s womb. They also declared that if the child in the womb remains in the world he would become a mighty monarch, but if, on the other hand, he embraces the religious life by renouncing the kingdom he would become a Buddha, all-knowing and all-seeing. The Great## BrahmA ##said he was to become a Buddha. The queen being asked said that she was bearing a universal king## (cakravartin). ##But the devas said he would be a Buddha, not a universal king. Because of the power of the Bodhisattva his mother, after his entry into her womb, lived quite comfortably with regard to her @xvii personal movements of body, digestive power and all kinds of service from her attendants. It seems strange that we learn from the book that in his mother’s womb the Bodhisattva sat in his mother’s right side with his legs crossed. Both the mother and the child could see each other. The gods did not fail to enquire after the Bodhisattva’s welfare, nor their worship of him ceased at the time. It is said that the mothers of all Bodhisattvas are delivered when the tenth month is completed. The Sakyan## subhUti ##requested by a message to the king that## mAyA ##should be delivered at his house, the king replied saying that she would be delivered at the## Lumbini-grove## (lumbini-vanam) by clinging to a branch of the## sAla ##tree (the fig-tree in another account). The Bodhisattva’s mother was delivered in a standing position and the child issued from his mother’s right side without doing her any harm. A very good explanation is given in this book as to how the mother’s side was not rent and why no pain to her ensured. The## mahAvastu-avadAna ##says (p.20)-## “tathAgatas ##are born with a body that is made of mind## (manomayena rUpeNa), ##and thus the mother’s body is not rent, nor does any pain arise.” As soon as the Bodhisattva was born he did three things-(1) he took seven strides over the earth, (2) surveyed the regions of the earth, and (3) laughed a loud laugh. The tradition is that the Bodhisattva, tired with his stay in the womb, stepped forth and took seven strides. The second tradition is that the Bodhisattva scanned all the regions of the world thinking that there was none who was his equal in intelligence and whose birth and conception were like his. He laughed after his birth at the idea of the devas that he would become a wealthy universal king over the four continents and he therefore told them that he would become the Supreme Man## (puruSottama), ##all-knowing and all-seeing. As soon as the Bodhisattva was born people ran in quest of water and lo ! a well full of water flowed before their eyes and they bathed the new-born child with both cold and warm water in two pitchers which appeared there by themselves. The enraptured devas proclaimed that the child was to attain the bliss of peace and would overcome## mAra ##and his army. Immediately after the birth of the Bodhisattva there appeared five hundred Sakyan young men with## saundarAnanda ##at their head, five-hundred maidens with## yazodharA ##at their head, five hundred male- @xviii servants with Chandaka at their head, five hundred horses with## kaNThaka ##at their head, five hundred elephants with Candana at their head and five hundred treasure-troves. Messages of greetings also came from five hundred kings. Then## zakra ##and## brahmA ##formed an escort to## mAyA ##and the new child, from the## lumbinI ##grove to the palace. Then the king asked the ministers to take the child to the shrine of the (family?) goddess## abhayA ##to make him bow his head at her feet. But the marvel was that when the child was brought to the presence of the goddess it was his feet (and not his head) that the child put forward and the goddess herself bowed her own head instead at the child’s feet. When the Bodhisattva was born, all the king’s affairs prospered and so the child was named## sarvArthasiddha. ##Even the beings in## avIci ##became pros- perous and happy. After the entry of the child into the royal palace the king ordered his priest to fetch at once the wise men skilled in reading the significance of signs. The## mahezvara ##devas who knew the rules and significance of signs appeared in the palace and on their request the king showed them the new-born child and they became thrilled with joy and bowed their heads when they observed the## dazabala. ##They declared before the King that he gained a great profit because a great man possessing the thirty-two marks was born in his family. This story ends in the state- ment of the mnemonic verses enumerating those marks.## asitasya kumAradarzanam ##(the visit to the Prince by the seer Asita) Asita was the son of a wealthy Brahman of## UjjayinI. His complexion was dark. He was intelligent and learned in Vedic lore. But he left home and went to the Vindhya region where he lived a life of austerities in a hermitage. On account of his learning he was renowned both on earth and in heaven. He had a company of five hundred disciples and his nephew## nAlaka ##(also sometimes named as## nArada). ##He surveyed the whole of## jambudvIpa ##to find out the cause of the earth-quake, a radiance prevailing over earth, the hovering of devas on the aerial paths, sound of divine music and many other marvels and wonders taking place. By whose majesty and power did all these occur-thought the sage. Through his divine eye he could see that a powerful @xix son was born to King## zuddhodana ##of Kapilavastu and he could understand that it was through this newly-born prince’s power and majesty that those marvels and wonders took place. He decided to go to the eastern region to see this prince. At the proper time he, attended by his numerous pupils, travelled through the air and reached Kapilavastu. By the king’s permission the sage Asita was ushered into the royal palace where he was shown the boy and he inspected the thirty-two marks of a Great Man in his person. Asita heard in the palace the report that some diviners expressed the view that the boy was to become a universal monarch. But this seer told the king that his son was destined to become not a universal king but a Buddha in the world. And the seer cried and wept thinking that before long he would attain the allotted span and would not therefore see the child become a Buddha, nor would he hear him preach the dharma, nor would he see the excellent company of his disciples. Finding the seer to weep on seeing the boy. the king in anxiety asked him whether he saw any misfortune awaiting the boy. The seer in reply told the king that his son stands revealed as a Great Man and that as he himself was very old he would not live to see his greatness as a Buddha, nor see him preach his dharma which would confer calm leading to## nirvANa, ##nor see his band of disciples, and so he was weeping thinking of his own misfortune. Hereafter the## mahAvastu-avadAna ##describes in the metrical ver- sion of the Asita episode the great palace of## zuddhodana ##with its splendor. A full description of all the marvels and wonders that occurred at the time of the boy’s birth was given to the seer by the King and the latter therefore wanted to hear why the seer was weeping on seeing the child. The King further told Asita that other seers had foretold that the boy would be a lord of the earth, but Asita in weeping told the king that his son would be an unsurpassed Master and a Buddha. The king was also told that when the boy would attain/enlightenment he would be dead by then. The seer also stated that he had no fear of death which was inevitable for all men born on earth, but he was weeping because he was not to be fortunate like other men and devas to see the king of dharma setting his wheel of dharma a-rolling in## kAzi. ##On returning home he told his pupils that when they would hear news of## zuddhodana’s ##son becoming a Buddha they should go to the Supreme Guide @xx and by living a good life they should regard his words as their counsel. Then Asita proclaimed that the Bodhisattva was destined to become a Buddha on the four grounds of clearness, regularity, profundity and unimpaired excellence of his greatness. Then the treatise mentions all the eighty secondary characteristics## (anuvyaJjanas) ##possessed by the exalted Buddhas. Since there are on the body of Gautama the thirty-two chief marks and the eighty secondary charac- teristics every wise man should have faith in him as a conqueror## (jina). bodhisatvasya kaumAram ##(the Youth of the Prince) While walking out in the pleasure grounds with his father and other women-folk and a young boy, Bodhisattva Gautama saw the young boy take a frog to eat and throw away a snake which creatures both appeared to view when ploughs were working in a tilled land. He was greatly stirred by this sight and he wanted to direct all his energy to attain deathless release from existence. Then the Bodhisattva without the knowledge of others went alone and sat in the shade of a rose-apple tree## (jambucchAyAyAm) ##in the wood, deeply immersed in the first meditation. Some devas saw him thus meditating, while they were travelling through the air. Meal-time came, but the prince was not found and so King## zuddhodana ##sent his chamberlain to search for the prince and he reported to the King that the prince was in meditation under the rose-apple tree the shade of which did not leave## siddhArtha ##although the sun’s rays moved round. On seeing his son the King in amazement bowed at the feet of the Bodhisattva thus seated under the shade of the tree. As the boy’s heart, he reflected, delighted in calm meditations, the prophecy of the seer Asita might turn out true. He, therefore, got a spacious## harem ##prepared for the prince so that he might find delight at home, and the King also caused a proclamation to be made in Kapilavastu that the prince would distribute in the royal park ornaments to young women, a large number of whom hurried to that place.## yazodharA, ##the daughter of the Sakyan## mahAnAma ##also came in great splendor and bashfully sat near the Bodhisattva.## @xxi maMjarI (matsarI?)-jAtakam ##(the## jAtaka ##of## maJjari) ##After Gautama’s attainment of perfect enlightenment and his first sermon, the monks heard that when as a boy he distributed ornaments to young women,## yazodharA ##sat close by him bashfully. They then asked the Lord about the incident. The Lord told them that in a former life she did the same and related to them this## jAtaka ##story. He identified himself with the seer## nArada ##of the## kauzika ##clan and## yazodharA ##with## hrI ##(i.e. Bashfulness), daughter of## zakra, ##the lord of devas. On that occasion also she## (yazodharA) bashfully clung to him. The story briefly runs thus: Long ago there was in Banaras city in the## kAzi ##province a Brahman of the## kauzika ##clan. Seeing the peril of sensual delights this Brahman went away to the Himalayas and living there in his own-built hermitage according to the## brAhmanic ##way he became a seer of great power, but had not the virtue of generosity## (asaMvibhAgazIla). zakra ##learnt of his miserliness from## PaJca- zikha, ##once a kinsman of## kauzika, ##but now a deva, that## kauzika ##was not disposed towards the virtue of generosity. Then## zakra ##with his attendants transformed himself into a dog and appeared before## kauzika’s ##hermitage at meal-time.## kauzika ##told the dog and his attendants that he had no store of food, but the dog replied that one should share even his scanty amount of food with others, for, one who lives for himself finds no happiness at all.## zakra’s ##other attendants also lectured before## kauzika ##that he should share his food with the guests that were seated with him.## kauzika ##asked the guests as to why the dog displayed his various transformations. They informed## kauzika ##of their identity and asked him not to become a miser and pass at death to hell, but to make gifts to## brAhmaNas ##and## zramaNas ##so that he might pass at death to a blissful state. Hereafter## kauzika ##began to live a life of virtue making gifts to## brAhmanas ##and## zramaNas ##and casting away his inordinate desires. Then## zakra’s ##charioteer,## mAtali ##and the Lord’s four daughters appeared before## kauzika ##to whom## mAtali ##offered ambrosia which had the power to destroy twelve evils viz. hunger, thirst, discontent, affliction, anger, enmity, strife, calumny, cold, heat, sloth and vehemence. The four daughters of## zakra, zrI ##(Glory),## zraddhA ##(faith),## AzA ##(Hope) and## hrI ##(Bashfulness) all came to## kauzika ##and asked him to regale with ambrosia, but## kauzika ##refused @xxii to do so and drove the first three away, but entertained only the last maiden## (hrI) ##with ambrosia thinking her to be gracious and pure.## hrI ##took the ambrosia to## zakra ##in heaven and the lord of the devas again sent## mAtali ##to## kauzika ##to ask him the reason of preferring## hrI ##to her other sisters.## kauzika ##explained his reason and## mAtali ##asked the seer to accompany him to heaven as Indra longed for him. Then on account of acquiring rich merits in his hermitage## kauzika ##attained heaven on the dissolution of his body.## godhA-jAtakam ##(the## jAtaka ##of the## GodhA, ##a lizard) On the monks asking the Lord (Buddha) as to why## yazodharA ##could not be pleased by his presenting to her a very valuable necklace and a finger-ring at the time when he as a boy distributed ornaments to the maidens, the Lord related this## jAtaka ##story. Lastly he identified himself with the king of## kAzi, ##named sutejas and## yazodharA ##with his chief queen. The story runs thus: Long ago there was a king named Suprabha in Banaras in the province of## kAzi. ##This king’s son, Sutejas by name, was virtuous and powerful and was very much respected by the ministers and headmen of villa- ges. The king thought that on account of his son’s extreme popularity, the people might some day kill him and put the prince on his throne. So the king banished his son, who with his wife lived in a hut of grass in the Himalayas and lived on fruits and flesh of deers and hogs. Once during the prince’s absence from his hermitage a cat killed a big lizard and threw it in front of his wife, but she did not touch it with her hands. The prince thought it to be not uneatable; so he skinned the lizard and when cooked hung it on the branch of a tree. The wife of the prince went out to fetch water and the prince thought that his wife would now feel glad to eat of it, but during her absence the prince ate it up wholly without sharing it with his wife, because he thought that his wife had no love for him, otherwise she would have cooked the lizard when he was away from his retreat to gather fruits. The princess on return asked as to where the lizard had gone and the prince replied that it had escaped. The princess reflected that a cooked lizard could not escape and she felt very sad to think that the prince did not love her. Then the prince’s father, king Suprabha died and the ministers and @xxiii other officials brought back the prince and his wife from the retreat in the Himalayan region and made Sutejas the king of## kAzi. ##The new king could not satisfy the queen by giving her all kinds of valuable jewels, ornaments, raiments etc., as the lizard-affair rankled in her mind. The king asked the queen as to the reason of her displeasure and she told him that the king could not save the cooked lizard and allowed it to escape though he had bow and quiver in his hands. There was reconciliation between the two afterwards.## yazodharAyai hArapradAnaviSayakaM jAtakam ##(the## jAtaka ##about the gift of a necklace to## yazodharA) ##The monks asked the Lord whether he gave a number of jewels to## yazodharA ##when he, as a young man, distributed ornaments to the maidens. The Lord related A# jAtaka ##story and identified himself with the king of## kAzi ##mentioned therein, and## yazodharA ##with his chief queen. The small story runs thus: Long ago there was a king in Banaras in the province of## kAzi; ##that king was virtuous and powerful and had his chief queen who was, among five hundred women in his court, the best accomplished. This king distributed frequently many garments and jewels to the women of the court. The king had a very costly necklace with a precious jewel in the middle of it worth several hundred thousand pieces of gold. While distributing jewels the king asked the queen- ‘By what means do you attract me so much?’ It seems that the king gave that necklace to the queen. But the queen replied to the king’s question bysaying that gesture, wanton behavior and sensuous attraction by excitement make fickle men feel attracted out of curiosity.## yazodharAyA vyAghrIbhUtAyA jAtakam ##(the## jAtaka ##of## yazodharA ##as a tigress) After the Bodhisattva’s renunciation both Devadatta and Sundarananda asked## yazodharA ##to become their chief queen. But## yazodharA ##did not consent as she yearned so much for the Bodhisattva. After his setting the wheel of Dharma the monks, on hearing of such a report, asked the Buddha about such wooing and the Lord related A# jAtaka ##story and identified himself with the lion of the story and Devadatta with the elephant and Sundarananda with the bull and## yazodharA ##with the tigress of the story, which runs @xxiv thus: Long long ago the four-footed animals met at the foot of the Himalayas for the selection of a king, as they had none. They decided to hold a race and to make king the animal who would reach the Himalayas first. A tigress outstripped all other animals and reached the target first. The other animals felt aggrieved because a female animal was to be their ruler and they thought that nowhere females were kings and everywhere males were kings. Not willing to break their promise the animals told the tigress that they would make that male animal their king whom she would choose as her mate. The tigress rejected the wooing of a bull and an elephant who approached her, but she chose a lion to be her mate on account of his sterling qualities.## yazodharAyAM kumArasya cakSurnipAta: ##(the falling of the prince’s gaze on## yazodharA) ##At the time of the distribution of ornaments by## siddhArtha ##to the maidens,## yazodharA ##came last and the prince saw her and fixed his gaze on her. The prince gave her his own costly necklace and the finger-ring. King## S*uddhodana ##came to know from the ministers that the prince had fixed his gaze on## yazodharA, ##daughter of the## sakyan mahAnAma. ##The King sent message to## mahAnAma ##to give his daughter to## SiddhArtha. ##But## mahAnAma ##did not accept the proposal, because## siddhArtha ##could not be trained in the arts, in archery, in skill with elephants, chariots and bows. This refusal of## mahAnAma ##to comply with the King’s request was reported to## siddhArtha ##who took seven days' time to learn all those arts and wished to hold a tournament or demonstra- tion. All people of Kapilavastu and outside came to attend the tournament. A stray elephant came from outside and entered the city. Devadatta gave the animal a blow with the palm of his hand and it fell dead blocking the city-gate. But he could not drag the elephant away from the place. Sundarananda came and could drag the dead animal seven paces only. But## siddhArtha ##succeeded in hurling the dead elephant out of the city over its seven surrounding walls. In the exhibition also the prince displayed his feats in all the arts. He demonstrated his wonderful strength by drawing the very heavy bow of his grandfather, king## siMhahanu, ##and by shooting one arrow from it he shot through seven palm-tree and the hung up drum. All people including## @xxv mahAnAma ##rejoiced by seeing## siddhArtha’s ##feats of strength. When after the Buddha’s dharma-cakra-pravartana the monks heard of young Gautama’s performance they said to the Lord that the long-lost fist of the## Sakyans (zAkya-muSTi) ##was learnt by Him as was evident from His strength to draw the bow and shoot arrows therefrom. The Lord then related the## jAtaka ##story of## dharmapAla. dharmapAlasya jAtakam ##(the## jAtaka ##of## dharmapAla) ##In a former birth also the Lord recovered the long-lost fist of the Sakyans## (zAkya-muSTi). ##After relating the## jAtaka ##to the monks the Buddha identified himself with the## brAh- maNa ##named## brahmAyus ##and## rAhula ##with the son of## brah- mAyus. ##In the story there appears to be a comparison between## brahmAyus’ ##certainty about his son## dharmapAla’s ##safety and the Buddha’s certainty that he could recover the skill of the Sakyans. The story reads thus: Long long ago during the rule of king Brahmadatta of Banaras in the province of## kAzi, ##the king had a most charitable house-priest named## brah- mAyus ##who was highly versed in Vedic lore of all kinds and a great follower of moral precepts. This priest placed his son,## dharmapAla, ##to the care of a learned teacher in Vedic scrip- tures for learning the Vedas. The tutor asked his pupil## dharmapAla ##not to bathe in the pool near the hermitage as a water demon lived in it and destroyed many people bathing in it. There lived in the pool A# nAga ##king with whom## dharmapAla ##was very friendly and he carried## dhar- mapAla ##into the dwelling place of the## nAgas. ##Meanwhile a certain young## brAhmaNa ##resembling## dharmapAla ##in stature and form and being of his age was killed by the water demon while bathing in the pool. His half-devoured body was seen floating on the surface of the water. Another young## brahmaNa ##saw it and reported to the tutor of## dharmapAla ##about the latter’s death. The tutor with his retinue got the body of the half-devoured man out of the water and arranged for his cremation. That being done, the tutor went to## brah- mAyus, ##the father of## dharmapAla ##with the burnt bones and ashes in a jar and reported the matter to him.## brahmAyus ##could not believe that his son could die in that way, as no young boys of his family ever died previously. The treatise then in some verses gives## brahmAyus’ ##reason for such a @xxvi thought. The gist of them is that none in his family dies young, because all members of his family are sinless in body, mind and speech.## brahmAyus ##was sure that those who practice dharma are protected by Dharma. He was of opinion that what is not dharma leads men to hell and what is dharma leads them to the heavenly bourne. So the father was certain that his son,## dharmapAla, ##was guarded by dharma and could not be killed and the bones brought to him were of another man and that it was all well with## dharmapAla. ##On returning from Banaras the tutor and his disciples saw the young## dharmapAla ##quite safe and well.## zarakSepaNa-jAtakam ##(the## jAtaka ##of arrow-shooting) With reference to young Gautama’s success in shooting an arrow very far, the monks asked the Lord as to how the arrow was shot so far. The Lord related A# jAtaka ##story on the subject and after relating the same He identified himself with the king of## kAzI ##who shot an arrow from## takSazilA ##to Banaras. The summary of the story may be given thus: There was a King long long ago ruling at Banaras in the Province of## kAzi ##and this king was powerful and virtuous. His sway extended upto## takSazilA. ##He established his younger brother on the throne at Banaras and himself went to## takSa- zilA ##and abode there. His younger brother sent message to him at## takSazilA ##that an enemy king invaded## kAzi. ##He shot an arrow from## takSazilA ##with a message attached to it and written on a piece of birch-bark fastened to the arrow asking the invading king to withdraw from Banaras. The invading king felt frightened because he found the arrow shot from## takSazilA ##which could not, however, hit him personally but pierced his foot-stool. The invading king set up the arrow in a shrine and worshipped it in consideration of the prowess of the shooter and then vacated his aggression on## kAzi. karmakAraduhitu: amarAyA jAtakam ##(the## jAtaka ##of## amarA, ##the daughter of the smith) The monks asked Lord Buddha that by means of his skill## yazodharA ##was won. The Lord related A# jAtaka ##story for showing that in a previous life also he thus won## yazodharA. ##After relating the story the Lord identified himself with the wise man,## mahauSadha, ##the sakyan## mahAnAma ##with the @xxvii headman of the smiths’ village and## yazodharA ##with the village smith’s daughter,## amarA. mahauSadha ##won## amarA ##by his skill. The story briefly runs thus: In a smiths’ village named## yavakacchaka, ##situated at some distance from## mithilA, ##there lived the smith whose daughter’s name was## amarA ##possessing ready wit and very clever.## mahauSadha ##was the name of the son of the## brAhmaNa ##village-headman. He was amiable, virtuous and powerful. As## mahauSadha ##was crossing a field in the country-side he saw## amarA ##going with some food carried under her cloak because of rain. Then took place a conversation between## mahauSadha ##and## amarA ##regarding## amarA’s ##parentage, residence and the rice-gruel (food) she was carrying. The questions and answers of both were of enigmatic forms But lastly it was ascertained that## amarA ##was a smith’s daughter of Yavakacchaka village. When the## brAhmaNa mahauSadha ##wished to go to## amarA’s ##house, the girl told the wise## mahauSadha ##to stay for some time as her mother would be offering a great sacrifice to Indra, but## mahauSadha ##wanted to take part in it by going to her house. Then## mahauSadha ##proposed to her parents to give## amarA ##to him for becoming his wife. The parents replied -“We shall not give our girl to a non-smith by caste.”## mahauSadha ##thought that he was perfectly skilled in all the crafts and so he engaged himself in doing the delicate work of making fine needles and then offered them to sell in the streets. When## amarA ##saw## mahauSadha ##crying for selling his smooth and sharp-pointed needles she declared that he must be a mad man and out of his mind, who wishes to sell needles in a village of smiths. But## mahauSadha ##replied to her saying that if her father knew that these needles were made by him he would certainly have invited him to his own house. Then## amarA ##told her father that## mahauSadha ##was a smith’s son and an adroit and clever maker of needles. The father of## amarA was amazed to see the fine needles made by## mahauSadha ##and with a glad heart gave## amarA ##to## mahauSadha. zrIjAtakam ##(the## jAtaka ##of## ziri ##or## zrI) ##The Lord (Buddha) related to the monks another## jAtaka story with reference to their query that the Lord won## yazodharA ##by using his energy. At the end of the story the @xxviii Lord identified himself with the young## brAhmaNa ##whose treasure fell into the sea and## yazodharA ##with the young daughter of the## brAhmaNa ##in the city of## vAravAli, ##named## ziri. ##The story runs thus:-Long long ago there was A# brAhmaNa ##in the city of## vAravAli ##who was well-versed in Vedic lore and had five hundred pupils whom he taught. This## BrahmaNa ##had a daughter named## ziri ##who was amiable and beautiful. An invitation to a sacrifice to be performed by a merchant in a town beyond the sea came to the## brAh- maNa. ##The## brAhmaNa ##offered to give his daughter## ziri (zrI) ##to a pupil who would venture to go to that city beyond the sea. A young## brahmaNa ##who was deeply in love with## ziri ##agreed to go there on board a ship with a letter from his preceptor. On receipt of that letter the merchant gave precious metals, gold and silver to the young## brAhmaNa. ##The latter returned to## vAravAli ##by ship but when he was stepping down from the ship at the landing boat his parcel of jewels fell into the sea. In fury he wanted to drain the sea with a copper-bucket. Devas disguised as## brAhmaNas appear- ed before the young## brAhmaNa ##and asked him to desist from this foolish act. A female deity then came to him and offered to give him his lost treasure if he stops from the act of drain- age. The devas then restored the treasure. The energetic men always have success in life, but the lazy meet with adversity. This## brAhmaNa ##pupil then won## ziri, ##the daughter of his preceptor by means of his energy.## kinnarIjAtakam ##(the## jAtaka ##of the## kinnarI) ##When the monks asked the Lord that He won## yazodharA ##after much fatigue, the Lord related this## jAtaka ##to them ex- plaining that in a former existence also he won her after great fatigue, patience and exertion. At the end of the story the Lord identified himself with Prince Sudhanu, King## zuddhodana ##with King## subAhu ##of Hastinapura, Queen## mAyA ##with Sudhanu’s mother, Chandaka with Sudhanu’s attendant Vasantaka,## rAhula ##with the hunter Uppalaka,## Ananda ##with the hunter## mAlaka, mahA-kAzyapa ##with the seer## kAzyapa ##living in the Himalayas,## kaNThaka ##with the King of the monkeys in the Himalayas, the## sakyan mahA- nAma ##with the Kinnara King Druma and## yazodharA ##with the## KinnarI manoharA. @xxix This long## jAtaka ##story may be summarized thus##:- subAhu, ##the King of Hastinapura was very powerful and virtuous. His son, Sudhanu, was amiable, beautiful and powerful and he was appointed heir to the throne.## subAhu ##was friendly with King## zucandrima ##of## siMhapura. ##The latter arranged to offer a great## brAhmaNic ##sacrifice with all kinds of land animals and fishes of the water. The land animals were kept shut in a large enclosure and the water animals in a tank. The seers pointed out to Sucandrima that only A# kinnarI ##is lacking in the sacrificial enclosure. An expert hunter undertook to catch and bring A# kinnarI ##from the Himalayas. In accordance with the thoughtless direction by the seer in a hermitage this hunter succeeded in binding## manoharA, ##the daughter of the Kinnara King, Druma by name, by means of a spell. King Sucandrima was pleased to have A# kinnarI ##in his sacrificial enclosure at## siMhapura. Invitations to attend the sacrifice were issued to several hundreds of kings including king## subAhu ##of## Hastinapura. The latter sent his handsome-looking son, Sudhanu, to re- present his father in the sacrifice. Sudhanu saw all kinds of living beings, both land and water animals, and also the## kinnarI manoharA ##for whom he conceived love and## mano- harA ##too conceived love for Prince Sudhanu. Prince Sudhanu asked King sucandrima as to why he had kept enclosed so many living beings and the## kinnarI. ##The King replied that he would perform a sacrifice with those animals and there would be plenty of solid and soft food. `No good or profit would accrue from such sacrificial slaughter of animals’- thus retorted Sudhanu. Sucandrima said to Prince Sudhanu that these slaughtered animals will attain heaven and he himself will be re-born in heaven too, because of this sacri- ficial performance. Sudhanu, however, explained to Sucan- drima that this was a wrong belief of his. To take life is not dharma, he said to the King of## siMhapura, ##but to abstain from taking life is dharma. He further told him in a Bud- dhistic mood that only those who take to the path of the ten right actions are reborn in heaven, but the path taken by him will lead him to hell. After hearing Sudhanu’s exposition of the dharma, King Sucandrima and all others present in the sacrifice were pleased. Then Sucandrima let out all living beings there and## manoharA, ##the## kinnarI ##clung to Sudhanu because of her love for him. Accepting the religious advice of Prince Sudhanu, Sucandrima offered an unimpeded @xxx and flawless sacrifice in which many## zramaNas, brAhmaNas ##and poor people were given plenty of food and drink and also garments. When the sacrifice was over Sudhanu left## siMhapura ##for Hastinapura with## manoharA ##and amused himself with her alone by dismissing all other royal maidens. On account of his intoxicating love for## manoharA ##Prince Sudhanu neglected all his duties as Crown-prince and the people and the ministers also complained to King## subAhu about his son’s neglect of administrative duties. The father then asked the son to send away the## kinnarI ##to Nirati, her father’s residence in the Himalayas. But Sudhanu refused to do so. By the command of the King the minister kept Sudhanu in confinement. The King asked## manoharA ##to go to the presence of her parents, and causing sorrow in the mind of all the people of HastinapurA# mano- harA ##proceeded towards the Himalayas by turning back towards that city and Prince Sudhanu. On his way up the mountain## manoharA ##met two deer-hunters named Utpalaka and## mAlaka ##who could recognize her and told her that Sudhanu would not remember her because he had women from among the Kurus and## paJcAlas ##to amuse with. But## manoharA ##replied that she could draw Sudhanu with a glance. She, however, gave a finger-ring and a sweet-smelling garland of## tAlIsa ##as tokens to her husband and lord, Sudhanu, if they happen to meet him in this inaccessible region. Sudhanu disregarding his father’s words of comfort left the palace with his devoted attendant Vasantaka and proceeded towards the## himAlayas ##in quest of## manoharA. ##Going far away he met the two hunters on the banks of the Sutlej in the mountain and they gave him the two tokens left by Manohara for him, and in her name they bade him return to Hastina- pura. But Sudhanu was determined either to meet with death or re-union with## manoharA. ##Sudhanu and his three com- panions continued their perilous enterprise. They espied the hermitage of the seer## kAzyapa ##and enquired if he had seen a beautiful woman passing that way. The seer answered that she waited in his retreat and received his hospitality. The prince after eating some fruits and resting for a while wanted to follow the path trodden by## manoharA. ##The seer warned him against proceeding further to the place of the## kinnaras ##which was unapproachable to the footsteps of men. But the prince was adamant in his search for## manoharA. ##Then the seer requested the King of monkeys who supplied him @xxxi daily with fruits to conduct on his back Prince Sudhanu and his three companions to the city of Nirati of the Kinnara King Druma. The monkey-chief consented to do so. On the day of the party’s arrival at Nirati they observed a merry-making festivity to celebrate the return of## manoharA, ##the## kinnarI, who was enticed away by men. When the## kinnarIs ##were taking water in golden pitchers for## manoharA ##to have a bath for removing the smell of men from her, the prince without the knowledge of the## kinnarIs ##put the finger- ring in the last pitcher. On finding the ring## manoharA ##thought that the prince must have come there to seek her.## manoharA ##then threw herself at her parents’ feet and announced that her husband, Prince Sudhanu, the only son of King## subAhu, must have come there in search for her and the news was confirmed by the## kinnarIs ##who saw the prince and his three companions near the lotus-pool from where they fetched water. On the request of his daughter, Prince Sudhanu was brought by the Kinnara King to the palace and given a hearty reception and allowed by Druma to divert, enjoy and amuse with his daughter. Living there in## manoharA’s ##company for many years Sudhanu desired to go back to Hastinapura and at the behest of the Kinnara King he along with## manoharA ##and his three attendants was carried during sleep by the YambhakA# yakSas ##to Hastina- pura.## subAhu ##and his people thought that the prince was dead and even performed his funeral rites after failure to find him out by strenuous search. The people of Hastinapura were delighted to know of Sudhanu’s return to the capital with## manoharA. ##Thus was Sudhanu re-united with his beloved## manoharA. mahAbhiniSkrAmaNaM saMbodhilAbhazca ##(the Great Renunciation and the Enlightenment) This account of his renunciation and enlightenment was disclosed to the monks when the Lord was staying at## zrAvastI ##after his attainment of the perfect knowledge## (saMbodhi). ##The Lord said to the monks that in his boyhood he was most delicately brought up in palaces where he used to sit on couches of gold, silver and precious stones. His garments were costly. His garlands were made of sweet- scented flowers. He was provided with excellent rice-diet. His conveyances were varied. He had a brilliant sun-shade @xxxii to protect him from heat, dust and light. He had his own gardens and lotus-pools. The Lord told the monks that he thought at that time that life at home was full of hindrances and that the way of religious life was in the open air. He also thought that it was not possible to live a pure and blameless life at home, and so he resolved to go away from home into the homeless state. Disregarding the wishes of his weeping parents and his possible universal kingship Gautama became a wanderer and reached## vaizAlI. ##At that time there lived at## vaizAlI ##the revered## ArADa- kAlAma ##preaching to his disciples `the dogma of what is to be doubted’ (probably the textual reading here is## AkiJcaJJya ##i.e. `the dogma of having no possession of any kind’ or 'of possessing nothing’). The Bodhisattva then approached the seer and wished to lead a holy life as his disciple. The seer gladly accepted him as his own disciple and told the novice that such was his dharma-vinaya i.e. the doctrine and the discipline as would lead one to states of virtue. Very soon Gautama understood and realised this dharma. The seer then declared that the Bodhisattva had attained an equal status with him and asked Gautama that both of them would jointly superintend the congregation of his disciples. The Bodhisattva, however, thought that this dharma of## ArADa, ##if practiced, could not lead to utter waning of all ills and so he wanted to seek farther. Thinking thus Gautama set out for## rAjagRha ##and reaching that city he stayed there. At that time there dwelt in that city the Seer UdrakA# rAmaputra ##who was preaching to his disciples the dogma concerning the sphere of what is neither consciousness nor unconsciousness. Gautama became his disciple and was able to understand and realize very soon this dogma. The Seer acknowledged the success of Gautama and offered him an equal footing with himself to take charge of the community of the disciples. But Gautama thought that## rAmaputra’s ##dharma also would not lead to utter destruction of all ills and so becoming disinclined to that belief and seeking yet farther he set out far## gayA. ##The three similitudes## (upamAs) ##were revealed to him when Gautama was staying on the hill## gayAzIrSa: (1) ##If## zramaNas ##and## brAhmaNas ##feel unpleasant and bitter feelings assailing their souls and bodies on account of their excessive longing for the pleasures of sense from which they cannot withdraw their bodies and minds, they are incapable of attaining @xxxiii the knowledge of the state of superior persons## (uttari-puruSa- dharma), ##just as one cannot expect to have fire if one standing in water rubs a wet piece of wood full of sap with a damp fire-drill. This was the first## upamA ##or similitude. (2) Again if those of the## zramaNas ##and## brAhmaNas ##can withdraw their bodies only and not their minds also from sensual pleasures out of feverish attachment towards them, they will feel severe and bitter feelings, assailing their souls and bodies, and they are incapable of attaining the knowledge of the state of superior persons, just as one cannot expect to have fire if even standing on dry land he rubs a sappy piece of wood with a damp fire-drill. This was the second## upamA ##or similitude. (3) But those## zramaNas ##and## brAhmaNas ##who can withdraw both their bodies and minds by subduing all sensual pleasures but yet may feel severe and bitter feelings assailing their souls and bodies, are capable of attaining the knowledge of the state of superior persons, just as one standing on dry land rubs a dry firedrill on a dry piece of wood and succeeds in having his desired fire. This was the third## upamA ##or similitude. The Bodhisattva told the monks that he would be able to attain the third state described above. With this in view Gautama went towards## uruvilvA, ##the## senApati-grAma ##on the## nairaJjanA ##river, where he undertook breath-holding meditations and he gradually lived on one single jujube, one single grain of rice or one single sesamum seed. By complete abstinence from food he became very weak and lean, and lost all strength of body by practice of such austerities. He then thought that that was not the way to enlightenment, nor to a realisation of the true Aryan knowledge and insight. He then indulged in the memory of the incident in his father’s park where, even before he had gone forth to the religious life, he attained his first meditation in solitude under the cool shade of the rose-apple and he felt convinced that that was the way to enlightenment. But that way, he thought, could not be won when the body was emaciated and weak by fasting etc. So he wished then to take a hearty meal. He refused to accept divine strength from devas who promised to offer it to him, an abstainer. But rebuffing those devas he made a meal of soup of beans etc. After he gradually got back power and strength of body he received sweet milk- rice## (madhu-##pAyasa) ##from## sujAtA. ##At day-break he bathed @xxxiv in the## nairaJjanA ##river and then begged to svastikA# yAvasika ##a handful of grass with which he made a couch under the bodhi-tree and holding his body upright and sitting cross- legged he gradually entered and abode in the four medi- tations and won extreme purity of equanimity and mind- fullness, remaining aloof from ease and ill. With his heart thus composed Bodhisattva Gautama in the first watch of the night, with the help of his deva- eye, beheld beings passing away and coming to birth, faring in accordance with their## karma. ##He found beings addicted to evil conduct and holding wrong-beliefs reborn in hell in states of misery and those given to good conduct and holding right belief reborn in a state of bliss in heaven. In the middle watch of the night he recollected his former lives in all their details and features. Then in the third watch of the night in the flash of dawn he awoke to all that a superman has always and everywhere to know, attain and perfectly comprehend i.e. the unsurpassed perfect en- lightenment.## zuddhodanasya paJca mahAsvapnA: ##(the five great dreams of## zuddhodana) ##King## zuddhodana ##saw in a dream an elephant running out of the city. The## lokapAlas ##(Guardians of the World) explained to the king the significance of the dream declaring suggestively that his virtuous son would go away from his city. The Bodhisattva’s aunt## (gautamI) ##also saw in a dream a noble bull running out of Kapilavastu with bellowing. Similar interpretation of the dream came from the deva- lords indicating the renunciation of Gautama for attainment of the bliss of## nirvANa. yazodharA ##too saw in a dream a cloud with a flash of lightning and accompanied by thunder and rain.## brahmA ##explained the dream as pointing to## Gautama’s bringing relief to people scorched by the heart of passion in the world. The Bodhisattva too dreamt five great dreams, before he had awakened to enlightenment. The first vision was that the earth was a bed to him; the second was that the## kSivikA ##grass sprouted from his navel heavenwards; the third was that reddish creatures with black heads stood covering him from his soles to knee-joints; the fourth was that four vultures of different colours came flying from the air and having kissed his soles went away all white; and @xxxv the fifth was that he walked to and fro over a mountain of dung without being soiled by it. The fulfillment and realisation of these visions took place when the Bodhisattva awoke to perfect enlightenment, Their interpretation is given in details in the treatise under summarization.## mahAbhiniSkramaNasya dvitIyavyAkhyAnam ##(A second version of the great Renunciation) This account of the renunciation by the Bodhisattva was heard by the monks after the Lord had set rolling the## dharma-cakra. ##It runs thus:-The Bodhisattva thought that it would be difficult for him to live a holy life if he dwelt at home. So he told his father,## zuddhodana, ##that he wished to take up the religious life by leaving home. The father and other kings whom his father sent for at the time all implored prince Gautama not to leave home. He told his father that he would not leave him, if he could give him assurance on these four points, viz, that (1) old age will not come upon him, but only perpetual youth will remain; (2) no disease will come upon him, but only permanent good health will remain; (3) no death will come upon him, but his life will continuously proceed; and (4) no adversity will come upon him, but prosperity will always flow on. But the father could not offer him such assurances. Gradually the son wanted assurance for three points, two points and even one such impossible point. But the father answered pleading inability to satisfy the son on those points. Seeing the prince take delight in tranquil medita- tions the father arranged for the provision of women for his son to amuse with, so that he might not think of leaving home. The prince, however, delighted his heart with the thought of doing so and applied his mind to the same medi- tation that he had achieved in the rose-apple tree’s shade. The female deity that lived in the## lumbinI ##grove indicated to King## zuddhodana ##that the prince would ere long break all bonds of craving and go off to the forest of penance as he was reviling what in his body was inpermanent, ill and unsubstantial. The father again enquired of his son as to whether he witnessed some bodily affliction, of discovered any loss of wealth or felt any fear from an enemy. The son replied that he saw death as the greatest affliction of the physical body and that he thought everything was @xxxvi empty, void, vain, illusive, deceptive and false and wealth had no permanence, and that he considered all the ills that befall the body as an enemy’s army attacking humanity. King## zuddhodana ##pleaded powerlessness to grant his son all the difficult boons he prayed for. His father then requested Gautama to wait for renunciation till his (father’s) death. The son promised to return to the capital after he had realised the treasures of all## bodhyaGgas ##after having cut off all cravings. The father still tried hard to keep his son amidst the pleasures of living in the palace. But the son let the father know of his views of things, characterising the round of life as a play which is deceiving, entangling and destroying. Every man, the son told the father, was being beguiled and deceived by the## saMskAras ##and so he wanted to end this play of recurrent life and enter the citadel of calm and of## nirvANa. ##He was eager to follow the path of the former## tathAgatas, ##Arhans and perfect Buddhas He then explained to his father why he did not find pleasure at home where there was all fear present. The father could not dissuade the son from his resolve to leave home. Then occurred on three different occasions the three well-known episodes of the prince’s seeing an old man, a diseased man and a dead man on his way to the royal park. These visions were conjured up by## GhaTikAra, ##then a zuddhAvAsa ##deva. On enquiring from his charioteer the prince came to know that old age, disease and death were common to all creatures. So he did not proceed on those occasions to the park, but returned to the palace. The Bodhisattva expressed to his charioteer his mental state on seeing these three scenes thus-“He who has seen an old man, a diseased man and a dead man and does not tremble at the round of rebirth, is an object of pity because he is dull-witted, because he is like a blind man who has lost the (right) way.” The king remained vigilant that the sooth-sayer Asita’s words that the prince would leave home as a recluse might not turn out true. On the fourth occasion when the prince wished to go to the park, the same## zuddhAvAsa ##deva conjured up a wandering recluse wearing the yellow robe with all his faculties under control and he stood before the prince. On seeing this wanderer the Bodhisattva’s mind became calm. He heard from this wanderer that he became a wanderer for the sake of winning self-control, calmness and @xxxvii utter release. The prince was pleased with joy to hear the wanderer say so. Gautama at that time did not observe## mRgI, ##a Sakyan woman, when she uttered the words that the parents and the would-be wife of such a prince would surely feel blessed## (nirvRta). ##On hearing the sound of the word## nirvANa ##the Bodhisattva pondered on it. The king decided to anoint the prince on the## pusya- nakSatra ##day. But the prince became determined to go forth from home. The great## brahmA ##gave a warning to Gautama to leave home on that very day, otherwise he would become a universal king seven days hence.## rAhula ##came to## yazodharA’s ##womb by passing away from## tuSita. ##The Bodhisattva woke up and saw the women of the## harem ##asleep. At that time he ordered his servant Chandaka to bring him his horse,## kaNThaka. ##The servant understood Gautama’s intention to leave home while his people were asleep. On account of the influence of the devas Chandaka’s loud cry and the horse’s neighing could not awaken any body. The four Great Lords## (mahArAjas) ##took hold of the horse’s hoofs. The palace gate was opened by the## yakSas. ##Oppressed by the idea of birth, death, sorrows and tribu- lations the Bodhisattva in the prime of his youth went forth from home into the homeless state. The devas were happy, but the realms of## mAra ##were eclipsed and he felt unhappy and discomfited. On his way from Kapilavastu the Bodhi- sattva looked towards the city and solemnly declared that he should not again enter the city before he had won beyond old age and death. On his way he arrived at a place named Anomiya, in the district of the MallAs, near the hermitage of## vaziSTha. ##He then handed over to Chandaka his jewels and the horse,## kaNThaka, ##and asked him to carry the message from him to his father and other kinsmen that he would go to Kapilavastu again when he had done his duty and set rolling the wheel of dharma. Chandaka then told Gautama that the soothsayers pronounced that he would become the ruler of the four continents. But on Gautama’s asking him to tell the truth regarding any other alternative state- ment of the soothsayers, Chandaka said to him that if Gautama left the world and became a wanderer he would become all-seeing and able to destroy the passion for existence. Finding that the tuft of hair## (cUDA) ##was incon- sistent with his renunciation, he cut it down with his sword and it was taken up by## zakra. kaNThaka ##licked the Bodhi- @xxxviii sattva’s feet but Gautama went on his way unheeding. Chandaka returned to## zuddhodana ##and delivered the message from Gautama who, however, sent no message to## yozodharA. zyAmAjAtakam ##(the## jAtaka ##of## zyAmA) ##The monks asked the Lord after the## dharma-cakra- pravartana ##as to how he went away heedless## (anapekSa) ##of## yazodharA. ##The Lord in that context related to them this## jAtaka ##story and at its end he identified himself with the horse-dealer,## vajrasena, ##and## yazodharA ##with the courtesan of Banaras, named## zyAmA ##and told them that at that time also he was indifferent to her as on the present occasion. The story briefly runs thus##:- vajrasena, ##a horse-dealer of## takSazilA, ##as caravan leader, was proceeding to Banaras for trading in horses. He with the other traders was attacked on the way by brigands who stole all the horses at a night. Vajrasena somehow escaped and lodged in an empty house at Banaras and fell asleep there till late hours next morning. The same night there was theft of much property in the royal palace and on the king’s command royal police people began hunting the thieves in Banaras. They caught hold of Vajrasena in the empty house and took him to be the man who stole things in the palace. He was produced before the king who ordered the man to be taken to the Atimuktaka cemetery for impaling him alive. When the executioners were leading him securely bound to the cemetery they passed through the courtesans’ quarters from where## zyAmA ##the rich courtesan of Banaras saw Vajrasena being led to the execution ground. At the first sight of the horse-dealer she fell in love with him, because she had been in love with him during a thousand lives in the past. So she sent words to the executioners saying that she would give them a large quantity of gold if they did not put Vajrasena to death but instead execute another man of the same complexion who would be sent to them. They accepted the offer. At that time the only son of a merchant lived at## zyAmA’s ##house by buying access there for twelve years of which ten had passed already. By means of wiles## zyAmA ##sent the man with some food and condiments for the horse-dealer under order of execution. This man’s fate was death at the hands of the executioners and freedom @xxxix for Vajrasena. When the merchant’s son was executed his parents paid the full fee to## zyAmA ##for the remaining two years. The horse-dealer became filled with anxiety and fear to see such a conduct of the courtesan. Vajrasena, the horse-dealer, spoke highly of the parks and lotus-pools of his own city,## takSazilA, ##and desired to be there.## zyAmA ##told him of such parks and lotus-pools existing in Banaras wherein she wanted to play with him. By mutual consent they both went to the pools surrounded with screens to create privacy in their play. Vajrasena thought of escaping by making## zyAmA ##drunk fully.## zyAmA became intoxicated, but yet she gave her assent to Vajrasena to play the water-game in private. The horse-dealer clasped## zyAmA’s ##neck and held her under water again and again until she got fainted and became unconscious. Vajrasena then escaped unseen. Having heard no sound of the play of the man and the woman, the slaves of## zyAmA ##saw her lying as if dead on a step of the pool, and by drawing out the water from her bodily system by their effort they saved her. But Vajrasena thinking## zyAmA ##to be dead escaped and could not be found there by them. After her recovery## zyAmA inquired as to where the gentleman (the horse-dealer) had gone, but her slaves told her that he could not be found anywhere. Immediately she called for some## canDAlas ##by an offer of good money to bring her a newly dead man not yet bitten by carrion. When they brought such a dead man she got him bathed and put in a shroud securely wound and asked the female slaves to cry out in lamentation that the merchant’s son was dead. The man’s parents came weeping to## zyAmA’s ##house and wanted to remove the shroud to have a last look at their dead son. But## zyAmA ##did not permit them to do so saying that their late son enjoined her not to show his dead body even to his parents and she wanted to keep her own promise not to show her lover’s dead body even at the cost of her own life. The father (the merchant) foolishly believed her story. Then## zyAmA ##displayed her wiles by running towards the funeral pyre of her lover to kill herself in the fire. Then the parents of the dead man took her to their own house by obtaining permission from the king’s court and treated her as if she was their own son.## zyAmA ##however, mourned there in remembrance of Vajrasena of## takSazilA. @xl ##One day there came at Banaras some actors from## takSazilA ##and they went to the merchant’s house to beg for## almS. zyAmA ##asked them privately if they knew Vajrasena. They replied in the affirmative and she sent words of greetings to her former lover through them. Vajrasena could not believe the message as he thought## zyAmA ##was dead already. He did not wish that another man should again be killed in exchange for himself.## nAgarAjasya campakassa jAtakam ##(the## jAtaka ##of Campaka, the## nAga ##king) The monks reminded the Lord that he (as Vajrasena) was saved by## yazodharA ##(as## zyAmA) ##in a former life. The Lord then related to the monks another## jAtaka ##story which stated that the Lord was saved on another on another occasion in a previous birth by## yazodharA ##when he had fallen into the hands of an enemy. At the end of the story the Lord iden- tified himself with Campaka, the## nAga ##king, and## yazodharA ##with the## nAga ##maiden through whose instrumentality he was saved from the hands of the snake-charmer, his enemy. Briefly speaking, the story runs thus :- In the province of## kAzI ##with Banaras as its capital, there lived long long ago a virtuous but powerful king named Ugrasena. In this province dwelt A# nAga ##king named Campaka in his home which was like that of a deva. This## nAga king was very virtuous and used to keep the fast on the eighth, the fourteenth and the fifteenth days of the half-month and observed all the eight (Buddhist) precepts. A snake-charmer caught hold of Campaka who was keeping the fast at the cross-roads## (caturmahApatha). ##Signs appeared in the home of the## nAgas ##indicating his capture. Every## nAga ##had the power to rescue the king, but none dared do so, as Campaka’s vow was that no## nAga should show unkindness to any one who would seize and capture him during his fast. The chief queen of the## nAga ##king with thousands of female## nAgas ##went to Banaras and supplicated to king Ugrasena to rescue her husband by paying com- pensation to the snake-charmer and not setting him free by royal command. The king agreed to do so and the## nAga ##maidens returned home. The snake-charmer was found out by the king’s men and Campaka was set free and he remained ever grateful to his benefactor. Campaka invited Ugrasena to his own realm. The king of## kAzi ##was introduced @xli to the## nAga ##maidens by Campaka and he was presented with many cart-loads of pearls. So far is the prose version of the story. Then it is followed by a verse redaction. The contents of the story in verse are almost similar to those in the prose introduction. The only remarkable state- ment made by Campaka to king Ugrasena was that he could not as A# nAga ##live in## kAzi ##on the king’s request, but he told the king that he was practicing austerities only to seek birth as a human being.## nAnAdezavibhAge gautamasya tapasyAdyAcaraNam ##(Gautama’s performance of austerities in many parts of the land) After the return to the palace, of Chandaka and the horse## kaNThaka, ##the groom reported that prince Gautama reached Anomiya in the country of the Mallas not far from the seer## vasiSTha’s ##hermitage. All members of the palace wept and wailed. When## yazodharA ##remonstrated against Chandaka's action, the poor groom replied to her saying that he was not guilty of any offence because at the time of the prince’s departure from house he cried out in a loud voice and## kaNThaka ##neighed loudly, but none in the palace woke up. Chandaka delivered the message from Gautama about his promise to visit the capital city after fulfilling his mission.## kaNThaka ##out of remembrance of the Bodhi- sattva shed tears all the time, refused to take food and starved himself to death. After his death the horse was reborn as a deva in the## trAyastriMza ##heaven. He was met there by## mahA-maudgalyAyana ##when the latter once went on a visit to that heaven. Finding the devA# kaNThaka ##so very resplendent there the monk asked him as to how by any merit he was reborn as such a deva. The deva expressed to the seer that he was the steed of Siddhartha at Kapilavastu in his last life, but died in pangs for the prince and attained heaven. He asked the seer to greet## zAkya-siMha ##in his name. The exposition of## kaNThaka ##ends here. The## zuddhAvAsa ##devas created in the confines of the forest retreat a hunter in yellow dress. Then there was an exchange of the hunter’s yellow robe with the princely dress of Siddhartha. The Bodhisattva was seen there by the Seer## vasiSTha ##and his students and they welcomed him in their hermitage. On account of his possession of all the secondary and principal marks in his body, the Seer asked @xlii Gautama why and with what purpose he had gone to that grove of penance. The Bodhisattva disclosed to the seer his identity and told him that he had left the world and renounced the kingdom of his father, being intent on release from worldly bondage and that he was seeking that region where everything knows no becoming, where everything ceases and where everything is stopped.## vasiSTha ##then blessed the Bodhisattva by saying that there was nothing he would not attain to. Then the Bodhisattva went to## vaizAlI ##and met## ArADa- kAlAma, ##but when he perceived that the seer’s doctrine was not the way to deliverance he left that place and came away to## rAjagRha ##in Magadha where King## zreNya (Bimbi- sAra) ##felt gladdened to see Gautama from the terrace in search of alms. The king sent messengers to find out his abode and when they followed him they found that his abode was in a fastness of the## pANDava ##hill nearby.## bimbisAra ##set out to meet the monk and after greeting him saying that he offered him a kingdom he wanted to know his lineage. The Bodhisattva replied that he was an## Adityan ##by clan and a Sakyan by birth, and that he had left his rich home by renouncing all pleasures of life. The Magadhan king blessed the monk to go and gain release, but requested him to favour him with a visit after his enlightenment so that he might hearken to his teaching and pass on to heaven. The Bodhisattva agreed to his proposal and promised to meet him after enlightenment which, he said, he would gain without any doubt. The Bodhisattva was also with UdrakA# rAmaputra ##but he perceived that his way was not the way of deliverance. So after leaving him Gautama came to## gayA ##and lived on Mount## gayAzIrSa. ##Then he proceeded to## uruvilvA ##in search of alms and## kAzyapa-pUrANa ##also went there for alms. But the Bodhisattva had his bowl full of cakes of various kinds, while## kAzyapa-pUrANa ##received almost nothing in his bowl. At## uruvilvA ##Gautama came to the house of## sujAtA’s ##father, the village headman.## sujAtA ##prayed Gautama not to leave her house as she wanted him cons- tantly in sight. A divine voice informed her that the Bodhi- sattva was## zuddhodana’s son. She bewailed Gautama because he wanted to roam in the difficult and fearful forest. The Bodhisattva then came to the lower slopes of the Vindhyas. While intent on performing austerities for leading across all beings to welfare he lived in the forest for six years, he suddenly @xliii came to recognize that the way of austerities was not the way of release. He became extremely weak and frail and he wished once more to take some nourishment. The forest goddess encouraged him not to fade his glory by eating and wanted to restore strength to his limbs. Thinking this to be a deceit the Bodhisattva took a soup of vegetables and went back to## uruvilvA ##to## sujAtA ##who, it is stated in the book, had been in previous births his mother and she offered Gautama the sweet milk-rice which was accepted by him. The Bodhisattva then declared that## sujAtA ##would be a Pratyekabuddha in some future time. Here ends the prediction## (vyAkaraNa) ##to## sujAtA. ##Meanwhile## zuddhodana ##kept himself in constant information through messengers about his son’s practicing his severe austerities in his wanderings. When on one occasion the Bodhisattva was practicing the breath-holding medita- tion## (AsphAnakaM dhyAnaM) ##the king’s men found him neither exhaling nor inhaling and they went to## zuddhodana ##at Kapilavastu and reported that the prince had been dead. The king could not believe this story by remembering the strange marvels he saw at his birth and other episodes of life. He thought that such a Great Man as his son cannot be short- lived and that he must have been immersed in calm concen- tration. The king’s men were again sent to## uruvilvA ##and they found the prince in good health.## zyAmakajAtakam ##(the## jAtaka ##of## zyAmaka) ##The monks asked the Lord as to why his father##, zuddhodana ##refused to believe the report of the newsmen that the Bodhisattva was dead while practicing the breath- holding meditation. The Lord related this story in reply, indicating that his father in a previous birth did not also believe the false report of his death. At the end of the story the Lord identified himself with the young seer,## zyAmaka, ##and his father## zuddhodana, ##and his mother## mAyA, ##respec- tively with the father and mother of## zyAmaka, ##named## pAragA, ##and the sthavirA# Ananda ##with## peliyakSa, ##the king of## kAzi. ##On that occasion## syAmaka ##was not dead but was only in- sensible by the arrow-poison, just as now his father## zuddhodana ##did not believe that the Bodhisattva was dead but he thought he was immersed in meditation. The story runs thus:-Long, long ago there was A# brAhmaNa, ##learned @xliv in the Vedas, living in Banaras in the## kAzi ##province. After having lived a life of celibacy for forty-eight years he thought he should take a wife and have a child. He then took up the life of a recluse in the Himalayan region. His wife also accompanied him to his hermitage called## sAhaJjanI. ##The## brAhmaNa ##lived the religious life with a seer named Gautama. His wife’s name was## pAragA. ##The son born to them was named## zyAmaka ##and he even sucked the teats of mothers of wild beasts with whom he was safely associated. He grew up there along with the young beasts and birds, who loved to play with## zyAmaka. ##He used to fetch water, roots and fruits which he served first to his parents and then himself ate. As the son was growing the parents grew old, frail in body and blind, and they had to be led by others.## zyAmaka ##was ever thoughtful of his old parents. One day the Seer’s son went to the mountain stream to fetch water in a pitcher which he filled. Meanwhile## peliyakSa, ##the powerful king of## kAzi ##who was out for hunting, chased a deer on the back of a swift horse. He heard the noise from the filling of the pitcher and thinking that it was the deer’s noise he shot a poisoned arrow which pierced the heart of## zyAmaka ##and not that of a deer.## zyAmaka ##put down the pitcher and cried piteously saying that it was a blazing injustice to three inoffensive men, meaning himself, his father and mother who have been killed by one arrow. The King approached the seer’s son and craved his pardon. On the king’s asking## zyAmaka ##as to how three persons were killed by one arrow, he said that he was the only attendant to his parents who were old and blind and that he gave them their share of food first and then ate himself. The king unwittingly shot## zyAmaka ##in the heart and he had now no chance of life and so he promised the boy that he would leave his own rich kingdom and look after his parents with sufficient care. The boy before becoming fully unconscious told the king that he had nothing more to grieve because his parents would be looked after by him. The dying boy asked the king to go to his parents’ retreat taking the pitcher with him and requested the king to greet them in his name and tell them that as death was the lot of every creature they should not mourn for him, their son. Then the seer’s son seemingly succumbed and died. All the forest world lamented for the seer’s son.## zyAmaka’s ##parents felt disquieted by the noise of lamentation @xlv of the beasts and birds of the hermitage. The king of## kAzi ##then approached## zyAmaka’s ##parents who greeted him pro- perly by asking about his and his people’s welfare. They told the king to wait till their son,## zyAmaka, ##returned with water and who would surely give him fruit and water. The king then piteously related the circumstances under which## zyAmaka died. The king fell at the feet of the seer and craved forgiveness and promised to serve them as## zyAmaka did by abandoning his kingdom and his kinsfolk. Blind as they were, they asked the king to take them to the place where their son was lying dead because the seer was sure of restoring their son to life by means of incantation and also destroying the poison in the arrow shot. They were taken near the dead boy who, however, was restored to life by the seer’s pronouncement of an incantation saying that if his son was really kind-hearted in his life to all creatures alike and if he had virtuously and sincerely served his parents and gave them food first and afterwards took it himself, his poison would be destroyed. And it really happened that the boy stood up yawning like a man rising from his bed. Here ends the preliminary version in prose of the## jAtaka. ##Then follows the metrical version of this## jAtaka ##which is similar in contents to those in the foregoing prose version. Only the exhortation to the king on the duties of a son towards his parents by the seer’s son##, zyAmaka, now raised to life by the spell uttered by his father, is of a loftier type. Reverence, obedience, respect, non-opposition, and com- passion shown to parents lead the son never to sorrow, as parents are to be treated by the son as devas.## ziriprabhasya jAtakam ##(the## jAtaka ##of## ziriprabha, ##King of deer) Near## uruvilvA ##the Bodhisattva was living a life of grim austerities in a forest of penance. He became extremely weak in body and emaciated, yet he paid no heed to his own self. For eighteen months he lived on one jujube fruit daily, for a similar period on one sesame seed and for another such period on one grain of rice; and on the last eighteen months he maintained a complete fast. On learning of Gautama’s severe austerities king## zuddhodana, mahAprajAvatI GautamI, yazodharA ##and all other Sakyans thought in vain that the prince would now abandon them.## yazodharA, devoted as @xlvi she was to her husband, lived on scanty food, wore common clothes and used a bed of straw. However, after the Lord set rolling the wheel of dharmA# zuddhodana ##sent Chandaka and## kAlodAyin ##to him requesting him to show compassion to his kindred by a visit to the capital city and he asked the messengers to do what the Lord tells them to do. The Lord asked them if they would take up the religious life and they consented to do so. The Lord then gave them the ordination by the simple formula of “Come, monks, and live the religious life under the## tathAgata.” kAlodAyin ##reported to the Lord of## yazodharA’s ##devotion to him and her living a hard life of austerities. The monks asked the Lord as to how## yazodharA ##was so devoted to him. The Lord then related A# jAtaka ##story about her deep devotion to him in a former life. At the end of the story he identified himself with the king of deer named## ziriprabha ##and## yazo- dharA ##with his chief queen, the doe, and## Ananda ##with the hunter. The story in a summarized form runs thus:-Long, long ago## ziriprabha, ##the king of deer, lived in a certain forest. The deer had his wife passionately devoted to him.## nIlaka, ##a hunter, caught## ziriprabha ##in a snare. All deer and does fled away. But his female mate, the doe, did not run away. The deer could not cut away the snare for escape and the hunter appeared there but yet the doe did not leave the place. Rather she addressed the hunter in human voice to slay her first and then do violence to the king of deer,## ziriprabha. Seeing her magnanimity the hunter set free the deer. The doe then in rapture blessed the hunter to rejoice in life.## mArapralobhanam ##(the temptation by## mAra) ##When the Bodhisattva was living the life of hard austeri- ties in the penance-forest on the banks of the river## nairaJjanA ##the wicked## mAra ##approached him and told him repeatedly to give up the penance, go back home, be a universal king, perform various sacrifices for becoming fit for going to heaven and beget great merits by abandoning the difficult path of profound meditation. The Bodhisattva, however, replied to## mAra ##that he had no use for the tiniest of merits, but he wanted to attain the state whence there was no return. No body, he said to## mAra, ##had power to stop his efforts in that direction. He desired to offer fight to## mAra’s ##hosts which @xlvii consisted of desire, discontent, hunger, thirst, craving, sloth and torpor, fear, doubt, and pride etc. Only a cowardly person cannot overcome this host of## mAra-##so said the Bodhisattva, but he was sure that inspite of## mAra ##he would be able to reach the place where all ills cease. After this## mAra ##vanished from sight.## zakuntak-jAtakam ##(the## jAtaka ##of the sick bird) As has been mentioned before the Bodhisattva did not pay heed to the words of the devas asking him to continue his austerities without taking food, but he began to take some appetizing food. The wicked## mAra ##followed the Bodhisattva for a chance to tempt him during the course of the six years he performed severe austerities, but he did not get access to him and so he went away in disgust. The monks asked the Lord whether he lived a life of hardship from a desire for release. The Lord related this## jAtaka ##story to them and at its end he identified himself with the sick but sagacious bird and## mAra ##with the fowler. The story shortly is this: Long, long ago there was a fowler in the city of Banaras in the## kAzi ##province. This fowler used to catch birds in the forests with nets and snares and shut them in cages and after feeding them sufficiently with corn and water sold them at a good price when they were fattened. A sagacious bird understood the fowler’s tricks and it began to take as much food as would keep it from dying and he was not fattened. Finding that this bird was lean and sick a buyer of birds did not take it for want of flesh in its body. The fowler marked its sickness and set the bird at liberty to take corn and water at ease and become fat. This bird won the fowler’s confidence and no one stopped its free hops as it was a sick bird. After some time the bird started to take more corn and water for gaining strength to escape by flight. One day the bird rose up in the air and fled by use of his clever thought to be freed from his cage-prison.## kacchapa-jAtakam ##(the ## jAtaka ##of the tortoise) The monks referred to the unique intelligence of the Lord when he as a bird in a former birth escaped from the cage of## mAra ##who was a fowler then. The Lord told the @xlviii monks that by means of similar unique intelligence he was successful in escaping in a former life, after he had fallen into the hands of## mAra. ##He related the story to them and at its end identified himself with the tortoise and## mAra ##with the florist. The story briefly runs thus:- Long long ago, there was a florist at Banaras in the## kAsi ##province. This florist picked up flowers in his basket from his field on the bank of the river## pAripAtri ##and hurried home to make wreaths thereby. On his way he found a tortoise to come- out of the water and he caught it to make a potful meal out of it. The tortoise in human voice told the florist to wash it in water before putting it in his basket of flowers so that the mud covering its body might not spoil the flowers. As soon as he took the tortoise near the water it was in its native element and slipped out of the florist’s hands by stretching out its limbs and plunged into the river and saved itself from the hands of the florist.## markaTa-jAtakam ##No. 1 (the## jAtaka ##of the monkey) The Lord told the monks that on another occasion also in a former life he escaped with the help of his intelligence from the control of## mAra. ##At the end of the story he identi- fied himself with the monkey in the forest on the sea-shore and the wicked## mAra ##with the crocodile## (zuzumAra) ##of the sea. The story runs thus:-Long long ago there lived in a forest a monkey-chief with his herd. There from a fig-tree the monkey happened to see a large crocodile coming out of the sea and lying down on the beach. He out of compassion for the crocodile threw some ripe figs from the tree which the sea-animal ate every time he came there. Thus a friend- ship grew between the two animals. The crocodile’s wife grew suspicious of her husband’s character. She came to know of her husband’s friendship with the monkey. She thought that so long as that monkey lived, her husband would occasionally remain absent from home to her discomfort. Then she pretended to be ill and on her husband’s asking her about her ailment she replied that she would live if she could get the heart of that monkey, otherwise she would die. Being completely under the sway of his wife the crocodile was advised by his cunning wife that he should say to the monkey to go to the shore across the sea where various kinds of fruit-bearing trees existed and he would be able to feast @xlix on them. By cajolement the crocodile succeeded in getting the monkey’s assent to get on his back and hold the protu- berant portion of his head and thus to go across the sea. But in the mid-sea the crocodile shook off the monkey into the water and explained to him the reason for doing so, and said in that connection that his wife had a longing for a monkey’s heart to eat. The monkey in his intelligence told his friend that in order to be lighter in weight when getting on his back, he left his heart on the fig-tree and asked his friend to turn back so that the heart could be brought down from the fig-tree for giving it to her. The crocodile believed his friend and came back to the shore where the monkey at once leapt from the crocodile’s back and climbed on the fig-tree. He did not come down from the tree any more.## zakuntaka-jAtakam ##No. 2 (the## jAtaka ##of the sagacious bird) This is the second## jAtaka ##of the same name as the previous one. In this also the Lord in reply to the question of the monks, related the story of a former life of his and in this also he referred to## mAra’s failure to tempt him during the six years he was practicing austerities, just as the fowler failed to catch the sagacious bird, the master of a large flock of birds. He, at the end of the story identified himself with this bird and## mAra ##with the fowler. The story may be summarized thus:- Long long ago, there was near Banaras in the## kAzi ##province a fowler who used to set snares and scatter bait in the forest for catching birds, himself remaining unnoticed by the birds. The birds reported to the master of the flock about the scattered grains of various kinds. But such corns could not grow in the forest as they grow in fields. So the master bird warned his followers not to go near the corns scattered. They also always steered clear of the fowler’s snares and kept themselves safe. The fowler grew weary in his failure to catch those birds. He only saw the birds not at any time, during his long attempt, to come near the snares and feed on the bait. The fowler then adopted the trick of covering himself with leaves and twigs for looking like a tree and thus entice the birds to his snares. Then on a summer day the birds reported to their master of a tree moving about round their flock. The master of the flock understood in his sagacity the trick of the fowler and told @l the birds never to believe that it was a real tree. Thus were the birds saved from the snares of the fowler by the wise advice of their master.## surUpa-jAtakam ##(the## jAtaka ##of## surUpa, ##the King of deer) In answer to the query of the monks as to how the Lord gave up flesh and blood for the sake of a wise saying, the Lord in reply related this## jAtaka ##story to them. At the end of the story the Lord identified himself with## surUpa, ##the Lord of the herd of deer in the Himalayas. The story briefly is this:-Long long ago there was a deer named## surUpa ##in the Himalayas. He had a herd of deer who lived comfortably on account of the merits of their good leader. One day## zakra, disguised as a hunter, went to him for testing his goodness and told him that if he could sacrifice himself he could have a wise saying from him. The deer replied that he was ready to receive a good saying in return for his perishable body. The hunter## (zakra) ##recited the good saying which contained the teaching that the dust on the feet of good men is better than a mountain of gold, because that dust causes decrease of sorrow, but the mountain of gold conduces to its increase.## avalokita-sUtram (asya prathamo bhAga) ##(The first part of the## avalokita-sUtra) ##Some scholars are of opinion that this## sUtra ##containing## mahAyAnist ##matter appears in the## mahAvastu-avadAna ##as an interpolated text. The treatise states that when the Lord was staying at## rAjagRha ##on Mount## gRdhrakUTa ##with five hundred monks, some## zuddhAvAsa ##devas including Nanda and others, came to the Lord at one night. When it was well advanced Nanda requested him to give the monks an exposition of the## Avalokita (sUtra) ##which was also given of yore by former Buddhas, so that it might lead to the welfare of all people. The Lord gave his consent in silence. Then the devas did the homage to the Lord and disappeared. Next morning the Lord told the monks of the incident and the monks prayed to the Lord to relate the## sUtra ##to them and the Lord began to speak on it. He said that when the Bodhisattva standing on this shore surveys## (abhiviloketi) ##the shore beyond, powerful devas worship him. The book then states the eighteen grounds for rejoicing by the## zuddhAvAsa ##devas, because the Bodhi- @li sattva ##(the Great Recluse) will one day teach the trans- cendental, unique and profound dharma clearly. The great devas Indra,## brahmA ##and## prajApati ##also rejoiced. Before being endowed with perfect steadfastness of deed, speech and thought and other high attributes the Bodhi- sattvas cannot go to sit at that particular spot (the Bodhi- tree side) from where they succeed in overthrowing## mAra. ##That spot of earth which has sixteen characteristics (described in the book) the Bodhisattvas settle in for destroying## mAra ##only after being completely endowed with perfect mastery of all good qualities. The treatise then describes the various well-known episodes in Gautama’s life after he had done with practicing severe austerities at## uruvilvA, ##namely his acceptance of## sujAtA’s ##offer of sweet milk-rice, and the gift of straw by SvastikA# yAvasika. ##When the Bodhisattva was proceeding towards the Bodhi-tree, wicked## mAra ##observed him passing on valiantly to work for human welfare, to triumph in the great fight with the enemy and to acquire unsurpassed immortality. By the good portents and omens the Bodhisattva understood that he was destined to attain perfect enlightenment. The great## nAga ##king## kAla, ##encouraged the Bodhisattva by saying that the previous Great Recluses, Krakucchanda,## konAkamuni ##and## kAzyapa ##also went the same way and awakened to the unsurpassed perfect en- lightenment, and that the Bodhisattva (Gautama) too should that very day awaken to perfect enlightenment. After hearing## kAla, ##the## nAga-##king, the Bodhisattva told him that he himself should surely do so that day. Then in some appro- priate and fitting verses## kAla ##having described all the good portents declared that without a doubt the Bodhisattva would become Buddha that day. Then the Bodhisattva pushed on valiantly to achieve his aim. He prepared his bed of straw in front of the Bodhi-tree and sat down cross- legged on it. Being thus seated he conceived the five thoughts, namely the thought of peace, well-being, purity and bene- ficence and also the thought that he would on that day awaken to perfect enlightenment. Then wicked## mAra ##came and stood before the Bodhisattva and leapt before him with his ten-fold laugh of derision (described in the book) and asserted that the Bodhisattva being a human being could not escape from him as he vaunted to be a deva made of mind. But the Bodhisattva roared at wicked## mAra ##fourteen times (described in the book) and declared fearlessly that he @lii would be able to strike him down, crush him, vanquish him and triumph over him.## anaGgaNa-jAtakam ##(the## jAtaka ##of## anaGgaNa) ##On the monks’ enquiring from the Lord the nature of the merit possessed by the householder## jyotiSka ##whose prosperity and wealth were so huge and who joined the order and became ordained, the Lord related to them this## jAtaka ##story at the end of which he identified## jyotiSka ##with the merchant householder## anaGgaNa ##endowed with virtuous attributes. The story runs thus:-Many many Kalpas ago there was a universal king Bandhuma by name ruling from his capital## bandhumatI. ##This king had a son named## vipazyin, ##a Bodhisattva, who became a wanderer from home into the homeless state and awoke to perfect enlightenment. Once on his father’s request## vipazyin ##paid a visit to his native place accompanied by thousands of arhans. On hearing that Lord## vipazyin ##was coming to the capital the merchant householder## anaGgaNa ##wished to be the first of all to meet the Lord and he approached him and invited him to be entertained by him along with his company of monks for three months. The Lord silently accepted his invitation. King Bandhuma also extended his invitation to the Lord who, however, told him that he had already accepted## anaGgaNa’s ##invitation. The king fretted because the merchant so disrespectfully without his permission invited the Lord who was his own son. The king then proposed that the Lord should eat with him one day and with## anaGgaNa ##the next. That may only be possible, the Lord said, if## anaGgaNa ##consents. The entertainment of the Lord in turn was accepted by the merchant. Then whatever hospitality was given to the Lord by the King in a royal way was invariably improved on it the next day by## anaGgaNa. ##When two days out of the three months only remained, the fourteenth day of the last month was the king’s turn and the fifteenth of the householder## anaGgaNa. ##Decorations of all sorts and arrangements for the comfort of the Lord and his monks were made by the king’s order in the royal park and the king thought that## anaGgaNa ##would not be able to make better arrangements for the entertainment next day when his turn would come. Meanwhile the king issued a proclamation that no one should sell sticks (to serve as fire-wood), so that he thought @liii the merchant would not be able to cook meals for his guests. But because of the power of his merit## zakra ##came down before## anaGgaNa ##and told him to prepare a meal and he said that all other things, pavilion, seats, attendants etc. would be forthcoming.## zakra ##ordered## vizvakarman ##to provide those things and he did so by his magic power. When the time for the meal was announced, the householder asked the king to come and join him on the last day for waiting on the Lord and the## saGgha. ##The king on arrival at the merchant’s pavilion wondered that such a varied dis- play must have been marvelously produced by the power of## anaGgaNa’s ##merits. When the meal was over## anaGgaNa ##prayed to Lord## vipazyin ##to grant him celestial happiness and he expressed the vow of winning the favour of such a unique Master who might teach him the dharma, for his release from earthly bonds.## avalokita-sUtram (prathamabhAgasya zeSa: ) ##(the last part of the first## avalokita-sUtra) ##The Lord told the monks about the sixteen kinds of## mAra’s ##lamentations embodying his idea of his being over- come by## zramaNa ##Gautama on account of the latter’s posses- sion of great human influence, majesty, splendour, valour, fortitude, strength etc., although he## (mAra) ##himself was a deva. He also lamented that the devas in his domain were now intimate companions of that## zramaNa. ##He further told the monks that the Bodhisattva conceived an Aryan pride for thirty-two reasons (described in the book). He specially referred to his aspiration after the highest good of the world, and his sacrifice of all kinds for its acquisition. The Bodhisattva conceived such a pride because of his perfect knowledge of his former births, of his firm resolution, and of his possible attainment of the highest state for the good of the multitude. The Bodhisattva also fearlessly displayed his five-fold Aryan smile based on will, energy, mindfulness, concentration and wisdom. He made four-fold survey of an Aryan great lion, i.e., without agitation, terror, fear and fright. Similarly, the Bodhisattva yawned the four-fold yawn of an Aryan lion and loudly coughed the cough of a great lion. Then## mAra ##with his army advanced to the Bodhi- tree and asked his hosts to seize and slay the Bodhisattva, who, however, thrice stroked his head, touched the ground @liv with his right hand producing a terribly resounding noise on earth.## mAra’s ##hosts collapsed.## mAra ##discomfited wrote on the ground with a cane that Gautama the Recluse would pass beyond his power. The Bodhisattva then entered and abode successively in the four meditations. Then in the first watch of the night the Bodhisattva with his deva-eye could see beings passing away and reborn, beings fair and foul, beings mean and noble, all reaching a state either in heaven or in hell in accordance with their good or bad karma. For instance, the slanderers of Aryans and holders of wrong views were found by him to be reborn in desolate ways and those who were not such slanderers and were holders of right views to be reborn in heaven among the devas. Then in the middle watch of the night he could recall all his former lives## (pUrva-nivAsas) ##in all their details and particulars. In the last watch of the night towards day- break the Bodhisattva awakened to the unsurpassed perfect enlightenment by insight gained in a momentary flash of thought. This is simply to say that he understood the four famous## Arya-satyas ##namely, this is ill, this is the rise of ill, this is the cessation of ill and this is the way that leads to the cessation of ill. He also understood that when this exists, that comes to be, and when this does not exist, that does not come to be. In short he understood the chain of causation which is called the## pratItyasamutpAda. ##He understood what is## nirvANa, ##the immovable griefless way where all ill is quelled. He won omniscience.## mAra ##was defeated fully. The Bodhisattva became the greatest conqueror. The devas showered celestial flowers over him while he sat on his solitary seat. The## zuddhA- vAsa ##devas approached him and roared eighty times at## mAra ##and said to him that he## (mAra) ##should not have forgotten the immense mass of virtues (described fully in the book) possessed by the Bodhisattva for which it could never be easy for him to overcome such a great being. The Lord related all this to the monks when he was staying near## rAjagRha ##on Mount## gRdhrakUTa ##and the monks rejoiced at this exposi- tion by the Lord.## avalokita-sUtram (asya dvitIyo bhAga:) ##(the second part of the## avalokita sUtra) ##This part of the## sUtra ##is evidently bearing a trend to- wards## mahAyAnist ##matter. It may be, according to some @lv scholars, an interpolation. If not, the## mahAvastu-avadAna ##is certainly to be taken as belonging to the period of transition from## hInayAnism ##to## mahAyAnism. ##Probably from the name of this## avalokita-sUtra ##the name## avalokitezvara, ##the great Bodhisattva of Northern Buddhism, was derived. At the end of the## sUtra ##the treatise calls it## ‘mahAvastusya pari- vAraM,’ ##i.e., a Supplement of the## mahAvastu, ##although it has been introduced unwarrantably in the middle of the book. The Lord was once staying with a great company of monks and a great crowd of Bodhisattvas at## vaizAlI, ##when he was respectfully asked by a monk, named## vizuddhamati, ##to disclose how and what he surveyed by standing on the Bodhi-throne## (maNDapa), ##for this disclosure would be for the good and welfare of devas, men and the Bodhisattvas.## vizuddhamati’s ##request to the Lord was to hear from him the events of his winning the supreme enlightenment and defeating## mAra. vizuddhamati ##addressed the Lord by praising his whole physique and all his limitless virtues and wanted him to explain to him in reply to his question as to what the heart at peace through knowledge and a pure world in all the ten regions free from attachment are like. He referred to the omniscient Lord’s faring through infinite time in the practice of charity, morality, forbearance and meditations and to his being worshipped by Suras, Asuras,## nAgas, yakSas, kuSmANDas, rAkSasas ##and other beings. The Lord agreed to his request because his question was concerning the Bodhi- sattvas who are outstanding in their skill to dispel all doubts and who are eminently devoted to liberality, forbearance, meditation and wisdom.## vizuddhamati’s ##question therefore was for the good of all beings who will be aware of the fruits of Karma by the Lord’s exposition of the dharma. Then the Lord by a recital of some verses addressed## vizuddhamati ##and the other monks on the unique and marvellous nature of his entry into his mother’s womb as a white six-tusked elephant, his wonderful birth, his taking seven strides with utterance of words promising to put an end to old age and death, the earthquake and radiance over all regions at his birth, his renunciation at the age of twenty- nine years, his living a life of austerities for six years, his entry into the domain of Magadha where## sujAtA ##the## senApati’s ##daughter (elsewhere the village chieftain’s daughter) tendered him strength-giving food, her resolve @lvi and only desire to become a Buddha herself and to live a holy life, and her reference to the great gain of king## bimbisAra ##in whose kingdom stood the Bodhisattva who would win the incomparable enlightenment on the day. The Lord also mentioned in this connection how## sujAtA ##told him that the three previous Buddhas, Krakucchanda,## konAkamuni ##and## kAzyapa, ##and thousands of other Buddhas ate her food in her previous lives and went on to the foot of the Bodhi-tree. He told the monks that he stopped for a moment when he had come to the## nairaJjanA ##river producing a terible earth- quake and his radiance made even the denizens of hell feel happy. All devas and semi-devas found joy in their own abodes through the power of the Bodhisattva and they proceeded with garlands, perfumes, sunshades etc. towards the Bodhi-tree. The Bodhisattva then crossed the## nairaJjanA ##river in front of the great host of devas. Then## kAla, ##the old## nAga ##king, rose up from his dwelling- place and having approached the Bodhisattva addressed him saying that the Bodhisattva had come to the same place where the chief former Buddhas Krakucchanda,## KonAkamuni ##and## kAzyapa ##had come. The goddess of the Bodhi-tree also did him honour.## kAla, ##the## nAga ##king, then having heard the matchless voice of the Great Seer felt highly delighted. The## nAga ##king again addressed the Bodhisattva saying that he possessed all his excellent limbs just as did the previous Buddhas. He then told the Bodhisattva that with the weapon of wisdom he would be able to rend the fetters of## mAra ##and would without doubt attain perfect enlighten- ment and become a Buddha, unique in the whole world, that very day. Then the Bodhisattva approached the Bodhi- tree which was adorned with celestial ornaments of all kinds by the devas. The height of the Bodhi-tree was seen by the devas in accordance with the height of their knowledge. Some devas perceived at the foot of the Bodhi-tree a throne of precious stones, but those beings who had gross disposi- tions perceived the Bodhisattva seated on a mat of straw. Then recalling to mind former## tathAgatas ##Gautama sat down cross-legged with great mindfulness. Devas of various ranks and classes saw him seated on the Bodhi-throne. But wicked## mAra ##understood that his own power was being eclipsed, as he observed that the whole system of innumerable worlds turned towards the Bodhisattva, who took up the firm attitude to quell## mAra ##with his strength, @lvii force and magic power. The Bodhisattva saw in## mAra’s host many who had the roots of virtue in them and who turned their thoughts to the supreme perfect enlightenment. But yet after having waited for some time the Bodhisattva thought that he would not awaken to enlightenment as long as## mAra ##and his host remained unconquered. Even## mAra ##on this occasion wanted to give up his own sovereignty and think of seeing the Bodhisattva as the sovereign of dharma.## mAra ##showered celestial powder and perfumes. He then raised his joined hands, knelt down before the Bodhisattva and gazing steadily at him sang his praises.## mAra ##again requested the Bodhisattva to become the uni- versal sovereign on earth ruling over men, as fathers do over their sons. He said to Gautama that he with his magic power would have no dominion at that place which he should leave and on that condition he was prepared to be his disciple. He even tried to entice the Bodhisattva by showing his own daughters accomplished in music and the arts. He then told the Bodhisattva that he dwelling under his rule was eager to listen to his gentle speech and be happy. The Bodhisattva replied to the cajoling speech of## mAra ##saying that he wished to become a king of the world when he had awakened to the enlightenment, and only alert men would become his sons and do his bidding. He said that he would be triumphant over all regions, that he would discard all pleasures of the senses as despicable and that he would not allow himself to pursue the base delights and cravings of desire. He asked## mAra not to delude him by singing the praises of sensual pleasures which he had already shunned. He further told## mAra ##that after many kalpas in his former lives he had developed forbearance and that he would surely win supreme enlightenment by dint of his accumulated virtues. Then## sArthavAha, mAra’s ##son, implored his father not to nurture distrust of the Bodhisattva who was to become a great light for dispelling darkness of ignorance and a refuge of the whole world. All people, after realising his beneficence and compassionateness, would be blessed. He told his father that in strength no army of his would be equal to him and that Bodhisattva, the conqueror, would be able to triumph over all his host.## mAra, ##the father of## sArthavAha, ##replied to his son saying his host was fully @lviii equipped and armoured. He felt sad that his eldest son was deserting him and becoming a follower of Gautama.## sArthavAha ##thus answered to his father-`such Buddhas who have shed their passions and are rid of the lusts appear only after many a kalpa.’ It is out of pity that the son asked the father to put faith in the Bodhisattva and not to deal harshly with him. He also said that it would be impossible for him to remove the sage from his seat under the Bodhi-tree and that his army’s fall was sure, because he was hard to assail. Those, he said, who cherish love and reverence towards the Bodhisattva will be able to attain agelessness and grieflessness. Another son of## mAra’s, janIsuta ##by name, who was one of great understanding, warned his father that the Bodhisattva could reduce all his army to ashes and advised him not to breed distrust of him, but to submit to the Great Seer, because he was worthy of offerings of all. He also reminded his father that Gautama, the Bodhisattva, would surely attain enlightenment like the previous saviours Krakucchanda,## konAkamuni ##and## kAzyapa ##and other conquerors, by sitting there at the foot of the Bodhi- tree. Then another son of## mAra, vidyutpratiSTha ##by name, came there and extolled the Bodhisattva saying that he would be able to illumine all the quarters of the world and being moved by a noble impulse he threw to the Bodhi- sattva thousands of garments. Other well-disposed friends of## mAra ##also tried to deter## mAra ##from breeding distrust on Gautama and they said to him that the Sage could no more be moved from his seat under the Bodhi-tree. But the perverse## mAra ##did not pay the least heed to their words, rather he bred his mistrust still more. Then## mAra ##prepared his host with the intention of frustrating the enlightenment of Gautama.## mAra ##hurled his lightning and threw a thunderbolt towards the Bodhi- tree. His army carrying all sorts of deadly weapons advanced against the Bodhisattva and the Bodhi-tree. Out of his evil heart## mAra then spoke to Gautama asking him to speedily arise from his seat, and tried to frighten him in many ways. The Bodhisattva, however, uttered the words-“these crea- tures of## mAra ##cannot stir a hair of mine.” But## mAra ##pointed out to Gautama that he was alone there and had no host to overpower him and his own powerful host. The Bodhi- @lix sattva replied to him saying that there was none equal to him in charity, morality, forebearance, energy and medi- tation, that he would be able to set all men free after having awakened to enlightenment, and that he would attain the noble supreme enlightenment because of his accumulation of flawless virtues throughout his former lives.## mAra ##and his host felt terrified and fled away in all directions, when the Bodhisattva struck the earth with his right hand, pro- ducing earthquake. The Bodhisattva achieved perfect enli- ghtenment and shone with radiance. He then declared the four famous## Arya-satyas ##and the## pratItysamutpAda ##doctrine i.e. the law of causation. Then the## zuddhAvAsa ##devas sang the glory of the Bodhisattva who just won perfect enlighten- ment by merit of his gifts in former lives, by his unblemished morality and highest wisdom and they declared that no one would be able to dim all the luster of the (new) Buddha. When Gautama attained Buddhahood he sat alone cross- legged for full seven days when the devas of all kinds honoured and worshipped him. The Buddha then uttered some verses referring to the honour shown to him by the devas and to## mAra’s ##writing on the ground the words-“I am van- quished by the deva of devas, by the## tAyin ##(elsewhere## tApin, ##and also## tAdin) ##i.e. the mighty Sakyan lion.” The Buddha- field blossomed at that time. By his influence those beings who had worked out their penalty in heaven were reborn among the devas. At that time by his influence the brutes for- got their ferocity and were filled with love. The beings who were diseased, afflicted and helpless became hale and happy, the blind people gained their sight. Passion, hate and folly vanished. All creations turned towards the Buddha under the Bodhi-tree, towards which all kinds of ornaments appeared. Every being in every position saw the Buddha face to face. The Buddha said that all monks established in morality will feel rapture when they heard this## sUtra. ##All joys will be of those persons who would comfort men by delivering them from liability to re-birth. The sight of the Buddha would produce rapture in the mind of those who would honour and revere the Buddha. There will be joy in men’s mind even for the future Buddhas pro- claimed by this Buddha. The treatise fully describes the condition of all those who show reverence to the Buddha and this## sUtra. ##When of old the## tathAgata ##was living his career as a @lx Bodhisattva he obtained omniscience by dint of four moral states, namely, flawless morality, a benevolent heart, high mental condition and devotion towards all beings for their welfare. The Bodhisattva then uttered some verses in which he gave a discourse on how an immoral man cannot become a disciple of the Buddha, on ills having no reality for the Great Recluse, and on how a monk cannot go to the heavenly bourne by only acquiring the yellow robe. The Master does not. commend the monk who sets store on birth and possessions. The Lord told the monks that a monk by making his morals clean and becoming self-possessed and mindful can even recollect his former lives. A moral man, he said, can see the devas of all the worlds. A moral man can have power to become A# dazabala ##and a Master. The Buddha told the monks of all his prominent virtues, morality, concentration, emancipation, forbearance, sweet- ness of disposition, love and compassion. The treatise then describes the merit of the man who worships the## tathAgata ##with offerings of flowers, perfumes, garlands, umbrellas, flags, banners, music, incense, ointments, food, drink, clothes and conveyance, when he is living or has passed away. One should reverentially salute A# stUpa ##of the Saviour of the world. As a result of such worship such a worshipper never becomes confounded by appearances (dharmas) and can perceive their unsubstantiality## (nairAtmya) and emptiness## (zUnyatA). ##The book then dilates the possibilities of greatness on earth in every way of one who worships the Buddha or A# stUpa ##in his honour. In virtue of his root of merit such a worshipper wins the favour of the## tathAgata. ##buddha- pUjA ##and## stUpa-pUjA ##can bring the worshipper all kinds of desired and even celestial objects, and he can be immune from grief and oppression, and can fare on the way to enlightenment. Good results can be obtained by one who worships the relics## (dhAtus) ##of the## lokanAtha ##(the Saviour of the world) and his family is also honoured everywhere. Such a man’s virtues cannot be counted in words. He must be treated as a son of the Buddha. These mighty sons of the Buddha should never be maltreated by any one for fear of torments in hell. The excellent fate of one who supports the dharma of the noble conqueror when it is breaking up, is discussed also. Such a man escapes all inopportune times and is highly extolled in## jambUdvIpa. ##Those to whom the## dazabala ##disclosed this## sUtra ##will feel extreme joy before @lxi the end of their last life. Such persons have chance of be- coming peerless Buddhas in the world. The Buddha then spoke in praise of those who burn even a pinch of incense at the shrines of the Blessed One. For such persons there is no physical or mental pain. They will be able to work for infinite good for all. Also they who put flags on monu- ments erected in honour of the Lord become objects of regard by men and gods. Even devas become their pupils and bow before them. They become competent to teach them dharma. It is stated in the book that the man who gives a flag in Buddha’s name may become a distinguished merchant, a rich householder, a king’s son, a minister or even a powerful universal king. Such a man may be able to live as a refuge and a haven for others. He even earns the potentiality to become a Buddha. The merit and glory of a man who holds even one light over the Buddha’s## stUpa ##are described to be very great. The Buddha spoke of his own good and meritorious deeds and their consequences in his former lives. As an example he said that he had placed sunshades over the shrines of the previous Jinas. Playing of music on an instrument at the conqueror’s shrines is also extolled in the book. Persons who put adornments on the Jina’s shrines, cleanse them, wash dust therefrom, offer dried cow-dung, even a single drop of oil thereupon, and anoint them with perfumes become fit by those actions for winning great merit and even becoming Buddhas them- selves. It is further said that those who place necklaces of gems on the Jina’s shrines, give one trustful thought to the Lord, bring net-work of coverings thereto, remove withered flowers from them, sprinkle sandal-wood powders on them, and reverentially offer a bow or salutation before them win unending merit. It is said of the man who approaches the Lord with a bowl for His acceptance becomes thrilled and filled with joy, and he can make a resolution to set free beings who are in great misery and are unfree, to become an eye to the blind, to lead across the beings who have not crossed, and to attain enlightenment for the release of other people. Such virtuous men receive proclamation from the Jina that they will become Buddhas and saviours of the world. After hearing this beautiful discourse of the Lord,## vizuddhamati ##and the other monks felt elated and they rejoiced at the Master’s words.## @lxii mAranirjaya: ##(The final defeat of## mAra) ##This section of the## mahAvastu-avadAna ##contains many repeated facts already mentioned in some of the previous sections. The defeat of## mAra ##by the Bodhisattva is to be regarded as a victory over all desires and cravings. It re- presents a fight between the Good and the Evil. Attainment of enlightenment depends entirely on a successful victory over desires. Gautama strove hard to conquer the great foe,## mAra, ##and he succeeded in completely routing him. When the Bodhisattva came to the river## nairaJjanA, kAla, ##the oldest## nAga ##king, looked out and saw the Bodhi- sattva proceeding on his way along the banks of that river. The## nAga ##king joyfully extolled him by saying that all signs and portends indicate that he would become Buddha that very day. The Bodhisattva hurried to the seat of former Buddhas under the Bodhi-tree. He pushed on valiantly to triumph in the great conflict with## mAra ##and acquire unsurpassed immortality.## kAla ##told the Bodhisattva that the way he was going was the same the previous Buddhas, krakucchanda,## konAkamuni ##and## kAzyapa ##also went. He mentioned that the saintly and reverent## zuddhAvAsa ##devas were paying Gautama the same honour as they did to the previous Buddhas. Then follows a full description in the book of the various auspicious signs and portends which clearly indicated the attainment of enlightenment on the same day by the Bodhisattva. The## nAga ##king,## kAla, ##extolled him when he reached the Bodhi-throne, declaring “Today you will become Buddha.” The Bodhisattva approved his view and said-“O great## nAga, ##today I shall awaken to the perfect enlightenment. Your words will prove true. Today when the night passes away, I will destroy the root of all existences leaving no trace of them behind.” As the Bodhisattva was seated under the Bodhi-tree he attained the five awarenesses## (saMjJAs), ##viz. the awareness of the past, that of well-being, and that of happiness, that of the impossible and also the supreme awareness that he would that very day awaken to the unsurpassed perfect enlightenment.## mAra ##then flew through the sky to where the Bodhi- sattva was under the Bodhi-tree and saluted him with folded hands and addressed him vauntingly in some verses purporting that he## (mAra) ##was the almighty sovereign @lxiii over all creatures and that he knew what consisted of happi- ness and misery. He advised the Bodhisattva to enjoy all the pleasures of men and to dwell in his father’s palace as long as he possessed youth and health, to rule his pros- perous kingdom and to make himself fit for immortal godhood by offering the various great sacrifices. But the Bodhisattva replied to him refuting his vaunt that he was an almighty king and asking him to remember that he (the Bodhisattva) had no delight in his birth, or in the pleasures of worldly prosperity. The Bodhisattva also reminded## mAra ##that he had broken asunder all shackles of family life and become homeless. Again## mAra ##flew through the air and told the Bodhisattva that he was the lord who could intoxicate devas and men by earthly enjoyments. Then Gautama told## mAra ##that if he were the controller of his own mind then only could he vaunt of his lordship, but if he were master of desires, then clearly he was non-lord. He also reminded## mAra ##that one like him who had fallen under the thraldom of women should not vaunt of sovereignty which cannot be enjoyed by one who is afflicted by sensual desires. He plainly asserted that he would that day vanquish him and before the sun rises he would become Buddha. He therefore asked## mAra ##not to threaten him by talk of his armed host drawn up in battle array. Millions of## mAra, ##said he, had no power over him and so he asked## mAra ##not to prate but to leave the place at once.## mAra ##then went back home and related the whole matter to his retinue saying that the Bodhisattva must be removed from his seat to prevent him from attaining enlightenment, lest the multitude of men should desert his dominion.## mAra’s ##son,## janIsuta, ##asked his father not to hinder the Bodhisattva, as in his opinion, he was sure that very day to attain the perfect enlightenment. There was no being or collection of beings, he said, who were capable of stopping the Bodhisattva from winning it. There would arise no good to his father from his assault on the Seer. It would be a senseless act on his part according to## mAra’s ##son. If## mAra ##did not heed the advice of his son; the latter felt sure that## mAra ##should have to wander on earth as a vagrant jackal. Then## kAla, mAra’s ##minister, told his master that## janIsuta ##was ill-advised to offer his father such an improper advice. As soon as## mAra ##came near to the Bodhi- sattva he was routed by the sound of Gautama’s cough.## @lxiv mAra ##yet made a second attempt to baffle the Bodhisattva with all kinds of armies including feroicous beasts and birds with deadly weapons of all sorts. But the Bodhisattva did not turn a hair or change his heart. The Bodhisattva thrice stroked his head and thrice bent his knee, and then struck the earth with his right hand and the earth reverberated and out of fear## mAra’s ##army was split and torn and it turned away with cries out of fear and terror. The devas then acclaimed of the victory of Gautama. A deva messenger went to the devas and reported the Bodhisattva’s successful victory over## mArA ##and his fearful army. When## mAra ##was routed and his power utterly broken, the Bodhisattva in the first watch of the night purified his sight, in the middle watch he brought to mind his life in previous existences and when the sun rose after the last watch of the night he attained the noble enlightenment to which the former Buddhas had awakened. In the flash of dawn this Great and True Man became awakened to the un- surpassed perfect enlightenment through insight gained in a momentary flash of thought. He then dispelled the least shade of doubt in the minds of the devas by a solemn utterance## (udAna)- ##“I have cut off cravings and rid myself of defile- ment; my dried-up## Azravas ##no more flow; the road (of desires) has been cut off and does not exist; and this is the end of all ill.” The Bodhisattva taught the world the law of causation (both in its anuloma and pratiloma order) i.e. the famous## pratityasamutpAda. ##The book also mentions the## udAnas ##uttered by the Bodhisattva when he attained enlightenment. The Lord after having gathered together a great following stayed at## rAjagRha ##teaching the devas and men. He told the monks that all the becomings are impermanent, liable to ill and to change. The utter cessation of craving is## nirvANa ##and there is no further becoming for him who has passed to## nirvANa. ##The Lord gave a bounteous share of ambrosia to gods and men, raised many people of-the sixteen (Indian) janapadas from the rounds of rebirth and established them in## nirvANa. ##The Lord, the self becoming One, the Conqueror of## mAra, ##the Expert and the Omniscient, abode in all states which he desired as appropriate to Himself.## @lxv kuzajAtakam ##(the## jAtaka ##of King## kuza) ##The preamble to this story states that when after attainment of sambodhi and after his preaching the first sermon at## mRgadAva ##(modern Sarnath in Banaras) the Lord was staying at## rAjagRha ##for some time, the monks asked the Master as to how the wicked## mAra ##with his vast army was vanquished and totally crushed by him by means of the mere sound of his cough. The## tathAgata ##told them that there was nothing marvelous in this feat of his. The Lord told the monks that on a former occasion also he was success- ful in routing## mAra ##with his army by means of his cough- like lion-voice when he was a prince. In this connection the Lord related the story of this## kuza-jAtaka ##to the monks. At the end of the story the Lord identified himself with King## kuza, ##his father-in-law the Sakyan## mahAnAma ##with King Mahendraka, Queen## mAyA ##with## kuza’s ##mother## alindA, ##his wife## yazodharA ##with## kuza’s ##wife,## sudarzanA, ##and the wicked## mAra ##with the chief of the seven kings, named Durmati, whom with his six henchmen## kuza ##routed by means of his loud cough-like lion-voice. The## jAtaka-##story runs thus: Long long ago, King## ikSvAku ##of## KAzi ##Kingdom ruling from his capital at## vArANasI ##(Banaras) had for his chief queen, the duly-wedded wife,## alindA. ##The King had also a harem of four hundred and ninety-nine mistresses. But they all, including## alindA, ##were barren. The King was pining for a male offspring for perpetuating his race after his death. He consulted his household priest, and the latter counselled the King to adopt the most unjust, unseemly and improper course of letting out his entire harem three times a fortnight, to take pleasure with whatever man each of them liked in order that King## ikSvAku ##might take a chance of getting a worthy son as his descendant. The king, however, kept the chief queen,## alindA ##in the palace, i.e. beyond the ken of this vile decision.## zakra, ##the## trAyastriMza ##deva, disguised as a decrepit, aged, senile## brAhmaNa ##appeared at the king’s court and chose queen## alindA ##for himself. The king requested the old man to choose another woman, but the## brAhmaNa ##told the king not to go back on his word and break his promise, first giving him the choice of any woman of his harem. The king per- mitted the queen to go with the old man, but## alindA ##sobbed @lxvi and wept. At the close of the night the## brAhmaNa ##doffed his disguise and stood before the queen in his own glorious form (of## zakra) ##and offered her the choice of a boon, and the queen chose the boon of a son.## zakra ##gave her a medicinal pill, advising her to stir it in water and swallow it and surely she would get a son who would be like a lion, strong and able to crush his enemies. The god also said to her, 'There will be no one in the world equal to her son in prowess and he will sit also on the throne. But he will be ill-favoured of complexion and form, because she did not provide him with the joy of rapture.’ The queen on return to the palace reported to the king the whole incident. The king in anger did not allow the queen to swallow the pill, but he ground it on a stone and stirred it in water and gave it to his four hundred and ninety-nine young queens to drink on a blade of## kuza ##grass. The king’s prohibition in## alindA’s ##case was out of fear lest she should beget an ill-favoured ugly son. In due time the queens gave birth to beautiful and handsome sons.## alindA, ##however, managed to taste stealthily a drop of water from the grinding stone by means of## kuza ##blade and she also conceived and gave birth to a son, named## kuza but on ac- count of## zakra’s ##imprecation that son was ugly, repulsive, thick-headed, thick-footed, post-bellied and black in appear- ance like ink. The king refused to see such an ugly son of## alindA. ##Experts were appointed by the king to educate all his beautiful sons in different branches of arts and science, but no one taught anything to## kuza ##who, by dint of his own intelligence, wisdom and energy excelled all his step- brothers and all others in the knowledge of all kinds of arts including archery.## ikSvAku ##did not even want## kuza ##to become the king of## kAzI ##realm after his death. He gave instructions to his ministers that they should appoint that prince from amongst his five hundred sons for sovereignty who would be able to find out and dig up the large treasures he had secretly hidden in various parts of his palace. Meanwhile## IkSvAku ##died. It was## kuza ##who with his great intelligence and reflective power succeeded in understanding his father’s message kept with the ministers, and was able to discover the hidden treasures. The ministers themselves also put## kuza ##to some extra tests for judging his fitness for the kingship and## kuza ##passed them all too. So the ministers made## kuza ascend the throne and become their king. After having ruled his kingdom for some time## kuza @lxvii ##once appealed to his mother,## alindA, ##to bring for him a handsome wife who was to become his chief queen. His mother told him that no one would give a handsome and lovely daughter in marriage with him because he was ill- favoured in beauty. But## kuza ##insisted on marrying a beauti- ful wife brought from a distant land even at the price of gold. The ministers then sent out## brAhmaNas ##and messengers in search for a beautiful maiden and going round all provinces they selected## sudarzanA, ##the most lovely and beautiful daughter of King Mahendraka of the Madrakas, who was reigning in the province of## zUrasena ##from his capital at## kAnya- kubja. ##Mahendraka agreed to the proposal. The messen- gers reported on return to the ministers that the best maiden in the whole of## jambudvIpa ##(India) had been chosen for their king.## alindA, ##the Queen Mother, approved the proposal and the news was communicated to King## kuza ##who became glad and asked the ministers and other high functionaries of his Court to arrange for fetching## sudarzanA ##from## kAnyakubja. ##Messengers were sent by## kuza ##to that city. The Madraka king performed, even in the absence of the bride-groom, the rite of giving the bride,## sudarzanA, ##for becoming the wife of## kuza ##(a sort of proxy marriage). The messengers from Banaras also performed at## kAnyakubja ##the rite of taking the bride and they departed home. Even before the bride’s arrival## alindA, kuza’s ##mother, thought of the means by which## sudarzanA ##should not know what her husband, King## kuza, ##was like, in complexion and form. The queen- mother devised a way deciding to provide a dark inner chamber plastered inside and outside wherein her son,## kuza, could divert, enjoy and amuse himself with his wife, but both not seeing each other with their own eyes.## sudarzanA ##could not understand the reason as to why the bed-chamber was made deeply dark and no lamps were lit in it and so she felt sad for not knowing what her husband was like, neither did## kuza ##know what his queen was like, in complexion and form.## sudarzanA ##privily asked of her husband in the dark chamber at night for the reason, but## kuza ##replied saying that he himself did not know anything of this, but his mother must know and he advised the queen to ask her mother-in-law. She enquired one day of## alindA ##about the matter as to why she and her husband lived together in darkness without seeing each other. The Queen-mother replied saying## 'sudar- zanA, ##you both, husband and wife, are sublimely beautiful. @lxviii I have seen none others like you. The object is that you should not see each other’s beauty and become distraught in mind. And I have also made a covenant with the gods that you should see each other only after a long time, twelve years, after you, my daughter-in-law, have a son or a daughter. This is our family custom.’## sudarsanA ##thought that it was a wicked covenant made by her mother-in-law,## alindA. ##Some days after, ##sudarzanA ##appealed to her mother-in- law that she wanted to see her husband even once. The Queen-mother thought of satisfying her curiosity and pretendedly arranged to show to her her husband in the reception-chamber.## kuza’s ##mother told## kuza ##that in order to prevent change of heart in## sudarzanA, ##she intended to show his step-brother, Prince## kuzadruma, ##the most handsome and fair of all the princes, as seated on the throne, and to point out to## sudarzanA ##from a window of the palace, telling her that the person on the throne was King## kuza ##himself. When## kuzadruma ##was seated on the throne,## kuza ##himself held an umbrella over the false king’s head. The Queen- mother pointed out from the palace-window to## sudarzanA ##that false king to be her husband,## kuza, ##and## sudarzanA ##rejoiced and thanked her good fortune in having such a comely, handsome and fair-looking husband. But she felt disgusted to have caught sight of the unsightly and monstr- ous umbrella-bearer. The queen told her mother-in-law about the repulsive sight of the latter, but## alindA ##replied that although so ill-favoured in appearance that umbrella-bearer was morally very high-minded, virtuous, truthful, righteous, meritorious, strong and quite capable to repel his enemies and that his services could not be dispensed with, specially because the whole of the## kAzI ##kingdom lived in comfort through his might.## sudarzanA ##talking privily in the dark chamber with her husband wanted, for her own pleasure, the umbrella-bearer to be dismissed.## kuza’s ##reply was 'If a man has moral worth what matters his form ?’## kuza, ##now in his own turn, appealed to his mother that he was anxiously desirous to have a sight of queen,## sudar- zanA. ##A recipe was devised by## alindA, ##by which## kuza ##would be able to see the Queen without her knowing who he was.## Sudar- zanA ##one day wanted to see the royal lotus-pool for gathering lotuses therefrom.## kuza, ##in accordance with his mother’s instruction, wore a simple dress and waited somewhere near @lxix the steps of the pond, concealed in the lotus leaves. When the queen stretched out her hand for collecting some lotuses, she suddenly found herself embraced by King## kuza ##in the waters of the pond and she cried out for help from her accompanying associates saying that she was violated, seized and almost being devoured by a water-demon. At night she reported this incident to her husband in the dark chamber, and the funniest thing was that she said that the water- demon looked exactly like the King’s umbrella-bearer. A similar event took place when## sudarzanA went to the royal mango-grove where also she was suddenly attacked by a forest-demon, but he was## kuza ##himself. This was also reported by her to her husband with the remark that the water-demon and the forest-demon and the ugly sunshed- bearer of the king seemed to her to have been born of the same mother-so hideous was their appearance. On other occasions while visiting, with the queen- mother and other women of the Court, the royal elephant, horse and chariot stables she was pelted at the back from a distance by## kuza who disguised himself as an ordinary elephant-keeper, a horse-groom and a chariot-keeper respectively, by pieces of elephant-dung, horse-dung and cow-dung which soiled her royal apparel. While complaining of this ignoble conduct of the servant to## alindA, ##the latter appeased## sudarzanA ##by saying that this royal servant was inviolate. Now came an occasion when## sudarzanA ##could really recognize and take a full view of her most ugly husband, King## kuza. ##A blazing fire broke out in the royal elephant- stable. King## kuza ##by his sole effort threw down the roofs of the burning stable and rescued the elephants by cutting off their bonds and thongs and also extinguished the fire. All people including the women of the palace praised the display of energy and bravery of King## kuza. ##Here at this time a hunch-backed woman impulsively called King## kuza by name and lavishly praised him for his venture.## sudarzanA ##on hearing this woman thought to herself that she was praising King## kuza ##who was of such an ugly complexion and she was sorry to observe that there was hardly any difference between King## kuza ##and an ogre. After having recognised her ugly husband Queen## sudarzanA ##could not find any joy in the royal Court and she thought of her life being miserable as she should have to @lxx live with such a demon-like husband. So she told her mother- in-law that she should be allowed to go back to## kAnyakubja ##to her parents and that in case of her failure to obtain her permission she would like to do violence to herself and meet with death. With the intent of saving## sudarzanA’s ##life, her mother-in- law agreed to her proposal to go back now to her parents’ house.## sudarzanA, ##followed only by a hunch-backed female attendant, left Banaras and in due course reached## kAnya- kubja. kuza ##searched for## sudarzanA ##in vain in the palace and learnt that the queen had already left. So taking his mother’s permission## kuza ##also left alone for## kAnyakubja ##with the purpose of bringing back## sudarzanA. alindA ##repented for marrying her son with## sudarzanA ##and felt sad for such a bad turn of things.## kuza ##during his lone journey earned his livelihood on the way by dancing, singing, playing and by various other arts he had acquired. After having established his step-brother, prince## kuzadruma, on the throne to deputise in the kingship of## kAzI, kuza ##left alone for## kAnyakubja ##taking his lute with him and reached its district in due course. During his journey a festival was in progress in a village on his way and he got lodging in an old woman’s place. But the woman got frightened to see him devour all kinds of eatables he secured from the people enjoying the festival, by playing on his lute and singing songs. Leaving that village he proceeded towards the capital where he first settled in a master garland-maker’s house and proved his craftsmanship by making such excellent neck-garlands, crests and wreaths as were never seen before by the people and he inscribed them all with the mark of his name, probab- ly Ku. When these beautiful objects were sent to the royal palace of Mahendraka,## sudarzanA ##observed the name of## kuza ##therein, and understanding that they were the handi- works of## kuza ##who must have come there as an ordinary person, refused to accept them for herself without revealing to anybody of her secret reason. Gradually## kuza ##served in a master potter’s, a master joiner’s, a laundryman’s, a master dyer’s, a master bowl-maker’s, a master gold-smith’s, a master jeweller's, a master shell and ivory maker’s and a master machine-worker’s settlements, one by one, and produced there exquisitely beautiful articles in gold, jewellery, shell, ivory and machines and washed clothes so clean and spotless and dyed them in various colours including those of## @lxxi sudarzanA ##herself. But the latter refused to accept all those things by noticing in all of them the inscribed name of## kuza whose handiwork she could recognise, but she did not divulge to any one the reason of her rejection of all those articles. Wishing to show his skill in the culinary art## kuza ##after reaching the city of## kAnyakubja ##approached the chief cook in the royal kitchen where he proved his expert knowledge preparing varied and excellent kinds of meat, condiments, herbs and victuals. Mahendraka never before tasted such flavor in the food prepared by the new cook (i.e.## kuza), ##who was introduced as an excellent cook to him by the chief-cook of the kitchen. Mahendraka, who got amazed to see his ugly and repulsive complexion, said that this cook was really beautiful, though his exterior was uncouth, as he understood flavouring, and possessed a delicate sense of taste. By the king’s command this cook had a free access to the palace and even into the women’s quarters and the king did not object to his being treated like a play-thing of the women of the Court. The ladies in the harem played with him, mounted on his back and made him carry them from place to place in the harem. Suddenly## sudarzanA ##saw King## kuza ##(now serving as a cook) being ridden by the women of the harem. She felt much annoyed and reproved them for this shameless act of theirs. The women in turn told## sudarzanA ##that she could be jealous, if this ugly man were her husband. She, however, was afflicted by sorrow and downcast of countenance. Although## kuza ##was now in the palace,## sudarzanA ##did not approach him, nor speak to him first. But## kuza ##one day asked her if she got frightened on seeing him in her father’s Court. Her reply was that she wondered that he was not killed by any one on his way to## kAnyakubja ##taking him to be a forest-demon. She asked## kuza ##to go back to his own kingdom, as he had nothing to do there and she did not wish to see his ugly countenance.## kuza, however, replied that he would not return home without her, that he had no more any charm for the## kAzI ##realm, and that he was distraught for love of her and had no desire for even his throne.## kuza ##then said to her that as he had accomplished a chaste living, he was bound to have her as his wife.## kuza ##also reminded## sudarzanA ##of his own valiant nature and that none would be able to do anything if he bound her with fetters and made her go anywhere he liked.## sudarzanA ##told## @lxxii kuza ##that her father’s warriors would seize him for his bold attitude. This altercation between the two took place in private and no one knew yet now that this male person (the cook) was King## kuza himself. Having heard of## sudarzanA’s ##desertion of## kuza, seven very powerful and hostile neighbouring kings joined their forces and approached## kAnyakubja ##to secure## sudarzanA. ##King Mahendraka sent separate messengers to these invading kings headed by the noblest among them, named Durmati, saying that her daughter was King## kuza’s wife and that he could not give her to any other king. The seven kings invested the city of## kAnyakubja. ##Finding himself beleaguered by them and not feeling himself able to give them a battle, Mahendraka reproached## sudarzanA ##saying that she should not have run away from her husband and come back to his capital, that because of her the seven kings besieged him, and that if they offered him violence he would cut her to seven pieces and give one piece to each of the seven invading kings.## sudarzanA ##became alarmed and terrified by her father’s reproaches and she implored her mother to burn her to ashes if the seven kings would attack the capital and to make a shrine on her bones and ashes. She also told her mother to plant A# karnikAra ##tree at the entrance of that shrine for remembering her beauty by a look at the flowers of that tree. Her mother became distressed to hear her daughter’s words. At that moment a thought arose in## sudarzanA’s ##mind thus:-“My husband is so courageous, strong and valiant that the seven invading kings cannot give him battle. Let me then plead for my life with King## kuza.” She approached## kuza ##and reported to him of her father’s threat. While conversing with his wife## kuza ##remarked to her that in loving her he had done her a great injury.## sudarsanA’s ##mother happened to overhear the talk between the pair and in seeing## kuza, ##the ugly person, she thought that he must have been a musician, or a trader, or a slave, or a currier.## sudarzanA ##interfered and told her mother that she was the eldest son of King## ikSvAku ##of## kAzi ##and was called## kuza, ##endowed with all good qualities. Her mother reported to King MahendrakA# kuza’s ##arrival ##at## kAnyakubja. ##Mahendraka disbelieved her information and enquired of her as to where## kuza ##was and what he was like. The queen replied that assuredly## kuza ##was he who had been cooking @lxxiii his food these days in the royal kitchen and who was the plaything of the women of the harem. Mahendraka became anxious to think that there was the external trouble from the seven attacking kings and also an internal trouble from## kuza’s ##coming to the palace incensed with## sudarzanA. ##Getting frightened Mahendraka entered the women’s quar- ters and with joined hands begged pardon of## kuza who, however, told his father-in-law that there was no need for him to ask for pardon. Mahendraka then duly honoured## kuza ##with royal magnificence. Just then the loud-sounding roar of the armies of the seven kings was heard.## kuza ##consoled his father-in-law by saying that he should not be afraid, as he himself would contrive to bring those kings to his submission.## kuza ##then rode on a mighty elephant attended by. a great crowd and went out of the city-gate and roared his famous lion-roar. The seven kings were vanquished, but were captured alive and brought before Mahendraka at whose feet they fell and expressed readiness to do his bidding. Then in accor- dance with the helpful advice of his son-in-law## (kuza), ##King Mahendraka gave each of his other seven daughters in marriage with each of the seven defeated kings. These kings then became Mahendraka’s powerful allies and left for their respective realms.## kuza ##then took leave of his father-in-law for going back to his own kingdom and seeing his anxious mother## (alindA). ##He respectfully rejected the grateful offer of Mahendraka to rule over the latter’s kingdom also. At the time of departure## sudarzanA ##was exhorted by her father to be worthy of her very powerful and valiant husband and she reverently assented to that advice. On his way back to## kAzi ##King## kuza ##saw the reflection of his own person in the water of a lotus-pool and realised how ugly, repulsive and unlovely it was, and thought that there was good reason for## sudarzanA ##to despise him. So he decided to kill himself. Just then## zakra, ##the King of gods, became aware of## kuza’s ##decision to kill himself and thought that this king## kuza, ##who was in the way of becoming a Bodhisattva, competent to confer welfare and happiness on all beings, had resolved to do violence to himself because of ugliness of his complexion. So## zakra ##appearing in the sky told## kuza ##not to kill himself and offered him a rope of red pearls with the## jyotIrasa ##gem, advising him that if he tied this on his head he would @lxxiv look the most beautiful in appearance in the whole of## jambudvIpa ##and if he wanted to recover his former ugly and hideous complexion and form, he should hide the gem in his dress.## kuza ##himself realised the change in his appea- rance by fastening the rope of pearls with the particular gem and felt glad to think that his wife## sudarzanA ##would no more despise him. Even queen## sudarzanA ##refused to recognise the changed king and she thought that her husband was displaying a trick of illusion. But after hearing the story of## zakra’s favour she became extremely pleased and wanted to see that sublime beauty of## kuza ##at all times. Then having retained the beautiful form## kuza proceeded on his way to Banaras. All the other princes, ministers and officers went out to meet him on the way, but they too could not at first recognise him and when he hid the rope of pearls with the## jyotIrasa ##gem in his hand, his former original complexion and form were resumed. He explained matters to them. His own mother,## AlindA, ##also could not at first recognise her own son##, kuza, and even on assurance given by## kuza ##she remarked that her son,## kuza, ##must have been killed by some body and was dead, and the present king was not## kuza ##himself and she felt unprotected and also lamented the loss of her son. Then when## kuza ##put away in his dress the rope of pearls with the## jyotIrasa ##gem given by## zakra, ##his original self was resumed and his mother was glad to see her son as he for- merly was. They all then thought that## zakra had shown them the greatest favour by the gift of the rope of pearls with the gem. Seeing the nobility of## kuza’s ##form the women of the Court became exceedingly glad. King## kuza ##used the things given by## zakra ##according to the god’s direction and ruled at Banaras with great success and prosperity and became triumphant over rival kings and enemies. This is the whole story short details of all incidents in the love episode of King## kuza ##and queen## sudarzanA. Virtuous men, according to Lord Buddha, always attain success in life, just as## kuza ##was re-united with his wife and his people. @001 mahAvastu avadAnaM (1) atha bodhisatvo tuSitabhavanAto cyavanakAlasamaye catvAri mahA- vilokitAni viloketi | tadyathA kAlavilokitaM | dezavilokitaM | dvIpa- vilokitaM | kulavilokitaM | dvIhi kulehi bodhisatvA jAyanti | kSatriyakule vA brAhmaNakule vA | yadA kSatriyAkrAntA pRthivI bhavati, tadA kSatriyakule jAyanti | yadA brAhmaNAkrAntA pRthivI bhavati, tadA brAhmaNakule jAyanti | yasmiM ca bhikSava: kule bodhisatvA jAyanti taM kulaM SaSTIhi aGgehi samanvAgataM bhavati | katamehi SaSTIhi | abhijJAtaM ca bhavati | akSudrAvacaraM ca jAtisampannaM ca gotrasampannaJca puruSayugasampannaJca abhijJAtapUrvapuruSayugasampannaM bahustrIkaM ca bahupuruSaM ca alolaM ca anUnaM ca anIcaM ca adInaM ca prajJAvantaJca zIlavantaM ca amAnyaprekSitaM ca taM kulaM bhogAM bhuMjati dRDhamitraM ca taM kulaM bhavati | kRtajJaM ca vidhijJaM ca acchandagAmi ca taM kulaM bhavati | adoSagAmi ca amohagAmi ca abhayagAmi ca anavadyabhIru ca sthUlabhikSaM ca puruSakAramatiM ca dRDhavikramaM ca varavikramaM ca zreSThavikramaM ca cetiyapUjakaM ca devatApUjakaM ca pUrvamitrapUjakaM ca kriyAdhimuktaM ca tyAgAdhimuktaM ca AtmapUrvAparaM ca taM kulaM bhavati | abhighoSaghuSTaM ca abhidevAdighoSaghuSTaM ca kulajyeSThaM (2) ca kulazreSThaM ca kulaM kulapravaraM ca kulavaziprAptaM ca mahezAkhyaM ca mahAparivAraM ca azramaparivAraM ca anuraktaparivAraM ca abhedyaparivAraM ca mAtRjJaM ca pitRjJaM ca zrAmaNyaM ca brAhmaNyaM ca kulajyeSThApacAyakaM ca prabhUtadhanadhAnyaJca prabhUtakoza- koSThAgAraM ca prabhUtahastyazvAjaiDakaM ca prabhUtadAsIdAsakarmakarapauruSeyaM ca apradharSya taM kulaM bhavati parehi pratyarthikehi pratyamitrehi | yasmiM kule bodhisatvA jAyanti taM kulaM imehi SaSTIhi aGgehi samanvAgataM bhavati | ye te satvA kulasampannA bhavanti, evaMrUpA satvA mahAkaruNAM pratilabhanti | bodhisatvo mahAsaMvidhAnaM karoti cyavanakAlasmiM tuSitabhavanAto | devasahasriyo cAturmahArAjikAnupAdAya sarve kAmAvacarA tuSitabhavane saMnipatitA bodhisatvasya cyavanakAle | bimbisAra- prabhRtikA uktA | tvaM rAjagRhe upapadyahi | tvayi vinIte mahAjanakAyo vinaya- @002 mArgaM gamiSyatIti | evaM sahasodgato abhayo sArthavAho tathAnye pi gRhapati- mahAzAlA: brAhmaNamahAzAlA: | udayano vatsarAjA vucyati | kauzAmbyAM upapadyahi | tvayi vinIte mahAjanakAyo vinayamArgaM gamiSyati | ghoSilo gRhapati: tathAnye pi kSatriyamahAzAlA: gRhapatimahAzAlA: | etAye vidhIye devaputrasahasrANi yena bhagavato saMsAre sansarantasya sahacaritaM jambudvIpe SoD+azehi mahAjanapadehi upapadyanti kSatriyamahAzAlakulehi brAhmaNamahAzAlakulehi gRhapati- mahAzAlakulehi | ni:saMdigdhaM tuphehi vinItehi mahAjanakAyo vinayamArgaM gamiSyatIti | bodhisatvo avaloketi kahiM upapadyAmi | ayaM rAjA zuddhodano mama yogyo pitA | mAtaraM gaveSati yA prAsAdikA ca bhaveya kulInA ca zucigAtrA ca mandarAgA ca alpAyuSkA ca yasyA sasaptarAtrA dazamAsA AyuSpramANato avaziSTA bhavensu: | (3) sarveSAM bodhisattvAnAM janetvA puruSottamaM | carame saptame divase mAtA jahati jIvitaM ||1|| atra kiM kAraNaM bhavati yadi sarvajJamAtara: | janetvA puruSazreSThaM zIghraM jahanti jIvitaM ||2|| vasanto tuSite kAye bodhisatvo imAM smRti | labhate zubhakarmeNa parIkSanto janetriyo ||3|| yasyeha parizeSaM syA nArIyo jIvitaM bhavet | divasAni sapta mAsA ca daza tasyA uramotare ||4|| kiM kAraNaM ayuktaM hi asmadvidhamanuttaraM | dhAretvA uttare kAle maithunaM pratisevituM ||5|| athApi pratiseveyu kAmA sugatamAtari | na pitA devasaMghAnAM bhinnavRtto ti tadbhavet ||6|| bhagavAM ca nAma kAmAnAM doSaM satataM bhASati | atha ca lokanAthasya mAtA kAmAM niSevati ||7|| ye ca nRpativezmeSu bhonti ratnakaraNDakA: | ratanaM puruSazreSThA bhAjanaM bodhimAtaro ||8|| alpAyuSkAM bhuviM samanveSanto bodhisatvo adrAkSIt kapilavastusmiM zuddhodanasya agramahiSIM prAsAdikAM ca kulInAM ca zucigAtrAM ca alpAyuSkAM | @003 sasaptarAtrA cAsyA daza mAsA AyuSpramANato avaziSTA | bodhisatvasyaitadabhavat | eSA me mAtA yogyA | pazyati vilokayanto lokaM zuddhodanasya orodhe | (4) nArIM amaravadhunibhAM vidyullatAnibhAM viya mAyAM ||1|| so tAM nizAmya jananIM Amantrayate maruNAM cyaviSyAmi | antimamupetya vAsaM garbhe marumAnuSasukhArthaM ||2|| taM avaca devasaMgha: kRtAMjalipuTo varAbharaNadhArI | Rdhyatu uttamapudgala tava praNidhi ahInaguNarUpa ||3|| vayamapi lokahitA bahu manoramAM oziritvA kAmaratiM | pUjArthaM tava anindita manuSyaloke vasiSyAma: ||4|| te vipularuciravarNaM mandAravapuSpavarSamAkAze | pramuMcinsu udagracittA stavaMntA madhurAhi vAcAhi ||5|| yamamaravasanA prazamanamanoramAM zokadu:khavimizrAn | IkSasi na ca niSevasi kAmAM idamadbhutaM tuhyaM ||6|| yaM pi abhibhUya marugaNaM jambUnadaparvatopamaprakAzo | udyotayasi daza dizo surarSabha idaM pi AzcaryaM ||7|| abhibhavasi devasaMghA samahezvaradAnavAM samAragaNAM | tArAgaNAM khagacarAM amitamati idaM pi AzcaryaM ||8|| kiM cApi viprayogaM tvayA na icchAma bhUtasaMghaguru | api ca aravindanayana bhaviSyasi gatirnaramarUNAM ||9|| atha cyavanakAlasamaye vizuddhazatapatrapadmanayanasya | AnanditA marugaNA ghoSanti dizAhi sarvAhi ||10|| eSA ca vartati kathA tuSitapure sA ca apratirUpA mAyA | zuddhodanasya mahiSI rAjAnamupetya idamAha ||11|| (5) sA hariNavatsanayanA vizuddhagandharvavadhunibhA zyAmA | sahitaM idaM sumadhuraM zuddhodanamabravIt mAyA ||12|| AbharaNastambhitabhujA pravaravasanadhAriNI sakhIhi saha | tvayA vinA zAkyanandana rajanImimAM kSapayituM chando ||13|| @004 dhRtarASTrasya naravara prAsAdavarasya uttamAM bhUmIM | zayanapravaraM Aruhi yatra kumudavasanasaMnibhaM vimalaM ||14|| tena vacanena tuSTo deviye zuddhodano manApena | Amantrayati naravaro parivAramudagrasaMkalpo ||15|| prativedayantu mi laghuM dhRtarASTraM pravarakusumasaMchannaM | muktakusumAbhikIrNaM karotha divi devabhavanaM vA ||16|| osaktapaTTadAmaM dhRtarASTraM ca zobhatAM capalameva | varahemajAlacchannaM sumeruvarazRMgasaMkAzaM ||17|| caturaGgiNI ca senA sazUlanArAcatomaravicitrA | paripAlayatAM capalaM dhRtarASTraM manojJasaMghAtaM ||18|| osRSTA yevAjJA narapatinA sajjaM eva ca sarvaM | kRtvA tatra sakuzalaM rAjAnamupetya idamAhu: ||19|| varSasahasramanUnaM prajA paripAlayatu bho mahipAlo | sajjaM ti vimAnavaraM zobhati tava harSasaMjananaM ||20|| atha sA amaravadhUnibhA mAyA utthAya AsanavarAto | (6) abravIt mahIpatisutaM Aditye astamitamAtre ||21|| eSA samAdiyAmi prANeSvavihiMsaM brahmacaryaM ca | viramAmi cApyadinnAd madyAdanibaddhavacanAcca ||22|| akhilavacanAcca naravara viramAmi tathaivaM paizunyAcca | paruSavacanAcca narapati viramAmi mama chando ||23|| parakAmeSu ca IrSyAM no saMjAneyyaM nApyabhidrohaM | bhUteSu upajaneSyaM viparItamatiM ca vijahAmi ||24|| ekAdazaprakAraM zIlaM sevAmyahaM pRthivipAla | rajanImimAM anUnAM evaM mama jAyate chando ||25|| mA suda khu bhUmipAla kAmavitarko mA mayi pratikAMkSi | preSaya mA ti apuNyaM bhaveyA mayi brahmacAriNiye ||26|| @005 sarve tava saMkalpAM paripUremIti pArthivo avaca | abhirama bhavanavaragatA ahaM ca rAjyaM ca tava vazyaM ||27|| sA strIsahasrasamagrA anantaraM gRhya taM vimAnavaraM | abhiruhiya abhiniSIde manApaparipUrNasaMkalpA ||28|| sA kaMcideva kAlaM tasmiM himakumudapuNDarIkanibhe | zayane prazamadamaratA tUSNIMbhAvena kSepayati ||29|| sA dAniM dakSiNena pArzvena parinyAsi zarIravaraM | kusumalatA va drumavaraM zayanaM parivelliyAzayitA ||30|| atha tAM nizAmya zayanopagatAM devIM divyapramadArUpanibhAM | tuSitAlayA cyaviya devagaNA prAsAdamUrdhni pratiSThihinsu ||31|| (7) te mUrdhanA abhinatA sarve hRSTA kRtAMjalipuTA amarA | vandanti tAM vipulapuNyadharAM mAyAM jinasya jananIM zayane ||32|| atha kautUhalaparaM saMjaniyA bahudevakanyA zucimAlyadharA | jinamAturupagatA draSTumanA prAsAdamUrdhni pratiSThihinsu ||33|| upasaMkramitva zayanopagatAM mAyAM nizAmya varavidyunibhAM | prItisukhaM vipulaM saMjaniyA atha saMpravarSi divijaM kusumaM ||34|| mAnuSyakaM pi kila edRzakaM rUpaM sujAtamidamAzcaryaM | kaJcit kAlaM sthihiyantarato nAyaM samAmaravadhUhi bhave ||35|| lIlAM nizAmayatha he sakhikA pramadAyimasya yatha opayikAM | zayane virocati mana: harati vibhrAjate kanakarItiriva ||36|| ayantu dhareSyati mahApuruSaM atyantadAnadamazIlarataM | sarvAzravAntakaraNaM virajaM kiM hAyate tava narendravadhU ||37|| cApodare karatalapramite vararomarAjivicitre rucire | iha so bhaviSyati anantamati: satataM alipta azubhena zuci: ||38|| bahudIrgharAtranicitaM kuzalaM pramadAyimasya vipulaM paramaM | yA taM dhareSyati anantaguNaM cirarAtrasannicitapuNyabalaM ||39|| anurUpA tvaM pramadA pravarA mAtA sa caiva puruSapravaro | putro prahIna-vanatho virajo kiM hAyate tava narendravadhU ||40|| @006 atha rAkSasA vividharUpadharA ANattA divi parito capalaM | tiSThantu bho pravarazastradharA sarvadizAM kurutha asaMvaraNAM ||41|| (8) teSAmanantaraM dvijihvagaNA ArakSahetu dizatAsu sthitA | vAtaM pi yeSa calitaM zruNiya krodhA samutpatanti agnisamA ||42|| teSAmanantaragatA thapitA yakSA pradIptazikharA vikRtA | ye duSTacitta vinivArayathA mA ca vadhaM kurutha kasya cApi ||43|| teSAmanantarasthitA bahavo gandharvasaMgha zubharUpadharA | ArakSahetu zubhacApadharA cyavanakSaNe vimalabuddhimato ||44|| catvAri lokapatino pi sthitA gagane svakapArivAreNa saha | adya cyaviSyati kila bhagavAM lokasya arthasukhavRddhikaro ||45|| tridazehi sArdhaM tridazapravaro sthita antarIkSe varacakradharo | acirA cyaviSyati cyutiM carimAM AkAMkSamANo sukhamapratimaM ||46|| mAyAya mUli bahudevagaNA kRtvA dazAMgulaM natAbhimukhA | samudIrayanti madhuraM vacanaM ullokayanti tuSiteSu jinaM ||47|| vyavadAnasannicitapuNyabalA samayo ti antimamupehi bhavaM | sajjA tAva bhavati te jananI anukaMpa dAni du:khitAM janatAM ||48|| eSo cyavAmi iti muMci girAM zubhaM vacanaM udIrayi…| atha supinaM jananI jinasya tasmiM kSaNe pazyati varavipAkaphalaM ||49|| himarajatanibho me SaDviSANo sucaraNacArubhujo suraktazIrSo | udaramupagato gajapradhAno lalitagati: anavadyagAtrasandhi: ||50|| na khalu bodhisatvA kAlapakSe mAtu kukSiM okrAmanti | atha khalu pUrNAyAM pUrNamAsyAM puSyanakSatrayogayuktAyAM rAtryAM bodhisattvA mAtu: kukSimavakrAmanti | u-(9) poSadhikAyAM pramadottamAyAM sananditAyAM avilakSitAyAM akSudrAvacarAyAM prAsAdikAyAM zucigAtrAyAM mandarAgAyAM jAtisampannAyAM kulasampannAyAM rUpa- sampannAyAM varNasampannAyAM nAmasampannAyAM ArohasampannAyAM pariNAhasampannAyAM vyaktAyAM agrayauvanamaNDaprAptAyAM vizrutAyAM paNDitAyAM smRtAyAM saMprajAnAyAM @007 pradakSiNacittAyAM sarvAkArasampannAyAM sarvAkAraparipUrNAyAM pramadottamAyAM bodhisatvA mAtu: kukSimavakrAmanti| bodhisatvena prabhA osRSTA yAye prebhAye sarva buddhakSetraM avabhAsitaM | devaputro devaputraM pRcchati | kiM kAraNaM suravareNa prabhA pramuktA candrAMzuzItalatarA kanakAvadAtA | yenAsurezvaragaNA manujezvarAzca prahlAditA ca narakA jvalanAgnikalpA: ||1|| so dAni Aha | ye tatratatra janatAM pratipAlayanti saMsArapaMjaragatAM madanAbhibhUtAM | teSAM vimokSakaraNena mahAyazena AmantraNArthamanaghena prabhA pramuktA ||2|| bodhisattva Aha | muJcatha amarA purANi na kila prAmodyasya ayaM kAlo | jarAmaraNapuraM bhettuM kAlo jJAnaprahAreNa ||3|| bodhisatvo smRto saMprajAno pradakSiNacitto mAtu: kukSiM okrAnto | iti sa nadiya siMhanAdaM narasiMho cyavanakAlasamayasmiM | antarahito kSaNena narendrabhavane samupapadyi ||4|| (10) yo so tuSitaM kAyaM obhAseti zubhena varNena | devapuMrAccyavamAno taM anativaraM jinaM vande ||5|| sabrahmakaM ca lokaM sazramaNabrAhmaNIM prajAM sarvAM | varNenobhAsayati anativaro lokapradyoto ||6|| AzcaryamadbhutamidaM pazyatha yAvat maharddhika: zAstA | smRtimAM susaMprajAno mAtu: kukSismiM okrAnto ||7|| yAvacca narapravaro uttamalakSaNasamaGgi asthAsi | mAtAye kukSismiM smRtimatimAM saMprajAno ca ||8|| samanantarokrAnte ca bodhisatve iyaM mahApRthivI atIva SaDvikAraM kampe saMkampe prakampe saMharSaNIyaM ca kampayati modanIyaM ca prahlAditaM ca nirvarNanIyaM ca ullokanIyaM ca AsecanakaM ca apratikUlaM ca prAmodikaM ca prasAdanIyaM ca nirudvegaM ca nirutrastaM ca | kampamAnA ca punarna kaMcit satvaM vyApAdayati yamidaM calaM vA sthAvaraM vA | tato ayaM sAgaramerumaNDalA prakampitA SaDvidhamAsi medinI | @008 kRtA lokA vimalA manoramA mahAndhakArApanudasya tejasA ||1|| yAvattakA nAgarAjAno nAgAdhipatayo rakSAvaraNaguptaye autsukyaM samApadyensu: | caturo pi lokapAlA rakSAmakarensu lokanAthasya | mA kocI ahiteSI namucibalanudaM vihiMseyA ||2|| (11) zakropi devAnAmindro suyAmo pi devaputro saMtuSito pi devaputro sunirmito pi devaputro vazavartI pi devaputro mahAbrahmA pi zuddhAvAsA pi devA bodhisatvasya mAtu: kukSigatasya rakSAvaraNaguptaye autsukyaM samApadyensu: | tato koTisahasrANi devAnAM kapilAhvayaM | upagatAni tuSTAni ArakSaM varabuddhino ||1|| devanagaraM iva kapilapuramuttamaM kRtamanuvizantehi | manomayavikramagatehi amaragaNehi abhivirocati ||2|| mAyAM parivAretvA mahezvaragaNAnAM kila sahasrANi | Azu vigatamalamakhilA AkAzagatA abhiniSaNNA: ||3|| teSAM dAniM pRSThato indrasahasrANi vimalazikharANi | subahUni bahuguNasya ArakSArthaM niSaNNAni ||4|| teSAM dAni pRSThato devendrANAM sahasranayutAni | kAmAvacarA devA niSaNNA gagane nirAlambe ||5|| devagaNAnAM pRSThato asurA asurANAM ca dvijihvagaNA: | yakSAzca vikRtarUpA: rAkSasasaMghAzca saMniSaNNA: ||6|| etAye vidhiye gaganamamarazatasahasrasaMkulaM zrImad | atyantasuparizuddhaM kuzalamupacitaM hi varadena ||7|| so’yaM mahAnubhAvo smRtimAM tuSitabhavanA cyavitvAna | pANDaravarAhakanibho bhavitva gajarUpi SaDDanto ||8|| varazayane zayantiye poSadhikAye vizuddhavasanAye | smRtasaMprajAnakuzalo mAtu: kukSismiM okrAnto ||9|| (12) sA ca rajanIprabhAte AkhyAsi bhartuno manApasya | rAjavara pANDaro me gajarAjo kukSimokrAnto ||10|| @009 taM ca zruNitvAna rAjA vaipaMcanikAM samAgatAM abaca | supinasmiM asya sarve bhaNAtha bhUtaM phalavipAkaM ||11|| te tatra cAvaciMsU naimittikA pRcchitA svayaM rAjJA | dvAtriMzalakSaNadharo kukSiM devIye okrAnto ||12|| hRSTo bhavAhi naravara yasya tava kulasmiM pratyutpanno | pRthivIdhara vIragarbho anopamasatvo mahAsatvo ||13|| yatha maya paurANAnAmAcAryANAM svayaM samupAhRtaM | dve’sya gatayo ananyA bhavanti naravIzArdUla ||14|| yadi AsiSyati agAre mahipati hoti saratano maharddhiko | nityAnubaddhavijayo rAjazatasahasraparivAro ||15|| atha khalu prabrajiSyati cAturdvIpAM mahIM vijahiyAna | hohiti ananAneyo buddho netA naramarUNAM ||16|| (supinaM pi zAkiyAnI AkhyAsi bhartuno manApasya | zveto gajanAtho me kukSiM bhettvAna okrAnto ||17|| etaM zruNitva rAjA vaipaMcanikAM samAgatAM avaca || supinasmiM asya sarvaM bhaNAtha bhUtaM phalavipAkaM ||18|| te tatra cAvaciMsU naimittikA pRcchitA svayaM rAjJA | dvAtriMzalakSaNadharo kukSiM devIye okrAnto ||19|| yadi punaragAramadhye vasati pRthivIM abhijeSyate sarvAM | (13) zUrAM putrasahasraM labheta etAdRzAM vIrAM ||20|| atha ratanaanantAkaraM pUrNAM mahImujjhiyAna pravrajati | buddho hohiti loke sarvajJo sarvadarzAvI) ||21|| mahAbrahmA Aha | svapnAntare yA pramadA adarzi sUryaM nabhA kukSimanupraviSTaM | prasUyati strIratanaM subhAgaM bhartAsya bhoti nRpo cakravartI ||1|| svapnAntare yA pramadA adarzi candraM nabhA kukSimanupraviSTaM | prasUyate sA naradevagarbhaM so bhavati rAjA balacakravartI ||2|| @010 svapnAntare yA pramadA adarzi sUryaM nabhA kukSimanupraviSTaM | prasUyate sA varalakSitAMgaM so bhavati rAjA balacakravartI ||3|| svapnAntare yA pramadA adarzi zvetaM gajaM kukSimanupraviSTaM | prasUyate sA gajasattvasAraM so bhavati buddho bodhitArthadharmo ||4|| devI pRcchIyati | kiM dharesi | sA Aha | cakravartinti | (14) kukSiM prabhAsayantaM kanakavapuM pravaralakSaNasamaMgiM | dhAremi cakravarti varapuruSaM rAjazArdUlaM ||1|| devA nabhe bhagavato ghoSamudIrayensu: | buddho bhaviSyati na rAjA cakravartI | mahAbrahmA gAthAM bhASati | gajaM ratnazreSThaM madanabalavegApanayanaM pradIpaM lokasya tamatimiramohApanayanaM | guNAnAM koSaM tvaM aparimitaratnAkaradharaM dharesi rAjarSi apratihatacakraM samaruciM ||2|| devI Aha | yathA mama na rAgadoSA prasahanti narendragarbhamupalabhya | ni:saMzayaM bhaviSyati samaruci yatha nizcarati vAcA ||3|| bodhisatve khalu punarmAtu: kukSigate mAtu sukhaM gacchati pi tiSThati pi sukhaM niSIdati pi zayyAM kalpayati bodhisatvasyaiva tejena | bodhisatve khalu puna: mAtu: kukSigate bodhisatvamAtu: kAye zastraM na krAmati | n aviSaM nAgni na azanI prasahati bodhisatvasyaiva tejena | bodhisatve khalu punarmAtu: kukSigate bodhisatva- mAtaraM devakanyA divyehi ucchAdanaparimardanaparizeSehi parijAgaranti bodhisatva- syaiva tejena | bodhisatve khalu punarmAtu: kukSigate bodhisatvamAtA divyavastra- saMvRtazarIrA bhavati divyAbharaNadhAriNI bodhisatvasyaiva tejena | bodhisatve khalu puna: mAtu: kukSigate mAtA lAbhinI bhavati divyAnAM gandhAnAM divyAnAM mAlyAnAM divyAnAM vilepanAnAM divyAnAmojAnAM bodhisatvesyaiva tejena | bodhi- @011 satve khalu punarmahAmaudgalyAyana (15) mAtu: kukSigate bodhisatvamAtu: khalu puna: yo asyA abhyantaraparivAro so se atIva zrotavyaM zraddhAtavyaM manyanti bodhi- satvasyaiva tejena | kiMkaraNIyakapratisaMyuktehi nimantrenti bodhisatvasyaiva tejena | bodhisatve khalu punarmAtu: kukSigate bodhisatvamAtaraM bodhisatvo pazyati | bodhi- satve khalu punarmAtu: kukSigate bodhisatvamAturna kociduparimena gacchati antaso pakSI pi | alpAbAdhA bhavati alpAtaMkA | samAye vipAkanIyagrahaNIye samanvA- gatA | nApyatizItAye nApyatiuSNAye RtupariNAmAye bodhisatvasyaiva tejena | bodhisatve khalu punarmAtu: kukSigate bodhisatvamAtA lAbhinI bhavati praNItAnAM khAdanIyabhojanIyAnAM agrarasAnAM uttamarasAnAM adhigatarasAnAM pratyagrarasAnAM bodhisatvasyaiva tejena | bodhisatve khalu punarmAtu: kukSigate bodhisatvamAtA vigatarAgA bhavati akhaNDamacchidramazabalamakalmASaM parizuddhaM paripUrNaM brahmacaryaM carati | manasApi tAye pramadottamAye rAgo na utpadyati sarvapuruSehi antamasato rAjJApi zuddhodanena bodhisatvasyaiva tejena | bodhisatve khalu punarmAtu: kukSigate bodhisatvamAtA paMca zikSApadAni samAdAya vartati tAni ca sapUrva-(saMpUrNa-?) samAdinnAni bhavanti bodhisatvasyaiva tejena | bodhisatve khalu punrmAtu: kukSigate yAvattA nAgarAjAno nAgAdhipatayo aNDajA vA jarAyujA vA saMsvedajA vA aupa- pAdukA vA te sarve nivezanamupasaMkramitvA divyAni candanacUrNAni divyAni tamAla- patracUrNAni prakiranti agurucUrNAni prakiranti divyAni kezaracUrNAni prakiranti divyAni kusumAni prakiranti | samAptAye ca naM arcanAye arcayanti paripUrNAye ca naM arcane#ye arcayensu: | te divyAni candanacUrNAni ca prakiritvA divyAni agurucUrNAni prakiranti divyAni ca kezaracUrNAni divyAni ca tamAlacUrNAni prakiranti | divyAni muktakusumAni prakiritvA samAptAye ca naM (16) arcane#ye arcayitvA paripUrNAye ca naM arcane#ye arcayitvA bodhisatvamAtaraM triSkRtyo pradakSinI- kRtvA yenakAmaM prakramensu: bodhisatvasyaiva tejena | bodhisatve punarmAtu: kukSigate yAvanto suvarNarAjAno suvarNAdhipatayo evaM caturmahArAjakAyikA devAstrAyastriMzA yAmA tuSitA nirmANaratino paranirmitavasavartino brahmakAyikA devA te sarve nivezanaM upasaMkramitvA divyAni candanacUrNAni prakiritvA divyAni agurucUrNAni prakiranti | divyAni tamAlapatracUrNAni divyAni muktakusumAni prakiritvA samAptAye ca naM arcanAye arcayitvA paripUrNAye ca naM arcanAye arcayitvA @012 parizuddhAye ca naM acanAye arcayitvA bodhisatvamAtaraM triSkRtyo pradakSiNIkRtvA yenakAmaM prakramensu: bodhisatvasyaiva tejena | bodhisatvo khalu punarmAtu: kukSigato na cAtinIcaM tiSThati na cAtiuccaM tiSThati na cAvakubjako na ottAnako na vAmena pArzvena tiSThati na utkuTuko | atha khalu dakSiNe pArzve paryaMkamAbhuJjitvA tiSThati | bodhisatvo khalu punarmAtu: kukSigato na pittena na zleSmeNa vA na rudhireNa vA anyena vA kenacidazucinA upalipto’vizuddho tiSThati | atha khalu ucchAdita-snApita-vizadagAtro bodhisatvo mAtu: kukSismiM tiSThati | bodhisatvo khalu punarmAtu: kukSigato mAtaraM pazyati, bodhisatvamAtApi taM kukSigataM bodhisatvaM pazyati vigrahamiva jAtarUpasya dRSTvA ca bhoti AttamanA [kukSiM obhAsentaM vigrahamiva jAtarUpasya] | yatha vaiDUryasya maNi sphATikasamudge kaTiutsaMgasmiM | nihato syA evameva bodhisatvaM pazyati mAtA | kukSiM aubhAsentaM vigrahaM iva jAtarUpasya ||1|| (17) bodhisatvaM devasaMghA: sukharAtriM sukhadivasaM pRcchakA Agacchanti prItamanaso tAM ca devasaMghAM tathA pRcchamAnAM bodhisatvo pratyabhinandati dakSiNaM karamutkSipya mAtaraM ca na bAdhati | bodhisatvaM mAtu: kukSigataM devA nAgA yakSA mArutA rAkSasA pizAcA na jahanti divA vA rAtrau ca na cAtra AsaMgakathA kathIyati kAmopasahitA vA anyA vA asatyA kathA | nAnyatra bodhisatvavarNameva bhASanti rUpata: sattvata: tejata: varNata: yazata: kuzalamUlAto | bodhisatvasya mAtu: kukSi- gatasya pratipUjA noparamati | divyAni tUryANi divyAni agurudhUpAni divyaM puSpavarSaM divyaM cUrNavarSaM | apsarasahasrANi ca upagAyanti upanRtyanti | bodhi- satvamAtAM devakanyAsahasrehi sArdhaM abhyAbhavati hAsyaM ca kathA ca | prasuptAM ca bodhisatvamAtaraM devakanyA mandAravadAmena capalA parivIjenti bodhisatvasyaiva tejena | ayaM ca puna: trisAhasramahAsAhasrAyAM lokadhAtUyaM anuttarA garbhAvakrAnti- pAramitA | anyaM ca dAni pazyatha AzcaryaM tasya devaparSAye | tAva vipulAye yA kathA abhUt paramaharSasaMjananI ||1|| na pi kAmakathA teSAM na pi apsarasAM kathA na gItakathA | na pi vAdyakathA teSAM na pi bhakSakathA na pAnakathA ||2|| @013 nAbharaNakathA teSAM na pi vastrakathA pravartati kAcit | yAnodyAnakathA vA manasApi na jAyate teSAM ||3|| sAdhU puNyabalavato dyuti…sA sadevakaM lokaM | abhibhavati nAyakasya vikasati eSA kathA tatra ||4|| (18) sAdhuM garbhokramaNaM karmaNa anurUpaM pAramigatasya | iti vikasati bahuvidhA kathA pariSAmadhye etasmiM ||5|| sAdhUti nirAmiSehi saMjJApadehi kSapenti tatkAlaM | varabuddhino ayaM api kathA vikasati pariSAmadhye ||6|| evaM bahuprakArAM kathAM kathayantA ramanti devagaNA: | rUpaM varNaM tejaM varaM ca vIracaryaM kathayantA ||7|| sarveSAM bodhisatvAnAM mAtA pratipUrNe dazame mAse prajAyati | subhUtinA zAkyena preSitaM rAjJo | Agacchatu devI iha prajAyiSyati | rAjA pratibodhayati | AgamiSyati sAlabhaMjakaM ca kariSyati | lumbinivanaM sucapalaM apagatatRNakhANDapatrasaMkhAraM | varasurabhikusumanikaraM karotha gandhodakasugandhaM ||1|| lumbinivane ca vAtA tamAlapatragandhavAsitazarIrA | vAyantu amRtagandhAM madajananA ca palAyantu ||2|| agaruvaradhUpagandhA samonamantu nabhato jaladharA taM | lumbinivanaM chAdetuM varacUrNarasAkule kSiptaM ||3|| ekaikaM caMkramavaraM dukUlapaTTorNAkosikArehi | kalpayatha kalpavRkSAM yatha divi devapradhAnasya ||4|| devA ca devakanyA ca gandhamAlyaM gRhya luMvinIvanamAgacchanti | (19) sphaTikamaNikuNDaladharA vigalitavasanA pralambamaNihArA | AdAya gandhamAlyaM gaganapathagatA praDIyanti ||1|| mandAravAna bharitA kAcit zaMgeriyo gRhItvAna | haricandanasya kAcit kAci puna: kalpaduSyANAM ||2|| sthalaja-jalajaM ca mAlyaM gRhItvA apsarA muditacittA: | ratanA AbharaNAni ca jambudvIpe abhimukhIyo ||3|| @014 caturAzItimanUnA chatrasahasrANi devakanyAyo | kanakaratanAmayAni AdAya nabhe praDIyanti ||4|| kUTAgArasamehi ca sphaTikamaNimusAgalvehi citrehi | bharitamapi antarIkSaM duSyazatasamucchritapatAkaM ||5|| gajazvasanasannikAzA zAradameghA khagapathe virocanti | varasurabhikusumagandhA kamalotpalacampakavimizrA: ||6|| bhUjagapatino pramuditA meghehi sugandhatoyabharitehi | abhyokiranti nagaraM anyAni ca adbhutazatAni ||7|| avagAhya taM vanavaraM mAyA sakhisaMvRtA jinajanetrI | vicarati citrarathe devi amaravadhU yatha ratividhijJA ||8|| sA krID+ArthamupagatA pilakSazAkhAM bhujAya avalambya | pravijRmbhitA salIlA tasya yazavato jananakAle ||9|| atha vA navati sahasrA marukanyA Azureva sannipatitA | mAyAM kRtAMjalipuTA idamavaca prasannasaMkalpA ||10|| (20) adya jarAvyAdhimathanaM janayiSyasi amaragarbhasukumAraM | devIM divi bhuvi mahitaM hitaM hitakaraM naramarUNAM ||11|| mA khalu janaya viSAdaM parikarma vayaM tava kariSyAma: | yaM kartavyamudIraya dRzyatu kRtameva tat sarvaM ||12|| atha caturi lokapAlA saparivArA Azureva sannipatitA | divyapraveNihastA devimupagatA pradakSiNato ||13|| sarve pi devasaMghA mAyAM paricArayitva AkAze | sthitA mAlyagandhahastA svaparivAreNopazobhanti ||14|| na khalu punarbodhisatvamAtA bodhisatvaM janeti zayAnA niSaNNikA vA yathAnyA: striyo | atha khalu bodhisatvamAtA sthitikA eva bodhisatvaM saMjaneti | bodhi- satvo smRto saMprajAno mAtaramabAdhayamAno dakSiNapArzvena prAdurbhavati | dakSiNena hi pArzvena jAyante puruSottamA: | sarve puruSazArdUlA bhavantyatravihAriNa: ||1|| @015 kiM tanna bhidyate pArzvaM vedanA ca na jAyate | tasyA jinajanetrIye janetvA puruSottamaM ||2|| manomayena rUpeNa prAdurbhonti tathAgatA | evaM na bhidyate pArzvaM vedanA na ca jAyati ||3|| bodhisatvo garbhAvAsaparizrAnto sapta padAni kramati | jAtamAtro ca vikrame sapta vikramate bhuvi | dizAM ca praviloketi mahAhAsaM ca Uhati ||4|| (21) atra kiM kAraNaM uktaM yaM sapta kramate kramAn | na ca aSTa na ca SaSTi atra AgamanaM zRNu ||5|| garbhAvAsaparizrAnto sarvalokahito muni: | pazcimo garbhAvAso’yaM atha vegena prakrami ||6|| tuM tu saptaMpade nyaste devasaMghAbhilIyata | sahasA lokapAlebhyo aMkena dhAriye muni: ||7|| atha varSo samutpadye divyakusumazIkaro | mandAravarajAkIrNo divyacandanasaMkulo ||8|| dIrghakAlamudagrAzca suramukhyAgradhUpanaM | pramuMciSu vibhUSArthaM tasya uttamabuddhino ||9|| yadarthaM ca viloketi dizAM apratipudgalo | tatrApi AgamaM vakSye upadezaM manoramaM ||10|| na so vidyate satvAnAM deveSu manujeSu vA | yasyaivaM saMbhavo bhavati garbhokramaNameva ca ||11|| khadyotakanakanirbhAsaM pArzvaM jinajanetriye | jAyate yadA sarvajJa: jAyate carame bhave ||12|| jAtamAtrasya taccittaM Asi pravaravAdino | asti kazcit samabuddhi me idaM tarkaM nivartituM ||13|| kecit saMsAracAreNa artIyanti yathA ahaM | ityarthaM puruSAditya: dizAM sarvA nirIkSati ||14|| atha dizAM vilokento dRzyati vadatAM vara: | (22) devakoTisahasrANi tasmiM hAsaM pramuJcati ||15|| jAtamAtrasya me cAhu: devatA mArakAyikA: | cAturdvIpo mahAkozo cakravartI bhaviSyasi ||16|| @016 athAsya hAso saMbhavati na me satvA vijAnatha | sarvajJo sarvadarzAvI bhaviSyaM puruSottama: ||17|| evametaM prazaMsanti vipAkamupadezakA: | tathA hi narasiMhAnAM zAsanaM suprakAzitaM ||18|| yaM tiSThantI janaye vIraM saMkusumitehi zAlehi | zarIramavalambyamAnA taM anativaraM jinaM vande ||19|| saMpratijAto sugato samehi pAdehi dharaNimavatiSThe | sapta ca padAni agamA sarvAM ca dizAM viloketi ||20|| taM cAsya caMkramantaM anvAgami vIjanaM ca cchatraM ca | mA varaviduno kAye daMzA mazakA ca nipatensu: ||21|| saMpratijAte sugate devA prathamaM jinaM pratigRhne | pazcAccainaM manuSyA anativaraM aGked hArensu: ||22|| pratyagrahensu devA sugataM dvAtriMzalakSaNasamaMgiM | (23) pazcAccainaM manuSyA anativaraM aMke dhArensu: ||23|| nirvAyensu pradIpA mAnuSakA obhAsitabhUllokaM | saMpratijAte sugate ulkAdhAre naramarUNAM ||24|| saMpratijAte sugate jJAtI udakArthikA vidhAvensu: | atha purato udupAnA pUrA mukhato viSyandensu: ||25|| duve vAridhArA udgami ekA zItasya ekA uSNasya | yatra snapayensu sugataM vigrahaM iva jAtarUpasya ||26|| saMpratijAte khalu puna: sugate bodhisatvamAtA akSatA caiva abhUSi avraNA ca bodhisatvasyaiva tejena | bodhisatvamAtu: kukSi pratipUrNA eva abhUSi anonaddhA ca | saMpratijAte khalu punarbodhisatve caturNAM dvIpakoTizatAnAM madhye pRthivI- maNDapradhAnA azvatthayaSTi prAdurbhavet | antaradvIpe candanavanaM prAdurbhavet | bodhi- satvasya upabhogaparibhogamAgacche bodhisatvasyaiva tejena | tatra devaputrasahasrANi apsarasahasrANi gandhamAlyamAdAya Agacchanti bodhisatvasya pUjArthaM | devaputro devaputraM pRcchati | kahiM gamiSyAsi | so Aha | eSA prasUSyati narendravadhUttamaM taM vatsaM vibuddhavarapuSkaragauragarbhaM | @017 yo prApsyate dharaNimaNDagatottamArthaM mAraM nihatya sabalaM tamupemi vIraM ||1|| (24) amrakSitA garbhamalena gAtrA jAtaM jale paMkajamuttamaM vA | vapuSmanto bAlaraviprakAzo sabrahmakAnamarAnabhibhoti ||2|| tato jAtamAtro kule zAkiyAnAM atikramya dhIro padAnIha sapta | samolokayitvA dizA UhasAsi | ayaM dAnimeko bhavo pazcimo tti ||3|| nabhe tu cchatrameva vibhrAjamAnaM maNimuktizreSThaM parAbhAvibhrAjaM | vidhUtadAmena mandAravAnAM bahU devaputrA nabhe dhArayensu: ||4|| sabAlArkazaMkhapratIkAzavarNaM varaM hemacchatraM nabhe dhArayensu: | tato vIjanIyo visRSTA bhramensu: kareNa grahetvA jinaM vIjayensu: ||5|| tata: puNyagandhA sukhoSNA prabhUtA laghupremaNIyA hitA mAnuSANAM | zivA nandanIyA tuSArAnubaddhA duve vAridhArA nabhe udgamensu: ||6|| tato meruzRMgAdanekaprakArA pramuktottarIyA samantormijAtA | (25) bhRzaM vizvagandhAdhivAsAnuvAtA dRDh+AM SaDvidhAnaM mahIM kaMpayensu: ||7|| suvarNasya rUpyamaNInAM zubhAnA vimAneSu devA satUryA vighuSTA | sujAtena jAtaM jinaM prekSamANA sacandrArkatAraM nabhaM zobhayensu: ||8|| ayaM so sadevaM sanAgaM sayakSaM mahoghaM maharSI jagaM uttaritvA | tata: kSemamekAM dizAM prApsyatIti prahRSTA sya devA nabhe vyAharensu: ||9|| @018 saMpratijAte bodhisatve zAkyAnAM paMca kumArazatAni sundaranandapramukhAni | paMca kanyAzatAni yazodharApramukhAni | paMca dAsakazatAni cchandakapramukhAni | paMca azvazatAni kaNThakapramukhAni | paMca hastipotazatAni candanahastipotaka- pramukhAni | paMca nidhizatAni prAdurbhUtAni | paMcahi rAjazatehi jayasaMvRddhaye preSitA | rAjA zuddhodano ANApeti | ito eva devIM nivartayatha | kenacid bodhi- satvo abhivahiSyatIti | vizvakarmeNa devaputreNa ratnAmayI zivikA nirmitA | ko imAM zivikAM vahiSyatIti | catvAro mahArAjA upasthitA | vayaM sattva- sAraM vahi (26)SyAma: | bodhisatvo ca mAyAya mAtu: sArdhaM zivikAsamArUDh+o | zakro devAnAmindro mahAbrahmA ca utsAraNaM karonti | rAjJA zuddhodanena amAtyA ANattA | ita eva kumAraM zAkyavardhanaM devakulaM netha abhayAye devIye pAdavandanaM | tehi amAtyehi rAjJo vacanena kumAro tato eva zAkyavardhano devakulaM nIto abhayAya devIye pAdavande | te dAni abhayAye devIye mUrdhena pAdA vandApayiSyAmo ti | yena cAbhayA devI tena kumArasya pAdA prAdurbhUtA | abhayA devI kumArasya mUrdhena pAdeSu praNatA | naro cetiyeSu praviSTo akAmo mahAlokanAtho narendrANa zAstA | yadA uttamAMgena vandApayensu: tato tasya pAdAni prAdurbhavensu: ||1|| tato devatA cAbhayA ityavocat na eSo’nurUpo mamaM vandamAno | praNAmaM ca eSo yadanyasya kuryAd dRDh+aM saptadhA asya mUrdhasphaTeyAti ||2|| jAtamAtrekumArerthasiddhI sukhI sarvAsatvA abhU yAvadavIciM | praNAmaM ca kurvI devA abhayA ca tasya devI prahRSTA praNAmaM karoti | utthApanIyA gAthA | jAte jagapradhAne sarve arthA pradakSiNA rAjJo | tena naralambakasya nAmaM sarvArthasiddha iti ||1|| (27) rAjakulaM kumArasmiM praviSTe avacat purohitaM nRpati: | lakSaNavidhiguNakuzalAM viprAM pariyeSatha zIghraM ||2|| taM vijJAya ca devA mahezvarA nAma cittavasavartI | mA lakSaNA akuzalA vikalpayiSyanti dvijasaMghA ||3|| vigatamadamAnadarpA aSTasahasrA mahezvaravarANAM | devanaraguruM kRtAJjalIM saMpratijAtaM upagamensu: ||4|| te rAjakuladvAre zucivastrAmbarasthitA stimitazabdA: | pratihArarakSamabravIt sumadhurakaraviMkarutaghoSA: ||5|| @019 zuddhodanaM upagamya bravIhi ime lakSaNagaNavidhijJA | tiSThanti aSTa sahasrA pravizensu: yadi anamataM te ||6|| sAdhUti pratizrutvA pratihArarakSo pravizya rAjakulaM | abravIt kRtAMjalipuTo prItamanaso pRthivIpAlaM ||7|| atulavaradIptayazasA kAraya rAjyaM ciraM nihatazatru | dvAre te’marasadRzA tiSThanti praveSTumicchanti ||8|| pratipUrvavimalanayanA madharasvara mattavAraNavicArI | bhavati mama teSu zaMkA na te manujA devaputrAste ||9|| paricaMkramatAM teSAM dharaNIrajo kramavarAM na spRzati | na ca sAnaM pazyati padaM pRthivyAM idaM api AzcaryaM ||10|| gambhIrastimitaceSTA AryAkArA prazAntadRSTi yathA | vipulAM janenti prItiM janasya samudIkSamANasya ||11|| (28) anyaM ca dAni adbhutaM zarIracchAyA na dRzyate teSAM | teSAM ca sandhizabdo caMkramatAM na zruyate kazcit ||12|| ni:saMzayaM upagatA putravaraM naravarAdhipa draSTuM | abhinandaM abhivAdaya pazyAhi ayonijAM devAM ||13|| varamAlyagandhahastAM lIlAceSTAM manoramazarIrAM | dIpyantAM iva zirIye asaMzayaM pravaramarutaste ||14|| zuddhodano nizAmya vacanamidaM harSakampitazarIro | abravIt bhaNahi sucapalaM pravizantu nivezanamudAraM ||15|| kiMkAraNaM na edRzA prAkRtapuruSANa bhonti AkArA: | na pi mAnuSANa IdRzI Rddhi bhavati yAdRzIM bhaNasi ||16|| atha so pratihArarakSo upagamya mahezvarAM idamavocat | prahvo kRtAMjalipuTo praNamya hRSTo muditacitto ||17|| abhinandate narapati: pravizantu bhavanto divyapurakalpaM | rAjavRSabhasya vezmaM narAdhipatinA anujJAtA: ||18|| etaM zrutvA vacanaM aSTasahasraM mahezvaravarANAM | pravizanti pArthivakulaM anihatakulavaMzamukhyasya ||19|| @020 zuddhodano pi rAjA mahezvarAM dUrato nizAmetvA | pratyutthito saparivAro gauravabalabhAvitazarIro ||20|| tAM avaca rAjavRSabho svAgatamanurAgaM bhavi sarveSAM | prItA sma darzanena prazamadamabalena ca bhavatAM ||21|| (29) saMvidyante imAni asmAkaM AsanapradhAnAni | AstAM tAva bhavanto asmAkamanugrahArthAye ||22|| atha te teSvAsaneSu bahuratnavizuddhacitrapAdeSu | vigatamadamAnadarpA niSIdi anavadyakarmAntA: ||23|| te kaMcideva kAlaM AgamayitvA narAdhipamavocat | zRNvatu bhavAn prayojanaM yaM asmAkamiha gamanAye ||24|| sarvamanavadyagAtro utpanno lokasundaro tuhyaM | putro kila manujapate lakSaNaguNapAramIprApto ||25|| vayamapi lakSaNakuzalAssamarthA guNadoSalakSaNaM jJAtuM | yadi na gurutvaM bhavato pazyema mahApuruSarUpaM ||26|| so avaca hanta pazyatha suvyapadezakSemaM mama putraM | marumanujaharSajananaM lakSaNaguNapAramIprAptaM ||27|| atha sa mRdukAcalindikapraveNiye guNadharaM grahetvAna | aMkena vAdicandraM upanAmayati suravarANAM ||28|| Alokayitva dUrA mahezvarA parAkramaM dazabalasya | mUrdhani vigalitamakuTA nipatanti mahItale hRSTA: ||29|| te dAni rAjAnamArocenti | lAbhA te mahArAja sulabdhA yasya taM’ya mahA- puruSo kule utpanno dvAtriMzatIhi mahApuruSalakSaNehi samanvAgato | tadyathA | samA heSTA ca dIrghA ca AyatA utsaMgapaMcamA | (30) eNi bRhatpratiSThito koza nyagrodha ta daza ||1|| @021 mRdujAlA ca pratipUrNA ekA UrdhvAgrapaMcamA: | zlakSNacchavi haMsAntarA ca utsadA ca te daza ||2|| rasaM suvarNasIho ca samA zuklA ca paMcamA | samA prabhUtA brahmA ca nIlagopakSa te daza | UrNA uSNISazIrSaM ca nAtho dvAtriMzalakSaNo ||3|| dakSiNApathe aparo brAhmaNakumAro ujjenIyaM brAhmaNamahAzAlasya putro zyAmo asito varNena paNDito nipuNo medhAvI | tena gurukulAto vedA ca mantrA ca zAstrA ca adhItA | so dAni adhItavedAdhyayano gRhAto niSkramya vindhya- parvataM gatvA RSipravrajyAM pravrajito mUlaphalapatrabhakSo rucchavRtti: | tena tahiM vindhyaparvate AzramaM mApayitvA vAhitakena mArgeNa yujyantena ghaTantena vyAyAmantena catvAri dhyAnAni niSpAditAni paMcAbhijJA ca sAkSAtkRtA | so caturdhyAna- lAbhI paMcAbhijJo bahuzruto vedapArago asito RSi samaMtena abhijJAto parijJAto | asito RSi divi parighuSTo antarIkSacaro maharddhiko ca mahAnubhAvo paMcamAtrehi ziSyazatehi sArdhaM nAlakena ca tahiM Azrame prativasati | so taM bodhisatvasya jAtamAtrasya pRthivIpAlaM ca dRSTvA mahAntaM ca manojJAni ca amAnuSyANi ca gItavAdyazabdAni zrutvA divyAni puSpavarSANi patantAni dRSTvA devakoTI- sahasrANi ca apsarasahasrANi ca divyamAlyagandhahastAni khagapathena pUrvAmukha- mabhipatantAni anyAni ca adbhutazatAni dRSTvA uddharSitaromasaMjAto | kimidaM adya jambudvIpasya | iyaM adya kasyAnubhAvena pRthivI ca (31) kampati adbhutazatAni ca prAdurbhUtAni | so dAni RSi: divyena cakSuSA sarva- jambudvIpaM pratyavekSati kasya imaM tejAnubhAvaM edRzaM manojJAni ca gItavAditazabdA nizcaranti divyAni tUryazatAni zruyanti devAzca devakanyAzca dRzyanti divyAni ca puSpavarSANi pravarSanti candrAdityasahasrANi ca dRzyanti narakasahasreSu nAgni: prajvalati | ekAntasukhasamarpitA ca satvA saMjAtA | so tathA divyena cakSuSA adrAkSIt | purastimena kapilavastusmiM nagare rAjJo zuddhodanasya putro jAto kRtapuNyo mahezAkhyo mahAnubhAvo yasya tejAnubhAvena jambudvIpe evaMrUpANi adbhuta- zatAni prAdurbhUtAni | dezakAlena kumAraM drakSyAmi | so dAni kAlaM ca samayaM ca jJAtvA kumArasya darzanAya saMbahulehi ziSyehi saMparivRto vaihAyasena Rddhiye kapilavastumanuprApto rAjJo zuddhodanasya anta:puradvAre | amAtyA ca pratihAro ca RSiM dRSTvA pratyutthitA | kimAjJApeti bhagavAM kenArthaM kimAgamanaprayojanaM | @022 RSi prAha | zuddhodanasya pratihAretha asito RSi darzanakAmo | pratihAreNa rAjJo niveditaM | asito RSi darzanakAma: | rAjA zuddhodano asitasya RSisya AgamanaM zrutvA abhijJAtasya vizrutasya mahAbhAgasya pratihArarakSamAha | pravizatu RSIti | pratihArarakSeNa nirdhAviya RSisya niveditaM | pravizatu bhavAM | RSi praviSTo | rAjA sAnta:puro RSiM dRSTvA pratyutthito | abhi- vAdema bhagavantaM niSIdatu bhagavAM | RSi rAjJo jayena vardhApayitvA niSaNNo | rAjA pRcchati | kiM bhagavaM AgamanaprayojanaM | RSi Aha | kumAraM te draSTukAmo | tasmiMzca kAle kumAro anyataraM zAntasamAdhiM samApanno | teSAmetadabhavat | prasupto kumAro | tato rAjA RSiM Aha | bhagavaM Agamehi muhUrtaM kumAro saMprati osupto | RSi Aha | mahArAja na kumAro osopati | rAjA kumArasya (32) mUlaM allIno pazyati ca kumAraM jAgritaM | rAjA RSisya vismito | mahAbhAgo RSi: | rAjJA ANattaM | upanAmetha kumAraM RSisya | kumAro sUkSmAyAM ajina- praveNiyaM gRhya RSisya upanAmito | RSi kumArasya dUrato eva kAyena mahA- puruSalakSaNAni dRSTvA aMjaliM mUrdhani kRtvA pratyupasthito | namaskRtvA kumAro RSiNA pratigRhIto | RSi: kumArasya dvAtriMzatmahApuruSalakSaNAni pratyavekSati || RSizca tatra rAjakule kumArasya cakravarttizabdaM zRNoti | naimittikehi kumAro vyAkRta: rAjA cakravarttI bhaviSyati | RSisya bhavati—nAyaM cakravarttI bhaviSyati | buddho ayaM loke bhaviSyati | RSistAni lakSaNAni dRSTvA-- edRzAni rAjJo cakravarttisya lakSaNAni, buddhAnAmadRzAni lakSaNAni bhavanti | buddho ayaM loke bhaviSyati | ahaM ca nacireNa kAlena kAlakriyAM kariSyAmi | idaM ca ratnaM na drakSyAmi | imasya dharmaM na zroSyAmi, gaNottamaM ca na drakSyAmi | RSi prarodI, azrUNi ca pravartayati | rAjA zuddhodano asitaM RSiM rudantaM dRSTvA sAnta:puro udvigno jAto—kiM bhagavan taM kumAraM dRSTvA rodasi ? mA kumArasya kAMcid vipattiM pazyasi ? kumArasya jAtamAtrasya pRthivI kampitA SaDvikAraM, obhAsa: loke prAdurbhUta:, devasahasrehi pUjito, divyAni kusumavarSANi divyAni ca tUryasahasrANi saMpravAditAni zabdA nizcaransu: | kumAre jAtamAtre kapilavastusmiM paMca kumArazatAni jAtAni, paMca kanyAzatAni paMca dAsazatAni @023 paMca dAsIzatAni saMjAtAni paMca hastipotazatAni paMca azvazatAni, paMca nidhAna- zatAni prAdurbhUtAni, paMcahi rAjazatehi jayavRddhIye preSitAyo, anyAni pi ca AzcaryAdbhutAni | bhagavAM ca kumAraM dRSTvA roditi | evaM me bhagavaM AkhyAhi mA kumArasyaM kAMcid vipattiM pazyasi | RSirAha—mahArAja (33) kumArasya na kAMcid vipattiM pazyAmi | edRzAnAM mahArAja mahApuruSANAM kadAcit kahiMcilloke prAdurbhAvo bhavati | ayaM mahApuruSo prAdurbhUta:, buddho loke bhaviSyati | ahaM ca vRddho na drakSyAmi | dharmaM ca dezayiSyati aupasamikaM cAryaM ca nirvANikaM ca taM ca na zroSyAmi | gaNavaraM cAsya na drakSyAmi, buddhavikurvitAni na drakSyAmi | tadetAM mahArAja Atmano mahAvipattiM dRSTvA rodAmi || RSi: bodhisattvaM caturhi kAraNehi ekAMzena vyAkaritvA buddho’yaM loke bhaviSyatIti prakrAnto | nIvaraNAni vijahitva ekAgreNa manasA mama zRNotha | yathA asito parideve utpanne zAkiya-kumAre ||1|| asito nAma maharSi: abhUSi yo vasati viMdhya-viSayasmiM | niyatanicayo mahAtmA mahAkapilauttamAGgaruha: ||2|| araNyazAstra-kuzalo lAbhI paMcAna so abhijJAna | kalAsazikharavAsI dhanapatiriva guhyakAdhipati ||3|| so vasati kAnanamUrdhni mUlaphalamakRSTaM rucchAM vRttiM | ziSyeNa nAlakena sArdhaM anyehi ca bahUhi ||4|| dazakuzalakarmasevI prazama-damarato pare ca ovadati | devaguNa-pAramigato RSi: paramazIlasaMpanno ||5|| obhAso ca suvipulo prItI lokottara asaMmuhyantI | satvA caikAntasukhI abhunsu pRthivI ca kampesi ||6|| so tatra saMniSaNNo pazyati mandAravANi kusumAni | dharaNItale patitAni divyAni ca kalpa-puSpANi ||7|| (34) pazyati asito ca nabhe AbharaNazatAni viprakIrNAni | sahasA pradhAvitAnAM gaganatale devakanyAnAM ||8|| madhuraM ca kiMnarINAM zRNoti gItasvaraM giriguhAsu | girinadiyo kUlavahAM zamayati kusumAkula-jaloghAM ||9|| @024 obhAsaM pi ca vipulaM samantato pazyati dazadizAsu | sahasA samutpatantaM ravitaruNamarIcisaMkAzaM ||10|| etAni ca anyAni ca bahUni AzcaryakAni dRSTvAna | uddharSita-romakUpo asito cintAmano Asi ||11|| kinnu khu mahI pracalitA gaganatale dundubhino ca nadanti | obhAsito ca loko pravarSati ca puSpavarSANi ||12|| na vibhAnti candrasUryA lavaNajalo kSubhyate asitatoyo | padmottarIyapaTalA dRzyanti kusumAkulajalaughA ||13|| sarve cime drumavarA akAlakusumehi…cchAditA | adya phalakusuma-bharitA surabhI gandhA pravAyanti ||14|| na ca prajvalate agni: nirayasahasreSu adya divasena | na ca vedayanti du:khaM lokAntarikA vipadyamAnA ||15|| na cApi kSudhApipAsA yathA pure jAyate zarIrasmiM | hRdayaM ca me pramuditaM kinnu khalu bhaviSyati adya ||16|| atibalamudIrNahAsA kiM nu khalu purastima dizAbhAge | dhAvanti devakanyA candanacUrNaM grahetvAna ||17|| (35) ko nu khalu mahAnubhAvo utpanno adya jaMbudvIpasmiM | kasya yazena yazavato ayamedRzako mahAbhAvo ||18|| tahimedRzaM nimittaM lokasmiM yasya kasyacid bhoti | buddhAnAmutpAde edRzakA bhonti AkArA: ||19|| pRthivIya patantAnAM zRNoti AkAze amarasaMghAnAM | utpanno lokanAtho buddho hohiSyati aneyo ||20|| so dAni pramuditamano gaganatale zruNiya devasaMghAnAM | adya naravIragarbho buddho lokasmiM utpanno ||21|| so sarvaM jambudvIpaM olokayi divyalocanehi RSi | addasa zAkyAna kule jAto zuddhodanasuto’yaM ||22|| tasyApi evaM dRSTvA jAto dizAsu bodhiya kaulIno | tatreSa buddhazabdo carati drakSyAmi taM kAle ||23|| @025 te cApi kuThAri-hastA kRSNAjina-sukRta-uttarAsaMgA | valkala-cIvarAMbaradharA AdAya phalodakamAgami ||24|| AkAze nirAlambe vAyupathe…prakrAmi RSi: | RddhiM saMjanayitvA kSaNena Agami kapilavastuM ||25|| himavatamUle adarzI nagaraM ramyaM Adityabandhu-guptaM | durdharSaM parazatrubhi: taM ca suramaNIyaM tridazAna iva | devAnAM pravize RSi puraM zAkiyadarzanArthAye ||26|| susannibhaM taM pravize ApaNa-paNyakraya-prasaktaM pUrNaM | (36) hRSTajanehi pramudita-hayagajarathapatti-saMghehi ||27|| so manasA upagacchanto dvAre praviSTo zuddhAnte…| zuddhodanasya nilayaM nilayaM yathA devarAjasya ||28|| prAsAdaharmiyaM taM gavAkSa-varazaraNa-paMjara-vibuddhaM | girikUTaM iva galitaM pazyati gagane virocentaM ||29|| tasmiM vimAnamukhye kUTAgArANi rajatazrImANi | zobhanti karNikAyo hutAzana-hutAzana-hutArcisaMkAzA ||30|| garbhagRhANi zubhAni ca santi vizada-zaMkhahAraka-saMnibhA | vimala-ravi-saMprakAzA dyotanti kRtA va candrANi ||31|| dRzyanti tatra uptA veruliyasya sukRtehi phalakehi | gRha-sUcIkAvalIhi vidyudhanapraseka-varNAni ||32|| pazyanti toraNAni kanakamayA agnijvAla-sadRzAni | vimala-ravi-saMprakAzA dyotanti kRtA va candrANi ||33|| kvacit kvacit kAla-megha-sadRza-samadA pi sRjanti viya toyaM | kvacit nizritArka-sadRzA satArakA nizcaranti kvacit ||34|| mArjAra-potakA pi ca kvacit sahasAvapatanti tahiM | trasyanti ca varhiNehi kvacit kvacit saMpatantehi ||35|| madhuraM ca paMjaragatA kvacit kvacit kokilA nikUjanti | zuka-sArikA kvacit kvacidAbharaNa-nidAna-vibhrAntA ||36|| @026 (37) zuddhaM dazasu vidizAsu caturasraM nirmitaM su-AviddhaM | durdharSiyaM arIbhi: sUtragrahasya samupacIrNaM ||37|| bahuvidharatnasaMcayAyaM anekavicitra-saMghAta-bhUmiyAM | sIho niSadyati viSTaM trasati ca udentamAdityaM ||38|| taM yugyayAnaka-vigataM ceTI-velAsikAhi ca upetaM | kASAya-karburavarNaM varSavara-samAkulaM pravize ||39|| preSyazata-yAna-kalilaM Aryajana-samAkulaM zuci-sugandhaM | pravize bhavana-duvAraM prApto jaTilo nyasaMrodhaM ||40|| osaraNe ca bharitA addazI pramadA sthitasaMbhrAntena | pragRhIta-khaDgahastA atiriva priyadarzanapralApA ||41|| amito cAsau vyakto gambhIro sarvazAstra-suvidhijJo | pratihArarakSamavoca nivedaye zAkyarAjasya ||42|| kAlo’smi vikhyAto bhAradvAjohamasmi gotreNa | jAto’smi Arya ti viSaye sikhare vindhyasmiM viharAmi ||43|| sAdhvArya tti zrutadharo pratizruNiya prApaye mahIpatino | tadvacanaM anavazeSaM zrutvA ca pravezayitvA ca ||44|| pratibhANito praviSTo siMhahanusya svargasadRza-nilayaM | indra iva nandanaM gato saMkIrNaM apsaragaNehi ||45|| (38) vardhApaye jayena phalAni upanAmaye asitanAmo | pratyagrahesi rAjA svAgataM bhagavato ti ca avocet ||46|| atha kanakamaSTapAdaM suvicitrakilaJjakaM maNivicitraM | prajJaptamAsanavaraM tatra niSIde anujJAto ||47|| paryaMkasmiM niSaNNo SaMcAbhijJo RSI maharddhIko | bhaktena nimantreti svAmaM zuddhodano rAjA ||48|| bhaktaM kRtaM prabhUtaM pratizRNu taM anAmayaM tu te bhagavan | icchAma te kumAraM draSTuM yadi te anumataM syAt ||49|| @027 svAgatamanurAgataM te supto tAvat priyadarzI kumAro | drakSyasi tvaM prativibuddhaM vigrahaM iva jAtarUpasya ||50|| pratibuddhaM ca kumAra(1) praveNiyaM aSTamaMgalakRtAyaM | upanAmayi mAtusmA ghana-vivarakRtaM va AdityaM ||51|| dRSTvAna taM RSivaro kuNDalamiva paTTakambala-nyastaM | abhyutthahitva tvaritaM aMkena pratIcchati kumAraM ||52|| aGkena gRhya nizAmya dvAtriMzallakSaNeSu upAgataM | tathA anuvyaMjanehi prarodi AkhaNDalasamAno ||53|| taM azrupUrNanayanaM rAjA zuddhodano idamavocat | kiM dAni te kumAraM dRSTvA daurmanasyamutpannaM ||54|| yo tadaho jAtamAtro sapta padAnuttarAmukho agami | taM tuvaM brAhmaNa dRSTvA kiM rodiSi zrotumicchAmi ||55|| (39) yasmiM tadaho jAte chatraM ca vIjanIM ca grahetvAna | asthAnsu antarIkSe dRSTvA kiM rodiSi brahma ||56|| yasmiM tadaho jAte sarvo obhAsito abhUlloko | taM tuvaM brAhmaNa dRSTvA kiM rodiSi zrotumicchAmi ||57|| yasmiM tadaho jAte udupAnA duve nabhe udgacchensu: | taM tuvaM brAhmaNa dRSTvA kiM rodiSi zrotumicchAmi ||58|| yasmiM tadaho jAte devA chatraM nabhasmi dhArensu: | taM tuvaM brAhmaNa dRSTvA kiM rodiSi zrotumicchAmi ||59|| yasmiM tadaho jAte devA mandAravANi prakirensu: | taM tuvaM brAhmaNa dRSTvA kiM rodiSi zrotumicchAmi ||60|| yasmiM tadaho jAte acetanA saMprakampitA vasudhA | taM tuvaM brAhmaNa dRSTvA kiM rodiSi zrotumicchAmi ||61|| yasmiM tadaho jAte lavaNajalo kSobhito asitatoyo | taM tuvaM brAhmaNa dRSTvA kiM rodiSi zrotumicchAmi ||62|| @028 yasmiM tadaho jAte nabhasi gatA dundubhiyo vAdyanti | taM tuvaM brAhmaNa dRSTvA kiM rodiSi zrotumicchAmi ||63|| yasmiM tadaho jAte paMca zatA jAtA zAkyaputrANAM | taM tuvaM brAhmaNa dRSTvA kiM rodiSi zrotumicchAmi ||64|| yasmiM tadaho jAte paMca zatA jAtA zAkyakanyAnAM | taM tuvaM brAhmaNa dRSTvA kiM rodiSi zrotumicchAmi ||65|| yasmiM tadaho jAte paMca zatA jAtA mahya dAsAnAM | taM tuvaM brAhmaNa dRSTvA kiM rodiSi zrotumicchAmi ||66|| (40) yasmiM tadaho jAte paMca zatA jAtA mahya dAsInAM | taM tuvaM brAhmaNa dRSTvA kiM rodiSi zrItumicchAmi ||67|| yasmiM tadaho jAte mahya turagANAM paMca zatA jAtA | taM tuvaM brAhmaNa dRSTvA kiM rodiSi zrotumicchAmi ||68|| yasmiM tadaho jAte paMca zatA gajapotAnAM jAtA | taM tuvaM brAhmaNa dRSTvA kiM rodiSi zrotumicchAmi ||69|| yasmiM tadaho jAte paMca nidhizatA mukhAni darzenti | taM tuvaM brAhmaNa dRSTvA kiM rodiSi zrotumicchAmi ||70|| yasmiM tadaho jAte maNDalino rAjAno praNata mahyaM | taM tuvaM brAhmaNa dRSTvA kiM rodiSi zrotumicchAmi ||71|| yasya rAjAcAryA brAhmaNa saMdarzanAya upayAnti | taM tuvaM brAhmaNa dRSTvA kiM rodiSi zrotumicchAmi ||72|| yaM pazyitvA manujA bhavanti hRSTA sukhI udagrA ca | taM tuvaM brAhmaNa dRSTvA kiM rodiSi zrotumicchAmi ||73|| vyapanaya brAhmaNa zokaM bhava muditamano sukhaM pratilabhAhi | eSo bhaviSyati nRpo saptaratanavA pRthivipAlo ||74|| evaM ukte avacI asito sitasAhvayaM idamavocat | azrUNi pramArjanto…vyAkRto RSibhi: ||75|| @029 AnandahutAsana-bahutaruNArkanibho na so puruSasiMho | hohiti narapati rAjA hohiti zAstA anabhibhUto ||76|| eSo hi trIhi kramehi traidhAtukaM laMghiyA anavazeSaM | (41) zivamamaraM nirantarAyaM adhigamiSyati uttamaM dharmaM ||77|| jIrNo ahaM gatavayo daharo ca narottamo acirajAto | kAlagato bhaviSyaM ahaM yada bodhiM prApsyati kumAro ||78|| buddho ayaM bhaviSyati sarvajJo sarvadharmavazavartI | svAkhyAtadharmavinaye ahaM ca jIrNo ti rodAmi ||79|| nApi mahyaM maraNabhayaM kahiM tu jAto na mrIyate manujo | buddhaM tu apratisamaM na drakSyaM tena rodAmi ||80|| na khu mahyaM maraNabhayaM kahiM tu jAto na mrIyate manuja: | dharmaM tu opasamikaM na zroSyaM tena rodAmi ||81|| na khu mahyaM maraNabhayaM kahiM tu jAto na mrIyate martyo | saMghaM guNasAgaramahaM na drakSyaM tena rodAmi ||82|| yo buddho bodhayiSyati prajAmimAM bhogehi ciraprasuptAM | so’yaM prAdurbhUto ahantu jIrNo ti rodAmi ||83|| yo mukto mocayiSyati prajAmimAM rAgabandhanairbaddhAM | so’yaM prAdurbhUto ahantu jIrNo ti rodAmi ||84|| yo mukto mocayiSyati prajAmimAM mohabandhanairbaddhAM | so’yaM prAdurbhUto ahantu jIrNo ti rodAmi ||85|| yo mukto mocayiSyati prajAmimAM rAgadoSamoheSu | so’yaM prAdurbhUto ahantu jIrNoti rodAmi ||86|| yo AtmanA arogo bhUtvA anyAM api kAhiti arogAM | so’yaM prAdurbhUto ahantu jIrNo ti rodAmi ||87|| (42) yo AtmanA azoko bhUtvA anyAM api kAhiti azokAM | so’yaM prAdurbhUto ahantu jIrNo ti rodAmi ||88|| yo AtmanA vizalyo bhUtvA anyAM api kAhiti vizalyAM | so’yaM prAdurbhUto ahantu jIrNo ti rodAmi ||89|| @030 sukhitA ime naramarU kAzipure dharmarAjaM drakSyanti | cakraM pravartayantaM ahantu jIrNo ti rodAmi ||90|| sukhitA ime naramarU drakSyante gaNavarasya madhyagataM | amRtaM pratibhajamAnaM ahantu jIrNo ti rodAmi ||91|| vyAdhi jarA ca maraNaM aMtarAyakarA bahU manuSyANAM | AzvAstA utpanno ahaM anAzvasto rodAmi ||92|| tathA RSi AlapitvA bahUni karuNAyanto vepitvA | anuzaMse vAcAye naravara-damakaM tadA dRSTvA ||93|| prAcInadizaM avoca ihAgato naruttamaM gaveSanto | na hi sulabho utpAdo buddhAna adAntadamakAnAM ||94|| so dAni bodhisatvaM bahuzo abhipradakSiNaM caritvAna | Amantraye narapatiM gacchAmi snigdhavatIM bhavAn detu ||95|| buddhanirghoSaM zrutvA gacchesi vinAyakottama-sakAzaM | carayesi brahmacaryaM vacana-parikaro ca tasya syAt ||96|| sAdhu iti pratizrutvA asitasya nArado idaM vacanaM | (43) pravrajiya gaNajyeSTho abhUSi arahA vidhutaklezo ||97|| kAtyAyanasya sagotraM nAmena nAradaM jinasya sutaM | vanevAsinaM...vandatha parinirvRMtaM sthaviraM ||98|| taM nirvRtaM samazAntaM nirupadhiM sarvopadhikSayavimuktaM | sarvaprapaJcAtItaM vandatha parinirvRtaM sthaviraM ||99|| caturhi kAraNehi asitena bodhisatvo ekAMzena vyAkRto buddho bhaviSyatIti | katamehi caturhi | lakSaNAnAM vyaktatAyai suvibhaktatAyai gambhIratAyai akhaNDa- zreSThatAyai | buddhAnAM bhagavatAmazItyanuvyaMjanAni Asi | buddhAnAM bhagavatAM tuGganakhA tAmranakhA snigdhanakhA, vRttAMgulI ca citrAMgulI ca anupUrvacitrAGgaulI ca | nirgranthizirA ca gUDh+azirA ca, gUDh+agulphA, ghanasandhI ca, aviSamasamapAdA ca | buddhA bhagavanto pratipUrNavyaMjanA ca samantaprabhA ca mRdugAtrA ca visadagAtrA ca adInagAtrA ca, anusandhigAtrA ca | susaMhatagAtrA ca | suvibhaktAMgapratyaMgA ca | @031 nikhilAduSTazarIrA ca | vyapagatatilakAlakagAtrA ca punarbuddhA bhagavanto tUla- mRdupANayazca | gambhIrapANilekhA abhagnapANilekhA ca acchinnapANilekhA ca | anupUrvapANilekhA ca | vimboSThA ca | nAbhyAyatanavacanA ca | mRdu-tanuka-rakta- jihvA ca | gajagarjitastanitasvarA ca | susvaravaragirA maJjughoSA ca buddhA bhagavanto | nAgavikrAntagAmI ca | RSabhavikrAntagAmI ca | siMhavikrAntagAmI ca | a(44) bhidakSiNagAmI ca | utsadasamA ca samantaprAsAdikA ca | zucisamAcArA ca | paramazucivizuddhalomA ca | vitimirasamantaprabhA ca | buddhA bhagavanto RjugAtrA ca | mRdugAtrA ca anupUrvagAtrA ca | cApodarA cArU- kSAbhagnodarA ca | gambhIranAbhI ca | abhagnanAbhI ca | acchinnanAbhI ca | abhidakSiNAvartanAbhI ca | pariNatajAnumaNDalA ca | buddhA bhagavanto vaTTita- dADhA ca | tIkSNadADhA ca | abhagnadADhA ca | acchinnadADh+A ca | aviSamadADhA ca | tuMganAsA ca | nAtyAyatanAsA ca | asitanayanA ca | asita-sita-kamala- sadRza-nayanA ca | buddhA bhagavanto asitabhrUmU ca snigdhalomabhrUmU ca | aparItta- karNA ca | aviSamakarNA ca | vyapagatakarNadoSA ca | anupahatA anupakliSTA zAntendriyA ca uttamazreSThasaMmitamukhalalATA ca buddhA bhagavanto | asitakezA ca | sa (saM?) hitakezA ca | citrakezA ca | vivRttakezA ca abhagnakezA ca | acchinna- kezA ca aparuSakezA ca | snigdhakezA ca surabhikezA ca | vallitAgrakezA suziraso svastika-nandyAvata (rta)-muktikazreSThasaMnikAsA ca buddhAnAM bhagavantAnAM kezA || etAni buddhasya ameyabuddhino kAye azItiM anuvyaMjanAni | yehi sya kAyo satataM alaMkRto devAtidevasya narottamasya ||1|| prazastAni yasya duve triMzatiM ca azItiM ca kAye anuvyaMjanAni | samantA ca vyAmaprabhA nizcarensu: (45) kathaM nAma vibhU jine na prasIde ||2|| @032 zatakhutto samAdAya yaM puNyaM sarvasattvAnAM | tenAsya lakSaNavaraM kAye ekaM nivartaye ||3|| rAjA zuddhodano sAnta:puro sArdhaM kumAreNa udyAnabhUmiM nirdhAvito | bodhi- satvo udyAnabhUmIye anucaMkramanto kRSigrAmamanuprApto | tatra pazyati halAni vahantAni | tehi halehi dIrghako ca maMDUko ca utkSiptA | maMDUko gRhIto bhojanArthaM | so pi dIrghako kumAreNa kSipto | taM ca bodhisatvena dRSTaM | dRSTvA ca bodhisatvasya mahAntaM saMvegamutpannaM | kAmaM zarIraM samaM tapyati jIvitaM ca prApsyAmi adya amRtaM bhava-vipramokSaM | vIryaM mayA hi pratisaMharituM na zakyaM velAya ca salilavegaM yathArNavasya ||1|| jambucchAyAyAM bodhisatvo niSaNNo pUrvAhNe parivRtte divasakare chAyA bodhi- satvaM na jahAti | savitarkaM savicAraM prathamaM dhyAnamupaMsaMpadya viharati | himavanta- pArsvato paMca RSayo vaihAyasena viMdhyaM gacchanti | te tatra bodhisatvasya na zaknoti upari gantuM | vayamiha maNivajrakUTaM giriM merumabhyudgataM tiryagatyarthavistArikaM | (46) gaja iva sahakArazAkhAkulAM vRkSavRndAM pradAretva nirdhAvitA naikaza: ||1|| vayamamarapure pi zaktA gatA devagandharvavezmAni cordhvaM nabhe nizritA: | vayamapi vanaSaNDamAsAdya sIdAma bho kasya lakSmI nivarteti RddherbalaM ||2|| devA gAthAM bhASanti | nRpatipati-kulodito zAkyarAjAtmajo bAlasUryaprakAzo vidU | ravitaruNaprabhAtirekehi varNaprabhai: lakSaNairlakSitAMgo varai: ||3|| ayamiha vanamAzrito dhyAnacintApara:…pArthiva: | guNazatasamakoTisaMvardhitastasya lakSmI nivarteti RddherbalaM ||4|| so hi timirAndhakAre prAdurbhUto pradIpaka: | ayaM taM prApsyate dharmaM yajjagaM zvAsayiSyati ||5|| @033 loke klezAgnisaMtapte prAdurbhUta: mahAmuni: | ayaM taM prApsyate dharmaM yajjagaM hlAdayiSyati ||6|| zokasAgarakAntAre yAnazreSThamupasthitaM | ayaM taM prApsyate dharmaM yajjagaM tArayiSyati ||7|| mahAsansArakAntAte vipranaSTaM jagattrayaM | ayaM mArgavaraM zreSThaM dezayiSyati cakSumAn ||8|| saMsAracArake baddhA dIrgharAtramiyaM prajA | ayaM bandhanamokSaM ca dharmarAjA kariSyati ||9|| (47) AkruSTe zUramicchanti mantreSu kuzalaM sadA | sahAyaM arcayante khu annapAnena supriyaM ||10|| rAjA bhaktavelAyAM kumAraM pRcchati | kahiM kumAro AhAraM kariSyati | rAjJo zrutvA kaMcukIyA ca varSavarA ca kirAtA ca vAmanakA ca samantena pradhAvitA kumAraM mArgantA | kumAro jambucchAyAyAM dhyAyanto kaMcukIyena dRSTo parivRtte divasakare jambucchAyA kumAraM na jahAti | kaMcukIyo dRSTvA vismito mahA- bhAgo kumAro yasya acetanA chAyA na jahAti | kaMcukIyena rAjJo zuddhodanasya niveditaM | vyAvRtte timiranudasya maNDalasmiM dhyAmAbhaM zubhavaralakSaNAgradhAriM | dhyAyantaM girimiva nizcalaM narendra siddhArthaM na jahAti jambucchAyA ||1|| rAjA kaMcukIyasya zrutvA yena kumArastenopasaMkramanto pazyati jambucchAyAM tAM | rAjA vismito Aha | hutAsano vA girimUrdhanasmiM zazIva nakSatragaNAvakIrNo | hlAdeti gAtrANi nirIkSyamANo dhyAnasthito tailapradIpakalpo ||1|| rAjA Aha | mahAbhAgo ayaM yasya acetanavantA pi tAvA saMnamanti | rAjJA zuddhodanena bodhisatvasya jambucchAyAgatasya pAdA vanditA | (48) rAjJo zuddhodanasya etadabhUSi | yathA kumArasya zAnteSu dhyAneSu cittaM ramati, sa khalveva asitasya RSisya satyo vyAkaraNo bhaviSyati | tena rAjJA kumArasya vistIrNamanta:puramupasthApitaM yathA kumAro gRhe abhirameya | @034 rAjA kanyAnAmarthAya vividhaM nAnAprakAraM azokabhANDaM kArApitaM | kapila- vastusmiM ca nagare ghoSaNA kArApitA | sarvAhi kanyAhi rAjakyaM udyAnaM nirdhA- vitavyaM sarvArthasiddho kumAro kanyAnAmAbharaNAni vizrANeSyati | tahiM udyAne rAjANattIye kapilavastuto bahUni kanyAsahasrANi nirdhAvitAni | mahAnAmasya zAkyasya yazodharA nAma dhItA mahatIye samRddhiye nirdhAvitA hriyAyantI kumAra- mallInA || yadA bhagavAnabhiniSkrAnto anuttarAM samyaksaMvodhimabhisambuddho pravRttapravara- dharmacakro taM bhikSuhi zrutaM | bhagavato kumArabhUtasya udyAnavanagatasya kanyAnAmA- bharaNAni vizrANentasya yazodharA hriyAyantI kumArasya allInA | bhikSu bhagavantaM pRcchati | kathaM bhagavaM yazodharA bhagavato kumArabhUtasya hriyAyantI allInA | bhagavAnAha | na hi bhikSava: idAnImeva yazodharA mama hriyAyantI allInA | anyadApi eSA mama hriyAyantI allInA | bhikSU Ahansu: | anyadApi bhagavaM | bhagavAnAha | anyadApi bhikSavo || bhUtapUrvaM bhikSavo’tItamadhvAnaM nagare vArANasI kAzijanapade brAhmaNo kauzika- sagotro | so kAmeSu AdInavaM dRSTvA anuhimavantaM RSipravrajyAM pravrajito | tena tahiM anuhimavante gaMgAkUle AzramaM mApetvA pUrvarAtrApararAtraM jAgarikA- yogamanuyuktena viharantena vAhitakena mArgeNa catvAri dhyAnAnyutpAditAni paMcAbhijJA sA (49) kSAtkRtA | candramasUryaparimArjako maharddhiko mahAnubhAvo RSi saMvRtto, na ca saMvibhAgazIlo | tasya dAni jJAtiko kAyasya bhedAd gandharva- kAyikeSu deveSUpapanno paMcazikho nAma gandharvaputro | so devabhUto taM kauzikaM smarati | kahiM kauzika AkAze pravRttajIvo ti mRto ti | so samanvAharati | pazyati taM kauzikaM RSipravrajyAM pravrajitaM | anuhimavante gaMgAkUle sa Azrame prativasati asaMvibhAgazIlo | tena zakrasya devAnAmindrasya ArocitaM | yo mama manuSya- bhUtasya jJAti priyo manApo, so RSipravyajyAM pravrajito anuhimavante gaMgAkUle Azramapade prativasati, so ca asaMvibhAgazIlo | tasya anugrahArthAya upasaMkramema, saMvibhAgasmiM niyojema || @035 zakro dAni kauzikasya RSisya anugrahArthaM AhAradezakAle candramasUryehi sArdhaM mAtalinA ca saMgrAhakena paMcazikhena ca devaputreNa brAhmaNavezamabhinirmiNitvA …..kauzikasya RSisya AzramaM AhAradezakAle ekameko upasaMkrAnto | sa ca sunakho nAnAprakArANi ucchAvacAni varNAni upadarzeti | kauzika Aha | nAhaM kriNAmi nApi vikriNAmi na cApi me sannidhi asti kiMcit | parIttarUpaM mama bhojanaM imaM syAmAkaprasthaM nala (nAla?)-meSo duvinnaM ||1|| zunakha Aha | alpAto alpakaM dadyAt anumadhyAto madhyimaM | (50) bahukAto bahukaM dadyAt adAnaM nopapadyati ||2|| natvAhaM kauzika brUmi bhuMjAhi ca dadAhi ca | AryamArga-samApanno ekAMzaM vindate sukhaM ||3|| candro’pi upasaMkrAnto | kauziko Aha | nAhaM kriNAmi nApi vikriNAmi na cApi me sannidhi asti kiMcit | parIttarUpaM mama bhojanaM imaM syAmAkaprasthaM nala (nAla ?) meSo trayANAM ||4|| candra Aha | vaDizaM so saMgilati dIrghasUtraM ayomayaM | yo atithismiM AsIne adattvA bhuMjati bhojanam ||5|| natvAhaM kauzika brUmi bhuMjAhi ca dadAhi ca | AryamArga-samApanno ekAMzaM vindate sukhaM ||6|| sUryo’pi upasaMkrAnto | kauzika Aha | nAhaM kriNAmi nApi vikriNAmi na cApi me sannidhi asti kiMcit | parIttarUpaM mama bhojanaM imaM syAmAkaprasthaM nala (nAla ?) meSo caturNAM ||7|| sUrya Aha | moghaM tasya hutaM bhoti moghaM cApi samAhitaM | (51) yo atithismiM AsIne adattvA bhuMjati bhojanaM ||8|| @036 natvAhaM kauzika brUmi bhuMjAhi ca dadAhi ca | AryamArgasamApanno ekAMzaM vindate sukhaM ||9|| mAtali pi upasaMkrAnto | kauzika Aha | nAhaM kriNAmi nApi vikriNAmi na cApi me saMnidhi asti kiMci | parIttarUpaM mama bhojanaM imaM syAmAkaprasthaM nala (nAla?) meSo paMcAnAM ||10|| mAtali Aha | satyaM tasya hutaM bhoti satyaM cApi samAhitaM yo atithismiM AsIne dattvA bhuMjati bhIjanaM ||11|| natvAhaM kauzika brUmi bhuMjAhi ca dadAhi ca | AryamArga-samApanno ekAMzaM vindate sukhaM ||12|| zakro’pi upasaMkrAnto | kauzika Aha | nAhaM kriNAmi nApi vikriNAmi na cApi me sannidhi asti kiMcit | parIttarUpaM mama bhojanaM imaM syAmAkaprasthaM nala (nAla?)-meSo SaNNAM ||13|| zakro Aha | sarasvatIM so juhoti cAhutAM gamaye api | (52) yo atithismiM AsIne dattvA bhuMjati bhojanaM ||14|| natvAhaM kauzika brUmi bhuMjAhi ca dadAhi ca | AryamArga-samApanno ekAMzaM vindate sukhaM ||15|| kauzika Aha | udAravarNA iti brAhmaNA ime ayaM ca vo sunakho kisya hetu | uccAvacAM varNanibhAM nidarzaye AkhyAtha me ko nu bhave bhavanto ||16|| zakra Aha | candro ca sUryo ca ihAgatA te ayaM ca so mAtali devasArathi: | ahaM ca zakro tridazAna Izvaro ayaM ca so paJcazikho… ti ||17|| @037 yasyaiSa pratigRhNAti annaM ca pAnaM ca kauzika | pANisvaraM kumbhathUnaM mRdaMgAnAM svarANi ca | suptaM na (taM ?) pratibodhenti pratibuddho ca nandati…||18|| tuvaM no jJAtI purimAsu jAtiSu tvaM kauzikA matsari-pApadharma: | tuhyAnukaMpAya ihAgatA sma mA pApadharmo nirayaM vrajesi ||19|| ye matsarI roSakapApadharmA (53) pradveSakA zramaNabrAhmaNAnAM | pApAni karmANi samAcaritvA ito cyutA: te nirayaM vrajanti ||20|| ye ceha dAnAni dadanti paNDitA prasannacittA: zramaNabrAhmaNeSu | puNyAni kRtvA iha jIvaloke ito cyutAste sugatiM vrajanti ||21|| kauzika Aha | eSo adyaivaM kariSyAmi puNyaM dAsyAmi dAnaM zramaNabrAhmaNeSu | etehi dadyAdahamannapAnaM nAhaM adattvA amRtaM pi pAsye ||22|| evaM ca me dadato sarvakAlaM bhogA ca me va sarvA kSipihanti | tato ahaM sugatiM pravrajiSyaM prahAya kAmAni tathAdhikAni ||23|| nagottame girivara-gandhamAdane modenti devavarAdhipAtmajA | upAgatA RSivara sarvi-pUjituM (taM) supuSpitAM drumavarazAkhAM gRhNiya ||24|| zuciM sugandhAM tridazehi satkRtAM supuSpitAM amaravarehi sevitAM | (54) zAkhAM dadensurnama astu mAriSa yathaiva mo zakra tathaiva so tuvaM ||25|| @038 tAM yAcamAnAM anudrakSi brAhmaNa ityabrISi kalahaM udIraye | na mahyaM puSpehi ihArtha vidyati yA yeva vo zreyatarA (gRhNAtu) ||26|| tadiyaM tvaM eva samIkSa brAhmaNa jAnAhi mo mAriSa yA nu zreyA | yasyaiva no mAriSa tAM dayiSyasi sA eva no zreyatarA bhaviSyati ||27|| akAryametaM vacanaM sugAtrikA sa brAhmaNo krodhazabdaM viyAhare | gatvAna bhUtAdhipatiM hi pRcchatha so eva vo jJAsyati yA nu zreyA ||28|| tadApi tAyo paramArthadarzino udArikA varNavareNa arthikA | gatvAna vocan tridazAdhipasya jAnAhi mo mAriSa kA nu zreyA ||29|| tAn dRSTvA anAttamanA puraMdaro ityabravIt Attamano sarveSu | ….yuSme sadRzA sugAtrikA (55) ko’thehapUrvaM kalahaM udIraye ||30|| yo sarvaloke carati mahAmuni: nAmena so nArado satyavikramo | so abravIt parvate gandhamAdane gatvAna bhUtAdhipatiM hi pRcchatha ||31|| ito so uttarato dizAyAM gaMgAya kUle himavantapArzve | so kauziko dullabha-pAnabhojano tasya sudhAM preSayi devasArathi: (thi) ||32|| agniM juhontasya pratiSThato mama prabhaMkaro lokatamonudo yathA | AdityalokasmiM tatheva Iryasi kA devatA kisya ihAgato si ||33|| zaMkhopamaM zvetaatulyasannibhaM manojJagandhaM priyarUpadarzanaM | @039 na dRSTapUrvaM maya cakSuSedRzaM kA devatA kintu dadAsidaM mama ||34|| ahaM mahendreNa maharSi preSito sudhAhariM tvAM tvaritaM upAgami | jAnAhi mAM mAtaliM devasArathiM bhuMjAhimAM kAMkSiSu bhogamuttamaM ||35|| bhuktvA himAM dvAdaza…hi pApakA kSudhApipAsAM aratiM jvaraM kramA | (56) krodhopanAhaM ca vivAdapaizUnyaM zItoSNatandrItarasaM ca uttamaM ||36|| na mAtale kalpati mahya bhuMjituM pUrve adattvA iti brUvan anuttamaM | na cApi ekasya na mahya varNitaM asaMvibhAgo hi sukhaM na vindati ||37|| mitraM aupAyikaM pAripanthikA strIghAtakA ye paharanti arthaM | sarvepi te matsarine samA matA prAptaM adattvA amRtaM pi nAse ||38|| tA preSitA devarAjena AtmajA kanyA catasro tapanIyasannibhA | sudhAM pi AdAya pratigrahArhAM taM AzramaM yatra abhUSi kauzika: ||39|| dRSTvA tu tA: arthadarzI matImAM prabhAsayantIyo anantarAzritA: | sthitA catasro pramadA caturdizaM so dAni kauzika adhyabhASitha ||40|| purimAM dizaM tiSThasi devate tvaM alaMkRtA tAravarA va oSadhI | pRcchAmi te kAMcanavedivigrahe (57) AkhyAhi me tvaM katamAsi devatA ||41|| zirIhamasmi manujeSu saMmatA akSudrasattvA parisevinI sadA | sukheSiNI tuhya sakAzamAgatA taM mAM sudhAye varaprajJa bhAgaya ||42|| @040 zIlenupetaM caraNena buddhiye upetasattvaM praguNena karmaNA | tvayA upeto zirijAtimantiyA preSeti dAsaM viya bhogavAM sukhI ||43|| athopi dAso alaso azilpako sudurgato vApi naro arUpavAM | tvayA upeto zirijAtimantiyA tadidamasAdhu yadidaM tvayA kRtaM ||44|| prabhAsayantI yazasA yazasvinI manoramezAhvayanAM dizAM prati | pRcchAmi tvAM kAMcanavedivigrahe AcikSa me tvaM katamAsi devatA ||45|| zraddhAhamasmi manujeSu sammatA akSudrasattvA pratisevinI sadA | sukheSiNI tuhya sakAzamAgatA taM mAM sudhAye varaprajJa bhAgaya ||46|| bhAryApi me kho sadRzA hi satkRtA (58) kalyANadharmA ca pativratA ca | prahAya svakulaM dhItarA ca karoti zraddhAM puna kumbhakAziye ||47|| zIlaM zrutaM cApi athApi saMyamaM zraddhA satI yatra….ekadA | naiSA sAvadyena vighAtadarzanA tadidamasAdhu yadidaM tvayA kRtaM ||48|| sA me va santike api ca vadyase vijAne mUDh+Asi dhUrtAnuvartinI | na edRzI arhati AsanodakaM kuto sudhAM gaccha na me tvaM rocasi ||49|| jahAti rAtrI aruNasmiM udgate sA tiSThase tAravarA va oSadhI | pRcchAmi te kAMcanavedi-vigrahe AcikSa me tvaM katamAsi devatA ||50|| @041 mRgIva bhrAntA sarabhAya varjitA nirAkRtA mandaM mamaM avekSase | kA te sahAyA mRdugAtri lakSate na bhAyase ekikA tuvaM devatA ||51|| na me sahAyA iha AgatA kauzika …(masakkasAra) pravarAsmi devatA | AzA sudhAye iha AgatAsmi (59) tanme sudhAye varaprajJa bhAgaya ||52|| AzAya kSetrANi kRSanti karSakA saputradArA saMghaTanti ekato | naM varSa harati asanI ca utthitA tadidamasAdhu yadidaM tvayA kRtaM ||53|| AzAye eke manujA dhanArthikA nAvAM samAruhya taranti (sAgaraM) | Alambane tatra sIdanti athApi ca du:khaM nigacchanti vinaSTa-pu(pa)NyA: ||54|| sA me va santike api ca vadyase vijAne mUDhAsi dhUrtAnuvartinI | na edRzI arhati AsanodakaM kuto sudhAM gaccha na me tvaM rocasi ||55|| kA dRSTAsi…pinaddhamaMjarI sIhAMgadA kAMcipramRSTadhAraNI | kuzAgraraktA supinaddhakuNDalA uzIravarNA pratibhAya zobhasi ||56|| gate yathA prAvRSi atra sArade alaMkRtA lohitamAlinI....| pRcchAmi tvAM kAMcanavedivigrahe AcikSa me tvaM katamAsi devatA ||57|| hirIyamasmi manujAna sammatA akSudrasattvapratisevinI sadA | (60) sukhe (dhe)SiNI tuhya sakAzamAgatA na tu tvAM zaknomi maharSi yAcituM ||58|| @042 kAvarNadhAtu iha strI na vidyati jAnAmi dharmeNa sugAtri lakSase | te tAM ayAcantiye prasavAmyahaM sudhAmahaM jIvitaM taM dadAmi te ||59|| tvAmevahaM kAMcanavedivigrahe AmantrayitvAna pravekSya AzramaM | tvAmevahaM sarvaguNena pUjaye tava adattvA amRtaM pi no alaM ||60|| taM AzramaM puSpavicitrasaMstRtaM dvijehi ghuSTaM rucirasvarehi | sA succhavI taM ca praviSTA Azrama udakupetaM phalamUlazobhitaM ||61|| vRkSAgraNInAM bahavo nu puSpitA sAlA piyAlA panasA ca tindukA zomAMjanA lodhra…pATalA supuNyagandhA mucilindakA ca ||62|| kuvalA tamAlA bahavo nu vezanaM azvatthanyagrodha tathaivudumbarA | tilakA kadambA ca tathaiva campakA prasAtikA zyAmaka tatra taNDulA ||63|| (61) tatrApinaddhaprAvRto kuzAmayo supuNyagandho ajinopasevito | AzItakurvI harate niSaNNo niSIda kalyANasukhena Asane ||64|| tasyetavAye kuSicAya kauzika: jayettamAnaye jaTAyantaM dhanena | nehi pAtrehi sudhAM svayaM dade sA adhyabhASi tvaritA mahAmuniM ||65|| taM saMprati gRhyANa prItamAnasA ityabravI AttamanA jaTAdharaM | kRtA tvayA kauzika mahya pUjA gacchAmi dAni tridazAna sevituM ||66|| @043 sA kauzikenAnumatA dyutImatA jigISamANA tridazAM upAgami | gatvAna sA avaca sahasradarzanaM iyaM sudhA vAsava yo hi me jayo ||67|| so tatra yo preSita eva mAtali parivRtto devasabhAya agrato | hirI sudhAM kenabhilabdhe hetunA ityabravI tvaM punarevamAhvaya ||68|| taM so’vatArAd vinivartayadrathaM (62) jAmbunadaM santapanIyasannibhaM | prajvAlyamAnaM ravikarasaMnibhaM alaMkRtaM suvarNabimbavicitraM ||69|| gatAzca hasti-kapi-vyAghra-dvIpiyo mRgA ca vaiDUryamayA upAgatA | taM puSkalA jyotIrasamayA zubhA maNIvaiDUryamayA ca IdRzA ||70|| heSTA manesI upariM ca kupsaraM suvarNacandrA ca rathe upAgatA | taM yAnazreSThaM abhiruhya mAtali daza dizAyo abhinandayet mahIM ||71|| nagAMzca zailAMzca vanaspatIM ca sasAgarAM kampamAnAM vasundharAM | so kSiprameva tvaritaM upAgami tamAzramaM yatra abhUSi kauziko ||72|| so mAtali…… dUto ahaM pRcchati te puraMdaro | zirIya zraddhAya ca AzAyApi ca hirI zreyA kena guNena manyase ||73|| ……………………………………………. ….zirI me pratibhAti mAtali | zraddhA anityA puna devasArathi (63) AzA visaMvAdikasaMyatA mama ||74|| @044 hirI manApA parizuddhakevalA saMgrAmazIrSe na ratA pravarjitA | vipazya (da) mAnA surabhI (sarabhi) upadrutA hirirnivAreti svacittamAtmano ||75|| hirIha zreSThA manujeSu mAtali dahare kAMkSyati mahallike ca | priyaM ca bhrAtRvyaM karoti caNDaM hirirnivAreti svacittamAtmano ||76|| ko te imAM kauzika dRSTam (dRSTiM)… ugro hi indro athavA sahAMpati | indro tava indrasagotra kAMkSati tasyaiva bhAvasahavratAnuja ||77|| sa kauzika: taM jahiyAna ucchrayaM zIlopapeto asadhurya-bhUto | puNyAni kRtvA vipulAni Azrame kAyasya bhedAt svargeSu modati ||78|| syAt khalu puna: bhikSavo yuSmAkamevaM anyo so tena kAlena teva (na) samayena nArado nAma RSi abhUSi kauzikasagotro | na khalvetadevaM draSTavyaM | tat kasya heto: | ahaM (64) so bhikSavastena kAlena tena samayena nArado nAma RSirabhUSi kauzikagotro | syAt khalu punarbhikSavo evamasyA anyA sA tena kAlena tena samayena zakrasya devAnAmindrasya hirI nAma dhItA Asi | na khalveta- devaM draSTavyaM | tat kasya hetorbhikSavo | eSA eva yazodharA tena kAlena tena samayena zakrasya devAnAmindrasya hirI nAma dhItA abhUSi | tadApi eSA mama hrIyAyantI allInA | etarahiM pi mama eSA hrIyAyantI allInA || samAptaM maMjarIjAtakaM || bhikSU bhagavantamAhansu: | kathaM bhagavaM yazodharA na zakyati toSayituM | kumAra- bhUtena kanyAnAmalaMkArAM pi vizrANayantena yazodharAye zatasahasramUlyaM hAraM dinnaM | sA ca Aha | ettakamAtraM arhAmi | kumAreNa bhUyo zatasahasramUlyaM aMgulIyakaM dinnaM tathApi na santuSyati | kathaM yazodharA atRptA na zakyati rAdhayituM | bhaga- @045 vAnAha | eSA bhikSavo yazodharA na idAnImeva atRptA anyadApi eSA atRptA | bhUtapUrvaM bhikSavo atItamadhvAne nagare vArANasI kAzijanapade rAjA suprabho nAma rAjyaM kArayesi | tasya kumAro sutejo nAma kRtapuNyo mahezAkhyo nivAto sukhasaMsparzo pUrvAlApI priyabhASI amAtyAnAM bhaTTa (Ta)balAgrasya zreSThisya naiga- masthAnAM sarvasya iSTo bahumatazca | rAjJo utpanno | imo sarvajanakAyo kumArasya guNagRhIto kadAcidete mama jIvitAd vyaparopayitvA kumAraM rAjye pratiSThA- payensu: | tena rAjJA so kumAro vipravAsito | so dAni kumAro bhAryAya sArdhaM anu-(65) himavante anyatarasmiM vanakhaNDe tRNakuTiM ca kRtvA prativasati mUlapatra- phalodakena yApento sukhopapannAni ca mRgavarAhamAnsAni paribhuMjanto | tasya dAni AzramAto (nirgatasya) mArjAreNa vaTharAM godhAM mAretvA tasya bhAryAye agrato nikSipitvA gataM | sA tAM godhAM pANinApi ca na spRzati | kumAro mUlapatra- phalAni AdAya AzramaM gato pazyati ca Azrame tAM godhAM raudrAM vaTharAM | so tAM rAjadhItAM pRcchati kuto imA godhA | sA Aha | eSA mArjAreNa AnItA | kumAro Aha | kiM dAni eSA godhA siddhA | sA naM Aha | gomayo ti kRtvA na siddhA | kumAro Aha | na eSA godhA abhakSyA bhakSyA eSA manuSyANAM | sA dAni godhA tena kumAreNa nirchavikRtvA pakvA | pacitvA drumazAkhAyAmolaMbitA | sA cAsya bhAryA ghaTamAdAya udakahAriM gatA | gacchAmi ahaM udakamAhariSyAmi | tata: AhAraM kariSyAmi | tAye tAM godhAM pakvAM samAnAM dRSTvA varNasampannAM ca gandhasaMpannAM ca alUhAM ca pratyagrAM ca abhilASamutpannaM | kumArasyApi tAye bhAryAye etadabhUSi | eSA rAjadhItA imAM godhAM asiddhAM hastenApi na icchati spRzayituM | yatra ca velAM pakvA tata: abhinandati bhoktuM | yadi etAya mama mUle premA bhave, tadeSA godhA mayA phalahAragatena siddhA bhaveyA | nAsyA ato godhAye kiMcit saMvibhajiSyaM godhAM paribhuMjiSyAmi | tena sA godhA tAye rAjadhItare (rAja- dhItAye) udakahAriM gatAye khAditA, rAjadhItA ca udakaghaTamAdAya AgatA | sA dAni kumArasyAha | Aryaputra kahiM sA godhA | kumAra Aha | palAyitA | sA cinteti | kathaM pakvA godhA vRkSazA-(66) khAyAmAlagnA palAyitA ti | tasyA rAjadhItAye etadabhUSi | nAhaM kumArasya iSTA | tasyA taM daurmanasyaM hRdayaM praviSTaM || @046 sarvasatvA mariSyanti maraNAntaM hi jIvitaM | yathAkarma kariSyanti puNyapApaphalopagA ||1|| narakaM ca pApakarmANo kRtapuNyA ca svargatiM | apare ca mArgaM bhAvetvA nirvAsyanti anAzravA: ||2|| so dAni rAjA suprabho kAladharmeNa saMyukto | amAtyehi sutejo kumAro vanAto AnetvA rAjye vArANasIyaM abhiSikto | rAjJo sutejasya devIya mUle na kiJcidaparityaktaM | na kiMcittatra rAjye ratnasaMmataM | sarvaM devIye upanAmeti yAni vastrANi udArANi AbharaNAni hArArdhahArANi tAni devIya (ye) upanA- mayati, na ca zaknoti ArAdhayituM | tAye ca naM godhA hRdayaM gatA | tasya rAjJo sutejasya bhavati | ahaM devIye na sA kiMcid guNajAtI yAM na karomi, na sA kiMcit priyatA yAM na darzemi na ca zaknomi toSayituM | so tAmAha | devi ahaM tava na kiMcid guNajAtI yAM na karomi, na sA ca priyatA yAM na darzemi na ca zaknomi toSayituM, na paribuddhyAmi kimatra antaraM | jalpatu devI | sA dAni devI taM sutejaM rAjAnaM gAthayA vAdhyabhASati | adyApi te taM vanasmiM avabuddhyAmi kSatriyA | yasya te dhanuhastasya sAnubaddha-kalApino | olagnA drumazAkhAyAM pakvA godhA palAyitA ||3|| rAjA Aha | name namantasya bhaje bhajantaM (67) kRtAnukAryasya kareya arthaM | asaMbhajantaM ca na saMbhajeya nAnarthakAmasya kareya arthaM ||4|| tyaje tyajantaM satataM na gacche apetabhAvena na saMvaseyA | dvijo drumaM kSINaphalaM viditvA anyaM parIkSeya mahAM hi loko ||5|| syAt punarbhikSava: yuSmAkamevamasyAdanyo so tena kAlena tena samayena sutejo nAma rAjA abhUSi | na khalvevaM draSTavyaM | tat kasya heto: | ahaM so tena kAlena tena samayena vArANasIyaM sutejo nAma rAjA abhUSi | anyA sA rAjJo sutejasya devI abhUSi agramahiSI | na khalvetadevaM draSTavyaM | eSA sA bhikSava: yazodharA rAjJo sutejasya devI agramahiSI abhUSi | tadApi eSA atRptA na zakyati toSayituM | etarahiM pi eSA atRptA na zakyati toSayituM || iti zrIgodhAjAtakaM samAptaM || @047 bhikSU bhagavantamAhansu: | bhagavatA kumArabhUtena udyAne kanyAnAmAbharaNAni vizrANayantena yazodharAye eva bahukaM dinnaM | bhagavAnAha | na bhikSavo idAnImeva mayA yazodharAye bahukaM dinnaM | bhikSU Ahansu: | anyadApi bhagavan | bhagavAnAha | anyadApi bhikSava: || bhUtapUrvaM bhikSavo atItamadhvAne nagare vArANasI kAzijanapade rAjA rAjyaM kArayati kRtapuNyo saMgRhItaparijano dAnasaMvibhAgazIlo mahAbalo mahAkozo mahAvAhano | tasya taM rAjyaM RddhaM ca sphItaM ca kSemaM ca subhikSaM cAkI (68) rNajana- manuSyaM ca sukhibahujanamanuSyaM ca prazAnta-daNDa-DamaraM sunigRhIta-taskaraM vyavahAra- saMpannaM | tasya dAni rAjJo paJcazatamanta:puraM | tasya yA agramahiSI sA sarva- syAnta:purasyAtIva prAsAdikA ca darzanIyA ca paNDitA ca vidhijJA ca sarvakalA- samanvAgatA ca | so rAjA abhIkSNaM anta:purasya vastrANi ca AbharaNAni ca visrANeti | tasyApi rAjJo zatasahasramUlyo hAro Abaddhako, tasya ca hArasya madhye maNiratnaM yatra catvAri mahAdvIpA dRzyanti jambudvIpo pUrvavideho aparagodAnIyo uttarakuru: sumerUzca parvatarAjA | anekazatasahasramUlyaM taM maNiratnaM tasya mahA- hArasya madhye | tAM devIM pRcchati AbharaNAni vizrANento | devi atIva tvaM me manaM harasi | ko’tra upAyo yena devI me manaM harati | sA dAni devI taM rAjAnaM gAthayAdhyabhASati | ceSTAlIlAsamAcArA nimittasya ca grAhaNaM | kautUhalena capalA stribhirArajyanti pArthiva ||1|| syAt khalu punarbhikSava: yuSmAkamevamasyAdanya: sa tena kAlena tena samayena kAzirAjA abhUSi | na khalvetadevaM draSTavyaM | tat kasya heto: | ahaM sa bhikSa- vastena kAlena tena samayena kAzirAjA abhUSi | anyA sA tena kAlena tena samayena kAzirAjasyAgramahiSI | na khalvetadevaM draSTavyaM | tat kasya heto: | eSA sA bhagavatI yazodharA tena kAlena tena samayena kAzirAjasyAgramahiSI abhUSi | tadApi etasyA mayA bahuM dinnaM || iti zrIyazodharAye hArapradAnajAtakaM samAptaM || yadA bodhisatvo akAmakAnAM mAtApitRNAmazrukaNThAnAM rudanmukhAnAM hastoktaM (69) ca cakravartirAjyamapahAya alUhaM ca gRhavAsamapahAya agArAdanagArikAM pravrajito, tadA yazodharA devadattenocyate | mama bhrAtA pravrajito, Agaccha mama agramahiSI bhaviSyasi | sA dAni na icchati bodhisatvameva abhikAMkSati | @048 sundaranandenApi vuccati | mama bhrAtA prabrajito, Agaccha mama agramahiSI bhaviSyasi | tasyApi na icchati bodhisatvamevAbhikAMkSati | yadA bhagavAM pravRttadharmacakro tadAhiM etaM bhikSubhi zrutaM | bhikSU bhagavantaM pRcchanti | kathaM bhagavaM yazodharA sundaranandena ca devadattena ca prArthayantI na icchati bhagavantameva prArtheti | bhagavAnAha | na bhikSavo idAnImeva yazodharAye sundaranandena ca devadattena ca prArthayamAnA na icchati, mama evAbhikAMkSati | anyadApi eSA etehi prArthayantI na icchati, mama evAbhikAMkSati | bhUtapUrvaM bhikSavo atItamadhvAne himavantapAdamUle sarveSAM catuSpadAnAM samAgamo abhUSi | asmAkaM rAjA nAsti catuSpadAnAM rAjA sthapIyatu | tahiM teSAmutpannaM, thapIyatu catuSpadAnAM rAjA tti pravaraM | te Ahansu: | ko dAni catuSpadAnAM rAjA sthapISyatIti | teSAM dAni utpannaM | yo asmAkamito saptamaM divasaM sarvaprathamaM himavantaM parvatarAjaM gamiSyati so catuSpadAnAM rAjA bhaviSyati | te evaM samayaM kRtvA tato pradezAto yena himavanto parvatarAjA tena pradhAvitA | teSAM sarveSAM pRSThato kRtvA vyAghrI himavantaM parvatarAjAnaM anu- prAptA | vyAghrI himavantaM parvatarAjAnaM gatvA catuSpadAnAM pratipAleti | catuSpadA ca sarve himavantaM parvatarAjamanuprAptA | tatra ca tAM vyAghrIM pazyanti pratipAlentIM | te dAni catuSpadA tAM (70) vyAghrIM dRSTvA ArtasaMjAtA durmanA | istriyA sma parAjitA, na ca kahiMcit istriyo rAjA sarvatra puruSA rAjA | yathA asmAkaM na alikaM bhaveya, puruSo ca rAjA bhaveya | tehi sA vyAghrI uktA | bhadre yaM tuvaM patimicchasi so catuSpadAnAM rAjA bhaviSyatIti | tAM vyAghrIM RSabho allIno | bhadre mama patiM varehi | ahaM loke maMgalabhUto mama gomayena devakulAni upalipyanti devakAryANi ca kriyanti | sA dAni vyAghrI Aha | nAhaM tava patiM iccheya tvaM phalehi ca zakaTehi ca nityabhagnapralagno | hastinAgo’pi tAM vyAghrIM upasaMkrAnto Aha | bhadre ahaM balavAMzca saMvRddhakAyo ca saMgrAmehi ca aparAjito mama gRhNAhi | vyAghrI Aha | na hi tvaM siMhe nadamAne na uccAraprasrAvaM muMcamAno palAyasi | siMhopi mRgarAMjo allIno | bhadre mama patiM varehi | mama sarve mRgasaMghA trasanti | vyAghrI Aha | mRgarAja mUrdhne pi patitA pratIcchAmi | catuSpadAnAM sarveSAM mahA Asi samAgamo | A (a) rAjakamidamasmAkaM kotra rAjA bhaviSyati ||1|| himavantaM parvatarAjaM yo mo prathamo gamiSyati | ito saptame divase soyaM rAjA bhaviSyati ||2|| @049 siMhA vyAghrA mRgA caiva hastino vRSabhA vRkA | na zaknuvanti anvetuM gatA prathamA parvataM ||3|| prAsAdikaM darzanIyaM himavantaM nagottamaM | gatvAna vyAghrI prathamaM pravicAreti catuSpadAM ||4|| gatvA catuSpadA sarve vyAghrIM pazyanti te tahiM || (71) dRSTvA ca arditA abhUSi istriye sma parAjitA ||5|| na asti striyo rAjAno na ca mo alikaM bhavet | yaM vyAghrI patimiccheya soyaM rAjA bhaviSyati ||6|| mama gomayena kalpAni devakAryANi kriyanti | RSabho avaca tatra mama bhadre patiM varet ||7|| vyAghrI Aha | nityutthitaM sadA kilAntaM zakaTehi lAMgalehi ca | no tAdRzaM patimicche manuSye yadi bhavelloke ||8|| hastinAgo Aha | ahamanucaropeto saMgrAme aparAjito | hastinAgo balI tatra mama bhadre patiM varet ||9|| vyAghrI Aha | siMhasmiM nadamAnasmiM tuvaM bhIto palAyasi | chardagUthameva sRjaM neccheyaM tAdRzaM patiM ||10|| siMho Aha | anupUrvasujAtaskandho siMho parvatagocaro’hamasmi | mRgasaMghA trasanti sarve tvaM bhadre mama bhartAraM varehi ||11|| (72) vyAghrI Aha | sarvAkAravaropetaM giriM vA svayamAgataM | etAdRzaM patimicche mUrdhnenApi pratIcchitaM ||12|| syAt khalu punarbhikSavo yuSmAkamevaM syAdanya: sa tena kAlena tena samayena siMho mRgarAjA abhUSi | naitadevaM draSTavyaM | tat kasya heto: | ahaM so bhikSavo tena kAlena tena samayena siMho mRgarAjA abhUSi | anyo so tena kAlena tena samayena RSabho abhUSi | na khalvetadevaM draSTavyaM | tat kasya heto: | eSa bhikSava: sundaranando tena kAlena tena samayena RSabho abhUSi | syAt khalu punarbhikSava: @050 yuSmAkamevamasyAdanya: sa tena kAlena tena samayena hastinAgo abhUSi | na khalvetadevaM draSTavyaM | tat kasya heto: | eSa bhikSavo devadatto tena kAlena tena samayena hastinAgo abhUSi | syAt khalu punarbhikSava: yuSmAkamevamasyAdanyA sA tena kAlena tena samayena vyAghrI abhUSi | eSA sA yazodharA | tadApi eSA etehi prArthayantI na icchati mama evAbhikAMkSati | etarahiM pi eSA etehi prArthiyantI na icchati mama evAbhikAMkSati || iti zrIyazodharAye vyAghrIbhUtAye jAtakaM samAptaM bodhisatvasya udyAne kanyAnAM ratnA vizrANayantasya yazodharA sarvapazcA AgatA sarvehi alaMkArehi vizrANiyantehi | (rAjJA zuddhodanena amAtyA ANattA | katamatra kanyAye kumArasya cakSu nipatanti |) kumArasya yazodharAM dRSTvA tAye cakSu nipatitaM | yo kumArasya hAro Abaddhako mahAraho zatasahasramUlyo so hAro kumAreNa omuJciya yazodharAye dinno | sArdhaprahasantI Aha | iyamahaM ettakaM (73) arahAmIti | kumAreNa prahasantena zatasahasramUlyA aMgulikA aMgulIto omuMciyAna dinnA | evaM kumAro ratanAni kanyAnAM vizrANetvA rAjakulaM praviSTo | rAjA amAtyAn pRcchati | katamAyAM kanyAyAM kumArasya cakSu nipatitaM | amAtyA Ahansu: | sA mahArAja mahAnAmasya zAkyasya yazodharA nAma dhItA | tatra kumArasya cakSu nipatitaM | rAjJA mahAnAmasya preSitaM | yazodharAM dhItAM mama putrasya dehi sarvArthasiddhasya kumArasya | mahAnAmo saMdizati rAjJo zuddhodanasya | na zakyAmi yazodharAM kumArasya dAtu | yat kAraNaM kumAro anta:pure saMvRddho na kahiMcidAgato zilpe vA, iSvastre vA, hastismiM vA, dhanutsarusmiM vA, rAja- zAstreSu vA-na kahiMcit kumAro gatiMgata: | rAjJo zuddhodanasya zrutvA daurmanasyaM jAtaM | evametaM yathA mahAnAmo jalpati | na mayA kumAro kahiMci zilpe zeSito atipremnena | so dAniM rAjA durmanA gRhaM praviSTo | kumAreNa dRSTo pitA | kumAro pitaraM pRcchati | kiM tAto durmanA | rAjA Aha | bhavatu putra kiM tavaitena | kumAro Aha | na hi tAta avazyaM AcikSitavyaM | rAjJA kumAraM gurukaM prekSya tena bhUyo bhUya: pRcchamAnena AcikSitaM | evaM caiva ca mahAnAmena zAkyena AcikSito tava arthena yazodharAM yAcayamAnena | tava putro antepurasaMvRddho na kahiMci zeSito zilpe vA iSvastrajJAne vA hastismi vA rathasmiM vA dhanusmi vA | nAhaM tasya dhItAM dadyehaM | kumAro pi zrutvA pitaramAha | mA tAto utkaNThatu | nagara- janapade ghoSaNAM kArApehi kumAro saptamaM divasaM darzanaM dAsyatIti | yo tatra @051 (74) zikSito so Agacchatu yadi zilpajJAne yadi iSvastrajJAne yuddhe vA niyuddhe vA chede vA bhede vA jave vA balAhukke vA hastismiM vA azvasmiM vA rathasmiM vA dhanusmiM vA tharusmiM vA upavitarkeSu vA | rAjA zuddhodano zrutvA prIto saMvRtto | tena nagare kapilavastusmiM janapade ghoSaNA kArApitA yathA kumAro saptamaM divasaM darzanaM dAsyatIti | yo tatra zikSito so Agacchatu yadi zilpajJAne yadi iSvastra- jJAne | anyehi pi adhiSThAne hi dUtA preSitA | zuddhodanasya sarvArthasiddho kumAro saptamaM divasaM darzanaM dAsyati | yo tatra zikSito so Agacchatu | tahiM kapilavastuto janakAyo nirdhAvati janapadeSvapi jano Agacchati | anyehi pi adhiSThAnehi kautUhalajAta: Agacchati | zAkyakumArANAM vibhavaM pazyiSyAma: balaparAkramaM ca kumArasya sarvArthasiddhasya pazyiSyAma: | tahiM anekAyo janasahasriyo samAgatAyo kumArA kapilavastuto nirdhAvanti ca | aparo pi bhrAnto hastinAgo bahirnagarAto kapilavastuM pravizati SaSTihAyano paramena sthAmena ca samanvAgato | devadatto ca kapilavastuto taM darzanasthAnaM nirdhAvati hasti- skandhavaragato | tasya so hastinAga: bhrAnto abhimukho Apatito | tena ruSitena devadattena so hastinAgo SaSTihAyano talaprahArAya ekAhatyaM kRtvA tatraiva nagara- dvAre nihato | so taM hastinAgaM hatvA nirdhAvito taM dvAraM | tatra mahAjanakAyasya saMpiNDA, sundaranando ca kumAro anuprApto | so pRcchati bho bhaNe kisyedaM nagara- dvAre janasaMpiNDA | jano Aha | devadattena nirdhAvantena eSo hastinAgo ekAye ta-(75) laprahArAye hato | tena hastinAgena evaM nagaradvAramoruddhaM na ca taM devadatto zaknoti ata: nagaradvArato apakarSayituM laMghayitvA atikrAnto | so dAni hasti- nAgo sundaranandena yAnAto avataritvA tato dvArAto sapta padAM kaDiDhto | dRSTvA mahAjanakAyena hakkAro mukto | aho kumArasya sundaranandasya utsAho | sundara- nando pi taM hastinAgaM dvArato sapta padAni apakarSitvA atikrAnto | bodhisatvo mahatA samRddhIye anuprApta: | bodhisatvo pRcchati | kisya eSa nagaradvAre mahAM janakAyasamAgamo | te Ahansu: | kumAro devadatto ca kapilavastuto nirdhAvati, bhrAnto ca hastinAgo pravizati nagaradvAraM abhimukho devadattasya Apatito | tena ruSitena so hastinAgo ekAya talaprahArAye nihato, so eSo hastinAgo nagaradvAraM orundhitvA patito ca | devadatto na zaknoti ata: nagaradvArAto apakarSituM laMghitvA atikrAnto | sundaranandena sapta padAni kaDDhito | tadeSa janakAyo saMpiNDAye kathaM pi nirdhAvati | tena kAlena tena samayena kapilavastu saptahi prAkArehi parikSipto abhUSi | bodhisatvena yAnAto avataritvA mAtA- pitRkena balena taM hastinAgaM ato nagarAto teSAM saptAnAM prAkArANAM paratareNa kSipto | taM bodhisatvasya utsAhaM dRSTvA anekehi devamanuSyasahasrehi hakkArA @052 muktA:, bodhisatvo’pi nirdhAvito | rAjApi zuddhodano zAkyamaNDalaparivRto mahAnAmo pi zAkyo nirdhAvito | tahiM kumAreNa sarvArthasiddhena darzano dinna: sarvazilpakarmAyatanAni kumAreNa saMdarzitA | siddhArthakumArasya na kocit samasamo, tathA yuddhe vA niryu(yu) ddhe vA na kocit kumArasya samasamo | pazcime nidarzane bANA vidhyanti | ete daza krozA tatra sapta tAlA: | sapta tAlA krozAntareNa nikhatA, saptAnAM tAlAnAM purato bherI o-(76)cchritA | tatra kocit ekatAlaskandhaM nistADeti koci dve tAlaskandhAn nistADeti | devadattasya zaro dve tAlaskandhA nistADitvA tRtIye tAlaskandhe lagno | sundaranandasya zaro trayastAlaskandhAM nistADetvA caturthasya tAlaskandhasya antarabhUmyAM nipatito | bodhisatvena devakulAto pitAmahasya siMhahanuSya rAjJo dhanustatra AnApitaM | so dhanu tatra raMgamadhye nikSipto | yo zaknoti etaM dhanu pUrayituM dhAretu | taM dhanu hastAto janakAyena jijJAsito, na ca zaknoti kocit pUrayituM | zAkyakumArehi pi sarvehi jijJAsitaM na kociz- zaknoti pUrayituM | koliyakumArehi pi jijJAsitaM licchavikumArehi pi jijJA- sitaM anyehi pi kumArehi jijJAsitaM | na koci zaknoti pUrayituM | pazcAd bodhisatvena gRhItaM | pitAmahasya gauraveNa taM dhanuM bodhisatvena gandhamAlyena pUjetvA pUritaM | tasya dhanuSya pUriyantasya sarvakapilavastuM zabdena vijJApitaM, devamanuSyehi ca hakkAraM muktaM | evaM saptatAlaM bodhisatvenaikazareNa nistADetvA sApi bherI nistADitA, bherIM nistADetvA rasAtalaM praviSTo | devamanuSyehi hakkAraM muktaM | devatAnAM sahasrehi ca antarIkSAto divyaM kusumavarSaM osRSTaM | kumArasya bala- parAkramaM buddhibalaM ca dRSTvA sarvatra gatigato balena ca RddhIyena ca jJAnena ca sarva- zAkyarASTraM tathAnye pi rAjAno prItA saMvRttA: | sulabdhA lAbhA zAkyAnAM rAjJo ca zuddhodanasya yasya ayamedRzo mahApuruSo utpanno | yadA bodhisatvo abhiniSkrAnto anuttarAM samyaksaMbodhimabhisaMbuddho pravRtta- prava (77) radharmacakro tadA etaM prakaraNaM bhikSubhi zrutaM | bhikSu (kSU) bhagavanta- mAhansu: | bhagavatA cirapraNaSTA zAkiyamuSTi jJAtA | bhagavAnAha | na bhikSavo etarahiM yeva maye cirapraNaSTA zAkyamuSTi jJAtA | anyadApi maye cirapraNaSTA zAkyamuSTi jJAtA | bhagavAnAha | bhUtapUrvaM bhikSavo atItamadhvAne nagare vArANasI kAzijanapade brahmadatto nAma rAjA rAjyaM kArayati | nihatapratyarthiko nihatapratyamitro sunigRhItajanapado dAnasaMvibhAgazIlo kRtapuNyo mahezAkhyo mahAbalo mahAkozo mahAvAhano | tasya taM rAjyaM RddhaM ca sphItaM ca kSemaM ca subhikSaM ca AkIrNajanamanuSyaM ca | tasya rAjJo purohito brahmAyu: nAma trayANAM vedAnAM pArago sanirghaNTakaiTabhAnAM itihAsa- @053 paMcamAnAM akSarapadavyAkaraNe analpako | so’yamAcArya: kuzalo brAhmaNavedeSu pi zAstreSu dAnasaMvibhAgazIlo daza kuzalakarmapathAM samAdAya vartati | tasya putro dharmapAlo nAma mANavako | tasya brahmAyusya bhavati | samayo mama putrasya dharma- pAlasya vedAni adhIyituM na caiSa yukto mama sakAzAto vedAni adhItuM | pitR- vizrambheNApi nAdhISyati, gurukule naM dAsyAmi | ayamapi brAhmaNo vedapArago anuhimavante Azrame paMca vaTukazatAni vedAM vAceti | tena so dharmapAlo tasya brAhmaNasya anuparItto vedAnadhyApe (ye) hIti | tasyApi dAni Azramasya avidUre mahAnudakahrado tatra ca udakahrade udaka- rAkSaso prativasati punarpuna: janaM snapayantaM mAreti | so dharmapAlo mANavako tahiM udakahrade punarpuna: snApayati | tasya brAhmaNasya bhavati | atra udakahrade udaka- rAkSaso prativasati puna: punarmanuSyAM mAreti | eSo ca dharmapAlo purohitaputro tatra uda(78)kahrade snApayati | sace dAni tatra snAyanto udakarAkSasena khajjeya, purohito asmAkaM aparituSTo bhaveya, kiM tumhehi udakahradAto na vArito | so dAni tena upAdhyAyena dharmapAlako mANavako zabdApito ucyati | mA atra udakahrade snAyAhi | atra udakahrade rAkSaso dAruNo prativasati | mA tena udaka- rAkSasena khajjiSyasi | tatra ca udakahrade mahezAkhyo nAgo prativasati mahApari- vAro | tasya ca nAgarAjJo putro dharmapAlena mANavakena sArdhaM prINayati kathA- samullApena ramati | tena so mANavako nAgabhavanAnta: tArito | tena mANavakena sArdhaM so nAgakumAro kathAsamullApena ramati | tatra ca nAgabhavane dharmapAlo mANavako daza kuzalAM karmapathAM dezayati | aparo ca mANavako dharmapAlasya samavayo sadRzo ca grAmAntaraM tena mArgeNa gacchanto tahiM udakahrade udake snAyate | so tena udakarAkSasena mArito, tahiM udakahrade ardhakhAditako plavanto apareNa mANavakena dRSTo | tena AzramaM gatvA upAdhyAyasya ArocitaM dharmapAlo udakarAkSasena khAyito ti | so brAhmaNo sarvehi tehi paMcahi vaTukazatehi sArdhaM taM udakahradaM gato pazyati ca taM mANavakaM udakarAkSasena ardhakhAditakaM plavantaM | tehi taM dRSTvA sarvehi rAvo mukto | tehi tato udakAto utkSipitvA kASThAni samAvartayitvA dhyAyito | tAni asthIni ghaTake kRtvA saparivAro vArANasIM gato brahmAyusya mUle | azrukaNTho rudanmukho brahmAyusya upasaMkramitvA Aha | sa dharmapAlo udakarAkSasena | mArito | imAni asthIni | brahmAyu brAhmaNaM Aha | nAsti etanti dharmapAlo daharo kumAro, @054 nApi asmAkaM kule daharA mRtapUrvA | so dAni brahmAyurbrAhmaNo taM dharmapAlasya upAdhyAyaM gAthAya adhyabhASasi | (79) prANaM na hiMseya nadinnamAdiye pApaM ca karmaM manasApi na caret | sarve anArjaM parivarjeyAma: tasmA hi asmAddaharo na mRyyati ||1|| na ca mo kadAcidasti krodho na cApi krudhyAma vayaM kadAcit | kruddhe pi no cApi karoma kopaM tasmA hi asmAddaharo na mRyyati ||2|| zRNoma dharmaM asatAM satAM ca no cApi dharmaM asatAM rocayAma | asatAM hitva (tvA) satAM rocayAma: tasmA hi asmAddaharo na mRyyati ||3|| dadAma dAnA bahuzo bahUni no cApi no apriyo yAcamAno | dattvA ca dAnA na nu tapyamAnA tasmA hi asmAddaharo na mRyyati ||4|| ye brAhmaNA zrava (ma) NazIlavanto ghoSeSiNo yAcanakA upenti | priyaM mo teSAM zravaNadarzanaM ca tasmA hi asmAddaharo na mRyyati ||5|| ye brAhmaNA zrava (ma) Na zIlavanto (80) ghoSeSiNo yAcanakA caranti | tAnannapAnairabhitarpayAma: tasmA hi asmAddaharo na mRyyate ||6|| ye cApi mo yAcanakA upenti andhA anAthA kRpaNA anAyakA: | tAnannapAnairabhitarpayAma: tasmA hi asmAddaharo na mRyyate ||7|| vayaM ca bhAryA anatikramAmo bhAryA pi asmAnna atikramAti | @055 tato vayaM dharmacaryaM carAma: tasmA hi asmAddaharo na mRyyati ||8|| yo jAyate so bhavate suzIlo susaMyato suvrato RjubhUta: | adhyApako bhoti samAptapAda: | tasmA hi asmAddaharo na mRyyati ||9|| mAtA pitA bhaginI bhrAtaro ca ye cApi jJAtayo ananyapakSikA | carAma dharmaM paralokaheto: tasmA hi asmAddaharo na mRyyati ||10|| mAtA pitA bhaginI bhrAtaro ca ye ca kulapreSyakarA bhavanti | carAma dharmaM paralokadarzI tasmA hi asmAddaharo na mRyyati ||11|| dharmo hi vai rakSati dharmacAriM (81) chatraM mahantaM yatha varSakAle | eSo’nuzaMso dharma sucIrNe na durgatiM gacchati dharmacArI ||12|| adharmacArI hi naro pramatto yAM yAM gatiM gacchati adharmacArI | so naM adharmo carito hanAti sAmaM gRhIto yatha kRSNasarpo ||13|| na hi dharmo adharmo ca ubhau samavipAkinau | adharmo nirayaM neti dharmo prApeti svargatiM ||14|| dharmo hi vai rakSati dharmacAriM chatraM mahantaM yatha varSakAle | dharmeNa gupto mama dharmapAlo anyasya asthIni sukhI kumAro ||15|| so brAhmaNo saparivAro bhojayitvA brahmAyunA brAhmaNena visarjito so ca brAhmaNo AzramaM gato dharmapAlaM ca mANavakaM tahiM Azrame pazyati | te dAni sarve vismitA suSThu purohitena jJAtaM | bhagavAnAha | syAt khalu punarbhikSava: yuSmAkamevamasyAdanya: sa tena kAlena tena samayena brahmAyurnAma brAhmaNo abhUSi | na khalvetadevaM draSTavyaM | tat kasya heto: | ahaM bhikSava: tena kAlena tena samayena brahmAyurnAma brAhmaNa: | syAt @056 khalu punarbhikSavo yuSmAkamevamasyAdanya: sa tena kAlena tena samayena brahmAyusya brAhmaNasya dharmapAlo nAma putro abhUSi | naitadevaM draSTavyaM | eSa rAhulo tena kAlena tena samayena bra(82)hmAyusya dharmapAlo nAma putro abhUSi | tadApi eSo mayA jJAto etarahiM pi mayA cirapranaSTA zAkiyamuSTi: jJAtA || iti zrIdharmapAlasya jAtakaM samAptaM | bhikSU bhagavantaM Ahansu: | dUraM bhagavato iSu kSiptaM | bhagavAnAha | na bhikSava: etarahiM eva maye dUraM iSu kSiptaM | anyadApi bhagavan | bhagavAnAha | anyadApi hi bhikSavo | bhUtapUrvaM bhikSavo atItamadhvAnaM nagare vArANasI kAzijanapade rAjA rAjyaM kArayati mahAbalo mahAkozo mahAvAhano kRtapuNyo mahezAkhyo | tasya dAni vistIrNaM rAjyaM yAvat-takSazilAM samAjJApayati | so kanIyasaM bhrAtaraM rAjye pratiSThApayitvA vArANasyA takSazilAyAM Agato | so dAni takSazilAyAM vasati | anyena ca rAjJA vArANaseyo caturaGgena balakAyena veSTito | tasya tena bhrAtareNa vArANasIto takSazilAM dUto preSito | AgacchAhi imohaM paracakreNa uparuddho | tena rAjJA takSazilAyAM sthitena dUtAnAM sakAzAto zrutvA bhUrjasmiM tasya rAjJo yena vArANaseyo veThito nAmaM likhitvA taM bhUrjaM kANDe pariveThitvA sUtreNa sunaddhaM kRtvA vArANasIM kSiptaM | so kANDo tasya rAjJo pAdamUle sthitvA pAdaphalakaM khaNDakhaNDIkRtaM | so rAjA tasya puruSasya ca vismito | aho utsAho ca muSTisaMbandho ca, yatra nAma vArANasyAM sthitena kANDaM kSiptaM | imaM evaM dUramAgato mama pAdamUle phalake nipatito, itthaM tena ahaM na hato | tena rAjJA tata: kANDAto muMcitvA taM bhUrjaM vAcitaM, tatra ca bhUrje evaM likhitaM | (83) eSo te takSazilAyAM sthito pAdaphala khaNDoNo | yadi si na maritukAmo osakka mama rAjyato ||1|| so dAni bhUyasyA mAtrayA bhIto trasto | ahaM jAnAmi vArANasIto ayaM zaro Agato ti | tenAhaM vismayaM prApto | aye ca takSazilAyAM sthitena kSipto | @057 so tatraiva sthAne devazarasya devakulaM kRtvA taM zaraM devakule pratiSThApetvA pUjAsatkAraM kRtvA so prakrAnto || bhagavAnAha | syAt khalu punarbhikSava: yusmAkamevamasyAdanya: sa tena kAlena tena samayena kAzirAjA abhUSi yena takSazilAyAM sthitena vArANasIM kANDaM kSiptaM | na khalvetadevaM draSTavyaM | tat kasya heto: | ahaM so bhikSavo tena kAlena tena samayena kAzirAjA abhUSi | tadApi mayA dUraM zaro kSipto etarahiM pi mayA zaro dUraM kSipto || iti zrIzarakSepaNaM jAtakaM samAptaM | bhikSU bhagavantamAhansu: | kathaM bhagavatA yazodharA zilpena labdhA | bhagavAnAha | na bhikSavo idAniM eva mayA yazodharA zilpena labdhA, anyadApi mayA yazodharA zilpena labdhA | bhikSU Ahansu: | anyadApi bhagavan | bhagavAnAha | anyadApi bhikSava: | bhUtapUrvaM bhikSavo atItamadhvAnaM mithilAyA ardhayojanaM yavakacchakaM nAma grAmaM | tasya yavakacchakasya bAhyena ekaM karmAragrAmaM | tahiM karmAragrAmikasya dhItA amarA nAma prAsAdikA darzanIyA ca paNDitA pratibhAna-saMpannA ca | yavakacchaka-grAmikasya mahauSadho nAma putro prAsAdiko darzaNIyo kRtapuNyo mahezAkhyo | tena kSetrAraNyaM aNvantena amarA karmAradArikA dRSTA bhaktamAdAya gacchantI | tAM (84) mahauSadho pRcchati | bhadre kA nAma tvaM, kiM te nAma | amarA Aha | yena tathAgataM nAma | mahauSadho Aha | bhadre keSAM tvaM | sA Aha | yehi oSiNo, teSAmahaM | mahauSadho Aha | bhadre kena gacchasi | sA Aha | yaccha- (cche) traM tena gacchAmi | mahauSadho Aha | bhadre kahiMgami | amarA Aha | saMzritAyAMtaM tahiM gami | atha khalu mahauSadho agrapaNDito amarAM karmAradArikAM gAthayA adhyabhASe | amarA nUnaM ten Ama karmArasyAsi dArikA | cittena bhUtaM prajAnAsi kSetraM vo dakSiNAdizI ||1|| tasyA dAni dArikAye ca tray ova zIrSo akSI ca aMjitA vastrA ca zuddhA @058 kSudrAye ca yvAgUye ghaTikA haste | atha khalu mahauSadho agrapaNDito amarAM karmAra- dArikAM gAthAye adhyabhASe | kena te aMjitaM zIrSaM kena aMkSI aMjitA ca te | vastrA ca kena te zuddhA yvAgu kSudrA ca kena te ||2|| atha khalu amarA karmAradArikA mahauSadhaM mahAprAjJaM gAthAye adhyabhASe | sutailA... zIrSaM abhyaMjanaM ca lAsakaM | vastraavastratA zuddhA yvAgU kSudrA ca nodako ||3|| atha khalu bhikSavo mahauSadho mahAprAjJo amarAM karmAradArinAM gAthayA adhyabhASati | yadi taM nUnaM te tailaM aMjanaM cApi lolikA | vastrA ca utsavikA te alpe devena varSitA ||4|| (85) sA dAni karmAradArikA bhaktasya rasakuNDaM pANDarAye zATikAye ochannaM varSeNa AdAya gacchati | atha khalu mahauSadho mahAprAjJo amarAM karmAra- dArikAM gAthAye adhyabhASati | tuvaM yametaM himapANDareNa channaM kuNDaM harasi jIvanAye | pRcchAmi te amare etamarthaM kasya taM bhaktaM harasi manojJe ||5|| atha khalu bhikSavo amarA karmAradArikA mahauSadhaM mahAprAjJaM gAthAye pratyabhASe | ……………| …… bhaktaM harAmi pAdape ||6|| atha khalu bhikSavo mahauSadho mahAprAjJo amarAM karmAradArikAM gAthayA pratyabhASe | pitA te varSatriMzatko nelAyako pitAmaho | dazavarSAsi jAtIye evaM dhAremi dArike ||7|| mahauSadho Aha | yasmiM pravutthe du:khitA te mAtA bhavati durmanA | te taM mAtA ca mArgate kahiM so amare gato ||8|| atha khalu bhikSava: amarA karmAradArikA mahauSadhaM mahAprAjJaM gAthayA pratyabhASe | @059 yatra mRtAzca zvasanti dagdho ca puna dahyati | jJAtibhirvadhyate jJAtistatra mahyaM pitA gato ||9|| (86) atha khalu bhikSavo mahauSadho mahAprAjJo amarAM karmAradArikAM gAthayA pratyabhASe | karmArabhastrA: zvasanti aMgAraM puna dahyati | lohaM lohena pID+eti karmArazAlAM pitA gato ||10|| mArgaM pRcchitA AkhyAhi kSemaM akuTilaM RjuM | akaNTakaM ca no bhadre gaMsAmi yavakacchakaM ||11|| atha khalu bhikSavo karmAradArikA mahauSadhaM mahAprAjJaM gAthayA pratyabhASe | yena saptAbhiraMgA ca dviguNapalAzA ca pAdapA: | yena azezI na tena vrajesi na tena azesi ||12|| eSo mArgo yavakacchakasya yadi paNDito si jAnAhi | atha khalu bhikSavo mahauSadho mahAprAjJo amarAM karmAradArikAM gAthAye pratyabhASe | yato yavA kadAkhyA ca kovidArA ca phullitA | vAmaM mArgaM grahetvAna gacchAmi yavakacchakaM ||13|| atha khalu bhikSavo amarA karmAradArikA mahauSadhaM mahAprAjJaM gAthayA pratyabhASati | gaccha brAhmaNa mArgeNa bhakto taM bhakSayiSyasi | pitRhi putrA sidhyanti teSAM mAsena bhokSyasi ||14|| atha khalu bhikSavo mahauSadho mahAprAjJo amarAM karmAradArikAM gAthayA pratyabhASe | zuSkaM indhanaM veNUhi karIraM tatra sidhyati | teSAM mAsena bhokSyAmi eSa gaMsAmi vo gRhaM ||15|| (87) atha khalu bhikSavo amarA karmAradArikA mahauSadhaM mahAprAjJaM gAthayA pratyabhASati | vasa brAhmaNa mo gRhe yajJo yamatra bheSyati | mAtA me devarAjena mahAyajJaM yajiSyati ||16|| @060 atha khalu bhikSavo mahauSadho mahAprAjJo amarAM karmAradArikAM gAthayA pratyabhASati | mAtu te devarAjasya yaM yajitaM yajiSyati | taM yajJamanubheSyAmi eSa gaMsAmi te gRhaM ||17|| atha khalu bhikSavo mahauSadho mahAprAjJo amarAM karmAradArikAM mAtApitRNAM sakAzAto bhAryArthaM yAcayati | te amarAye mAtApitarA AhaMsuna vayaM dArikAma- karmArasya dadAma | mahauSadho ca bhikSavo mahAprAjJo sarvazilpehi abhijJo | tasya bhavati | kiM karmArANAM sarvacUrNakarmaM | sUcIyo | karmAro yo zaknoti sUcI pi kartuM so Acariyo | mahauSadhena kozaprakSiptA sUcI kRtA, ekatra kozake sapta sUcIyo prakSipyanti | te sarve aSTa sUcIyo ekA sUcI bhavanti | sApi ekA aSTa sUcIyo bhavati | mahauSadho tAM sUcImAdAya taM karmAragrAmaM gato vikriNituM | karmAragrAmikasya pathA gatvA ghoSeti | sUcI vikreyA, yasya kAryaM sa kriNAtu | nikkaTTakacchA sukRtA tIkSNAgrA vaTTayAsikA | sUcI karmAragrAmasmiM vikrINAmi vikrItha me ||18|| (88) sA dArikA mahauSadhasya zabdaM zrutvA nirdhAvitA | sA mahauSadhaM gAthayA adhyabhASe | atra zaktIyo kriyanti nArAcA atha tomarA | ihaiva tAni kriyanti sUcIyo vaDizAni ca ||19|| unmattako si puruSa athavAsi vicittako | yo tvaM karmAragrAmasmiM sUcI kriNitumicchasi ||20|| atha khalu mahauSadho mahAprAjJo amarAM karmAradArikAM gAthayA pratyabhASi | sUcI karmAragrAmasmiM vikretavyA prajAnatA | AcAryA eva jAnanti karmaM sukara-duSkaraM ||21|| sacette bhadre jAneyA pitA sUcI mayA kRtA | svayaM va me pravAreyA prattaM te ca pitu varaM ||22|| @061 atha khalu bhikSavo amarA karmAradArikA pitaraM gAthAya adhyabhASati | imaM tAta nizAmehi zilpako yatha bhASati | karmAraputro nipuNo kuzalo sUcikArako ||23|| atha khalu bhikSavo amarAye karmAradhItAye pitA tAM sUciM dRSTvA vismaya- mApanno | so tAM dhItaramAdAya mahauSadhaM mahAprAjJaM gAthAye adhyabhASati | na me zrutA vA dRSTA vA sUcI etAdRzA mayA | tuSTo’smi etena karmeNa imAM kanyAM dadAmi te ||24|| (89) bhagavAnAha | syAt khalu punarbhikSava: yuSmAkamevaM asyAdanya: sa tena kAlena tena samayena mahauSadho mahAprAjJo | na khalvevaM draSTavyaM | tat kasya heto: | ahaM so bhikSava: tena kAlena tena samayena mahauSadho nAma abhUSi | syAt khalu puna: bhikSavo yuSmAkamevamasyAdanyassa tena kAlena tena samayena karmAragrAmike abhUSi | na khalvetadevaM draSTavyaM | tat kasya heto: | eSa bhikSava: mahAnAmazAkyo tena kAlena tena samayena so karmAragrAmiko abhUSi | syAt khalu punarbhikSavaryuSmA- kamevamasyAdanyA sA tena kAlena tena samayena amarA nAma karmAragrAmikadhItA abhUSi | na khalvetadevaM draSTavyaM | tat kasya heto: | eSA sA bhikSavo yazodharA tena kAlena tena samayena karmAradhItA abhUSi | tadApi eSA mayA zilpena labdhA etarahiM pi mayA zilpena labdhA || samAptaM amarAye karmAradhItAye jAtakaM | bhikSU bhagavantamAhansu: | vIryeNa bhagavatA yazodharA labdhA | bhagavAnAha | na bhikSavo etarahiM eva mayA yazodharA vIryeNa labdhA anyadApi mayA eSA vIryeNa labdhA | bhikSU bhagavantamAhansu: | anyadApi bhagavan | bhagavAnAha | anyadApi bhikSava: | bhUtapUrvaM bhikSava: atItamadhvAne vAravAli-nagare brAhmaNa: trayANAM vedAnAM pArago sanirghaNTha-kaiTabhAnAM itihAsapaMcamAnAM akSarapadavyAkaraNe kuzalo soyaM AcAryo brAhmaNavedeSu paMca mANavakazatAni vedAM mantrAM vAcayati | tasya dAni brAhmaNasya zirirnAma dhItA prAsAdikA darzanIyA paramAye zubhAye varNapuSkaratAye samanvA (90) gatA | tasyedAni brAhmaNasya samudrapaTTane yajJaM kArayantena yAjyena @062 tasya upAdhyAyasya preSitaM | svayaM vAgacche kaMcidvA preSehi arthamAtraM te dAsyAmi | so teSAM paMcAnAM vaTukazatAnAmAha | ko vo tra utsahati samudrapaTTanaM gantuM amukasya sArthavAhasya mUlaM | yo gamiSyati tasya zirikAM mANavikAM dAsyAmi | tatra mAnavako paNDito ca utthAnavanto ca vIriyavanto ca | tasya tahiM ziriye adhi- mAtraM premaM | so utsahito-upAdhyAya ahaM gamiSyAmi | so tena upAdhyAyena lekhaM dattvA yAnapAtramaruhiya visarjito | so anupUrveNa samudrapaTTanaM gata: | tena taM lekhaM tasya sArthavAhasya upanAmitaM | tena sArthavAhena tamupAdhyAyasya lekhaM vAcetvA ratnAni ca hiraNyasuvarNaM dattvA visarjito | so tato pi samudrapaTTanAto yatra kAle yAnapAtre vAravAliM prasthito so tena yAnapAtreNa anupUrveNa vAravAliM Agato | so dAni tata: yAnapAtrAto pratinAvaM AruhiSyatIti | saMmarde ca samAne sA poTalikA samudre patitA | tasya mANavasya bhavati | iyaM mayA IdRzena yatnena samudrapaTTanAto AnetvA iha pratinAvaM Aruhantena, samudre patitA ti | ko atra upAyo bhaveya yena etaM dhanaM labheyaM | nAsti anyo upAyo nAnyatra etaM samudraM utsiJcAmi | so lohavaddhakaM tattakaM AdAya samudrakUlamAgata: | so samudrakUle vaddhakaM nikSipitvA kacchAM bandhati | samudradevatA ca brAhmaNaveSeNa upasaMkramitvA Ahansu: | kimidaM | mANava Aha | u(91) tsicAmi mahodadhiM | brAhmaNa Aha | mahodako na zakSyati utsiMcituM | mANavo Aha | dIrghA brahmA ahorAtrA lohavardhaM ca tattakaM | dakSasya apramattasya na zirI bhavati durlabhA ||1|| zRNotha vIryaM puruSottamasya balaM ca sthAmaM ca parAkramaM ca | yaM mANavo pi purimAsu jAtiSu etasya arthe avatIrNo sAgaraM ||2|| tadA maNi tasya praNaSTamAsIt so va babhASe kSapayiSya sAgaraM | karotha yatnaM yaM maNiM labheyaM mA anapekSI du:khitA bhaviSyatha ||3|| @063 suvarNanAgAsurayakSarAkSasA trastA abhU yAni samudramadhye | yathA ca meghAni samAkulAni ninAdanirghoSaM vinizcaranti ||4|| atha devatA uggami sAgarAto saMtrastA vyavalokayati caturdizaM | sA addasAsi mANavamutsahantaM utsiJcituM kSapayituM ca sAgaraM ||5|| sA uttaritvA purato tamabravIt kiM mANava mArgasi sAgarAto | (92) AkhyAhi asmAkaM vayaM api anu- dAsyAma mApadya vihanyamAna: (nA:) ||6|| maNI mama devate atra naSTo sohaM gaveSAmi mahAsamudre | ApaM kSapitvAna maNiM labheyaM tasyArthamutsiMci mahAsamudraM ||7|| bahUni bAlAni caranti loke arthe ca dharmeSu ca vipramUDh+A | tuvaM pi bho paramabuddhi mANava yaM durlabhaM loke ki tuvaM gaveSasi ||8|| azIti pUgA caturo ca vAriNo niryAti yasyApi na tena jJAyati | heSTA ca toyasya anantapANI kathaM tuvaM utsahase kSapetuM ||9|| upenti yatra bahavo sravantiyo vRSTi anantA prapatanti sAgaro | AvAsabhUto ca maharddhikAnAM kathaM tu utsaryati dharmazAstraM ||10|| yastvaM akarmaM kuruSe durbuddhi: sakhinnagAtro nacireNa bheSyasi | taD+AgamAtraM na prabhosi zoSituM na eva tuhyaM pratirUpaM mANavA ||11|| (93) yaM codayitvA paribhASi devate tatrArthaM pazyAmi te chinnasAgaraM (rA ?) @064 zrotaM na khaneya na mUlamuddharet na tvantaraM yasya na pAramuttaret ||12|| nAhaM kuzIdo svamaNiM tyajeyaM dhanaM haritvAhaM zameyaM vIryaM | karontu bhUtA vacanaM mameha tathA bhaNeyaM na tathA bhaNeyaM | hutAzanaM prajvalitaM na saMname sacandratArAM parivartaye mahIM ||13|| (sA devatA tatra vicintayanti) dAtavyaM me taM maNi mANavasya yathA na eSo kSapaye samudraM | eSo ca gRhyAna maNiM praNItaM gacche mANava siddhayAnapA (yA) tro ||14|| sarvatra vIryavAn sAdhu kuzIdo du:khaM jIvati | so yaM vIryaprabhAvena dhanamAdAya gacchati ||15|| pUrvenivAsaM bhagavAn pUrvejAtimanusmaran | jAtakamidamAkhyAsi zAstA bhikSuNamantike ||16|| te skandhA tAni dhAtUni tAni AyatanAni ca | AtmAnaM ca adhikRtya bhagavAn tamarthaM vyAkare ||17|| (94) anavarAgrasmiM saMsAre yatra me uSitaM purA | mANavako tadA Asi ziri AsI yazodharA | etamarthaM vijAnetvA evaM dhAretha jAtakaM ||18|| evamimaM aparimitaM bahudu:khaM uccanIcacaritaM purANaM vigatajvaro vigata- bhayo azoko svajAtakaM bhagavAM bhASati bhikSusaMghamadhye | bhagavAnAha | syAt khalu puna rbhikSavo yuSmAkamevamasyAdanya: sa tena kAlena tena samayena mANavako bhavati yasya taM mahAsamudre dhanaM patitaM | na khalvetadevaM draSTavyaM | tat kasya heto: | ahaM so bhikSavo tena kAlena tena samayena mANavako abhUSi | syAt khalu punarbhikSavo yuSmAkamevasyAdanyA sA tena kAlena tena samayena vAravAlInagare brAhmaNasya ziri nAma sA mANavakadhItA abhUSi | na khalvetadevaM draSTavyaM | tat kasya heto: | eSA sA bhikSava: yazodharA tena kAlena tena samayena vAravAliye nagare brAhmaNasya ziri nAma dhItA abhUSi | tadApi mayA eSA vIryeNa labdhA etarahiM @065 pi eSA mayA vIryeNa labdhA || iti zrIzirijAtakaM samAptaM | bhikSU bhagavantamAhansu: | bhagavatA yazodharA khedena labdhA | bhagavAnAha | na bhikSavo idAnImeva yazodharA khedena labdhA, anyadApi eSA mayA mahatA khedena mahatA zrameNa mahatA vIryena labdhA | bhikSU Ahansu: | anyadApi bhagavan | bhagavAnAha anyadApi bhikSavo | bhUtapUrvaM bhikSavo atItamadhvAnaM hastinApure rAjA subAhurnAma rAjyaM kArayati kRtapuNyo mahezAkhyo mahAbalo mahAkozo mahAvAhano SaSTinagarasahasrA- NAmI-(95)zvaro | tasya sudhanurnAma kumAro ekaputro prAsAdiko darzanIyo rUpavAn kRtapuNyo mahezAkhyo guNavAn mAtRjJo pitRjJo pitrA subAhunA yuvarAjye pratiSThApito | so amAtyehi sArdhaM tAni paitRkAni nagarasahasrANi paripAleti | rAjA subAhu: rAjakRtyato odhRtabhAro rAjakule upariprAsAdavaragato nirvRto Asati | tasya dAni rAjJo subAhusya AsannarAjA sucandrimo nAma vayasyo sannikRSTo siMhapure nagare rAjyaM kArayati kRtapuNyo mahezAkhyo mahAbalo mahA- kozo mahAvAhano | tasya dAni rAjJo sucandrimasya mahAyajJo pratyupasthApito | sarvabhUtehi yajJaM yajiSyAmi | tena yattakA vijitavAsino lubdhakA: teSA- mANattI dinnA | sarvabhUtehi yajJaM yajiSyAmi | ye te sthalacarA: prANA apadA vA dvipadA vA caturpadA vA bahupadA vA tAni sarvANi prANakajAtAni samAnetha | niSAdA pi uddiSTA: | ye kecijjalacarA prANA: tena upasthapetha sarvabhUtehi yajJaM yajiSyAmi | manasA devAnAM vacasA pArthivAnAM | nacireNADhyAnAM karmaNA daridrANAmiti ||1|| rAjJo vacanamAtreNa lubdhakehi ca niSAdehi ca jalacarA ca sthalacarA ca prANaka- jAtIyo samAnItA, mahaM ca vATaM mApetvA tatra tAni sthalacarANi prANakajAtIni uparuddhAni | yAni pi jalacarANi tAni samAnetvA puSkariNIyaM oruddhAni | kinnarIvarjitaM sarvaprANakajAtIyo samAnItA: | atha khalu rAjJo sucandrimasya yaM kAlaM yajJavATo sarvopakaraNehi sajjIkRto tato zIrSasnAto A(a)hatavastranivastro upariprAsAdavaragato gandhapuSpa- dhUpairarcanaM kRtvA caturdizamaJjaliM praNAmetvA yena bhagavanta: purastimadakSiNa- @066 pazcimottarAye dizAye (96) RSayo caturdhyAnalAbhino paMcAbhijJA maharddhikA mahAnubhAvA antarIkSacarAstAnahaM yajJavATe nimantrayAmi | tatra dAni ye RSayo caturdhyAnalAbhino paMcAbhijJA maharddhikA mahAnubhAvA te samanvAharitvA vaihAyasena RddhyA yajJavATaM gatA: | so dAniM rAjA sucandrimo tAnRSIM yajJavATe AgatAM dRSTvA pramudito prItisaumanasyajAto pAdAbhivandanaM kRtvA etaduvAca | pratyavekSantu bhagavanto yajJavATaM kiM paripUrNaM na veti | ted Ani RSaya: pratyavekSitvA rAjAnaM sucandrimametaduvAca | mahArAja sarvo paripUrNo yajJavATo ekena aGgena Uno | rAjA Aha | katamena aGgena Uno | RSayo Ahu | deva kinnarIye Uno | atha khalu rAjA sucandrimo lubdhakAnAha | teSAmRSINAM bhagavatAM yajJavATe kinnarIye artho, taM gacchatha yatna karotha yathA mama kinnarIM Anetha | tahiM dAni yo teSAM lubdhakasahasrANAM sarvapradhAno lubdhako vIryena ca balena ca pauruSeNa ca so tehi lubdhakehi sarvagaNena utsAhito | tvaM pratibalo kinnarIM samartho AnayituM | sa lubdhako gaNena utsAhito samAno rAjJA ca sucandrimena dhanukalApamAdAya anuhimavantaM praviSTa: | tahiM anyataraM himavante pazyati RSisya AzrayaM ramaNIyaM mUlapatraphalo- petaM | so taM RSimupasaMkrAnto RSisya pAdavandanaM kRtvA sthita: RSiNA ehi svAgatavAniti AcaSTo svAgataM te etAM zivikAM niSIdAhi | RSiNA tasya lubdhakasya sArAyaNIyaM kRtaM | yathA RSidharmo, phalodakamupanAmitaM | so dAni phalAni paribhuMjiya pAnIyaM pibitvA tatra Asati | tatra ca RSisya mUle azrutapurvaM ca madhuraM gItazabdaM zRNoti | so taM RSiM pRcchati | bhagavaM kasya etaM evaM manojJaM gItazabdaM (97) devakanyAnAM nAgakanyAnAM | RSi Aha | na etaM devakanyAnAM gItazabdaM na nAgakanyAnAM kinnarINAM etaM gItazabdaM | so dAni tamRSiM pRcchati | bhagavan imaM gItazabdaM zrUyate, na ca dRzyanti | kahiM vA gAyanti | RSi Aha | imasya Azramasya uttare pArzve mahApadminI tahiM sarvArtukAni sarvakAlikAni utpalakumudapadumapuNDarIkasaugandhikAni | tatra kailAsAto parvatAto drumasya kinnararAjJo manoharA nAma dhItA bahuhi kinnarehi kinnarIhi ca parivRtA etAM padminIM krID+ArthamAgacchati | so paNDito @067 lubdhako tamRSiM upAyena pRcchati | Aha | bhagavaM zruNIyati asti kecit manuSyA kinnarIhi sArdhaM krID+anti paricArenti | kathaM tem anuSyANAM kinnarIyo vazagatA bhavanti | RSi Aha | satyAvAkyena etA badhyanti na zaknonti antarahAyituM | mAdhuryeNa ca RSiNA asamanvAharitvA RjubhAvena AcaritaM na jAnAti kinnarIye etasya arthoti | so dAni lubdhako tasya RSisya abhivAdanaM kRtvA taM padmasaraM gato yatra sA drumasya kinnararAjJo dhItA krID+ati | tA dAni kinnarIyo gItakRtye pramattA jaladardarake ca taM lubdhakaM na pazyanti | sA ca tatra manoharA sarvapradhAnA rUpeNa ca svareNa ca | tena lubdhakena zravaNapathe sthitena sA manoharA satyavAkyena baddhA | dhItA tvaM kinnararAjasya drumarAjJo yazasvinI | etena satyavAkyena tiSTha baddhAsi kinnarI ||2|| yathA tvaM drumarAjasya dhItA drumeNa rAjJA saMvRddhA | satyavacanena bhadre manohare mA padaM gaccha ||3|| sA dAni manoharA tena lubdhakena satyavAkyena baddhA na zaknoti antara- hAyituM | te anye hi kinnarA ca kinnarI ca sarve samantarahitA | (98) sA dAni manoharA tena lubdhakena siMhapuramAnItA | tahiM yajJavATaM pravezitA | kinnarIM dRSTvA rAjA sucandrimo mahAM ca janakAyo tasya lubdhakasya prIto saMvRtto | lubdhakena vipulo AcchAdo labdho | sA baddhA pAzehi AnItA, sucandrimasya siMhapuraM brAhmaNapuraM saMvRttaM yajJavATaM samabhinItA | rAjJA sucandrimeNa yajJasya samupakaraNaM sajjetvA rAjJo subAhusya hastinApuraM dUto preSito | sarvabhUtehi mahAyajJaM yajiSyAmi Agaccha | iha anumodAhi | rAjJA subAhunA putro sudhanukumAro visarjito | gaccha siMhapuraM sucandrimo rAjA yajJaM yajiSyati taM anumodAhi | sudhanukumAro siMhapuramAgato anyAnapi bahUni rAjAna zatAni | sarveSAM ca sudhanukumAro sarvapradhAno rUpeNApi tejenApi parivAreNApi gandhenApi | sudhanukumAro taM yajJavATaM praviSTa: bahUhi rAjAna zatehi parivRto | tena tatra yajJavATe tAni bahUni prANisahasrANi daSTAni sthalacarajalacarANi | sApi @068 kinnarI dRSTA | pazyantasya eva sudhanusya kumArasya kinnarIye udAraM premaM nipa- titaM, kinnarIye pi sudhanusya premaM nipatitaM | yathoktaM bhagavatA sUtrapade | pUrve vA saMnivAsena pratyutpanne hitena vA | sarvA(rvaM)taM jAyate premaM utpalaM vA yathodake ||4|| evaM teSAM parasparaM darzanamAtreNa premaM saMjAtaM | sudhanukumAro rAjJo su- candrimasya pRcchati | kisya ime ettakA prANasahasriyo yajJavATe uparuddhAyo | so rAjA Aha | etehi yajJaM yajiSyAmi etena ca prabhUtena khAdanIya-bhojanIyena | kumAro (99) pRcchati | etasya yajJasya ki phalaM kiM guNanirvRtti | kedRzame- tena yajJaguNaM nirvartayiSyati imaM ettakaM prANavadhaM kRtvA | rAjA Aha | ete yattakA prANajAtI atra yajJe haniSyanti sarve svargaM gamiSyanti | ahaM ca yattakA ete prANA ettha yajJe haniSyanti tattakAM vArAM svarge upapadyAmi | kumAro Aha | mahArAja na evaM etaM mithyAdRSTi eSA, ahiMsA paramaM dharmaM | prANAtipAto adharmo prANAtipAtavairamaNo dharmo | adinnAdAno adharmo adattadAnavairamaNo dharmo | kAmeSu mithyAcAro adharmo kAmeSu mithyAcAravairamaNo dharmo | surA- maireyamadyapAnaM adharmo surAmaireyamadyapAnAto vairamaNo dharmo | mRSAvAdo adharmo mRSAvAdAto vairamaNo dharmo | pizunavAcA adharmo pizunavAcAto vairamaNo dharmo | saMbhinnapralApo adharmo saMbhinnapralApAto vairamaNo dharmo | avidyA adharmo avidyAto vairamaNo dharmo | vyApAdo adharmo vyApAdAto vairamaNo dharmo | mithyAdRSTi adharmo samyagdRSTi dharmo | daza kuzalA karmapathA dharmo | dazahi mahArAja akuzalehi karmapathehi samanvAgatA: satvA narakeSUpapadyanti | dazahi kuzalehi karmapathehi samanvAgatA: satvA svargeSUpapadyanti | tadevaM mahArAjena na eSa svargANAM patho gRhIto, narakeSu gamanAya eSa patho gRhIto | evaM sudhanusya kumArasya dharmadezanAM zrutvA rAjA sucandrimo te ca sarve rAjAno sarvo mahAjanakAyo prIto | tena rAjJA sucandrimeNa sudhanusya kumArasya dharma- dezanAM zrutvA te sarve prANakajAtIyo jalacarA ca sthalacarA ca osRSTA | (100) manoharA kinnarI sudhanusya kumArasya allInA | sarvaM ca kinnarabhavanaM manasi na vartati sudhanusya premeNa | sudhanusyApi anyA krID+AratIyo manasi na vartanti manoharAye premena | rAjJApi sucandrimeNa yathA sudhanunA kumAreNa saMdiSTaM tathA @069 nirgaDaM yajJaM anavadyaM | anekAni zramaNa-brAhmaNa-kRpaNa-vaNIpaka-sahasrANi anna- pAnena santarpitA: AcchAdanehi AcchAditA: | vRtte yajJe sudhanukumAro manoharAye sArdhaM hastiskandhavaragato mahatA parivAreNa mahatA samRddhIye mahatA samudayena mahAvibhUSAye siMhapurato hastinApuraM gato | kumArasya hastinApuraM pravizantasya nagaraM hastinApuraM alaMkRtaM vitatavitAnaM citraduSyaparikSiptaM osaktapaTTadAmakalApaM siktasaMmRSTaM dhUpitadhUpanaM muktapuSpAva- kIrNaM dezedezeSu naTanartaka-Rlla-malla-pANisvaryAkumbhathUnikA | evaM sudhanukumAro mahatA samRddhIye mahatA samudayena manoharAye sArdhaM hastiskandhavaragato hastinApuraM praviSTo | tena kumAreNa sarvA rAjakanyA osRSTA manoharAye sArdhaM krIDate va | rAjJo subAhusya SaSTIhi nagarasahasrehi kAryasahasrANi parihAyanti anekasahasrANi nivartanti | naigamajAnapadehi rAjA subAhu vijJapto | mahArAja sudhanukumAro manoharAye kinnarIye pramatto arthArthAni na samanuzAsati, rAjakAryANi parihAyanti SaSTIhi nagarasahasrehi anekasahasrANi nivartanti | rAjJA subAhunA sudhanukumAro zabdApito | putra jAnapadA oravanti | arthArthAni na samanuzAzasi yathApUrvaM, manoharAye kinnarIye pramatto viharasi, visarjehi putra etAM kinnarIM anu (101) jAnAhi tAM gamanAye | so kumAro manoharAye tRSNAjAlena baddhako na tAmanu- jAnAti | pitare puna: punaruccati, putra visarjehi etAM kinnarIM anyAni te rAjakanyAni yattakAni jalpasi tattakAni AnayiSyAmi | so kumAro punarpuna: tena pitunA ucyanto na visarjayati | amAtyA ca puna: puna: rAjJo subAhusya nivedenti | mahArAja sudhanukumAro manoharAye kinnarIye pramatto rAjakAryANi na karoti bahUni rAjakAryANi parihAyanti | rAjJA ca amAtyA ANattA uparundhatha kumAraM | so amAtyehi rAjANattIye uparuddho | uparuddhena kumAreNa gRhaM ni:zreyaM saMvRttaM sarvA lakSmI antarahitA | manoharA svayaM subAhunA anujJAtA niratiM kinnaranagaraM gamanAya | manohare gaccha anujJAtAsi yena sukhAni zItalAni vanAni mAtApitRNAM sakAzaM | sA dAni sarvAlaMkAravibhUSitA tata: prAsAdAto otaritA | tAye otarantIye bahUni strIsahasrANi sudhanusya rodanti manoharAye zokena | hastinApure jana- padasya antaraM nAsti vAmadakSiNena hastena, manoharAye hastinApurAto niSkra- mantiye | vAmadakSiNAto aMjalisahasrANi pratIcchamAnA, gandhamAlyena pUjiya- mAnA, strIsahasrehi bahunA ca janakAyena anugacchiyamAnA sA dAni hastinA- @070 purAto niryAtvA janakAyasya visarjanaM kRtvA uttarAmukhaM yena himavAM parvatarAjA tena praNatA upagacchati ca uttarAmukhaM, yena ca ustinApuraM tena sudhanuM avaloketi | tahiM ca anuhimavante zatadrunadIkUle dUve lubdhakaputrA mRgavyAM aNvanti | eko lubdhakaputro (102) utpalako nAma dvitIyo lubdhakaputro mAlako nAma | tehi dRSTA manoharA kinnarI dUrato AgacchantI sarvAlaMkAravibhUSitA akSudrAnu- lepanA amilAnagandhamAlyA punarpuna: pRSThatomukhI avalokayantI AgacchantI | tehi sA kinnarI pratyabhijJAtA | te kRtAMjalipuTA prani(Ni)patitA pRcchanti | gacchanti (ntI) avalokesi avalokenti (ntI) gacchasi | kiM bhadre avalokesi kahiM vA tvaM gamiSyasi ||5|| manoharA Aha | ubhayaM abhiprArthemi…kiMpuruSanagaraM | sudhanuM cAvalokemi niratiM cAbhiprArthaye ||6|| te dAni lubdhakaputrA AhaMsu: | sudhanusya kumArasya kurupaMcAleSu nAriyo | tAhi sArdhaM ramamANo na so tubhyaM smariSyati ||7|| manoharA Aha | AnayiSyAmyahaM sudhanuM prekSitena smitena ca | kocid vRddho va mAtaMgo vaze eSo bhaviSyati ||8|| tAye teSAM lubdhakaputrANAM haste zatasahasramUlyA ca aMgulikA dinnA tAlIsa- mAlA ca | yadi mama pRSTato sudhanukumAro Agaccheya mama mArgamANo, imaM abhi- jJAnaM dAsyatha mama vacanA abhivAdanaM pRccheyAtha | vaktavyo | ito evaM (va) nivartAhi durgamo (103) paratareNa manuSyANAM | niyato me manuSyANAM vinA bhAva: | evaM lubdhakaputrANAM saMdizitvA manoharA aspRzantI pAdatalehi udakaM zatadrunadIM tIrNA | @071 rAjJA subAhunA yaM kAlaM jAnAti gatA manoharA iti tato sudhanukumAro AnApi (yi) to utsaMge upavisApito pitare pi mAtare pi | mA putra kinnarI- manusmarAhi, vistIrNo te anta:puro bahuni kanyAsahasrANi, aparANi te AnA- peSyaM | tAhi sArdhaM krID+Ahi ramAhi paricArehi kinte kinnarIye | tvaM mAnuSo | rAjA kumAraM cAzvAsayati amAtyA ca ANattA | kumArasya gRhaM alaMkArApetha | anta:purasya saMdiSTaM | suSThu kumAraM abhiramApetha yathA kumAro manoharAM na samanusmareya | rAjJo vacanamAtreNa kumArasya gRhaM yathA divyaM vimAnaM tathA alaMkRtaM sarvasaMjJitaM | saptasu dvArazAlAsu sucUrNaghaTAni sthApitAni akSatAni sthApitAni yAni anyAnyapi lokasya maMgalasaMmatAni sarvANi sthApitAni | brAhmaNa- sahasriyo kumArasya dvAre upasthApitAni, tathAnyo pi janakAyo kumAraM prati- pAlayanto | kumAro pi pitarA samAzvAsitvA visarjito | gaccha gRhaM upa- sevehi snAhi vilimpAhi AsaktamAlya(lyA)bharaNo krID+Ahi ramAhi pravicArehi rAjakAryANi ca samanuzAsehi | evaM saMdizitvA pitare kumAro sUdhanu visarjita: | so dAni rAjakulAto niryAtvA sArdhaM vasantakena ekinA paricArakena bhAvAnuraktena hastinApurAto nagarAto niryAtvA yena himavantaparvatarAjA tena praNato manoharAye arthAye | kumArasya tAni paitRkAni SaSTinagarasahasrANi sphItAni (104) sanigamajanapadAni vistIrNaM ca anta:puraM manasi na vartati | manoharAmeva kinnarIM zocati samanusmarati | rAjyaM rAjaparidevavIkSaNakAlena taM tadA sarvaM | apavijjhiyAna prakrami adhauta-malinaM paTaM gRhya ||9|| anuraktabhaktibhAvaM caikaM paricArakaM grahetvAna | parvatarAjAbhimukho so himavantamabhiprasaresi ||10|| acireNa gato sudhanU himavantaM ramyaparvatanitambaM | tatrAddazAsi lubdhakau uppa(tpa)lakaM mAlakaM caiva ||11|| pazyati ca zatadrunadIM zucivimalasphaTikavikAzAM satataM ||12|| ……………………. zubhA suzItalatoyA prasyandamAnA mRdutaruNasujAtA | sA zAdvalA pralulitA vahanti akSauhinyo (akSiNyo) zatadrU ||13|| @072 sudhanU uvAca kAMcillubdhakA zyAmAM akSudrAnulepanAM | nArIM amilAna-gandhamAlyAM vikramantiM apazyatha ||14|| avoca lubdhakaputrA yAdRzIM tvaM pRcchati sA ito ciraM | uttIrya nadIM gatA sA imena kAlena himavantaM ||15|| pravyAhRtaM hi tAye sudhanurnAmena pRSThato mahyaM | (105) yadi eSyati lubdhakaputrA dAsyAtha imaM abhijJAnaM ||16|| imamaGgulIyakaM mama imAM ca tAlIsagandhikAM mAlAM | dAsyAtha lubdhakaputrA bhartA mama svAmika-svAmi ||17|| abhivAdanaM ca lubdhakA mama vacanA svAmikaM bhaNeyAtha | pratigaccha hastinApuraM niyato niyamo vinAbhAvo ||18|| pratyagrahesi mAlAM Alambesi mudrikAM pramodanto | api maraNaM abhyupemi manoharAye va samAgamaM ||19|| te taM bhaNanti lubdhakA sudhanuM ito eva tvaM nivartehi | hastinApurasmiM nagare kA tuhyamabhu(bha)kta varteyA ||20|| taM tasya naiva hRdaye nApi ca teSAM zRNoti so vacanaM | gantuM yevAdhyavasito zatadruM ca mahAnadIM tIrNo ||21|| lubdhakA pi te vyavasthitA rAjAmarSo bhaveyA asmAkaM | yadi sudhanumevaMrUpe atyayasmiM parityajeyAma: ||22|| avatIrNA te pi nadiM vyAghragaNa-siMha-vAraNa-saMghoSAM | mRga-vihaMgamAnuyAtAM manoramAM ca cakravAkarutAM ||23|| tAM tatkSaNena tIrNA mahAnadIM hansa-sArasAbhirutAM | vyADehi kinnarehi ca prapAtajAlAM suramaNIyAM ||24|| tatra dAni kumAro ca vasantako ca paricArako utpalako ca lubdhakaputro mAlako ca lubdhakaputro evaMkRtAdhyavasAyA manoharAye padehi himavantaM parvatarAjaM pravizanti | (106) manoharApi nAnAvarNAni varakusumAni olambamAnAni AbandhamAnA gacchati | te dAni kusumAni pacchA dRSTvA anugacchanti | iha vizramitvA zyAmA ito gatA | iha muhUrtamAsi ayamasyA puSpanikaraM iha kRtAni @073 zubhamAlAni nirmAlyakAni cAsyA varakusumakarNapUradhAriNIye dezedeze pazyanti jAnanti ito gatA zyAmA evaM te gacchanti | AbharaNAni nAnAprakArANi panthe patitAni pazyanti vanazAkheSu lagnAni pazyanti anyAni ca cihnAni pazyanti | yathA yathA ca himavantaM anupravizanti tathAtathA bahUni ratnaratnAni pazyanti | suvarNazRMgAni parvatAni pazyanti rUpyazRMgAni pazyanti lohakArANi pazyanti tAmrakArANi pazyanti ArakUTakArAni pazyanti yazadazRMgAni pazyanti aMjanaparvatAni pazyanti manazilaparvatAni pazyanti | kinnaramithunAni krID+antAni pazyanti | anyAni bahUni AzcaryAdbhutazatAni pazyanti | dezedeze kinnarI- gItazabdAni zRNvanti siMhanAdazabdAni ca zRNvanti zArdUlanAdazabdAni ca zRNvanti | acchabhallanAdAni ca zRNvanti | mRgarutAni ca nAnAvarNAni zRNvanti | yakSarAkSasarutAni ca zRNvanti | pizAcakumbhANDarutAni zRNvanti | nAnAprakArANi ca auSadhIsahasrANi pazyanti vidyAdharANi ca pazyanti | tehi gacchantehi kAzyapasya RSisya AzramaM dRSTaM bahumUlapatra-puSpaphalopetaM vRkSasahasrasaMcchannaM pAnIyasampannaM ca | ted Ani tahiM Azrame praviSTA: pazyanti ca tatra Azrame kAzyapaM RSiM vRddhaM mahAbhAgaM saparivAraM AsannaM | ted Ani RSisya abhi(107) vAdanaM kRtvA saparivArasya agrato sthitA | RSisya bhavati | mahAtmanA imena kumAreNa bhavitavyaM kRtapuNyena puNyavantena yo eSo imaM AzramaM praviSTa: | pradezo na kSemeNAnuprApto | tena kumAro abhinandito | svAgataM kumArasya niSIdAhi | etAni zivikAni | kumAro niSanno saparivAro | RSiNA kSudramadhusadRzAni phalAni allIpitAni pAnIyaM ca | yatra velAM kumAreNa phalA paribhuktAni pAnIyaM ca pItaM tato naM so RSi pRcchati | kiM kumArasya sukhasaMvRddhasya imahiM AgamanaprayojanaM | kumAro Aha | kAcitte bhagavaM evaMrUpA nArI atikramantI dRSTeti | RSi Aha | Ama dRSTA allInA sA imaM AzramaM mama pAdau vanditvA girivarasya anutaTehi gatA | tat kumAro ito evaM AzramAto nivartatu | duSkaraM kumAreNa kRtaM imaM tAvat pradezaM gacchantena, kiM puna ato para- tareNa gatena, agamanaM manuSyANAM | ito evaM nivartAhi | kumAro Aha | na zakyAmi bhagavannivartituM | yA tasyA manoharAye gati sA mama, yenaiva mArgeNa gatA @074 tenaivAhaM gamiSyAmi | RSi Aha | anyA kinnarINAM gati: anyA manuSyANAM | pakSI pi kinnarANAM gatiM na saMbhUNanti kuto manuSyA | pakSI pi taM pradezaM kathaMcid gacchanti | kinnarA yatra gacchanti modamAnA rativihAraM samanubhonto agamyaM taM kumAra manuSyANAM pathehi | ito evamAzramAto nivartAhi | pitA te SaSTInAM nagarasahasrANAM Izvaro, nanu udArehi paribhogehi kumAreNa krIDitavyaM ramitavyaM anubhavitavyaM, etaM agamyaM dezaM na zakyasi gantuM | kumAro Aha | bhagavaM maraNaM vA sA vA pazyitavyA | (108) RSi mahAbhAgo mahAmaitrIvihArI kAru- Niko | tasya bhavati | se kumArasya agamyaM dezaM gacchantasya zarIravinAzo bhaveyA | so RSi Aha | kumAra imAM rAtriM iha Azrame vItinAmehi yAva iha uddeze vAnarA prativasanti | yo teSAM yUthapati so mama abhiprasanno nitya- kAlaM mama pAdavando Agacchati kSudramadhusadRzAni phalAni AdAya | tamahaM vAnara- rAjaM adhyeSiSyaM | so tava drumasya kinnararAjJo niratiM nAma kinnaranagaraM neSyati | kumAro RSisya vacanena tahiM Azram etAM rAtriM sthito rAtriye ca prabhAtAye kumAro siMhasya va osarantasya zabdaM zRNvati | kumAro RSikumArANAM pRcchati | kasya eSa osaraNazabdo | RSikumAro Aha | evaM vAnarAdhipatisya osarantasya zabdo, nityaM eSo iha velAye kSudramadhusadRzAni phalAni AdAya taM osaranto drumAt drumaM saMkramanto asmAkamupAdhyAyasya pAdavando Agacchati | tadAni kautUhalena utthAya yato taM vAnarasya osarantasya zabdaM tata: nidhyAyati | tena so vAnararAjA dRSTo drumAto drumaM saMkramanto Agacchanto | so vAnararAjA taM AzramamAgatvA kSudramadhusadRzAni phalAni RSisya purato nikSipitvA niSaNNo | RSi Aha | vAnararAja karohi me vyApAraM | vAnararAjA Aha | bhagavaM kariSyAmi | ANapehi | RSi Aha | imaM kumAraM AtmanA caturthaM drumasya kinnararAjJo niratiM nAma kinnaranagaraM tahiM nehi | vAnaro Aha | bhagavan nemi | so dAni vAnarAdhipati tato eva AzramAto AtmanA caturthaM kumAraM pRSThaM ArohayitvA parvatAnAM zRGgato zRGgaM saMkramanto drumAto drumaM nacirasyaiva drumasya kinna (109) rarAjJo nagaraM kailAzasya parvatasya mUrdhne anuprApto | pazyati ca kailAzasya parvatasya mUrdhne drUmasya kinnararAjJo niratiM nAma nagaraM sarvasauvarNa- @075 zubhakarmanirmitaM udyAnasahasramaNDitaM sarvaratnAmayehi puSkariNI taD+Agehi maNDitaM sarvAratnAmayehi vaiDUryaphalakasopAnehi saptaratnavedikAparikSiptehi utpalapadUma- kumuda-puNDarIka-saugandhikasaMcchannehi ratanAmayehi taTakehi Ayuktehi nAnAratna- vicitrAhi nAvAhi plavantIhi vasantacitrAhi anyamanye hi ca nAnAprakArehi plavehi plavantehi | nAnAprakArehi puSpapatraphalopetehi drumasahasrehi saMchannaM ca atimuktaka-campaka-vArSika-mallikA-sumana-navamAlikA-yUthikopazobhitaM | te tahiM tahiM pazyanti kinnaramithunasahasrANi krID+antAni | kAcijjaladardarakAni vAdenti kAcit nAnAprakArANi vAdyAni vAdenti madhureNa ca svareNa manoharAM parigAyanti | abhyantaranagare ca tUryazatazabdAni zRNvanti madhurANi ca gItazabdAni zRNvanti | atha nu dAni tahiM kinnaranagarasya bAhyato upavane sthitA pazyanti saMbahulA kinnarIyo prAsAdikA darzanIyA alaMkRtA AbhUSitA: sauvarNaghaTakahastA Agacchanti tAM puSkariNIM yatra sudhanu: sthito udakahAriM | sudhanuretA pRcchati | kiM atra nagare parvoyaM | so IdRzo Amodo | tA dAni Ahansu: | na adya kiMcit parvo na utsavo | api drumasya kinnararAjJo manoharA nAma dhItA mAnuSehi nItA AsI sA bahUhi varSehi AgatA tAye AgatAye drumo ca kinnararAjo sarvaM (110) ca nagaraM prItaM tatraiSa edRzo Amoda: | sudhanu pRcchati | kahiM udakaM imaM nISyati | Ahansu | sA manoharA snApayiSyati | tasyA manuSyagandhamapanayiSyati | tena kumAreNa aMgulIyakA pazcime udakaghaTe prakSiptA yathA tAhi kinnarIhi na dRSTA | manoharA snAyati ca aMgulIyakA snAyantIye tato ghaTakAto utsaMge patitA | manoharAye sA aMgulIyakA dRSTvA parijJAtA | tAye etadabhUSi | sudhanukumAra: Agato mama arthAya | sukumAro rAjaputro, kathaM so imAmagamyAM dizamAgato | sA dAni tvaritatvaritA vastrANi prAvaritvA azrukaNThA rudanmukhA mAtApitRNAM praNi- patitvA Aha | yo mama jambudvIpe bhartA so Agato sudhanu nAma rAjaputro subAhusya rAjJo ekaputro | drumo kinnararAjA na pattIyati | putri na zakyaM mAnuSehi imAM dizAmAgantuM | manoharA Aha | na hi tAta vyaktamAgato | drumo kinnararAjA pRcchati | kiM tvayA svayaM dRSTo utAho parato zruto ti | sA Aha | na me svayaM dRSTo nApi parato zruto api me snApayantIye sudhanusya aMgulIyakA utsaMge patitA | @076 drumeNa kinnararAjJA udakahArIyo zabdApitAyo | tA dAni zabdApiya pRcchIyanti | kvacid vo udakahAriM gatAhi puruSo dRSTo | tA Ahansu: | mahArAja dRSTo kinnarakumAra: prAsAdiko darzanIyo AtmanA caturtho puSkariNIye kUle | tasya bhavati | so evameSo kumAro manoharAye ti | kathaM sa zakyate imAM dizAmAgantuM | so dAni tAM dhItaraM pRcchati | manohare pravizatu sudhanu rAjakumAro imaM rAjakulaM | sA Aha | tAta pravizatu | so iha mama premena Agato (111) bahu ca tena mama nidAnaM pitRsakAzAto apriyo asatkAro | tena bandhanavadhadu:kho anubhUto, na ca tena ahaM kadAcit parityaktA | tato sudhanu kumAro pitareNa subAhunA bandhanAgAre bandhitvA ahaM visarjitA | so eSa mukto samAno mama pRSThato Agato | drumeNa kinnararAjJA amAtyA ANattA | zIghraM nagaraM alaMkArApetha yAvacca rAjakulaM yAvacca asurakA puSkariNI vitatavitAnaM kArApetha citrapuSpaparikSiptaM avasaktapaTTadAmakalApaM siktasaMmRSTaM muktapuSpAva- kIrNaM sarvagandhodakasiktaM | ye mama nagare pradhAnapuruSA: caturaMgabalakAyo sarve te mama jAmAtu: pratyudgacchantu chatradhvajapatAkAni ca AdAya | amAtyehi vacana- mAtreNa sarvaM pratijAgRtaM, mahatA samRddhIye pratyudgamanaM kRtaM | manoharApi mahAraheNa aMzukena prAvRtA sarvAlaMkAravibhUSitA bahUhi kinnarasahasrehi parivRtA tUryasahasrehi vAdyamAnehi pratyudgatA | sA dAni sudhanuM dRSTvA mUrdhnena pAdehi patitA mukhena ca kezena ca pAdAni saMparimArjati | evaM sudhanu mahatA vibhUSAye mahatA samRddhIye drumasya kinnararAjJo nagaraM pravezito yAvadrAjakulaM, drumeNa ca kinnararAjJA abhi- nandito utsaGge saMvezito AzvAsito ca | eSo te nagaro sarvasauvarNa udyAna- sahasramaNDito anantakalyANo, iha mama dhItarAye manoharAye saha krID+Ahi ramAhi pravicArehi | sudhanu dAni kinnaranagare bahUni varSANi prativasitvA krID+itvA ramitvA pravicAretvA sarvodyAneSu saM(samA)vartanIyaM anubhavitvA manoharAmAmantresi | manohare jAnAsi tvaM yathA ahaM mAtApitRNAM ekaputrako priyo manApo | ahaM tava premena anA(112) pRcchitvA mAtApitRNAM sarvakAni ujjhitvA AtmanA parityAgaM kRtvA iha Agato, iha me adya bahUni varSANi prativasantasya | tato Amantrehi mAtApitaraM gamiSyAmi hastinApuraM | tAye manoharAye mAtApitRNAM @077 ArocitaM | drumeNa kinnararAjJA sudhanu pRcchIyati | kumAra gamiSyAmi mAtA- pitRNAM sakAzaM | kumAro Aha | yadi tAta abhipretaM tato gamiSyAmi | drumo Aha | visarjayiSyAmi iti | yambhakA nAma yakSA kinnarANAmANattikarA: | rAjJA yambhakA yakSA ANattA | mama jAmAtAraM saparivAraM manoharAsahitaM yena hastinApuraM netha prabhUtaM ca ratnaratanaM | tehi sudhanu kumAro saparivAro manoharA ca kinnaranagarAto zayanagatA evamutkSipitvA prabhUtaM ca ratnaratanaM hastinApura- mAnetvA rAjakye udyAne sthApitA | prabhAtAye rAtrIye kumAro sudhanu vibuddho hastinApure va bherIghoSaM zRNoti janazabdaM ca | tasya bhavati | kahiM ahaM hastinA- puraM AnIto | imaM rAjakyaM udyAnaM pazyati | tAni ratnamayAni paryaMkAni yathA prajJaptAni manoharAM ca taM trivargaM parivAraM prabhUtaM ca ratnaM | kumAro prIto saMvRtto yathAbhipretaM svakaM nagaramAgato | kumArasya hastinApurAgatasya rAjJA subAhunA mArgaNA kAritA mahatA udyogena | yaM kAlaM rAjA kumArasya pravRttiM na upalabhati tasya bhavati | mRto bhavi- Syati kumAro manoharAM mArganto | tena rAjJA kumArasya sudhanusya mRtasya kAryANi kAritAni | sarvasya adhiSThAnasya bhavati | mRto sudhanu | tahiM dAni rAjakye udyAne agradvAreNa udyAnapAlA nirdhAvitA udyAne patAkAnucchrApa (113) yanti AgatA ca udyAnaM pazyanti taM ca sudhanuM manoharAM ca taM ca trivargaM parivAraM ratnamayAni ca paryaMkAni mahAntaM ca ratnarAziM dRSTvA ca puna: dhAvanto hastinApuraM praviSTA | mahAjanakAyo pRcchati, kSemaM ? te Ahansu: | kSemaM, sudhanu kumAro Agato hi | so eva prIto bhavati | tehi rAjakulaM gatvA udyAnapAlehi rAjJo subAhusya ArocitaM | mahArAja diSTyA vRddhi, sudhanu kumAro Agato | rAjA zravaNa- mAtreNa prIto saMvRtto sarvaJca rAjakulaM | teSAM udyAnapAlAnAM vipulo dAyo dinno | rAjA subAhu sAmAtyaparijano devI ca sudhanusya mAtA sarvaM ca anta:puraM udyAnaM nirdhAvitaM kumAraM draSTuM, sarvaJca nagaraM kumArasya sudhanusya AgamanazabdaM zrutvA manoharAye ca | antaro janasya nAsti hastinApurAto rAjakRtyaM udyAnaM nirdhAvantasya kumAraM draSTuM manoharAM ca | sudhanu mAtApitaraM dRSTvA mUrdhnena nipatito, manoharA ca zvazrUzvazuraM ca dRSTvA mUrdhnena nipatitA | kumAro pitareNa subAhunA sArdhaM suvarNAlaMkRtaM hastinAgamAruhitvA hemajAlasaMcchannaM mahatA rAjAnubhAvena @078 mahatA rAjaRddhIye mahatIye viyUhAye mahatIye vibhUSAye hastinApuraM pravezito | evaM samentu satvA sarvehi priyehi abodhiprahINA | yatha tasmiM samayasmiM samAgata: kinnariye sudhanu: ||1|| bhagavAnAha | syAt khalu punarbhikSava: yuSmAkamevamasyAdanya: sa tena kAlena tena samayena sudhanu nAma kumAro abhUSi | na etadevaM draSTavyaM | tat kasya heto: | ahaM so bhikSava: tena kAlena tena samayena sudhanurnAma kumAro abhUSi | anya: sa tena kAlena tena samayena subAhurnAma rAjA abhUSi | naitadevaM draSTavyaM | tat kasya heto: | eSo bhikSavo rAjA zuddhodano tena kAlena tena samayena subAhurnAma rAjA abhUSi | (114) anyA sA tena kAlena tena samayena sudhanusya mAtA abhUSi | na etadevaM draSTavyaM | tat kasya heto: | eSA bhikSavo mAyA devI tena kAlena tena samayena sudhanusya mAtA abhUSi | syAt khalu punarbhikSava: yuSmAkamevaM asyAdanya: sa tena kAlena tena samayena sudhanusya paricArako vasantako nAma abhUSi | na etadevaM draSTavyaM | tat kasya heto: | eSa bhikSava: chandako tena kAlena tena samayena sudhanusya paricArako | anyo so tena kAlena tena samayena uppalako nAma lubdhaka- putro abhUSi | naitadevaM draSTavyaM | tat kasya heto: | eSo bhikSavo rAhulo uppalako nAma lubdhakaputro abhUSi | anyo so tena kAlena tena samayena mAlako nAma lubdhakaputro abhUSi | naitadevaM draSTavyaM | tat kasya heto: | eSo bhikSavo Anandasthaviro tena kAlena tena samayena mAlako nAma lubdhakaputro abhUSi | anyo so tena kAlena tena samayena kAzyapo nAma RSi abhUSi | naitadevaM draSTavyaM | tat kasya heto: | eSa bhikSava: mahAkAzyapa: sthavira: tena kAlena tena samayena anu- himavante kAzyapagotro RSi abhUSi | anyo sa tena kAlena tena samayena anuhima- vante vAnararAjA abhUSi | naitadevaM draSTavyaM | tat kasya heto: | eSa bhikSavo kaNThako azvarAjA tena kAlena tena samayena anuhimavante vAnararAjA abhUSi | anyo sa tena kAlena tena samayena kailAsamUrdhni drumo nAma kinnararAjA abhUSi | naitadevaM draSTavyaM | tat kasya heto: | eSa bhikSavo mahAnAmo zAkyo tena kAlena tena samayena drumo kinnararAjA abhUSi | anyA sA tena kAlena tena samayena mano- harAye mAtA abhUSi | naitadevaM draSTavyaM | tat kasya heto: | eSA bhikSava: yazo- dharAye mAtA tena kAlena tena samayena manoharAye mAtA abhUSi | anyA sA tena @079 kAlena tena samayena manoharA kinnarI abhUSi | naitadevaM draSTavyaM | tat kasya heto: | eSA bhikSavo yazodharA tena kAlena tena samayena manoharA kinnarI abhUSi | tadApi eSA mayA khedena labdhA | (115) vicitragambhIrakatho bahuzruto kilezaghAtI paravAdimardano | sa bhikSu zobheta svayaMbhuzAsane nabhe va candor paripUrNamaNDalo ||1|| iti zrIkinnarIjAtakaM samAptaM | bhagavAn samyaksaMbuddho yadarthaM samudAgato tadarthaM abhisaMbhAvayitvA zrAvastyAM viharati zAstA devAnAM manuSyANAM ca vistareNa nidAnaM kRtvA bhikSUnAmantrayati | sukumArohaM bhikSavo paramasukumAro | tasya me bhikSava: sukumArasya pitA zAkyo trayo prAsAdA kArayat hemantikaM grISmikaM vArSikaM mama yeva krID+ArthaM ratyarthaM pari- cAraNArthaM | sukumArohaM bhikSava: paramasukumAro | tasya me bhikSava: sukumArasya paramasukumArasya bhikSava: pitA zAkyo tehi prAsAdehi kUTAgArANi kArayet ulliptAvaliptAni vAtAsparzArgaDAni pihitavAtAyanAni dhUpanadhUpitAni osaktapaTTadAmakalApAni muktapuSpAvakIrNAni mama eva krIDArthaM ratyarthaM pravi- cArArthaM | sukumArohaM bhikSava: paramasukumAro | tasya me bhikSava: sukumArasya paramasukumArasya pitA zAkyo tehi kUTAgArehi paryaMkA kArayet suvarNamayAni rUpyamayAni ratanamayAni SoD+azagoNikAstRtAM pattikAstaraNAM citrAstaraNAM phalli- kAstaraNAM ubhayato vimbopadhAnAM lohitakopadhAnAM avadAtapratyAstaraNAM mama eva krID+ArthaM ratyarthaM pravicArArthaM | sukumArohaM bhikSava: paramasukumAro | tasya me bhikSava: sukumArasya (116) paramasukumArasya pitA zAkyo tehi paryaMkehi vitA- nAni kArApayet rajozukraM upaniyame mama krID+ArthaM ratyarthaM paricAraNArthaM | sukumArohaM bhikSava: paramasukumAro | tasya me bhikSava: sukumArasya paramasukumArasya pitA zAkyo vividhamanulepanamupasthApaye sayyathIdaM agurucandanaM kAlAnusAriM tamAlapatraM mama eva krID+ArthaM ratyarthaM paricAraNArthaM | sukumArohaM bhikSavo paramasukumAro | @080 tasya me bhikSava: sukumArasya paramasukumArasya pitA zAkyo vividhAni vastrANi upasthApaye | sayyathIdaM kAzikasUkSmANi kambalasUkSmANi mama krIDArthaM ratyarthaM paricAraNArthaM | sukumArohaM bhikSava: paramasukumAro | tasya me bhikSavo sukumArasya paramasukumArasya pitA zAkyo vividhAM mAlAM upasthApaye | sayyathIdaM atimuktaka- campaka-vArSikAM vAtuSkArI indIvaraM damanakaM devopasaMhi(hR)taM mama eva krIDArthaM ratyarthaM paricAraNArthaM | sukumArohaM bhikSava: paramasukumAro | tasya me bhikSava: pitA zAkyo vividhaM bhojanaM upasthApaye | zAliM vicitrakAlakaM anekasUparasavyaM- janaM mama eva krIDArthaM ratyarthaM paricAraNArthaM | sukumArohaM bhikSava: paramasukumAro | tasya me bhikSava: sukumArasya paramasukumArasya pitA zAkyo mamAnantareNa bhuktA- visya cakravarttiyogyAM mAlAmupanAmayet mama eva krIDArthaM ratyarthaM paricAraNArthaM | sukumArohaM bhikSava: paramasukumAro | tasya me bhikSava: sukumArasya paramasukumArasya pitA zAkyo paMca kAmaguNAM upasthApayet | sayyathIdaM nATyaM gItaM vAditaM tUryaM striyo ca, mama eva krIDArthaM ratyarthaM paricAraNArthaM | sukumArohaM bhikSava: parama sukumAro | tasya me bhikSava: sukumArasya paramasukumArasya pitA zAkyo vividhAni yAnAni upasthApayet | sayyathIdaM hastiyAnAni azvayAnAni nAvAyAnAni | zivikAyAnAni mama eva krIDArthaM ratyarthaM paricAraNArthaM | sukumArohaM bhikSava: paramasuku(117)mAro | tasya me sukumArasya paramasukumArasya pitA zAkyo vicitrA kuthAM upasthApayet siMhacarmaparivArANAM vyAghracarmaparivArANAM dvIpicarma- parivArANAM pANDukambalapraticchannAnAM sanandighoSANAM vaijayantikAnAM mama eva krIDArthaM ratyarthaM pravicAraNArthaM | sukumArohaM bhikSava: paramasukumAro | tasya me bhikSava: sukumArasya paramasukumArasya pitA zAkyo niryAntasya chatraM dhArApayet mA kumArasya kAyaM Atapo rajo zukro vA paridahe, mama eva krIDArthaM ratyarthaM pravi- cAraNArthaM | sukumArohaM bhikSava: paramasukumAro | tasya me bhikSava: sukumArasya paramasukumArasya caturdizamudyAnAni kArApayet mama eva krIDArthaM ratyarthaM pravi- cAraNArthaM | sukumArohaM bhikSava: paramasukumAro | tasya me bhikSava: sukumArasya paramasukumArasya pitA zAkyo tehi udyAnehi caturdizaM puSkariNIM kArApayet utpala-padumanalinI-saugandhikapracchannAM mama eva krIDArthaM ratyarthaM pravicAraNArthaM | sukumArohaM bhikSava: paramasukumAro | tasya me bhikSava: sukumArasya paramasukumArasya pitA zAkyo tehi udyAnehi caturdizaM prAsAdAM kArApayet uccAM mahantAM pragRhItAM mama eva krIDArthaM ratyarthaM pravicAraNArthaM | @081 sukumArohaM bhikSava: paramasukumAro | tasya me bhikSava: sukumArasya parama- sukumArasya etadabhUSi | saMvAdho punarayaM gRhavAso, abhyavakAzaM pravrajyA tu | na zakyaM agAramadhyAvasatA ekAntasaMlikhitaM ekAntAnavadyaM parizuddhaM paryavadAtaM brahmacaryaM carituM, yaM nUnAhaM agArasyAnagAriyaM pravrajeyaM | sa khalvahaM bhikSava: akAmakAnAM mAtApitRNAM azrukaNThAnAM rudanmukhAnAM alUhaM gRhavAsaM hastoktaM cakravartirAjyamapahAya agarasyAnagAriyaM pravrajito punassamAno yena vaizAlI nagarI tadavasAri tadanuprA(118)pto | tena khalu puna: samayena vaizAlyAM mahA nagaryAM ArADo kAlAmo prativasati trayANAM zrAvakazatAnAM satkRto gurukRto mAnito pUjito arcito | so jina- zrAvakANAM AzaMki(si)tavyasahavratAyai dharmaM dezayati | so jinazrAvakANA- mevamAha | pazyatha pazyatha prajahatha prajahatha | tepi taM zrAvakA evamAhansu: | pazyAma: pazyAma: prajahAma: prajahAma: vayaM cAnye ca | tasya me bhikSavo etadabhUSi | yaM nUnAhaM ArADe brahmacaryaM careyaM | sa khalvahaM bhikSava: yena ArADo kAlAmo tenopasaMkramitvA ArADaM kAlAmametadavocat | iccheyamahaM bhagavato ArADasya brahmacaryaM carituM | evamukte bhikSava: ArADo kAlAmo etadavocat | cara bho gautama tathArUpo ayaM dharmavinayo yatra zrAddho kulaputro brahmacaryaM care, caraM ca puna: ArAdhayet kuzalAM dharmAM | tasya me bhikSava: etadabhUSi | mahyaM pi khalu asti- cchando asti balaM asti vIryaM, yaM nUnAhaM etasyaiva dharmasya prAptaye sAkSAtkriyAyai | eko pramatto AtApI prahitAtmo vyapakRSTo viharanto nacirasyaivaM dharmaM adhigami sAkSAkAri (sAkSAtkari pAThAntaram) | sa khalvahaM bhikSava: yena ArADo kAlAmo tenopasaMkramitvA ArADaM kAlAmametadavocat ettakoyaM bhagavatA ArADena dharmo adhigato sAkSAtkRta: dezito prajJapto | evamukte bhikSava: ArADo kAlAmo etadavocat | evametaM gautama ettakoyaM mayA dharmo adhigato sAjJAtkRta: dezito prajJapta: | evamuktehaM bhikSava: ArADaM kAlAmametadavocat | tena hi bho ArADa mayApyayaM dharmo adhigato sAkSAtkRto | evamukte me bhikSava: ArADo kAlAmo etadavocat | tena bho gautama (119) yaM dharmaM jAnAmi taM bhavAM gautama dharmaM jAnAti, yaM bhavAM gautamo dharmaM jAnAti tamahaM jAnAmi | tena hi ubhaye evaM zrAvakasaMghaM pariharAva: | iti tasya me bhikSava: so ArADo kAlAmo paramayA pUjayA pUjayet paramayA ca prazaMsayA prazaMse | evaM-darzanaM ca samAnaM samAnArthatAye sthApayet | tasya me bhikSava: etadabhUSi | nAyaM ArADasya dharmo niryAti tatkarasya samyagdu:kha- @082 kSayAye | yannUnAhaM uttari paryeSayeyaM | sa khalvahaM bhikSavo tathAdarzanAyaiva samAno yena rAjagRhaM nagaraM tadavasAriM tadanuprApta: tatraivaviharAmi rAjagRhe nagare | tena khalu punassamayena udrako rAmaputro rAjagRhe prativasati | saptAnAM zrAvakazatAnAM satkRto gurukRto mAnito pUjito | so jinazrAvakANAM naiva- saMjJAnAsaMjJAyatanasahavratAyai dharmaM dezayati | so jinazrAvakANAmevamAha | pazyatha pazyatha prajahatha prajahatha | te pi ca zrAvakA evamAhansu: | pazyAma pazyAma: prajahAma prajahAma: vayaM cAnye ca | tasya me bhikSava: etadabhUSi | yaM nUnAhaM udrake rAmaputre brahmacaryaM care | sa khalvahaM bhikSavo yena udrako rAmaputra: tenopasaMkramitvA udrakaM rAmaputrametadavocat | iccheyamahaM bho udraka bhavato brahmacaryaM careyaM | sa ca me bhavAM udrako anujAneyA | evamukte bhikSava: udrako rAmaputro etadavocat | tena hi cara bho gautama vasa bho gautama tathArUpo ayaM dharmavinayo yatra zrAddho kulaputro (120) brahmacaryaM care caraM ca puna: ArAdhaye kuzalAM dharmAn | tasya me bhikSava: etadabhUSi | mahyaM pi khalu asticchando asti balaM asti vIryaM | yaM nUnAha:etasyaiva dharmasya prAptaye sAkSAtkriyAyai eko apramatto AtApI prahitAtmA vyapakRSTo vihareyaM | sa khalvahaM bhikSava: tasyaiva dharmasya prAptaye sAkSAtkriyAyai eko pramatto AtAtto prahitAtmA vyapakRSTo viharanto nacirasyaiva taM dharmaM adhigami sAkSIkari | sa khalvahaM bhikSava: yena udrako rAma- putra etadavocat | ettakoyaM bho udrakena bhavatA rAmeNa dharmo adhigato sAkSAt- kRtto dezito prajJapto yamidaM naivasaMjJAnAsaMjJAyatanaM | evamukte bhikSava: udrako rAmaputro etadavocat | ettakamidaM bho Gautama bhavatA rAmeNa adhigato sAkSIkRto prajJapto yamihaiva saMjJAnAsaMjJAyatanaM | sa khalvahaM bhikSava: udrakaM rAmaputrametadavocat | tena hi uddaka mayApi ayaM dharmodhigato sAkSAtkRto | evamukte bhikSava: uddako rAmaputro etadavocat | tena hi gautama yaM so bhavAM rAmo dharmaM jAnAti taM bhavAM gautamo dharmaM jAnAti | tena hi bhavAM eva dAni gautamo zrAvakasaMghaM pariharatu | iti sa khalu me bhikSavo udrako rAmaputro paramayA pUjayA pUjayati paramayA prazaMsayA prazaMse tathAdarzanaM ca samAnAcAryasthAne sthApaye | tasya ye bhikSava etadbhUSi | na cAyaM tasya rAmasya dharmo niryAti tatkarasya samyagdu:khakSayAya | yannUnAhaM uttari paryeSTimApadyehaM | sa cAhaM bhikSavo tathAdarzanato evaM va samAno yena gayA nagaraM tadavasAri | tadanuprApta: tatraiva viharAmi | (121)gayAzIrSe parvate viharantasya tisro upamA pratibhAyensu: pUrve azrutA caiva azrutapUrvA ca avijJAtA caivAvijJAtapUrvA ca | katamA tisro | ye hi kecid bhavanto zramaNA vA brAhmaNA vA kAmehi avyapakRSTakAyA viharanti avya- pakRSTacittA, ye pi ceme kAmavitarkA kAmasnehA kAmaparidAghA kAmAdhyavasAnA @083 te pi sAnaM (maM) bhavanti aprativinItA, kiMcApime bhavanto zramaNA vA brAhmaNA vA AtmopakramikAM zarIropatApikAM du:khAM tIvrAM kharAM kaTukAn te vedanAM vedayanti | atha khalu abhavyA eva te uttarimanuSyadharmasya jJAnAye darzanAye saMbodhAye | sayya- thApi nAma iha puruSo Agacche jyotiarthiko jyotigaveSI jyotiM paryeSamANo so Ardre kASThe sasnehe ArdrAye uttarAraNIye antodake abhimanthanto abhavyA- (vyo)tejasya abhinirvartanAye jyotisya prAdurkarmAya, evameva bhavanto zramaNA vA brAhmaNA vA AtmopakramikAM zarIropatApikAM du:khAM tIvrAM kharAM kaTukAM vedanAM vedayanti | atha khalu abhavyA eva te uttarimanuSyadharmasya jJAnAye darzanAye saMbodhAye | ayaM khalu me bhikSava: gayAzIrSe parvate viharantasya prathamA upamA prati- bhAti pUrve azrutA caiva azrutapUrvA ca avijJAtA caiva avijJAtapUrvA ca | tasya me bhikSava: etadabhUSi | ye hi kecid bhavanto zramaNA vA brAhmaNA vA kAmehi vyapakRSTakAyA viharanti avyapakRSTacittA evamime kAmavitarkA kAmasnehA kAmaparidAghA kAmadhyavasAnA, te pi sAnaM bhavanti aprativinItA, kiM cApi te (122) bhavanto zramaNA vA brAhmaNA vA AtmopakramikAM zarIro- patApikAM du:khAM tIvrAM kharAM kaTukAM vedanA (nAM)vedayanti |atha khalu abhavyA evaM te uttarimanuSyadharmasya jJAnAye darzanAye saMbodhAye | sayyathApi nAma iha puruSo AgaccheyA jyotyarthI jyotigaveSI jyotiparyeSamANo so Ardre kASThe sasnehe ArdrAye uttarAraNIye sthale pi abhimathnanto abhavyA(vyo)tejasya abhinirvartanAye jyotiprAdu:karmAye, evameva ye hikeci zramaNA vA brAhmaNA vA kAmehi vyapakRSTakAyA viharanti avyapakRSTacittA, ye pi cime kAmavitarkA kAma- snehA kAmaparidAghA kAmAdhyavasAnA te pi sAnaM bhavanti aprativinItA, kiM cApi te bhavanto zramaNA vA brAhmaNA vA AtmopakramikAM zarIropatApikAM du:khAM tIvrAM kharAM kaTukAM vedanAM vedayanti | atha khalu abhavyA evaM uttarimanuSyadharmasya jJAnAye darzanAye saMbodhAye | ayaM khalu bhikSavo gayAzIrSe parvate viharantasya dvitIyA upamA pratibhAye pUrve azrutA caiva azrutapUrvA ca, avijJAtA ca avijJAtapUrvA ca | tasya me bhikSava: etadabhUSi | ye kecid bhavanto zramaNA vA brAhmaNA vA kAmehi vyapakRSTakAyA viharanti vyapakRSTacittA, yec pi cime kAmavitarkA kAma- snehA kAmaparidAghA kAmAdhyavasAnA, te pi sAnaM bhavanti prativinItA, kiM cApi te bhavanto zramaNA vA brAhmaNA vA AtmopakramikAM zarIropatApikAM du:khAM tIvrAM kharAM kaTukAM vedanAM vedayanti | atha khalu bhavyA rvaM te uttarimanuSyadharmasya jJAnAye darzanAye saMbodhAye | sayyathApi nAma iha puruSo Agacche jyotyyartheko jyo(123) tigaveSI jyotiparyeSamANo so zuSkakASThe vigatasnehe zuSkAye uttarAraNIye @084 sthale abhimanthanto bhavyA(vyo)tejasya abhinirvartanAye jyotisya prAdu:karmAye, evameva ye kecid bhavanto zramaNA vA brAhmaNA vA kAmeSu vyapakRSTakAyA viharanti vyapakRSTacittA, ye pi te kAmavitarkA kAmasnehA kAmaparidAghA kAma- dhyavasAnA, te pi sAnaM bhavanti prativinItA kiM cApi te bhavanto zramaNA vA brAhmaNA vA AtmopakramikAM zarIropatApikAM du:khAM tIvrAM kharAM kaTukAM vedanA (nAM) vedayanti | atha khalu bhavyA ca te uttarimanuSyadharmasya jJAnAye darzanAye saMbodhAye | ayaM khalu bhikSavo gayAzIrSe parvate viharantasya tRtIyA upamA prati- bhAye pUrve azrutA caiva azrutapUrvA ca; imA khalu bhikSava: gayAzIrSe parvate viharantasya tisro upamA pratibhAyensu: pUrve azrutA caiva azrutapUrvA ca avijJAtA caiva avi- jJAtapUrvA ca | tasya me bhikSava: etadabhUSi | ahaM khalu kAmehi vyapakRSTakAyo vihareyaM vyapakRSTacitto, ye pi cime kAmavitarkA kAmasnehA kAmaparidAghA kAmAdhya- vasanA te pi mahyaM prativinItA, kiM cApyahaM AtmopakramikAM zarIropatApikAM du:khAM tIvrAM kharAM kaTukAM vedanAM vedayAmi | atha khalu bhavyA evamahaM uttarimanuSya- dharmasya jJAnAye darzanAye saMbodhAye | sa khalvahaM bhikSava: tatyhAdarzanasamAno yena uruvilvA senApatigrAmastada- vasAriM tadanuprApta: | tatrAdrAkSIt vRkSamUlAni prAsAdikAni darzaNIyAni prAntAni viviktAni vigatavyasanAni vigatajanapadAni manojJahradasajyakAni pratisaMlayane ArUpyANi | samantena ca gocaragrAmANi nAtidUrAni nAtyAsannAni Agamana- gamanasaMpannAni samaM ca bhUmibhAgaM nadIM ca nairaMjanAM samAM setakAM (sekatAM) sampannArthAM zucisampannatoyAM syandamAnAM dRSTvA ca puna: me atIva mana: pradAde | alaM puna: me zraddhAya pravrajitasya (124) kulaputrasya prahANAye | yaM nUnAhaM ihaiva prahANaM prahareyaM | sa khalvahaM bhikSava: idameva kAyaM cetasA evaM ceta abhinigRhNe abhi- nipID+e | tasya me bhikSava: idameva kAyaM cetasA evaM ceta abhinigRhNato abhi- nipID+ato kacchehi svedA muktA bhUmyAM nipatitA USmAyensu vASpAyensu mukhato lalATAto svedA muktA bhUmyAM nipatitA USmAyensu vASpAyensu: | sayyathApi nAma bhikSavo balavAM puruSo durbalaM puruSaM grIvAyAM gRhItvA abhinigRhNe abhi- nipID+e, evameva bhikSava idameva kAyaM cetasA evaM ceta abhinigRhNato abhinipIDa- yato kacchehi svedA bhUmyAM nipatitA USmAyensu: mukhalalATAto svedA muktA bhUmyAM nipatitA USmAyensu: vASpAyensu: | tasya me bhikSava etadabhUSi | yaM nUnAhaM AsphAnakaM dhyAyeyaM | sa khalvahaM bhikSavo mukhato ca nAsikAzrotrehi ca AzvAsa-prazvAsAuparundhi | tasya me bhikSava: mukhato ca nAsikAzrotrehi ca AzvAsa-prazvAsA uparudhvA ubhayato karNazrotraviva- @085 rAntarehi uccazabdo mahAzabdo vItisaMcarensu: | sayyathApi karmAragargarI dhamyamAnA uccazabdamahAzabdA bhavati evameva bhikSava: mukhato ca nAsikAzrotrehi ca AzvAsa- prazvAsehi uparuddhehi ubhayato karNazrotravivarAntarehi uccazabdamahAzabdA vIti- saMcarensu | tasya me bhikSava: etadabhUSi | yaM nUnAhaM bhUyasya amAtrayA AsphAnakaM dhyAyeyaM | sa khalvahaM bhikSava: mukhato ca nAsikAzrotrehi ca ubhayato ca karNazro- (125) travivarAntarehi AzvAsaprazvAsAnuparundhe | tasya me bhikSava: mukhato ca nAsikAzrotrehi ca ubhayato ca karNazrotravivarAntarehi AzvAsaprazvAsA orudhvA UrdhvaM zIrSakapAlaM vAtA praharensu: samuttarensu: | sayyathApi nAma bhikSava: goghAtako vA goghAtakAntevAsI vA tIkSNena govikartanena gAvIye zIrSakapAlaM dAleya saMpradAleya cchindeya parikartaye saMparikartaye, evameva mukhato ca nAsikA- zrotrehi ca ubhayato karNazrotravivarehi AzvAsa-prazvAsA uparudhvA UrdhvaM zIrSakapAlaM vAtA praharensu samUhensu: samUhensu: | tasya me bhikSava: etadbhUSi | santi uhaiva keci zuddhiM prajJapayanti, te kolaM pi AhAramAharati, kolacchallaM pi AhAraM Aharanti kolodakaM pi pibanti vividhAhi pi kolavikRtIhi yApenti | yaM nUnAhaM ekaM kolakama- dvitIyaM AhAramAhareyaM | sa khalvahaM bhikSava: ekaM kolamadvitIyamAhAraM Ahare | tasya me ayaM kAyo adhimAtrakRzatAmanuprApto abhUSi adhimAtrakRzatAmanuprApto abhUSi | sayyathApi nAma kAlaparvANi vA, evameva me aMgAni abhUnsu: sayyathApi nAma ajapadaM vA uSTrapadaM vA, evameva me parzukA abhUnsu: | sayyathApi nAma ubhayato pArzve vivRtAyAM vAhanAgArazAlAyAM gopAnasIye antarANi vivaTAni vIti- lokensu: vItikAsensu, evameva pArzulikAni pArzulikAntarANi vibaddhAni vItilokensu: vItikAsensu: | sayyathApi nAma vaTTanaveNI unnatAvanatA, evameva pRSThakaNTakAni (126) abhUSi unnatAvanatAni | sayyathApi nAma grISmANAM pazcime mAse udupAne udakatArakA dUragatA gambhIragatA kRcchradarzanAya prarkAzenti, evameva me akSiSu akSitArakA abhUnsu: dUraghatA gambhIragatA kRcchradarzanAya prakAzensu: | sayyathApi nAma sAradikaMtiktAlAbu haritacchinnaM AmilAtaM bhavati saMmilAtaM saMpuTajAtaM evameva zIrSakapAlaM abhUSi AmilAtaM saMmilAtaM saMpuTajAtaM | sa khalvahaM bhikSava: purimaM kAyaM parigRhNISyAmIti pRSThimakaM abhi- nigRhNe, uccheSyaMti tatraiva apakubjako prapatAmi | sa khalvahaM bhikSava: sAdhu ca suSThu ca abhisaMskAreNa ucchretvA pAMSukRtAni gAtrANi pANinA parimArjehaM | tasya me bhikSava: pAMSukRtAni gAtrANi pANinA pramArjato pUtimUlAni romANi kAye zIryensu: | api hi ji(jJA)taM janapadagrAmehi strIyo puruSA ca evamAhansu: | kAlako dAni zramaNo gautamo zyAmako dAni zramaNo gautamo mudguracchavi dAni zramaNo gautamo | yApi ceSA zubhatanuvarNanibhA sApi me antarhitA etinA @086 evaM lUhaprahANena | tasya me bhikSava: etadabhUSi | santi eke bhavanto zramaNabrAhmaNA: taNDu- lAhAratAye zuddhiM prajJapenti, te taNDulaM pi AhAraM Aharanti taNDulacUrNa pi taNDu- lodakaM pibanti vividhAhi pi taNDulavikRtIhi yApenti | yaM nUnAhaM ekaM taNDulama- dvitIyamAhAramAhareyaM | sa khalvahaM bhikSava: ekaM taNDulamadvitIyaM AhAraM Aharanto ayaM me kAyo adhimAtraM kRzatAmanuprApta: abhUSi | sayyathApi nAma kAlaparvANi vA azItakaparvANi evaMrUpANi me aMgapratyaMgAni abhUnsu: sayythApi (127) nAma ubhayato pArzve vivaTAyAM vAhanAgArazAlAyAM gopAnasIantarANi vivaTAni vItilokenti vItikAzenti, evameva ca pArzulikAni pArzulikAntarANi vivaTAni vItilokensu: vItikAzensu: | sayyathApi nAma ajapadaM vA uSTrapadaM vA evameva kakSavakSA abhUnsu: sarvAsAmanuttaraM kArkazyaM | sayyathApi nAma vaTTana veNI unnatAvanatA, evameva me pRSThikaNTakAsthikAni abhUnsu: | sayyathApi nAma grISmANAM pazcime mAse udupAne udakatArakA dUragatA gambhIragatA kRcchra- darzanAye saMprakAzenti, evameva akSiSu akSitArakA abhUnsu: dUragatA gambhIragatA kRcchradarzanAye saMprakAzensu: | sayyathApi nAma tiktAlAvu zAradikaM haritacchannaM AmilAtaM bhavati saMmilAtaM saMpuTakajAtaM evameva zISakapAlaM abhUSi AmilAtaM saMmilAtaM saMpuTakajAtaM | sa khalvahaM bhikSava: purimaM kAyaM nigRhNISyamIti pRSTi- kaNTakameva parigRhNAmi ucchreSyaMti tatraiva avakubjako prapatAmi | sa lvakhahaM bhikSava: sAdhu ca suSThu ca abhisaMskAreNa ucchri(ccha)hitvA pAMzukRtAni gAtrANi pANinA parimArjeyaM | tasya me bhikSava: pAMzukRtAni gAtrANi parimArjato pUti- mUlAni kAye romANi zIryensu: | api hi ji(jJA)taM sAmantehi gocaragrAmehi striyo ca puruSA ca evamAhansu: | kAlako dAni zramaNo gautamo zyAmako dAni zramaNo gautamo madguracchavi dAni zramaNo gautamo | yApi me sA zubhavarNanibhA sApi antarhitA etinA eva lUhaprahANena | tasya me bhikSava etadabhUSi | santi hi ihaike bhavanta: zramaNabrAhmaNA tilA- hAra-(128)tAye zuddhiM prajJapayanti | te tilaM pi AhAraM Aharanti tilacUrNaM pi tilodakaM pi pibanti vividhAhi pi tilavikRtIhi yApenni | yaM nUnAhaM ekaM tilamadvitIyamAhAramAhareyaM | sa khalvahaM bhikSava: ekaM tilamadvitIya- mAhAramAhareyaM | tasya me bhikSava: ekaM tilamadvitIyamAhAramAharato ayaM kAyo adhimAtraM kRzatAprApto abhUSi | sayyathApi nAma kAlaparvANi azItakaparvANi evaMrUpANi me aMgapratyaMgAni abhUnsu: | sayyathApi nAma ajapadaM vA uSTrapadaM vA evameva me hanukA abhUSi | sayyathApi nAma ubhayato vivaTAye vA vAhanAgAra- zAlAyA gopAnasIantarANi vivaTAni vItilokenti vItikAzenti evameva me @087 pArzulikAni pArzulikAntarANi vivaTAni vItilokensu: | sayyathApi nAma vaTTanaveNI unnatAvanatA evameva me pRSThikakaNTakAni abhUnsu: | sayythApi nAma grISmANAM pazcime mAse udupAne udakatArA dUragatA gambhIragatA kRcchradarzanAye saMprakAzenti evameva me akSiSu akSitArakA abhUnsu: dUrahatA gambhIragatA kRcchradarzanAye saMprakAzensu: | sayyathApi sAradikaM tiktAlAvu haritacchinnaM AmilAtaM bhavati saMmilAtaM saMpuTajAtaM evameva me zIrSakapAlaM abhUSi AmilAtaM saMmilAtaM saMpuTajAtaM | sa khalvahaM bhikSava: purimaM kAyaM parigRhNISyAmIti pRSThi- kaNTakameva parigRhNAmi ucchreSyanti tatraiva avakubjako prapatAmi | sa khalvahaM bhikSava: sAdhu ca suSThu ca abhisaMskAreNa ucchi(cchri)hitvA pAMzukRtAni gAtrANi pANinA parimArjeyaM | tasya me bhikSava: pAMzukRtAni gAtrANi parimArjato pUtimUlAni kAye romANi zIryensu: | api hi (129) ji (jJA) taM sAmantehi gocaragrAmehi striyo ca puruSA ca evamAhansu: | kAlako dAni zramaNo gautamo zyAmako dAni zramaNo gautamo madguracchavi dAni zramaNo gautamo yApi me sA zubhavarNanibhA sApi antarhitA etinA evaM lUhaprahANena | tasya me bhikSava: etadabhUSi santi khalu ihaike bhavanta: zramaNa-brAhmaNA sarvazo anAhAratAyai zuddhiM prajJapayanti | yaM nUnAhaM sarvazo anAhAratAye pratipadyeyaM | tasya me bhikSava: sarvazo anAhAratAyai (ye) pratipannasya ayaM kAya adhimAtraM kRzatAprApta: abhUSi | sayyathApi nAma kAlaparvANi vA azItaparvANi vA eva (vaM) rUpANi me aMgapratyaMgAni abhUnsu: | sayyathApi nAma ajapadaM vA uSTrapadaM vA evameva me hanukA abhUnsu: (abhUSi) | sayyathApi nAma ubhayato pArzve vivaTAye vAhanAgArazAlAye gopAnasIye antarANi vivaTAni vItilokenti vItikAsenti evameva me pArzulikAni pArzulikAntarANi vivaTAni vItilokensu: vItikAsensu: | sayyathApi nAma vaTTanaveNI unnatAvanatA, evameva me pRSThakaNTakA abhUnsu: | sayyathApi nAma grISmANAM pazcime mAse udupAne udakatArakA dUragatA gambhIragatA kRcchradarzanAye saMprakAzenti, evameva me akSiSu akSitArakA abhUnsu: dUragatA gambhIragatA kRcchradarzanAye saMprakAzensu: | sayyathApi nAma zAradikaM tiktAlAvu haritacchinnaM AmilAtaM bhavati saMmilAtaM saMpuTajAtaM, evameva me zIrSakapAlamabhUSi AmilAtaM saMmilAtaM saMpuTajAtaM | sa khallahaM bhikSava: purimaM kAyaM parigRhNISyAmIti pRSThikaNTakameva pari-(130) gRhNAmi ucchreSyaMti avakubjako prapatAmi | sa khalvahaM bhikSava: sAdhu ca suSThu ca abhisaMskAreNa ucchrihitvA pAMzukRtAni gAtrANi pANinA parimArjeyaM | tasya me bhikSava: pAMzu- kRtAni gAtrANi parimArjato pUtimUlAni romANi zIryensu: | api hi ji (jJA) taM sAmantehi gocaragrAmehi strIyo ca puruSA ca evamAhansu: | kAlako dAni- @088 zramaNo gautamo zyAmako dAni zramaNo gautamo madguracchaviko dAni zramaNo gautamo | yApi me sA zubhavarNanibhA sApi me antarhitA etinA evaM lUhaprahANena | tasya me bhikSava: etadabhUSi | ye kecid bhavanta: zramaNA vA brAhmaNA vA AtmopakramikAM zarIropatApikAM du:khAM tIvrAM kharAM kaTukAM vedanA vedayanti ettAvat-pAramite, imaM pi na kenApi saMbhuNanti | atItaM bhikSava: adhvAnaM etarahiM pi bhikSava: pratyutpanne ye kecid bhavanto zramaNA vA brAhmaNA vA AtmopakramikAM zarIropatApikAM du:khAM tIvrAM kharAM kaTukAM vedanA vedayanti ettAvat-pAramite imaM pi na kenApi saMbhuNanti | na kho punarahaM abhijAnAmi imAye duSkaracArikAye kaMciduttarimanuSyadharmaM alamAryaM jJAnadarzanaM vizeSAdhigamaM sAkSAtkartuM nAyaM mArgaM bodhAya | abhijAnAmi khalu punarahaM pUrve pravrajyAyai apravrajito pitu: zAkyasya udyAnabhUmiye zItalAyAM jambucchAyAyAM paryaMkena niSaNNo viviktaM kAmai: viviktaM pApakairakuzalairdharmai: savitarkaM savicAraM vivekajaM prItisukhaM prathamaM dhyAnamupasaMpadya viharAmi | syAt khalu puna: so mArgo bodhAya | tasya me bhikSavo vasato tadanusAri vijJAnamudapAsi | sa eva mArgo bodhAye | na khalu puna: so mArgo labhyo kRzeNa vA durbalena vAkrAntakAyena vA sarvazo vA anAhAratAye pratipannena | yaM nUnAhaM (131) audarikamAhAramAhareyaM...mama praticAre (?) tena lUhaoprahANena ….sacetano yApayiSyAmi | vayaM te romakUpavivarAntareSu divyAmojAmadhyo- hariSyAma: | tasya me bhikSava: etadabhUSi | ahaM khalu sarvazo anAhAraM prati- jAnAmi sAmantakehi pi me gocaragrAmehi striyo ca puruSA ca evaM saMjAnanti anAhAro zramaNo gautamo | imA ca devatA lUhAdhimuktA lUhAbhiprasannA romakUpa- vivarehi divyAmojAmadhyokirensu: so mama syAt saMprajAnamRSa(SA)vAdo | sa bhikSava: saMprajAnamRSAvAdabhayabhIto saMprajAnamRSAvAdaM parivarjaye jugupsamAno alaM meti tAM devatAM pratikSipitvA anusukhamaudArikamAhAramAhareyaM | sa khalvahaM bhikSavo mudgayUSavikRtaM bhuMjeha kulacchayUSaM pi hareNukAyUSaM pi | sa khalvahaM bhikSava: anupUrveNa kAyabalasthAmaM jAnayitvA sujAtAye grAmikAye madhupAyasaM gRhItvA nAganandIkAlasamaye yena nadI nairaMjanA tenupasaMkramitvA nadyAM naraMjanAyAM gAtrANi zItalIkRtvA yena svastiko yAvasika: tenopasaMkramitvA svastikaM yAvasikaM tRNamuSTiM yAcitvA yena bodhiyaSTi tenupasaMkramitvA bodhi- yaSTiye purato anyatarAgratRNasaMstaraM prajJapayitvA bodhiyaSTiM triSkRtyo pradakSiNI- kRtvA niSIdi paryakamAbhuMjitvA Rju prAcInAbhimukho purimaM kAyaM praNidhAya pratimukhAM smRtimupasthApayitvA sa khalvahaM bhikSava: viviktameva kAmairviviktaM pApakairakuzalairdharmai: savitarkaM savicAraM vivekajaM prItisukhaM prathamadhyAnamupasaMpadya viharAmi | savitarkavicArANAM vyupasamAdadhyAtmasaMprasAdAccetaso ekotibhAvA @089 avitarkaM avi-(132)cAraM samAdhijaM prItisukhaM dvitIyaM dhyAnamupasaMpadya viharAmi | sa prItervirAgAdupekSakazca viharAmi smRtazca saMprajAnaM sukhaM ca kAyena pratisaMvedayAmi yatra AryA AcikSanti upakSaka: smRtimAM sukhavihArI tRtIyaM dhyAnamupasaMpadya viharAmi | sa sukhasyaca prahANA du:khasya ca prahANAt pUrve ca saumanasya-daurmanasyayo- rastaMgamAdadu:khAsukhamupekSAsmRtiparizuddhaM caturthaM dhyAnamupasaMpadya viharAmi | sa khalvahaM bhikSava: tathA samAhitena cittena…abhinirnAmayAmi | sa divyena cakSuSA vizuddhenAtikrAntamAnuSyakena satvAM pazyAmi cyavantAM upapadyantAM suvarNAM durvarNAM sugatAM hInAM praNItAM yathAkarmopagAM | satvAM prajAnAmi ime bhavanta: satvA: kAyaduzcaritena samanvAgatA AryANAmapavAdakA: mithyAdRSTikA:, te mithyA- dRSTikarmasamAdAnaheto: taddheto: tatpratyayAt kAyasya bhedAt paraM maraNAdapAya- durgativinipAtaM narakeSUpapannA | ime punarbhavanta: satvA kAyasucaritena samanvAgatA: mana:sucaritena samanvAgatA AryANAmanapavAdakA: samyagdRSTikA, te samyag- dRSTikarmasamAdAnaheto: taddheto: tatpratyayAt kAyasya bhedAt paraM maraNAt sugatiM svargaM kAyaM deveSUpapannA: | sa khalvahaM bhikSava: tathA samAhitena cittena parizuddhena paryavadAtena anaMgaNena vigataklezena mRdunA karmaNyena sthitenAniMjyaprAptena rAtryA madhyame yAme pUrvanivAsAnusmRtijJAnadarzanapratilAbhAye cittamabhinirharAmi abhi- nirnAmayAmi anekavidhaM pUrvanivAsaM samanusmarAmi | sayyathIdaM ekAM pi jAtiM duve pi jAtI trayo pi jAtI catvAro pi jAtIM paMcApi jAtIM dazApi jAtIM viMzati jAtI triMzati jAtI (133) acatvAriMzad vA cA jAtI: pam~cAzaM vA jAtI: jAtIzataM vA jAtIsahasraM vA anekA pi saMvartakalpA vA anekA pi saMvartA anekA pi vivartA anekA pi saMvartavivartakalpA amutrAhamAsI evaMnAmA evaMgotro evaMjAtyo evamAhAro evamAyu:paryanto evaM sukhadu:khapratisaMvedI | so tato cyuto amutra upapadye tato cyuta: icchatvamAgacchasi iti sAkAraM soddezaM anekavidhaM pUrvenivAsa- manusmarAmi | sa khalvahaM bhikSava: tatha(thA) samAhitena cittena parizuddhena paryavadAtena anaMgaNena vigato(ta) klezena mRdunA karmaNyena sthitenAniMjyaprAptena rAtryA: pazcime yAme aruNodghATakAlasamaye nandImukhAyAM rajanyAM yatkiMcit puruSanAgena puruSasiMhena puruSarSabheNa puruSadhaureNa puruSa(SA) jAneyena puruSapadumena puruSapuNDarIkena satpuruSeNa mahApuruSeNa anuttareNa puruSadamyasArathinA gatimena smRtimena matimena dhRtimena dyutimena sarvaso sarvatratAye jJAtavyaM prAptavyaM abhisaMboddhavyaM sarvaM taM ekacittakSaNasamAyuktayA prajJayA anuttarAM samyaksaMbodhimabhisaMbuddho | idamavocad- bhagavAnAttamanA, te bhikSavo bhagavato bhASitamabhyanandensu: | @090 atha zuddhodana: svapnaM pazyati | pazyAmi putra supine ratanAvagADhaM abhyutthitaM gajavaramaNijAlacchannaM | madhye purasya adhvanAvasthito ca rAtrau nirdhAvate puravarA abhikampamAna: ||1|| taM dRSTva mahya supine vipulaM ca hAsyaM abhyutthitaM ruditameva ca aprameyaM | kampe ca me saMparitaptaM zarIramanta- (134) rdAhaM samuddhanati kiM tu bhaviSyate'dya bhaviSyate’dya ||2|| atha lokapAla avacU manujapradhAnaM mA bhAya bhUmipati saMjanayAhi harSaM | hanta zRNohi phalaM yaM supinasya tatvaM samutthitaM bahujanasya vibodhanArthaM ||3|| eSo mahAguNadharo vijahitva rAjyaM dutiyAstathaiva caturA svajanaM ca sphItaM | ni:saMzayaM varabalaM anapekSamANo niryAsyate puravarA viditaM sa bhotu ||4|| etasmiM nirgate anekavidhaM ti du:khaM jAyiSyate supine yaM hasitaM ti tatvaM | yaM rodasi supine dAni sukhaM anantaM zrutvA bhaviSyati jinaM jitazatrusaMghaM ||5|| mAtu:svasApi supinaM pazyati | mAtu:svasA avaca kAMcanarAzivarNaM pazyAmi putra supine RSabhaM sujAtaM | zvetaM sucArukakubhaM (daM) atiriktazRMgaM zRGgArasaMsthitagatiM pratipUrNadehaM ||1|| so garjati sumadhuraM kapilAhvayAto nirdhAvate hRdayadRSTipathaM haranta: | na ca kazci taM prasahate abhigarjamAnaM pratigarjituM kumudarAzinibhaM sujAtaM ||2|| (135) te devarAja avacU karuNaM rudantaM mA roda zAkyakulanandanajAtarAga | vakSyAmi te avitathAvacanaM vijAlaM AnandajAni upajAnayatvaM sukhAni ||3|| @091 atyantazuddhacaraNaM kuzalopapetaM eSo nararSabha gatImatinAM vidhijJa: | hitvA janaM puruSa-siMhavaro puro ca nirgamya te abhilaSe puruSarSabhatvaM ||4|| so pi amRtaM acalamacyutamaprakampyaM nirvANamapratisamaM pratizuddhacakSu: | nirdizya (zye) taM puruSasiMharutaM maharSi: yaM zrutva tIrthikagaNA dizatAM vrajanti ||5|| yazodharApi supinaM pazyati | atha rAhulasya jananI idamabravItpi maitrottareNa madanena nibaddhacittA | deva zRNohi yatha adya mayApi dRSTaM supinaM manoramaM phalaM ca me tadbhaveyAt ||1|| zuddhodanasya kila rAjakulaM narendra megho samantaM kSaNena samAdadanto | lokatrayaM prabalatoyadharo sughoSo vidyutpradIpa vipradyotayaMto bahUni ||2|| (136) so zItalaM vimalamapratimaM prasannaM vAri pravRSya madhuraM abhigarjamAno | varSeti sAgaradharo zayane (samaya) nidAghaM (gha) eSo pi anta:sukhito sa sahAMpatIko ||3|| brahmA atha upagamitva idaM avoca tAM rAhulasya jananIM zRNu mA viSIda | iSTaM phalaM tava ayaM supino mahArtho saMpUryate capalameva janehi prItiM ||4|| zuddhodanasya ayamAtmajo cArunetro lokatrayaM jaladharo iva varSamANo | prahlAdayiSyati mahAparitApataptAn dharmaM dhruvaM karuNamapratimaM janetvA ||5|| bodhisatvo pi paMca mahAsupinAM pazyati | paramasaMbodhiprApto zrAvastyAM bhikSUNAM vyAkaroti | tathAgato bhikSavo pUrve saMbodhimanabhisaMbuddho paMca mahAsupinAni adrAkSIt | tathAgatasya katamAni paMca | tathAgatasya bhikSava: pUrve sambodhimanabhisaMbuddhasya iyaM mahApRthivI ucca- @092 zayanamahAzayanamabhUSi | sumeru parvatarAjA bimbopadhAnamabhUSi | purastime mahA- samudre vAmA bAhA ohitA abhUSi, pazcime ca mahAsamudre dakSiNA bAhA ohitA abhUSi | dakSiNe pi mahAsamudre ubhau pAdatalAni ohitAni abhUnsu: | tathAgato bhikSava: pUrve saMbodhimanabhisaMbuddho imaM mahAsupinamadrAkSIt | (137) tathAgatasya bhikSava: pUrve saMbodhimanabhisaMbuddhasya kSIrikA nAma tRNajAti nAbhimaNDalAdabhyudgamya yAvannabhamAsadya asthAsi | tathAgato bhikSava: pUrve saMbodhimanabhisaMbuddho imaM dvitIyaM mahAsupinamadrAkSIt | tathAgatasya bhikSava: pUrve saMbodhimanabhisaMbuddhasya lohitakA prANakA kAla- zIrSakA pAdatalehi yAvajjAnumaNDalAni cchAdayitvA asthAnsu: | tathAgato bhikSava: pUrve saMbodhimanabhisaMbuddho imaM tRtIyaM mahAsvapnamadrAkSIt | tathAgatasya bhikSava: pUrve saMbodhimanabhisaMbuddhasya catvAri zakuntA nAnAvarNA anekavarNA ca caturhi dizAhi vaihAyasaM gatvA tathAgatasya pAdatalAni upajidhritvA sarvazvetA apavidhyinsu: | tathAgato bhikSava: pUrve saMbodhimanabhisaMbuddho imaM caturthaM mahAsupinamadrAkSIt | tathAgato bhikSava: pUrve saMbodhimanabhisaMbuddho mahato mIraparvatasya uparimanupalipyamAno caMkramaM caMkrame | tathAgato bhikSava: pUrve saMbodhimanabhisaMbuddho imaM paMcamaM mahAsupinamadrAkSIt | tathAgatasya bhikSavo pUrve saMbodhimanabhisaMbuddhasya iyaM mahApRthivI ucca- zayanamahAzayanamabhUSi | sumeru parvatarAjA bimbopadhAnamabhUSi | purastime mahA- samudre vAmA bAhA ohitA abhUSi, pazcime mahAsamudre dakSiNA bAhA ohitA abhUSi, dakSiNe mahAsamudre ubhau pAdatalAni ohitAni abhUSi | yaM pi bhikSava: tathAgato anuttarAM samyaksaMbodhimabhisaMbuddho ayaM tasya mahAsvapnasya vipAko | yaM bhikSava: tathAgatasya pUrve saMbodhimanabhisaMbuddhasya kSIrikA nAma tRNajAti nAbhimaNDalAdabhyudgamya yAvannabhamAsadya asthAsi | yaM bhikSava: tathAgatena imaM ca lokamabhijJAya (138) paraM ca lokamabhijJAya sadevakaM lokaM samArakaM sabrahmakaM sazramaNabrAhmaNIM prajAM sadevamanuSyAM vArANasyAM RSipatane mRgadAve anuttaraM dharma- cakraM pravartitaM triSparivartaM dvAdazAramapravartitaM zramaNena vA brAhmaNena vA devena vA mAreNa vA kenacidvA puna: loke saha dharmeNa yamidaM catvAryAryasatyAni | sayyathIdaM @093 dukhaM AryasatyaM, du:khasamudayamAryasatyaM, du:khanirodha AryasatyaM, du:khanirodhagAminI pratipadAryasatyaM | imAM ca punarbhikSava: tathAgatasya evaMrUpAM dharmadezanAM zrutvA bhUmyA devA ghoSamudIrayensu: eSa mAriSa bhagavatA vArANasyAM RSipatane mRgadAve anuttaraM dharmacakraM pravartitaM triSparivarti dvAdazAraM apravartitaM kenaci zramaNena vA brAhmaNena vA devena vA brahmeNa vA mAreNa vA kenacidvA punarloke saha dharmeNa idaM du:kha- miti ayaM ca du:khasamudayo ayaM du:khanirodho ayaM du:khanirodhagAminI pratipaditi, taM bhaviSyati bahujanahitAya bahujanasukhAya lokAnukampAya mahato janakAyasyArthAya hitAya sukhAya devAnAM ca manuSyANAM ca | bhUmyAnAM devAnAM ghoSaM zrutvA antarI- kSecarA devA cAturmahArAjikA trAyastriMzA yAmA tuSitA nirmANarati-paranirmita- vazavartina ito tatkSaNaM tanmuhUrtaM yAvabrahmalokaM ghoSamabhyudgamya eSa mAriSa bhagavatA vArANasyAM RSipatane mRgadAve triparivartaM dvAdazAraM anuttaraM dharmacakraM pravartitaM apravartitaM kenacit zramaNena vA brAhmaNena vA devena vA mAreNa vA kenacidvA punarloke saha dharmeNa idaM du:khaM iti ayaM du:khasamudayo ayaM du:khanirodha: ayaM du:khanirodhagAminI pratipaditi | ayaM tasya mahAsupinasya vipAko | yaM bhikSava: tathAgatasya pUrve saMvodhimanabhisaMbuddhasya lohitakaprANakA kAlazIrSA pAdatalehi yAvajjAnumaNDalAni cchAdayitvA (139) asthAnsu:-bahu etarhi bhikSava: janatA yA tathAgate adhikArakarmANi kRtvA kAyasya bhedAt paraM maraNAt sugatI svargakAye deveSUpapadyanti | ayaM tasya svapnasya vipAko | yaM bhikSava: tathAgatasya pUrve saMbodhimanabhisaMbuddhasya catvAri zakuntA nAnAvarNA caturhi dizAhi vaihAyasaM samAgatvA tathAgatasya pAdatalAni upajighritvA sarvazvetA: apavijhinsu: catvArime bhikSava: varNA:, katame catvAra: kSatriyA brAhmaNA vaizyA zUdrA:-te tathAgate brahmacaryaM caritvA akopyA cetovimuktiM prajJAvimuktiM sAkSAtkurvanti | ayaM tasya mahAsvapnasya vipAko | yaM bhikSava: tathAgato pUrve saMbodhimanabhisaMbuddho mahato mIDhaparvatasya uparimanupalipyamAno caMkramaM caMkrame purastimAyAM pi ca bhikSava: dizAyAM tathAgato viharati tatrApi ca satkRto gurukRto mAnito pUjito apacAyito lAbhI cIvara-piNDapAtra-zayanAsana-glAnapratyayabhaiSajyapariSkArANAM anadhyavasito anadhimUrcchito anupaliptacitto | dakSiNAyAM pi ca bhikSavo dizAyAM tathAgato viharati tatrApi ca satkRto gurukRto mAnito pUjito apacAyito lAbhI cIvarapiNDapAtra-zayanAsana-glAnapratyayabhaiSajyapariSkArANAM anadhyavasito anadhi- mUrcchita: anupaliptacitta: | pazcimAyAM pi ca bhikSavo dizAyAM tathAgato viharati tatrApi ca satkRto gurukRto mAnito pUjito apacito lAbhI cIvara-piNDapAtra- zayanAsana-glAnapratyayabhaiSajya-pariSkArANAM anadhyavasito anadhimUrcchita: anu- @094 paliptacitta: | uttarasyAM pi bhikSava: dizAyAM tathAgato viharati tatrApi ca satkRto gurukRto mAnito pUjito apacito lAbhI cIvara-piNDapAtra-zayanAsana- glAnapratyayabhaiSajyapariSkArANAM anadhyavasito anadhimUrdhita: anupaliptacitto | ayaM tasya mahAsvapnasya vipAko | yaM tathAgato bhikSava: pUrve saMbodhimanabhisaMbuddho imAM paMca mahAsvapnAM adrAkSIt | idamavocad bhagavAnAttamanAste ca bhagavato bhASitamabhyanande | (140) iti zrImahAvastu-avadAne zuddhodanasya paMca mahAsvapnA samAptA | abhiniSkrAmaNa bodhosatvasya dAni etadabhUSi | duSkaramidaM agAramadhye vasantena ekAnta- saMlikhitaM ekAntamanavadyaM ekAntaparizuddhaM paryavadAtaM brahmacaryaM carituM | yaM nUnAhaM agArasyAnagAriyaM pravrajeyaM | bodhisatvo rAjAnamAmantrayati pravrajiSyAmi | rAjA Aha | mA dAni mA kamalalocana cArurUpa zokaM labhe suvipulaM tvaya viprahINo | mAtA cahaM asulabhaM maraNaM nigacchet tata: kIdRkSaM sukhametaM tathA viziSTaM | yasya kRtena mama ca svajanaM svarASTraM srajiSyasi bahudu:kho hi sa viprayogo ||1|| paryAkulA mi(hi ?) dizatA pratibhAnti sarve zItoSNadaMzamazakAkSatabhUmibhAgA | traso vaneSu mRgavAraNaghAtikeSu bheraNDabhairavaruteSu mahadbhayeSu ||2|| nityAntareNa manasA kRtamokSabuddhi: mArgaM vat Ava mama putra cara prasIda jIvAmi yAvadahaM yAva ca sA ihaiva | kiMkAraNaM tava vinirgamanaM nizAmya tatvaM vinAzamupayAsyati me zarIraM ||3|| (141) rAjJA dAni paMcAnAM rAjAna zatAnAM preSitaM | Agacchatha kumAro abhiniSkramitukAmo | te dAni AgatA kumAraM bahuprakAraM yAcanti | mA abhi- niSkramAhi tti | bodhisatvo dAni rAjAnaM ca te ca rAjAno etadavocat | sacet mama mahArAjA caturhi padehi pratibhako bhavati, pratijAnAmi te rAja na @095 niSkramiSyaM puravarAto | rAjA Aha | bhavAmi te pratibhuko padeSu caturuSu zIghraM putra udIrehi purA prANA jahanti | kumAro Aha | yauvane vartamAnasmiM jarA me mA khu Agame | Arogye vartamAnasmiM vyAdhi me mA khu Agame ||1|| jIvite vartamAnasmiM maraNaM mA khu Agame | saMpattISu ramiyAsu vipatti mA khu Agame ||2|| tadA hikkArahakkArA devasaMghA pramuMciSu | sAdhu sAdhu mahAsatva sAdhu apratipudgala ||3|| subhASitAnte etasmiM sabrahmA pariSA iyaM | hRSTA AttamanA sarve prItisukhasamarpitA ||4|| tato zuddhodano rAjA du:khazalyasamarpita: | azrUpUrNehi netrehi bodhisatvamidamabravIt ||5|| svayaM hi putra jAnAhi kasya etaM na vidyati | jarA vyAdhi maraNaM ca vipattIrvA na me gati: ||6|| kumAro Aha | hanta triSu mahArAja padeSu pratibhUrbhava | tato mayA vinAbhAvo na te jAta bhaviSyati ||7|| (142) rAjA Aha | dadAmeSu putra padeSu pratibhutAmahaM tava | tato nivartaye cittaM mUle udAharato bhava ||8|| kumAro Aha | divyA me bhontu kAmaguNA te ca bhontu sarvadA sukhA | te ca nityA zubhA bhontu atra me pratibhUrbhava ||9|| apsarA madhuraM gagane parigAyensu: varabuddhivaraM pravaraM | madhuraM salilaM sukhinaM sahitaM varanUpuramaNDana-AbharaNA ||10|| na khu rajyati satpuruSasya mano madaneSu yAdRzamudAharati | vijahiSyati kAJcanabimbanibhAM vasudhAmanekalabdhArthacitAM ||11|| evaM ca du:khito rAjA kumAramatedabravIt | prasIda putra kasya sukhA kAmaguNA tathA zubhA: ||12|| kumAro Aha | hanta anyAni vakSyAmi dve padAni mahIpate | yadicchasi evaM samAnaM teSu me pratibhUrbhava ||13|| @096 rAjA Aha | dRDhamabhyupagacchAmi pratibhUSyaM ahaM tava | dvehi padehi AkhyAhi mA ca viprajahAhi me ||14|| ahaMkAraM mamakAraM mA saMjAye kadAci no | mahantolpo vA mahIpAla atra me pratibhUrbhava ||15|| (143) tato mahezvarA vAcA vyAharensu nabhe sthitA: | tvaM khu bheSyasi saMbuddho sarvabandhanasUdano ||16|| kiMkAraNaM na teSAM hi vacanAnAM sadevake | loke asti udAhartA yAni bhASasi cakSumAM ||17|| tato zuddhodano rAjA du:khazalyasamarpita: | azrupUrNehi netrehi bodhisatvamidamabravIt ||18|| nAmApyahaM na jAnAmi eteSAM puruSottama | padAni yAni kortesi nAtra pratibhuko ahaM ||19|| kumAro Aha || alaM cireNa ekasmiM pade pratibhuko bhava | tato ihaiva nivasiSyaM ramie kapilasAhvaye ||20|| bhave dAni ahaM puva ekasmiM pade tava bhave | pratibhuko zIghraM brUhi upagataM mayA sahaM ||21|| kumAro Aha | ihaiva vasato mahyaM prAsAdavaralokake | sarvanIvAraNApagataM cittaM me vartatAM vazAt ||22|| tato devA ca yakSA ca gandharvA ca sadAnavA | nAgarAkSasasaMghAzca aho dharma udIrayan ||23|| aho paramavAdisya paramArthAbhikAMkSiNo | vyaktaM paramavAkyAni prabhavanti muhurmuhu: ||24|| tato dInamano rAjA kumArametadabravIt | nAtrAvAso (nAtra vaso) mahyaM putra azruvegaM pramuJcati ||25|| tato devamanuSyANAM prAmodyajanananIM girAM | (144) bodhisatvo udIrento pitaraM samadhyabhASati ||26|| ahamajaramArogyamamRtaM pArthivottama | vipattibhayanirmuktaM abhigaMsye asaMskRtaM ||27|| @097 rAja yannityaM yat sukhaM yacchubhaM tat mayA svayaM | prAptavyamiti na sandeha: parityajya dhRtiM labha ||28|| atha khalu rAjA zuddhodano yaM kumAro jambucchAyAyAM dhyAyati taM dRSTvA cintAsAgaraM praviSTo | yadi kumArasya zAntehi dhyAnehi cittamabhiramati mA haiva tAvadasitasya RSisya satyaM vyAkaraNaM bhaviSyati | yannunAhaM kumArasya vistIrNamanta:puramupasthApayeyaM vividhAni udyAnAni kuryAt yatra kumAro krIDeyyA rameyyA pravicAreyyA na ca abhiniSkramaNe cittaM kareyyA | atha khalu zuddhodanena kumArasya vistIrNo anta:puro upasthApito bahUni strIsahasrANi vividhAni ca nAnAprakArANi azokamaNDapakAni kArApitAni avasaktapaTTadAmakalApAni muktapuSpAvakIrNAni, yatra kumAro krIDiSyati pravi- cArayiSyati na ca naM abhiniSkramaNe cittaM kariSyati | rAjA dAni zuddhodano anta:pure sandizati | suSThu kumAramabhiramApetha nATyagItavAdyena yathA kumAro abhiniSkramaNe cittaM na kareyyA | kumAro pi dAni kAmeSu AdInavadarzI, anarthako sarvakAmabhogehi | edRzeSu ca udyAneSu devabhavanasadRzeSu anta:pureSu apsarasadRzeSu ratiM na vindati | abhiniSkramaNe cittaM abhiramati na ca bodhisatvo kenaciccodayitavyo du:kho’yaM saMsAra iti | sarvadharmeSu vazavartI svayameva sAmato virakto bhavati | udvignamAnaso svayaM cittamudvejayati | aho saMsAro prakRti- du:khamaparimitamupadravazatAni darzayati | (145) atha khalu kumAro upariprAsAdasikharagato upaviSTo tameva dhyAnaM manasA karonto Asati, yaM se jambucchAyAyaM labdhaM | na gItazabdA na nRtyaravazabdA na pramadAgaNAM rUpavantAM svAdIyati | tameva cintayanto Asati | atha khalu rAjA zuddhodano anyataraM puruSaM pRcchati | kimidaM bho puruSa kumArasya antarpure na gItaravazabdo nRtyabherImRdaMgavINA- vaMzapaNavaravazabda: zruyate, kumArasya kiM cittasya daurmanasyaM | atha khalu yA lumbinIvane devatA nivAsikA, sAntarIkSe sthitvA rAjAnaM zuddhodanamabravIt | mahArAja kumAraM vitarkayAhi | virakto tava putro sarvakAmaguNaratIhi, nacireNa chindiSyati sarvatRSNAbandhanAM niravazeSAM, yAsyati tapovanaM, suparIttaM bhAvayiSyati | idAniM khalu nRpati siddhArtho rAjavaMzo prAsAdavaragato pramadAgaNaparivRto anityaM du:khaM nairAtmyaM paribhASati zarIre (rai) | atha khalu rAjA zuddhodano taM devatA- sakAzAto zrutvA paridInamukhavarNo zokArdito kumArasya sakAzamupasaMkrAnta: imamabravIt | kimidaM putra paridInavadano zokArdito upaviSTo si mA kiMcit zarIrasya pratipIDAM pazyasi, mA dhanakSayaM upalakSasi, mA paracakrabhayaM upasthitaM, AkhyAhi me putra zIghraM kimarthaM | @098 kumAro Aha | asti tAta zarIre pratipIDAM pazyAmi, vyAdhirArogya- mAkramati, maraNaM jIvitamAkramati taM tAta jIrNaM mRtAntaraM pratyavekSAmi | kSIyanti sarvasaMskArA, girinadIjalacaMcalA paramAyAsadharmA RtusaMvatsaraM Ayu: kSIyati maraNAsannaM bhavati, imAM tAta zarIre pratipIDAM pazyAmi | asti tAta dhanakSayaM pazyAmi, sarvadharma riktakaM tucchakaM asArakaM mAyopamaM vaMcanIyaM visaMvAdakaM, nAsti dhanasya sthiti taM (146) saMbAdhyati vA saMkrAmati vA parasparaM | imaM tAta dhanakSayaM pazyAmi | asti paracakramayaM dRzyati, dharmasaMskAradoSabhayaM hastacchedA karNacchedA zIrSacchedA vividhA nAnAprakArA anekaparyAyeNa asmiM kAye du:khAni saMkramanti | imaM tAta paracakrabhayaM pazyAmi | rAjA zuddhodano Aha | alaM putra mA maitaM cintayAhi | samprati taruNo prathamayauvanagato si rAjakRtyamanubhavAhi vistIrNaste anta:puro yauvanasampanno tAhi sArdhaM krIDAhi ramAhi paricArehi, mA pravrajyAye cittaM karohi | kumAro Aha | yadi me tAta aSTa varAM anuprayacchasi tato ahaM na bhUyo etamarthaM cintayiSye | rAjA Aha | AkhyAhi me putra zIghraM kIdRzAme aSTa varANi yAnIcchasi, yadi zaktirvA balaM vA asti tato te pradAsyAmi kiM putra mama rAjyaM parihAyiSyati, yadahaM tava putra varaM na pradAsyAmi | kumAra Aha | imAni me tAta aSTa varANi anuprayacchAhi | yadi me yauvanaM jarA nAkrameyA | yadi ArogyaM vyAdhirnAkrameyA | yadi me jIvitaM maraNaM na hareyA | yadi me tvayA sArdhaM viprayogo nab have | edRzamanta:puramapsarasAdRzaM vistIrNo ca jJAtivargo na vipraveze(se)yA | rAjyAto ca aizyaryAto ca na vipariNAmAnyArtIbhAvo bhaveyA | ye pi satvA mama jAtamAtreNa amRtasukhena abhinimantritA teSAM pi sarveSAM klezaprazamo bhaveyA | mamApi jAtijarAmaraNasya anto bhaveyA | rAjA zuddhodano Aha | putra kuto mama edRzaM va zaktirvA balaM vA asti yadahaM imAM edRzAM aSTa varA prayaccheyaM | ye pi te putra pUrvA rAjAno yugandharaprabhRtaya: (147) kularAjavaMzA te pi ca putra sarve anityatAbalena paryanto- panItA nAmamAtrA ca zeSA: sthApitA: | kuto putra me balaM zaktirvA asti tava ime IdRzAnaSTa varAnanuprayacchituM | kumAro Aha | yadi tAta na utsahasi tvaM mama imAnaSTa varAnanuprayacchituM ahaM ca te nimantremi jarAmaraNasya anto bhaveyA | rAjA Aha | jIrNo vRddho gatayauvanazca tato mama mRtasya pazcAt pravrajyAhi | kumAra Aha | udagraM anubhavAhi tAta jIvanto punardrakSyasi mama iha sarvagatimuktaM sarva- tRSNAchinnaM sarvadu:khavigataM sarvajvAlAklezAparItasya sarvabodhyaGgaratnA bhAvayantasya | atha nRpati tasya pramadAgaNAnupadarzayati | imaM te putra udAraM varavimala- kamalanayanamaNirucirapInapayodharA zukranirbhAsagAtrA vicitrabharaNA kaThina- @099 zubhavAsitakarazaNA sukumArapravarabhramarAMjanakezA raktAMzukapravAraNavalayamaNi- muktikahArAvanaddhA tulAkoTivalayanUpurapaMcAGgikatUryaninAdAM kurvanti | etAhi putra abhiramAhi mA pravrajyAmabhikAMkSAhi | kumAra Aha | pazya tAta strIsaMjJo bhaveya yo atra rajyeyA kalpeyA pramadyeyA | rAjA Aha | tava kIdRzI saMjJA bhavati | kumAro Aha | mamAtra viparItasaMjJA bhavati | rAjA Aha | kIdRzI te putra viparItasaMjJA bhavati | kumAro Aha | edRzI me tAta viparIta- saMjJA bhavati | yathAyaM kAyo yatra yukto Agacchati gacchati, yatra sthAti niSIdati, yatra bhAvayati tUSNIM bhavati, yatra bAhiraM zUNyaM nirIhakaM balaM durbalaM mAyA ca visaMvAdakaM sarvameva dharmakAyaM (sarvakAyadharmaM-pAThAntaraM) pravadanti | rAjA zuddhodano Aha | yadi putra rUpeNa na rajyasi kimidaM niSpuruSeNa rajyasi, kaM tvaM darzanamupalakSayasi | kumAro Aha | yadidaM (148) tAta,saMsAranATaka- mupalakSayAmi yantravijJAnanaTavedanavikArAM janayati | traidhAtukaM raMgaM sthAnaM satvAnAM kRtavikRtiSaDgatiSu raMgaM pravizati tRSNAsnehavaraM ca klezaztAnAM gabhIratA | evaM purimA koTi na prajJAyati, parasparaM nATakaM satvAnAM vaMcanagrahaNa- vipATakaM | nAsti so satvo vA satvakAyo vA yo saMskAreSu na khalIkRto na vaMcito, athAparaM gurujaneSu | tato udagramanubhavAhi tAta saMsAranATakaM vinivarta- yitvA samathanirvANapuramanupravekSyAmi yatra jarAmaraNaM nAkrAmanti | pUrvameva padaM parimArgayiSye yaM taM purimakehi tathAgatehi arhantehi samyaksaMbuddhehi parimArgitaM | rAjA Aha | imaM te putra vimAnaM devabhavanasadRzaM samRddhaM tava cAntarapuraM tvaM pi putra abhirUpavAM varalakSaNapuNyasahasracito, kimidaM putra ratiM na vindasi api tu niSkramaNameva abhikAMkSasi vihAya nagerapuraM | kumAro Aha | gatiSu santrastamAnaso zRNohi mama tAta me yena na asti rati | jarAvyAdhi ripurmaraNaM tRtIyaM abhimardati tena me nAsti rati: ||1|| yadi nityasukhaM Atumano bhave yadi vAtmano du:khabalaM nab have | yadi saMskRtapratyayamidaM nab have | atha kisya mamAtu ratirna bhave ||2|| upalabhyati kAyo karaNDasamo upalabhyati kAye ca sarpasamA | @100 (149) upalabhyati skandha amitrasamA | atha kisya mamAtu ratirva bhave ||3|| yadi kAyo karaNDasamo na bhavet yadi vA tatra sarpasamA na bhave | yadi skandha amitrasamA na bhave atha kisya mamAtu ratirna bhavet ||4|| yadi………… …..du:khakriyA na bhavet | yadi jAtijarAmaraNaM na bhavet | atha kisya saMsArarati rna bhavet ||5|| yadi zUNyagrAmanilayo na bhavaM yadi taM virAgavadhako na bhavet | saMskAradhAtu sabhayo na bhavet atha kisya mamAtu ratirna bhavet ||6|| yadi ziSya pratodamidaM na bhavet | yadi rAjakulasya bhayaM na bhavet | yadi sarvabhayaM tribhave na bhavet | abhiniSkramaNe mamato na rati: ||7|| atha rAjA zuddhodano yadA sarvopAyena na zaknoti kumArasya cittaM vinivartayituM, tadA rAjJo evaM bhavati | yadi na kenacidupAyena zaknomi kumArasya cittaM vinivartayituM, yaM nUnAhaM yattikA kapilavastunagare kanyA, tAM sarvAM kumArasya upadarzayAmi, na kvacijjanatAyA: kanyAyA: kumArasya cittaM abhiramet | (150) bodhisatvo pitaramabhimantrayati udyAnabhUmiM niryAsyAmIti | rAjJA zuddhodanena amAtyA ANattA | yAvadrAjakulaM yAvacca udyAnabhUmiM prati- jAgratha siktasaMsR(mR ?)STaM vitatavitAnaM citraduSyaparikSiptaM osaktapaTTadAma- kalApaM dhUpitadhUpanaM muktapuSpAvakIrNaM dezedezeSu dhUpayantrANi mAlyayantrANi naTa- nartakaRllamallapANisvaryAkumbhatUNI mAnApikAni rUpazabdasandhAni upasthApetha amAnApikAni udvartApetha | yathA kumAro udyAnabhUmIma bhiniSkrAnto na kiJcida- manApaM pazyeya | evaM rAjJo vacanamAtreNa amAtyehi yAvacca rAjakulaM yAvacca tAM kumArasya udyAnabhUmiM yathANattaM mArgaM pratijAgritaM; dezadezeSu ca puruSA sthApitA yathA kumArasya purato na kiMcijjIrNo vRddho vyAdhito vA kANo vA khADo (khoDo ?) @101 vA darduro vA kaNDUlo vA kacchulo vA vicarciko vA anyo vA kiMcidamanApaM kumArasya udyAnamabhiniSkramantasya purato tiSTheyA | evaM kumAro mahArheNa sapta- ratnacitreNa yAnena mahatA rAjAnubhAvena mahatA rAjaRddhIye mahatIye vibhUSAye udyAnabhUmiM niryAntasya rAjapuruSA vAmadakSiNena utsAraNAM karontA gacchanti, yathA kumAro na kiMcidamanApaM pazyeyA | evaM kumAro mAnApikAni rUpANi pazyanto mAnApikAni zabdAni zRNvanto mAnApikAni gandhAni ghrAyanto ubhayato vAmadakSiNena aMjalIzatasahasrANi pratIcchanto vividhAni ca cUrNavarSANi pratI- cchanto kapilavastuto udyAnabhUmiM nirdhAvantasya ghaTikAreNa kumbhakAreNa zuddhAvAsa- devaputrabhUtena tathAnyehi ca zuddhAvAsakAyikehi devaputrehi jIrNo puruSo purato abhinirmito jIrNo vRddho mahallako adhvagataM vayamanuprApto zvetaziro tilakAhata- gAtro bhagno gopAnasIvakro puratoprAgubhAro daNDamava (151)STabhyamAnairgAtrai- rgacchanto | bodhisatvo taM dRSTvA sArathiM pRcchati | kimimo puruSo evaM pratikUlo jIrNA vRddho mahallako adhvagatavayamanuprApta: zvetaziro tilakAhatagAtro bhagno gopAnasIvakro purata:prAgbhAro daNDamavaSTabhya prakhalamAnairgAtrai: gacchati | sArathi Aha | kumAro (ra) kiMca te etena pRcchitena, eSa puruSo jIrNo nAma vayaparigata- zarIro | gacchAma udyAnabhUmiM tahiM devakumAra paMcahi kAmaguNehi krID+Ahi ramAhi pravicArehi | kumAro Aha | bho bhaNe sArathi, vayamapi jarAdharmA jarAdharma- tAyAmanatItA: | yatra nAma jAtasya jarA prajJAyati atra paNDitasya kA rati | kumAro Aha sArathi nivartehi rathaM alaM udyAnagamanAye | kumAro punarnivartitvA gRhaM praviSTo | rAjA zuddhodano amAtyAM pRcchati | bho bhaNe kiM kumAro punarnivRtto udyAnabhUmiM na nirgato | amAtyA Ahansu: | mahArAja kumAro jIrNaM puruSaM dRSTvA niryAto, na bhUyo udyAnabhUmiM nirgato | rAjJo bhavati | mA haiva yathA asitena RSiNA kumAro vyAkRto tathA bhaviSyati | rAjJA kumArasya anta:puraM saMdiSTaM | suSThu kumAraM krID+Apetha ramApetha pravicArApetha nATyehi gItehi vAditehi yathA kumAro gRhe abhirameyA, yathA devaloke evaM kumArasya evaMrUpA anta:pure saMgIti vartanti | na ca kumArasya saMgIteSu manaM gacchati | tameva jIrNaM puruSaM smarati | aparakAlena kumAro Aha | udyAnabhUmiM nirdhAviSyAmIti | rAjA Aha | mAnApikAni rUpazabdAni upasthApetha yathA kumAro udyAnabhUmiM abhiniSkramanto na kiMcidamanApaM pazyeya | evaM rAjJo vacanamAtreNa amAtyehi yAva ca rAjakulaM (152) yAvacca tAM kumArasya udyAnabhUmiM yathANattaM mArgaM pratijAgritaM dezedezeSu ca puruSA @102 sthApitA yathA udyAnabhUmiM niryAntasya purato na kvacijjIrNo vA vRddho vA vyAdhito vA kANo vA khADo vA draduro vA kaMDUlo vA kacchulo vA vicarciko vA anyo vA kiMcidamanApaM kumArasya udyAnabhUmimabhiniSkramantasya purato na tiSTheyA | evaM kumAro mahAraheNa saptaratnacitreNa yAnena mahatA rAjAnubhAvena mahatA rAjaRddhIye mahatIye vibhUSAye udyAnabhUmiM niryAntasya rAjapuruSA vAmadakSiNena utsAraNAM kArayantA gacchanti, yathA kumAro na kenacidamanApaM pazyeyA | evaM kumAro mAnA- pikAni rUpANi pazyanto mAnApikAni zabdAni zRNvanto mAnApikAni gandhAni ghrAyanto ubhayato vAmadakSiNena aMjalizatasahasrANi pratIcchanto vividhAni ca puSpavarSANi saMpratIcchanto kapilavastuto udyAnabhUmiM nirdhAvantasya ghaTikAreNa ca kumbhakAreNa zuddhAvAsadevaputrabhUtena tathA anyehi ca zuddhAvAsakAyikehi deva– putrehi vyAdhito puruSo purato abhinirmito zUnahastapAdo zUnena mukhena pItapANDu- varNo dakodariko nAbhIye dakadhArAye pravahantIye makSikAsahasrehi khAdyamAnA adrAkSaNIyo saMvegakArako | bodhisatvo taM dRSTvA sArathiM pRcchati | bho bhaNe sArathi kimimo puruSo evaM pratikUlo pItapANDukavarNo zUnyahastapAdo bhinnamukha- varNo nAbhIye dakadhArAye zra (sra) vantIye makSikAsahasrehi khAdyati | sArathi Aha | kumAra kinte etena pRcchitena eSo puruSo vyAdhinA parigatazarIro, gacchAma udyAnabhUmintahiM deva krID+Ahi ramAhi pravicArehi | kumAro Aha | bho bhaNe sArathi vayamapi vyAdhidharmA vyAdhidharmatAyAmanatItA | yatra nAma jAtasya jarA prajJAyati vyAdhi ca prajJAyati atra paNDitasya kA rati: | rUpasya (153) vyasanaM balasya mathanaM sarvendriyANAM vadha: zokAnAM prabhavo rativyupasamo cittAzrayANAM nidhi dharmasyopazama: gAtrAzritAnAM gRhaM yo lokaM pibate vapuzca grasati vyAdhisya ko nodvijet | kumAro Aha | sArathi nivartehi rathaM alaM me udyAnagamanAye | kumAro puna: nivartitvA gRhaM praviSTa: | rAjA zuddhodano amAtyAM pRcchati | bho bhaNe kiM kumAro nivRtto udyAnabhUmiM na nirgato | amAtyA Ahansu: | mahArAja kumAro vyAdhitaM dRSTvA nivRtto na bhUyo udyAnabhUmiM nirgato | rAjJo bhavati | mA hevaM yathA asitena RSiNA kumAro vyAkRto tathA bhaviSyati | rAjJA kumArasya anta:puraM saMdiSTaM | suSThu kumAraM krID+Apetha ramApetha nATyehi gItehi vAditehi yathA kumAro gRhe abhirameyA | evaM kumArasya yathA devaloke anta:pure saMgIti vartanti | na ca kumArasya saMgItiSu manaM gacchati | tameva jIrNaM ca vyAdhitaM ca puruSaM samanusmarati | aparakAlena kumAro bhUyo pitaramApRcchati | tAta udyAnabhUmiM niryAsyAmi darzanAye | rAjJA amAtyAnAmANatti dinnA | kumAro udyAnabhUmiM niryAsyati, udyAnabhUmimalaMkArApetha mArgaM pratijAgaretha nagaraM ca alaMkArApetha yAvacca rAja- @103 kumArasya udyAnabhUmiM siktasaMsRSTaM vitatavitAnaM citraduSyaparikSiptaM osakta- paTTadAmakalApaM dhUpitadhUpanaM muktapuSpAvakIrNaM dezedezeSu ca puSpayantrANi naTanartaka- RllamallapANisvaryAkumbhatUNikA mAnApikAni ca rUpANi zabdAni gandhAni upasthApetha yathA kumAro udyAnabhUmiM niryAnto na kiMcidamanApaM pazyeyA jIrNa vyAdhitaM vA kANaM vA khoDaM vA dadruraM vA kaNDUlaM vA kacchulaM vA andhaM vA gilAnaM vA | yathA kumAro na kicidamanApaM pazyeyA tathA karotha | vacanamAtreNa ca rAjJo (154) amAtyehi yathANattaM pratijAgritaM vAmadakSiNato ca puruSA: sthApitA ye janasya utsAraNAM karonti yathA kumAro udyAnabhUmiM niryAnto na kiMcidamanApaM pazyeyA | evaM kumAro saptaratnacitreNa yAnena vitatavitAnena osaktapaTTadAma– kalApena hemajAlasaMchannena savaijayantena sanandIghoSeNa sakhurapravAlena ucchrita- dhvajapatAkena sAmAtyaparijano mahatA rAjAnubhAvena mahatA rAjaRddhIye mahatIye vibhUSAye mahatA samudayena ubhayato vAmadakSiNena aMjalizatasahasrANi saMpratIcchanto kapilavastuto udyAnabhUmiM niryAti | ghaTikAreNa ca kumbhakAreNa zuddhAvAsadeva- putrabhUtena anyehi ca zuddhAvAsakAyikehi devaputrehi mRtako puruSo kumArasya purato nirmito maJcake samAropito puruSehi nIyate jJAtIhi azrukaNThehi rudanmukhehi parikIrNakezehi uraM pIDentehi karuNaM pralapantehi | kumAro taM dRSTvA sArathiM pRcchati | bho bhaNe sArathi kimidaM puruSo maJcakamAropito vinIyate jJAtIhi azrukaNThehi rudanmukhehi prakIrNakezehi uraM pID+entehi | sArathi Aha | kumAra eSo puruSo mRto jJAtIhi maJcakamAropya azrukaNThehi rudanmukhehi prakIrNakezehi uraM pID+entehi zmazAnaM nIyati | kumAro Aha | bho bhaNe eSa sArathi bhUyo puruSo pitaraM mAtaraM vA bhrAtaraM vA bhaginIM vA jJAtimitrasAlohitaM vA citraM vA jaMbudvIpaM pazyati | sArathi Aha | Ama kumAra na eSa bhUyo puruSo mAtaraM vA drakSyati pitaraM vA bhrAtaraM vA bhaginIM vA mitrajJAtisAlohitaM vA citraM vA jambudvIpaM | kumAro Aha | maraNaM tava mama ca tulyaM naiva zatru: na bandhu Rtu yatha parivartate durjayaM durvinItaM | (155) na gaNayati kulInaM na nIcaM na nAthavantaM dinakara iva nirbhIto atra mArgeNa yAti ||1|| sArathi Aha | kAmAM saMpattiM rAjalakSmIM ratiM zrIM etAM pRcchAhi sarvalokapradhAnAM | kiM tuhyaM raudraM rogasaMtApamUlaM mRtyuM taM dRSTvA yo vinAzo narANAM ||2|| @104 bodhisatvo Aha | jIrNAturaM mRtaM dRSTvA yo nodvijati saMsAre | zocetavya: sa durmedhA andho (') dhvani yathA naSTa: ||3|| kumAro Aha | bho bhaNe sArathi vayamapi maraNadharmA maraNadharmatAyai anatItA | yatra nAma jAtasya vyAdhi prajJAyati jarA prajJAyati maraNa: prajJAyati atra paNDitasya kA rati: | nivartehi rathaM alaM me udyAnabhUmigamanAye | kumAro tato evaM prati- nivartitvA puna: gRha: gato | rAjA zuddhodano amAtyAnAM pRcchati | kiM kumAro bhUyo pratinivartita: na udyAnabhUmiM nirgato | amAtyA Ahansu: | deva kumAreNa mRtako puruSo maMcake samAropito jJAtIhi azrukaNThehi rudanmukhehi prakIrNakezehi uraM pID+entehi ArtasvaraM ravantehi zmazAnaM nIyanto dRSTo | tasya taM dRSTvA saMvego jAtaM | tata: eva pratinivRtto | rAjJo zuddhodanasya etadabhUSi | mA haivaM nimitta- kAnAM brAhmaNAnAM satyavacanaM bhaviSyati ye te evamAhansu: | pravrajiSyati kumAro | rAjJA dAni kumArasya anta:puraM dUto preSito | varSavarA kaMcukIyA ca suSThu kumAraM (156) krID+Apetha nRtyagItavAditena, yathA kumAro abhirameyA | te dAni anta:- purikA kumAraM suSThu abhiramenti nRtyehi gItehi vAditehi na ca kumArasya atra cittaM vA mano vA nAnyatra, tAM eva jIrNAnAturAnmRtAM smarati | kumAro bhUya: aparakAlena pitaramApRcchati | tAta udyAnabhUmyAM niryAsyAmi darzanAye | rAjA Aha | yasya kumAra kAlaM manyase | rAjJA amAtyAnAmANattaM | udyAnasya bhUmimalaMkArApetha naMdanavanamamiva (namiva) devarAjasya nagaraM ca alaM- kArApetha yAvacca rAjakulaM yAvacca rAjakumArasya udyAnabhUmiM siktasansRSTaM kArApetha vitatavitAnaM citraduSyaparikSiptaM osaktapaTTadAmakalApaM dhUpitadhUpanaM muktapuSpAvakIrNaM dezedezeSu ca puSpayantrANi dhUpayantrANi, naTanartakaRllamalla- pANisvaryAkumbhatUNikaM pratijAgarApetha mAnApikA pi ca rUpazabdagandhAM yathA kumAro kapilavastuto udyAnabhUmiM niryAnto na kiMcidamanApaM pazyeyA jIrNaM vA vyAdhitaM vA mRtaM vA andhaM vA kANaM vA khoDaM vA dadruraM vA kaNDUlaM vA kacchulaM vA vicarcikaM vA, tathA karotha | amAtyehi ANattamAtrehi yathA rAjJo saMdezo tathA sarvaM pratijAgritaM dezedezeSu ca puruSA sthApitA:, yathA kumAro kapilavastuto udyAnabhUmiM niryAnto na kiJcidamanApaM pazyeyA | kumAro pi dAni saptaratna– citreNa yAnena hemajAlapraticchannena svalaMkRtena suvibhUSitena savaijayantIkena sanandi- ghoSeNa sakhurapravAlena ucchritadhvajapatAkena sAmAtyo saparijano mahatA rAjAnu- bhAvena mahatA rAjaRddhIye mahatA viyUhAye mahatA saMvRddhiye mahatA vibhUSAye kapilavastuto udyAnabhUmiM niryAto | niryAntasya ghaTikAreNa kumbhakAreNa zuddhA- @105 vAsakAyadevaputrabhUtena anyehi ca zuddhAvAsakAyikehi devaputrehi kumArasya (157) purato pravrajito nirmito kASAyAmbaradharo prazAntendriyo iriyApathasaMpanno yugamAtraprekSamANo janasahasre kapilarAjamArge | so dAni pravrajito kumAreNa dRSTo, dRSTvA ca punarasya mano prasIde | aho pravrajitasya prajJAnaM | kumAro taM pravrajitaM dRSTvA pRcchati | Arya kimarthaM so prabrajito | pravrajito Aha | kumAra AtmadamazamathaparinirvANArthaM pravrajito | kumAro taM pravrajitasya vacanaM zrutvA prIto saMvRtto | kumAro Aha | pravrajito khalu nAma kaSAyapaTAvalambitaprakarSI vitIrNo janavikIrNe aindramArge | bhUrikamalarajAvakIrNagAtro zaravane yatha ekacakravAka: ||1|| mRgI zAkyakanyA Anandasya mAtA | sA kumAraM tAdRzIye lakSmIye tAdRzAye vibhUSAye kapilavastuto niryAntaM dRSTvA gAthAhi kumAraM abhistavati | nirvRtA khalu te mAtA pitA puna: te nirvRto | nirvRtA puna: sA nArI yasya bhartA bhaviSyasi ||2|| bodhisatvasya nirvANazabdaM zrutvA nirvANasmiM eva manaM prasIde tiSThe saMpraskande | nirvANaghoSaM zrutvAna nirvANe zrotramAdade | nirvANamanuttaraM dRSTvA dhyAyate akutobhayaM ||3|| kumAreNa taM nirvANaM dhyAyantena mRgI zAkyakanyA nAvalokitA nAbhASTA | tasyA dAni mRgIzAkyakanyAye daurmanasyaM saMjAtaM | ettakasya janakAyasya madhyato mayA kumAro abhistuto na cAnena ahamavalokitApi | zuddhodanena rAjakumArasya SaDAlako nAma dvArA kArApito paMcapuruSazatehi (158) apAvurIyati | tasya apAvurIyantasya samantAyojanaM zabdo gacchati | paMca rAjAna zatAni nagaraM parivAretvA sthitA | rAjA abhiSeke bhANDA kArApeti | puSyanakSatre kumAramabhiSiMciSyaM | bodhisatvasyApi evaM bhavati | puSyanakSatre abhiniSkramiSyanti | zuddhAvAsA devA bodhisatvamAhansu: | kAle si mahApuruSa tuSitakAyAccayuto, kAle si mAtu: kukSiM okrAnto, kAle si jAto, kAlo ca te abhiniSkramituM kAlanirnAma (nirNaya ?) –sampanno cAsi mahApuruSa | bahu tvAM janatA abhikAMkSanti karSakA viya udakaparIkSayA mahAmeghAM | Izvaro devaputro gAthAM bhASati | samyagvitarkaya bodhisatva evaM vitarkayaMti vidvAMsa: | utpanna te kuzalasya mUlA yathA vitarkayasi saprajJa ||1|| mahezvaro gAthAM bhASati | abhiniSkrama mahAvIra abhiniSkrama mahAmune | @106 sarvalokasya arthAye budhyAhi amRtaM padaM ||2|| mahAbrahmA Aha | sace hya mahApuruSa nAbhiniSkramiSyasi saptame divase saptaratnAni prAdurbhaviSyanti rAjA tvaM bhaviSyasi cakravartI cAturdvIpo vijitAvI dhArmiko dharmarAjA saptaratnasamanvAgato | nabhato imAni sapta ratnamayAni prAdurbhavanti sayyathIdaM cakraratnaM hastiratnaM azvaratnaM maNiratnaM strIratnaM gRhapatiratnaM pariNAyakaratnaM evaM saptamaM | pUraM ca te bhaviSyati sahasraM putrANAM zUrANAM vIrANAM varAGgarUpiNAM parasainyapramardakAnAM varANAM | so imAM catvAri mahAdvIpA sayyathIdaM jambudvIpaM pUrvavidehaM apa-(159)ra-godAnikaM uttarakuruM sAgaragiriparyantAM akhilAM akaNTakAM adaNDena azastreNa anutpIDena dharmeNa abhivijinitvA adhyAvasiSyasi | rAhulo tuSitabhavanAccyavitvA mAtu: kukSimokrame ardharAtre samaye | bodhi- satvo pratibuddho pazyati anta:puramosuptaM kAcidvINAmupaguhya kAcidveNu kAcinna- kulaM kAcitsughoSaM kAcittUNakaM kAciccandIsakaM (?) kAcit sambhArikAM kAcit mahatIM kAcidvipaJcikAM kAcid DhakkapaTahaM kAcidvallakiM kAcit mRdaMgaM kAcit mukundaM kAcit paNavaM kAcid (t) jharjharakaM kAcidAliMgaM kAcit pari- vAdinIM, kAcidgale hastaM kRtvA, kAcit mRdaMgaM zIrSe kRtvA, kAcit parasparasya utsaMge zIrSa kRtvA, kAcit parasparasya aMze (sa) bAhAM kRtvA, kAcit parasparasya upagRhya, kAcidvAmadakSiNAto vikSiptagAtrA, kAsAMcit mukhAto lAlA zra(sra)– vati | bodhisatvasya evaM dharaNIgatamanta:puraM pratikaNThaM dRSTvA, antepure zmazAnasaMjJA utpannA | bodhisatvena paryaGkAto utthihitvA kAzikasUkSmANi prAvRtAni karaNDakAto gRhya chandako ca naM upasthApako upasthApito | upanAmehi me chandaka azvaM kaNThakaM | chandaka Aha | kumAra ardharAtre samayo, kiM imasmiM dezakAle azvakAryaM vaizravaNabhavanasadRzo vezmo, abhirama, kiM te azvakAryaM imaM dezakAlaM | apsaragaNasannibhaM anta:puraM, abhirama, kinte azvakArya | evamidAnIM bahuprakAraM chandako Alapati | kumAra nAyamazvakAlo, (160) rAjArahehi kumAra zayanehi imaM zayanakAlaM, kiM idAnImazvakAryaM | kumAro Aha | chandaka idAnIM me azva kAryaM upanAmehi me kaNThakaM | chandakasya bhavati yathA kumAro imasmiM dezakAle kaNThakaM yAcati, sukhaprasuptasya janasya nUnaM kumAro abhiniSkramitukAmo | tena dAni kaNThakaM pallAnayantena uccena svareNa ArAvaM muktaM yathA rAjA budhyeya, jano ca sarvo kapilavastusmiM | chandasvareNa na dAni tata: kocid vibudhyati | devehi sarvasya janasya Abhyantarasya bAhirasya osopanaM kRtaM | kaNThakenApi bodhisatvasya upanAmayantena uccena svareNa hISitaM mama hISaNazabdena rAjA zuddhodano vibu- dviSyati, janakAyo ca, tena samantAyojanaM svareNa abhivijJApitaM na kocid vibudhyati | devakoTisahasriyo kapilavastuM samAgatA: gandhamAlyamAdAya bodhi- @107 satvasya abhiniSkramantasya pUjArthaM | bodhisatvo kaNThakaM hayarAjaM ArUD+ho devasahasrehi ca nabhagatehi puSpavarSaM osRSTaM maNDaravANi mahAmaNDaravANi karkAravANi mahAkarkAravANi rocamAnAni mahArocamAnAni maMjUSakANi mahAmaMjUSakANi bhISmANi mahAbhISmANi samanta- gandhAni mahAsamantagandhAni pArijAtakAni divyAni suvarNapuSpANi divyAni rUpyapuSpANi divyAni ratnapuSpANi divyAni candanacUrNAni divyAni agurucUrNAni divyAni kezaracUrNAni divyAni tamAlapatracUrNAni divyAni ca gandhodaka- zItalAni, kapilavastuna: samantena SaSTi yojanAni jAnumAtraM divyaM kusumaudha saMvRttaM, samantAcca SaSTi yojanAni divyagandhodakena kardamaM saMvRttaM abhavat, rutAni ca divyAni koTisahasraniyutA saMpravAdyensu: divyAni ca saMgIti nirvartensu: apsara- sahasrANi ca praNadyensu: (161) ca gAyensu ca | catuhi mahArAjehi kaNThakasya pAdA gRhItA | kaNThaka jAtAnugAmI anuzrotraM pelavako ca niSkrAnto yadi na samajavo tena bhavAmi | chandaka-sahajo supratiSThito nAma yakSo paMcazataparivAro, tena SaDvAlakadvAramapAvRtaM ghoSaM ca nigRhItaM | atha bodhisatvo mahAntaM hastikAyaM avahAya agArAdanagAriyamabhiniSkra- mati mahAntaM pattikAyamavahAya mahAntaM bhogaskandhamavahAya mahAntamaizvaryamavahAya mahAntaM jJAtivargamavahAya agArAdanagAriyamabhiniSkramati | bodhisatvo jAtIye artIyanto jAtisamatikramaNaM mArgamadhigamanArthaM agArAdanagAriyamabhiniSkramati | (mahAntamazvapattikAyamavahAya mahAntaM rathakAyamavahAya mahAntaM pattikAyamavahAya mahAntaM bhogaskandhamavahAya mahAntamaizvaryamavahAya mahAntaM jJAtivargamavahAya agArAdanagAriyaM abhiniSkramati) | bodhisatvo (jAtIye artIyanto) maraNena artIyanto maraNasamatikramaNaM mArgamadhigamanArthAya agArAdAnagAriyamabhiniSkra- mati | zokehi artIyanto upAyAsehi artIyanto upAyAsa-samatikramaNaM mArgamadhi- gamanArthaM agArAdanagAriyamabhiniSkramati | na khalu punarbhikSava: bodhisatvo parijuJjena parijUrNo agArAdanagAriyamabhiniSkramati | atha khalu bhikSava: bodhisatvo agreNa parameNa yauvanena samanvAgata: agArAdanagAriyamabhiniSkramati | na khalu bhikSava: bodhisatvo vyAdhi parijuJjena parijUrNo agArAdanagAriyaM abhi- niSkramati | atha khalu bhikSava: bodhisatvo agreNa parameNa Arogyena samanvAgato agArAdanagAriyaM abhiniSkramati | na khalu punarbhikSava: bhogaparijuJjena pari- jurNo (162) agArAdanagAriyaM abhiniSkramati | atha khalu bhikSava: bodhi- satvo mahAntaM bhogaskandhamavahAya agArAdanagAriyaM abhiniSkramati | na khalu punarbhikSava: bodhisatvo jJAtiparijuJjena parijUrNo agArAdanagAriyaM abhi- niSkramati | atha khalu bhikSava: bodhisatvo mahAntaM jJAtivargamavahAya agArAdana- gAriyaM abhiniSkramati | @108 zailA: saMdhUyensu: salilA lalensu: sAgaro ca nirAmito kSubhye devA ca divyaM candanacUrNamokirensu: | divyAni agurucUrNAni divyAni kezaracUrNAni divyAni tamAlapatracUrNAni dviyAni muktapuSpavarSANi okirensu: | iyaM mahA- pRthivI atIva SaDvikAraM kaMpe prakampe saMprakampe bodhisatvasyaiva tejena aprameyasya ca udArasya ca mahato obhAsasya loke prAdurbhAvo abhUSi | yA pi tA lokAntarikA: andhakArA andhakArArpitA tamisrA tamisrArpitA aghA asaMviditapUrvA, yatra ime candramasUryA evaM maharddhikA evaM mahAnubhAvA AbhayA AbhAM nAbhisaMbhuNanti Alokena vA AlokaM na spharanti, tA pi ca tena obhAsena sphuTA abhUnsu: | ye pi tatra satvA upapannA: te pi anyonyaM saMjAnensu: | anye pi kila bho iha satvA upapannA | ekAntasukhasamarpitA ca punastatkSaNaM tanmuhUrtaM sarvasatvA abhUnsu: | ye pi tatra avIcismiM mahAnarake upapannA: atikramyaivaM devAnAM devAnubhAvaM nAgAnAM nAgAnu- bhAvaM yakSANAM yakSAnubhAvaM | dhyAmAni ca abhUnsu: mArabhavanAni niSprabhAni nistejAni nirabhiramyAni (Ni) | kroSikAnyapyatra khaNDAni prapatensu: dvikrozi- kAnyatra khaNDAni prapatensu: trikozikAnyapyatra khaNDAni prapatensu: yojana- kAnyapyatra khaNDAni prapa(163)tensu: | dhvajAgrANyapi cAtra prapatensu: | mAro ca pApImAM du:khI durmanA vipratisArI antazalyaparidAghajAto abhUSi | bodhisatve khalu puna: bhikSavo abhiniSkramante atIva purimA dizA parizuddhA paryavadAtA abhUSi | atIva dakSiNA dizA parizuddhA paryavadAtA abhUSi | atIva pazcimA dizA parizuddhA paryavadAtA abhUSi | atIva uttarA dizA parizuddhA paryavadAtA abhUSi | atIva heSTimA dizA atIvoparimA dizA parizuddhA paryavadAtA abhUSi | atIva candramasUryANAmudgamanAni parizuddhAni paryavadAtAni abhUnsu:, atIva pathagamanAni atIva ogamanAni parizuddhAni paryavadAtAni abhUSi | atIva nakSatrANi parizuddhAni paryavadAtAni abhUSi | atIva tArakarUpANi parizuddhAni paryavadAtAni abhUSi | atIva cAturmahArAjikAnAM devAnAM bhavanAni parizuddhAni paryavadAtAni abhUSi | atIva trAyastriMzAnAM yAmAnAM tuSitAnAM nirmANaratINAM paranirmitavasavartinAM devAnAM bhavanAni parizuddhAni paryavadAtAni abhUSi | atIva mArabhavanAni dhyAmAni abhUnsu: | durvarNA niSprabhANi dhvajAgrANi mArakAyi- kAnAM devAnAM mAro ca pApImAM du:khI durmano vipratisArI dhyAmantavarNo antozalya- paridAghajAto | brahmakAyikAnAM devAnAM bhavanAni parizuddhAni paryavadAtAni abhUnsu:| zuddhAvAsAnAM devAnAM bhavanAni parizuddhAni paryavadAtAni abhUnsu: | evaM ca teSu zuddhAvAseSu deveSu parIttAbhAnAM samyaksaMbuddhAnAM adhiSThitAni caMkramA niSadyAni zayyAni tAni pi atIva parizuddhAni abhanasu: paryavadAtA | zuddhAvAsA @109 devA atIva hRSTA abhUSi udagrA pramuditA prItisaumanasyajAtA | bodhisatve khalu punarbhikSava: abhiniSkramante yAvatA nAgAnAmadhipatayo nAgarAjAno aNDajA vA jarAyujA vA saMsvedajA vA aupa (164) pAdukA vA, te mahatIM caturaMginIM senAmabhinirmiNitvA mahAntaM hastikAyaM azvakAyaM rathakAyaM pattikAyamabhinirmi- NitvA bodhisatvameva puraskarensu: agArAdanagAriyaM pravrajituM | bodhisatve khalu punarbhikSava: abhiniSkramante yAvatA suvarNAdhipatayo suvarNarAjAno aNDajA vA jarA- yujA vA saMsvedajA vA aupapAdukA vA, te mahatIM caturaMginIM senAmabhinirmiNitvA mahAntaM hastikAyaM azvakAyaM rathakAyaM pattikAyaM abhinirmiNitvA bodhisatvameva puraskarensu: | nagaradevatA bodhisatvasya gacchata: purata: sthitvA dInamanA Aha | nAga nAga avalokayAhi me siMha siMha avalokayAhi me | satvasAra avalokayAhi me sArthavAha avalokayAhi me ||1|| kapilAhvayAto nigamya avalokiya puravaraM puruSasiMho zAkyakulAnandajanano imAM girAmabhyudIrayati | api narakaM prapateyaM viSaM ca khAdetuM bhojanaM bhuMje | na tu punariha pravizya aprApya jarAmaraNapAraM ||2|| ayaM bhikSava: bodhisatvasya abhiniSkramaNasampadA | bodhisatvo devasahasrehi caturhi ca mahArAjehi saMpratigRhIto kapilavastuto dakSiNena dvAdaza yojanAni nIto mallaviSayaM anomiyaM nAma adhiSThAnaM vaziSThasya RSisya Azramapadasya nAtidUre | tahiM bodhisatvo pratiSThito chandako ca | bo-(165) dhisatvo chandakasya haste AbharaNAni ca deti kaNThakaM ca azvaM chatra- ratnaM ca pituzca zuddhodanasya saMdizati mahAprajApatIye gautamIye sarvasya ca jJAti- vargasya kauzalthaM jalpesi-kRtakRtyo AgamiSyAmi pravRttavaradharmacakra: | chandako Aha | mAtu: pitu: na utkaNThitaM syA te | bodhisatvo Aha | chandaka- ityarthamevamahaM tava doSadarzI mokSArthaM mokSamati svajanaM tyajAmi | jAtasya janmani kathaM punarbhaveyA iSTena bAndhavajanena viprayoga: ||1|| yadi na maraNaM no jAtaM syAnnaM rogajarAdaya: yadi ca na bhavediSTatyAgo na cApriyasaMzrayo | yadi ca viphalA no syAdAsA (zA) sukhaM ca na caMcalaM vividhaviSayA mAnuSyasmiM imApi ratirbhavet ||2|| @110 chandako Aha | tvaM nAma Aryaputra nirdiSTo sarvazAstrakuzalehi cAturdvIpa- ga(pa) tirbhaviSyasIti | na taM satyaM | bodhisatvo Aha | bho bhaNe chandakA kimanyaM ca bhaNitaM tehi naimittikehi kuzalehi | vartati khu satyakAlo yadi te mama gauravaM asti | chandako Aha | eSo bhaNAmi | atha vA vijahitvA medinIM pravrajati, bhavati bhavarAgahantA azeSadarzI-idaM dvitIyaM | bodhisatvasya etadabhUSi | kathaM pravrajyA ca cUDA ca | bodhisatvena asi- paTTena cUDA chinnA, sA ca cUDA zakreNa devAnAmindreNa praticchitA, trAyastriMzad- bhavane pUjyati (166), cUDAmahaM ca vartati | samasamaM kaNThako bodhisatvasya pAdAM lihati | bodhisatvo anapekSo prakramati | pravrajyAM kIrtayiSyAmi yathA pravraji cakSumAM | jIrNaM kAlagataM dRSTvA saMvegamalabhe muni: ||1|| yonizo labdhasaMvego mahAprajJo vipazyako | dRSTvA AdInavaM loke pravraji anagAriyaM ||2|| avahAya mAtApitaraM jJAtisaMgamanaM tathA | niryAsi kapilavastuto azvamabhiruhya kaNThakaM ||3|| avahAyAzvacchandake chittvAna gRhabA (ba)ndhanAM | sarvametamavasRjya anapekSo eva prakramet ||4|| yaM dAni bodhisatvena abhiniSkramitvA anomiyAto adhiSThAnAto vaziSThasya RSisya Azramasya nAtidUrato chandako nivartita: sakaNThako AbharaNAni ca visarjitAni rAjJo zuddhodanasya kauzalyaM saMdiSTaM mahAprajApatIye gautamIye tathA- nyeSAmapi jJAtInAM | yazodharAye na saMdizati | yadA bhagavAM pravRttavaradharmacakra: taM bhikSUhi zrutaM | bhikSU bhagavantamAhansu: | kathaM yazodharAye anapekSo prakrAnto | bhagavAnAha | nAhaM bhikSava: etarahiM evAnapekSo prakrAnto | anyadApi ahaM yazo- dharAye anapekSo prakrAnta: | bhikSU Ahansu: | anyadApi bhagavan | bhagavAnAha | anyadApi bhikSava: | @111 zyAmA-jAtakaM bhUtapUrvaM bhikSavo’tItamadhvAne uttarApathe takSazilA nAma nagaraM tatra vajraseno (167) nAma zreSThiputro azvavANijyena takSazilAto vArANasiM gacchati azvapaNyamAdAya | so dAni gacchanto anyazca vArANasIye sArtho corehi viprahato | vaNijA hatavihatA kRtA sarve azvA hRtA | so dAni sArthavAho mRtakena puruSa- kuNapena AtmanaM praticchAdetvA zayito, evaM na hato | yadA te corA taM sArthavAhaM hataviprahataM kRtvA grahaNamAdAya gatA tadA so vajraseno azvavANijo udaka- bhramena(Na) vArANasIM nagaraM pravizitvA zUnyAgAre zayito | tAM eva dAniM rAtrIM vArANasIye nagare corehi rAjakulAto sandhiM chittvA prabhUtaM dravyaM hRtaM | prabhAtAye rAtrIye rAjakule sandhi: chinnA amAtyehi dRSTA | tehi rAjJe niveditaM | mahArAja rAjakule sandhi: chinnA | rAjJA ANattA | pratyavekSata rAjakulaM | amAtyehi pratyavekSantehi dRSTaM prabhUtaM dravyaM hRtaM | tehi rAjJa ArocitaM | mahArAja prabhUto rAjakulAto dravyaM hRtaM | rAjJA amAtyA ANattA | mArgatha tAM corAM | te rAja- ANattIye tanmuhUrtaM vArANasIye caurA mArgIyanti sarvagRhANi lolIyanti devA- gArANi zUnyAgArANi | te rAjabhaTTA mArgantA tahiM zUnyAgAraM praviSTA yatra vajraseno azvavANijako caurehi viprahato zayito | so dAni mArgazrameNa ca rAtrIjAgareNa ca cintAye ca zrAntokrAnto prasupto, sUrye pi udite na vibudhyati | so tehi rAjabhaTTehi caurA mArgantehi dRSTo rudhireNa siktAvasiktagAtravastro sadravyo zayito, teSAM rAjabhaTTAnAM ca dRSTvA etadabhUSi | ayaM cauro rAjakulamoSako | so dAni rAjabhaTTena pAdena (168) prahAraM dattvA utthApito | uttiSTha pApa caura asti nAma tvaM rAjakulaM dharSayasi | so dAni azvavANijako bhIto trasto utthito kimetaM ti | te dAni rAjabhaTTA Ahansu: | asti nAma tvaM pApa caura rAjakulaM pi dharSayasi | so dAni Aha | AryA prasIdatha nAhaM cauro azvavANijako ahaM ti | te dAni rAjabhaTTA Ahansu: | edRzako azvavANijako bhavati, yAdRzo tvaM pApa cauro tvaM | tehi sa udIrayanto pazcAdbAhuM bandhayitvA rAjJo upanAmayito | evaM deva zUnyAgAre zayito labdho | rAjApi caNDo ca ugrazAsano ca | tena ANattaM | gacchatha naM atimuktakazmazAne netvA jIvazUlakaM karotha | so dAni pazcAdbAhuM bandhanabaddho madyapAyena pAyI vadhyakaNThaguNena sva(kha)ra- svareNa paTahena vAdyamAnena asizaktitomaradharehi puruSehi vadhyaghATakehi parivRto @112 janasahasrehi atimuktakazmazAnaM nirNIyati, gaNikAvIthiM ca saMprApta: | tahiM ca zyAmA nAma agragaNikA ADhyA mahAdhanA mahAkozA prabhUtajAtarUparajatopa- karaNA prabhUtadAsIdAsakarmakarapauruSeyA | so dAni sArthavAha: vadhaM nIyanto tAye zyAmAye agragaNikAye dRSTo | saha darzanamAtreNa gaNikAye tasmiM sArthavAhe premaM nipatitaM, yathoktaM bhagavatA | pUrvaM vAsanivAse pratyutpanne hitena vA | evaM saMjAyate premnaM utpalaM vA yathodake ||1|| saMvAsena nivAsena prekSitena smitena ca | evaM saMjAyate premnaM mAnuSANAM mRgANa ca ||2|| (169) yatra manaM pravizati cittaM vApi prasIdati | sarvatra paNDito gacche saMstavo vai pure bhavet ||3|| sA dAni gaNikA tahiM azvavANijake jAtIsahasrANi premnAnubaddhA | tasyA tahiM atyarthaM premnaM utpannaM | tasyA dAni etadabhUSi | yadi etaM puruSaM na labhAmi mariSyAmi | sA dAni tanmuhUrtaM ceTikAmAha | amuke gaccha mama vacanena etAM vadhyaghAtAM vadehi, ahaM vo ettakaM hiraNyasuvarNaM dAsyAmi mA etaM puruSaM ghAtetha | anyo puruSo AgamiSyati etadvarNo etadrUpo ca, taM gRhya taM mAretha | tathA ca jalpasi dvitIyo na jAnIte | tata: sA ceTI gatvA teSAM ca ghAtakAnAM yathAsandiSTaM Aro- cayesi | tasyA te vadhyaghAtakA Ahansu: | vAD+haM evaM bhavatu | te dAni kRtAnta- sUnikAM gacchanti | tahiM dAni gaNikAkule zreSThisya ekaputrako dvAdazavarSikena krayena praviSTako, daza varSA atikrAntA, dve varSA avaziSTA | tadyathAha | zataM mAyA kSatriyANAM brAhmaNAnAM duve zatA | sahasraM mAyA rAjAnAM strImAyA hi anantikA ||1|| sA dAni gaNikA zyAmA tasya zreSThiputrasya agrato bhojanaM vyapaneti vyaMjanaM ca | zreSThiputro pRcchati | syA(zyA)me kimimaM bhaviSyati | sA Aha | Aryaputra taM me vadhyaM dRSTvA kRpA utpannA | tasyA me etadabhUSi | svayaM imaM bhojanaM hariSyAmi | zreSThiputro Aha | mA tvaM svayaM gacche ceTiM preSehi | sA Aha | ko jAnAti dAsyati vA ceTI na vA dAsyatIti | svayaM AharitvA dAsyAmi | tato so zreSThi-(170) putro Aha | Anehi ahaM gamiSyAmi, mA tvaM svayaM gacchAsi | sA dAni bhUyasyA mAtrayA mAyAM darzayati | Aha | na hoti, mA Aryaputro gacchatu ahaM gamiSyAmi | zreSThiputro pi Aha | na hi, mA tvaM gaccha ahaM gamiSyAmi | gaNikA Aha | yathA Aryaputrasya abhiprAyo bhavatu, ahaM vA gaccheya Aryaputro vA | so dAni zreSThiputro taM bhojanamAdAya prasthito | tAye dAni gaNikAye ceTI uktA | gaccha yadA eSo zreSThiputro ghAtito bhavati tata: @113 taM puruSaM praticchannaM AnayAhi, yathA na kocit pazyeyA yAva dAni sUryo astameti | sarvo janakAyo nivRtta:, te ca vadhyaghAtA: zmazAnamanuprAptA:, so ca zreSThiputro taM bhojanamAdAya upagato | tena so bhojano tasya vadhyasya upanAmito | tehi dAni vadhyaghAtehi taM zreSThiputraM ghAtetvA so azvavANijako osRSTa: | so dAni tAye ceTikAye pracchannaM taM gaNikAkulaM pravezito | so dAni azvavANijako tatmuhUrtake ucchApito snApito mahArahaM vastraM parihApito mahArahe paryake upavizApito gandhamAlyaM ca upanAmitaM bhojanamupanAmitaM | paMcahi kAmaguNehi samarpita: samagrIbhUto | ubhau krID.+anti ramanti pravicArayanti | so dAni prathamako zreSThiputro dazavarSapraviSTo Asi | yadA ghAtApito tadApi dve varSANi sarvopakaraNaM mAtApitRNAM sakAzato AnIyati | so dAni azvavANijako taM vartanaM tAdRzaM pazyiya zokasamarpito pANDuvarNo bhave | na bhUktaM pi yaM bhojanaM taM chuDDeti mA haivaM ahaM pi tathA eva hanisyAmi yathA so purimako zreSThiputro | sA dAni gaNikAtaM azvavANijakaM pRcchati | Aryaputra ettako kAlo (171) yata: Aryaputro iha praviSTo na ca te pazyAmi abhirataM na udagraM | kena te vaikalyaM kiM prArthayasi kasya vA te abhilASo taM labhiSyasi | so dAni azvavANijako Aha | sA asmAkaM nagarI takSazilA udyAnopazobhitA puSkariNI- hi ca, tatra ca abhIkSnaM jano udyAnayAtrAM nirdhAvati krIDArthaM, tAni codyAnAni tAM ca udyAnakrIDAM dakakrIDAni ca samanusmarAmi | gaNikA Aha | Aryaputra ihApi vArANasyAM udyAnAni puSkariNyazca ArAmAni ca puSpaphalopetAni ramaNIyAni, yadi Aryaputrasya udyAnagamane abhiprAyo nirdhAvAmi udyAnabhUmi krIDArthaM | so Aha | vADhaM nirdhAvAmo ti | tAye dAni gaNikAye anyatarA udyAnabhUmI siktasaMsRSTA kArApitA | taM azvavANijakaM onaddhahayane prakSipitvA khAdyabhojyaM ca pAnaM ca gandhamAlyaM ca AdAya ceTIhi puraskRtA niSkrAntA | tena dAni vajrasenena zreSThiputreNa sA gaNikA uktA | etAM puSkariNIM pratisIrAhi prativeThApehi, vizvastA dakakrIDAM krIDiSyAma: na kocit pazyati | tasyA gaNikAye bhavati | suSThu Aryyaputro jalpati tatra vizvastaM krIDiSyAma: na ca naM kocit pratyajAniSyati | tAye dAni gaNikAye puSkariNI pratisIrAhi veThApitA | te dAni udakakrIDAye krIDanti, ramanti pravicArayanti ubhaye atRtIyA | tasya dAni azvavANijakasya bhavati | yadi ahaM adya na palAyAmi na bhUya zakyaM palAyituM | so dAni pAnaM agre sthApayitvA tAM gaNikAM pAyeti yadA caM eSA pramattA bhavedahaM tadA zakyeyaM palAyituM | gaNikA api pazyati, premnena pazyati mAM Aryaputro pAyetIti | sA dAni pibantI mattA (172) saMvRttA | so dAni azvavANijako teSAM ceTI- @114 nAmAha | gacchata yUyaM bhANDamUle Asatha vayaM vizvastA udakakrIDAM krIDiSyAma: | tA dAni ceTI ekAnte bhANDamUle Asanti | te dAni ubhayo puSkariNImotIrNA udakakrIDAkehi krIDituM | so dAni azvavANijako tAM zyAmAM kaNThe samAliMgaM kRtvA nivarteti muhUrtaM vAretvA udyacchati | zyAmA jAnAti Aryaputra udakakrIDAM karoti | evaM tena azvavANijena vajrasenena bhUyo bhUyo cirataraM nivuTTiya vAryati zyAmA ca pIDiyati vajraseno ca tahiM udake nivuTTApiya karoti alpaprANAM saMjAtAM | vajrasenasya bhavati | mRtA eSA zyAmA, ayaM velA mama palAyanAye | so dAni zyAmAM mRtAmabhijJAtvA puSkariNIye sopAnasmiM sthapetvA itoita: pratya- vekSitvA palAyate yathA na kenacid dRSTo | teSAM ceTInAmetadabhUSi | viloDenti atra puSkariNIyaM Aryaputro AryadhItA ca krID+ArthaM, na ca sAnaM kiMcit krIDantAnAM zabdaM zRNoma, gacchAma jAnAma | ta dAni puSkariNIM allInA pazyanti ca tAM zyAmAM tatra puSkariNyAM sopAne mRtikAM zayamAnAM | kathaMcidAzvAsayanti | sA dAni zyAmA tehi ceTIhi tanmuhUrthaM omUrdhikamAlambApitA, sarvaM ca se udakaM mukhena AgataM | sA dAni zyAmA yaM velaM pratyAzvastA tata: ceTIni pRcchati kahiM Aryaputro ti | ceTI Ahansu: | AryadhIte na khalu Aryaputro kahicid dRzyati, bhavitavyaM palAno | sA Aha | mA ciraM karotha nagaraM pravekSyAma: | tA dAni nagaraM praviSTA | (173) sA dAni zyAmA gaNikA tanmuhUrtaM caNDAlA zabdApiyAna Aha | ahaM yuSmAkaM ettakaM ca ettakaM ca hiraNyaM upajIvanaM dAsyAmi icchAmi pratyagramRtakaM puruSaM anAdaSTaM AnIyantaM | Ahansu | vADh+aM AnIyati | tehi zmazAnaM gatvA pratyagramRtako puruSo anAdaSTo AnIyate yathA na kenacid dRSTo | te dAni caNDAlA upajIvanaM dattvA visarjitA | tAye dAni zyAmAye so mRtako puruSo gandhodakena snApayitvA gandhehi anulipitvA arhantehi vastrehi veThitvA camusmiM prakSipitvA suvaddhaM kRtvA teSAM ceTInAmAha | sarva ekakaNThA rodanaM karotha evaM ca vadatha Arya- putro kAlagato Aryaputro kAlagato ti | tehi ceTIhi yathAyathA tAye zyAmAye sandiSTaM rodanaM kRtaM | mahatA janakAyena gaNikAye zyAmAye gRhe rodanazabdaM zrutvA zreSThiputro kAlagato ti | tasya zreSThiputrasya mAtApitRbhi: zrutaM so asmAkaM ekaputrako kAlagato ti | te dAni rodanaM karontA taM gaNikAkulaM gatA:, sarvo ca jJAtivargo | gaNikAvIthijanena samAsyati | te Ahansu | apaharatha etAM camuM pazcimadarzanaM putraM pazyAma | tasyA dAni gaNikAya etadabhUSi | yadi camuM hari- Syanti tato buddhiSyanti, tadahaM khaNDakhaNDaM chindiSyaM | sA teSAM Aha | mA tumhe @115 camuM apahariSyatha | te Ahansu: | kiM kAraNaM | sA Aha | yaM kAlaM Aryaputro glAno taM kAlaM mayA ukta-Aryaputra gacchAhi mAtApitRNAM kulaM | so dAnAha | ettakehi varSehi na gato na idAnIM gamiSyaM, yAvadvArtIbhavAmi tata: gamiSyaM mAtApitRNi draSTuM | so dAni yaM velaM na vArttI bhavati, vyAdhinA ca grasto tato naM ahaM saMdiSTA--mA me (174) mRtasya mAtApitRNAM jJAtInAM vA darzayiSyasi, ettakaM me priyaM karohi | mayA ca Aryaputrasya pratijJAtaM, na AryaputraM mRtakaM kasyacit mAtApitRNAM vA jJAtInAM vA upadarzayiSyAmi | kAmaM AtmAnamupasaMkrameyaM na punarAryaputrasya zarIradarzanaM kareyaM | tato yadi tumhe evaM camuM apaharatha AtmAnaM ahamupasaMkrameyaM | evaM mayA Aryaputrasya carimakAle pratijJAtaM | zreSThisya bhavati | evametaM yathA eSA jalpati, yatkAraNaM eSA mama putrasya atyarthaM priyA manApA ca Asi, yA maraNakAle pi mama putreNa eSA na parityaktA, eSApi ca mama putrasya bhAvAnuraktA hitakAmA ca Asi, asmAkaM ca putrako mRto alabhanIyo eSortho, yadi vayaM etatputraM mRtaM na labhAma: tasmA[asma]dapanetuM camuM | zreSThinA ANattaM | mA apaharatha camuM, yathA mama putrasya maraNakAle abhiprAyo tathA bhavatu | so dAni mahatA satkAreNa nagarAto niSkAsiya ekAnte dhyAyito | sA dAni gaNikA atikaruNAni rodati zocati paridevati bahUni mAyAni darzayati | nivArayantI yena citA tata: abhimukhA dhAvati, icchati citAyAM patituM sarvajanena nivAritA citAyAM patantI | tasya dAni zreSThiputrasya mAtApitRNAmetadabhUSi | imA zyAmA gaNikA asmAkaM putrasya iSTA ca dayitA ca Asi, etAyepi ca asmAkaM putro iSTo ca dayito Asi, yaM nUnaM vayametAM zyAmAM gRhaM prava(ve)zyAma:, yA asmAkaM putrasya darzanaM bhaviSyati | tena dAni zreSThinA sA zyAmA rAjakulato anujAnApetvA gRhaM pravezitA | sA dAni omuktamaNisuvarNA odAtavastrAmbara- dharA ekaveNIdharA vajrasenamazvavANijakaM zocantI Asati | zreSThiputrasya ca mAtApitRNAmetadabhUSi | asmAkameSA eka (175) putrasya zocati | so dAni zreSThi sabhAryako yathA va putrakaM tathA tAM zyAmAM ceSTati | kadAciddAni takSazilakA naTA vArANasImAgatA: | te dAni naTadArakA bhikSArthakA taM zreSThikulaM praviSTA | tAye dAni zyAmAye teSAM naTadArakAnAmuttarA- pathakaM bhASyaM pragRhItaM | sA tAM naTadArakAM pRcchati | kuto yUyaM ti | te Ahansu: | uttarApathakA vayaM | sA Aha | katamAto adhiSThAnAto | te Ahansu: | takSazilAto | sA Aha | yonaM (?) pratyabhijAnatha yUyaM, takSazilAyAM zreSThi- putro vajraseno nAma azvavANijo | naTadArakA Ahansu: | Ama pratyabhijAnAma | sA Aha | zakyatha mama vyApAraM kartuM | te Ahansu: | vADh+aM zakyAmo ti, kiM kartavyaM | sA Aha | imaM zlokaM zreSThiputrasya vajrasenasya santike bhaNatha | @116 yAntvaM sAlehi phullehi zyAmAM kauzeyavAsinIM | gADh+aM aMkena pID+esi sA te kauzalyaM pRcchati ||1|| te dAni naTadArakA anupUrveNa takSazilAmAgatA azvavANijakaM vajrasenamupasaM- kramitvA Ahansu: | yAntvaM sAlehi phullehi zyAmAM kauzeyavAsinIM | gADh+aM aMkena pID+esi sA te kauzalyaM pRcchati ||2|| so dAni vajraseno zreSTiputro taM zlokaM zrutvA tAM naTadArakAM gAthayA pratyabhASe | (176) rAgAbhibhUtA na sukhaM zayanti kRtAnukAraM pratikartukAmA | narA kRtajJA na sukhaM zayanti vairaprasaMgI na sukhaM zayanti ||1|| taM vo na zraddadhAmyahaM vAto vA girimAvahe | kathaM sA mRtikA nArI mama kauzalyakaM bhaNe ||2|| te dAni naTadArakA AhaMsu: | nApi sA mRyate nArI nApyanyamabhikAMkSati | ekaveNIdharA vAlA tvAmeva abhikAMkSati ||3|| zreSThiputro vajraseno Aha | asaMstutaM me cirasaMstutena na nirmiNeyA dhruvamadhruveNa | itopyahaM dUrataraM samipyaM mamApi sA anyaM na nirmiNeya ||4|| syAt khalu bhikSava: yuSmAkamevamasyAdanya: sa tena kAlena tena samayena vajraseno nAma azvavANijako abhUSi | naitadevaM draSTavyaM | tat kasya heto: | ahaM sa bhikSava: tena kAlena tena samayena vajraseno nAma azvavANijako abhUSi | anyA sA tena kAlena tena samayena nagare vArANasIye gaNikA zyAmA nAma abhUSi | naitadevaM draSTavyaM | tat kasya heto: | eSA sA bhikSava: yazodharA tena kAlena tena samayena vArANasyAM (177) nagare zyAmA nAma agragaNikA abhUSi | tadApi ahaM etAye anapekSo etarahiM pi etAye anapekSo | samAptaM zyAmAye jAtakaM campaka–jAtaka atha bhikSU Ahansu: | bhagavAn yazodharAye vadhe nirNIyanto trAyito | vahakarA bhagavato bodhisatvabhUtasya saMsAre saMsarantasya yazodharA Asi | @117 bhagavAnAha | vAD+haM bhikSava: bahukarA yazodharA Asi tathAgatasya saMsAre saMsarantasya | anyadApi ahaM etAye yazodharAye amitrahastagato rakSito | bhikSU Ahansu: | anyadApi bhagavan | bhagavAnAha | anyadApi bhikSava: | bhUtapUrvaM bhikSavo atItamadhvAnaM nagare vArANasI kAzi janapade ugraseno nAma rAjA rAjyaM kArayati kRtapuNyo mahezAkhyo susaMgRhItaparijano dAnasaMvibhAga- zIlo mahAkozo mahAvAhano | tasya taM rAjyaM RddhaM ca sphItaM ca kSemaM ca subhikSaM ca AkIrNajanamanuSyaM ca sukhitajanamanuSyaM ca prazAntidaNDaDamaraM sunigRhItataskara- vyavahArasampannaM ca | tasya dAni tahiM janapade campako nAma nAgarAjo prativasati kRtapuNyo utsadakuzalasaMcayo anekanAgazatasahasraparivAra: | tasya dAni caMpakasya nAgarAjJo bhavanaM devabhavanasaMnibhaM saptaratnamayAni vimAnAni sarvatrakAni sarva- kAlikAni puSpaphalAni ratnamayAyo puSkariNIyo utpala-padumanalini-kumuda- puNDarIkasaMchannA | tAye puSkariNIye avidUre vaiDuryastambhaprAsAdo ratnamayo musAra- galvatalAstRto | tasya ca rAjJo SoD+aza nAgakanyAsahasrANi anta:puraM | so dAni tahiM nAgabhavane yathA devarAjA tathA modati | so dAni aSTamIM caturdazIM paMcadazIM triSkRtvo pakSasya caturmahApathe upoSadhaM upoSati | aSTAGgasamanvAgato osRSTakAyo viha-(178)rati | so dAni nAgarAjA tahi caturmahApathe upavAsaM samAdatto ahituNDa (NDi) kena dRSTo | tena so ahituNDikena campako nAga- rAjo tata: caturmahApathAto gRhya sarpakaraNDake prakSipto Asati | nApi tasya ahituNDikasya kupyati, na antarahIyanto mahAbalo mahAtejo nAgarAjA icchati sajanapadAM vArANasIM bhasmIkareyA | tatra sarpakaraNDe taM vratamanupAlento Asati | tenApi nAgarAjJA parivArasya nimittAni AcikSitAni, yadi mama ettha caturmahA- pathe upavAsaM samAdattasya kocid viheTheya tarhi nAgabhavane nimittAni bhaviSyanti | yadi iha nAgabhavane etAni vanaspatIni saMmilAyensu: etAni ca utpalapaduma- kumudapuNDarIkasaugandhikAni tato jAnetha baddho so nAgarAjA | yadi etAni vanaspatIni sarvANi sarvazuSkapatrA bhavensu: etAni ca puSkariNIni nirodakAni bhavensu: tata: jAnetha hRto nAgarAjA ti | tena dAni campakena nAgarAjJA ahi- tuNDa(NDi)kena sarpakaraNDake baddhena tahiM nAgabhavane tAni nimittAni dRSTvA sarve utkaNThitA, baddho nAgarAjA | kiM tato | ekameko samartho taM nAgarAjaM tata: ahituNDikasya hastato mokSayituM, na ca taM nAgarAjaM mokSayanti | yatkAraNaM pUrve va nAgarAjena parivArasya saMdiSTaM | yadi mama upavAsasamaMgisya kocid hareya vA baMdheya vA na yuSmAbhistasya kenacidapriyo vA vipriyo vA kartavyo | yatkAraNaM eSa mama vratottamaM | @118 tasya dAni nAgarAjJo agramahiSI SoD+azAnAM strIsahasrANAM ... | tAye ca vArANasIM gatvA rAjJo ugrasenasya upariprAsAdavaragatasya nAgarAjJo grahaNaM sanidAnamArocitaM | rAjA ugraseno tasyA nAginIye sakAzAto campakasya nA-(179)garAjJo taM guNa parikIrtanaM zrutvA prIto saMvRtto | rAjA tAM nAga- kanyAmAha | niSIdAhi vA svakaM vA bhavanaM gacchAhi yAvat sudUtA taM nAgarAja- manveSiya Agacchanti iti | nAginI Aha | mahArAja ahituNDikaM saMtoSayitvA grAmavareNa vA hiraNyasuvarNena vA taM nAgarAjAnaM mokSehi mA rAjAjJayA | rAjA Aha | nAgini evamastu, ahituNDikaM paritoSetvA grAmavareNa vA hiraNyasuvarNena vA caMpakaM nAma nAgarAjAnaM mokSayiSyAmi | sA dAni nAgakanyA ugrasenasya kAzirAjJo Aha | zaraNagato te mahArAja caMpako nAma rAjA sArdhaM SoD+azahi strIsahasrehi | evamuktvA sA nAgakanyA antarahitA | rAjJA ugrasenena samantA dUtA preSitA | campako nAgarAjA upavAsasamaMgI ahituNDikena gRhItako, taM Anetha | manasA devAnAM vacasA pArthivAnAM acireNADhyAnAM karmaNA daridrANAM ||1|| rAjJo ugrasenasya vacanamAtreNa rAjadUtehi ahituNDa(NDi)ko sanAgarAjo AnIto | rAjJA taM ahituNDikaM paritoSetvA grAmavareNa hiraNyasuvarNena ca caMpako nAgarAjo mokSita: | muktamAtro ca campako nAgarAjA devarAjaviSayo saMvRtto, nAgabhavano ca yathApaurANaM saMvRttaM devabhavanasannibhaM, tasya ca nAgarAjJo parivAro yathApaurANaM naM bhavanaM dRSTvA prItA tuSTA saMvRttA | mukto nAgarAjA | so dAni nAgarAjA ugrasenena kAzirAjJA sArdhaM ekaparyaMkena niSaNNo | so taM kAzirAjaM nimantreti, icchAmi mahArAja yaM saparivAro mama bhavanaM pazyesi | rAjA Aha | yUyaM nAgA tIkSnaviSA ca krodhanA ca | na zakyAmi nAgabhavanaM gantuM | nAgarAjA tamAha | mahArAja sazarIro so mahAnarake prapateyA yo (180) asmAkamedRzaM tava pUrvopakArimapakRtvAna jIvaM narake pateyA | sacandratArA pRthivI pateyA nadyo ca pratizro (sro)taM vahensu: | na khalvevaM ahaM mRSAvAdaM bhASeyA tava ca kRtaM na jAneyA | rAjA Aha | yathA nAgarAjasya iSTaM tathA bhavatu | pazyAmi te bhavanaM | rAjJA ugrasenena amAtyA ANattA | yujyantu rathA hasti azvA vividhAni ca yAnAni, nAgarAjJo bhavanaM drakSyAma: | vacanamAtreNa rAjJo amAtyehi pratijAgRtaM | rAjA sAmAtyaparijano sayugyavalavAhano campakena nAgarAjJA sArdhaM @119 eka yAnamabhiruhitvA mahatA rAjAnubhAvena mahatA rAjaRddhIye mahato janakAyasya hakkArahikkAramarupaTahazaMkhasanninAdena vArANasIye nagarAto niryAtvA yena campakasya nAgarAjJo bhavanaM tena prayAsi | yAvattAM yAnAnAM bhUmiM tAva yAnehi yAtvA, padacAreNa campakasya nAgarAjJo bhavanaM praviSTo saparivAro | so dAni taM campakasya nAgarAjJo bhavanaM pazyati devabhavanasaMnibhaM puSpaphalopetehi vRkSasahasrehi upazobhitaM nAnAprakArehi ca mAlyehi upavAsitaM puSkariNIhi ca ratnAmayIhi upazobhitaM utpalapadumanalinikumudapuNDarIkasaugandhikasaMchannAhi nAnAvicitrehi ratnamayehi kUTAgArehi prAsAdehi ca vaiDUryastambhehi musAragalvAstRtatalehi | tatra kAzirAjA campakena nAgarAjena ratnAmaye paryaGke upavizApita: | tAni SoD+aza nAgakanyAsahasrANi caMpakaM nAgarAjaM upakramya pRcchanti | kathaM te amitra- madhye vAso Asi, kathaM te kSudhA pipAsA vinoditA, kathaM vA tata: mokSo Asi | nAgarAjA Aha | labdho me yathocitamannapAnaM, imena ca kAzirAjJA mokSito | tA dAni SoD+aza nAgarAjakanyAsahasrANi rAjJo ugrasenasya prItA tuSTA saMvRttA, muktAnAM paMca vaiDUryamizrANi vAhazatANi dinnAni | campakena nAgarAjena sarvA- (181) kAraM ugrasenasya rAjJo bhavanaM pazyati devabhavanasannibhaM | rAjakulaM pari- rakSitaM asti dAgho ca utpanno campakena nAgarAjena nirvApita: | iti zrIcampakasya nAgarAjasya parikalpapadaM samAptaM | atha kA nu vidyudivAbhAsi sarasi viya tArakA: | tAmrapAdapayaSTirvA puSpitA vanamantare ||1|| asi tvaM nandane jAtA jAtA citrarathe vane | devI Asi vA gandharvI na tvaM asi hi mAnuSI ||2|| nAgakanyA Aha | nAhaM devI na gandharvI na mahArAja mAnuSI | nAgakanyAhaM bhadraM te avIcI iha AgatA ||3|| rAjA Aha | citrAntacittA vilutendriyAsi netrehi te vAri zra(sra)vanti kinte | naSTaM hi kiMcI abhiprArthayantI ihAgatA tAni na–dIrghaM brUhi ||4|| @120 nAgakanyA Aha | yamugratejaM uragotti Ahu nAgo ti naM Ahu janA janendra | tamagrahe puruSo jIvitAnvitaM taM bandhanA muMca patiM me deva ||5|| (182) nagaraM pi nAgo bhasmIkareyA tathA hi yAvacca balopapeto | dharmaM tu nAgo ayaM yAcamAno hastatvamAgacche vaNIpakasya ||6|| rAjA Aha kathaM vijAneya gRhItanAgo sa ugratejo balasthAmavanto | durAsado du:prasaho bhujaMgo hastatvamAgacche vaNIpakasya ||7|| nAgakanyA Aha | caturdazIM paMcadazIM ca aSTamIM catuSpathe gacchati nAgarAjo | osRSTakAyo vicaranto nAgo hastatvamAgacche vaNIpakasya ||8|| evaM vijAnesi gRhItanAgo so ugratejo balasthAmaprApto | durAsado du:prasaho bhujaMgo hastatvamAgacche vaNIpakasya ||9|| rAjA Aha | niSIda vA tiSThahi tvaM va nAgi gacchAhi vA tAva svakaM nivezanaM | yAvadmi(dbhi ?)dUtA gato nIyatAM ti anveSisu: nAganRpaM yazasvinaM ||10|| @121 (183) nAgakanyA Aha | dharmaNa mocehi asAhasena grAmeNa niSkena ca gozatena | osRSTakAyo nigRhItanAgo puNyArthiko mucyatu nAgarAjo ||11|| rAjA Aha | dharmeNa moceSyamasAhasena grAmeNa niSkeNa gavAM zatena | osRSTakAyo ca bhujaMgo gacchatu prIto ca saMpadyatu nAgarAjA ||12|| nAginI Aha | SoD+aza strIsahasrANi AmuktamaNikuNDalA | vArivAsagRhAzritA Arya tvAM zaraNAgatA ||13|| rAjadUtehi ahituNDiko ca nAgarAjA ca AnIto | rAjA ugrasena Aha | demi niSkazataM labdhaM sthUlA ca maNikuNDalA | catu:zataM ca paryaMkaM dA(da)maka puSpasaMnibhaM | bhAryAM ca sadRzIdevIM mucyatu uragAdhipa: ||14|| ahituNDiko Aha | vinA tu dAnA vacanAnnarendra muJcAmimaM dhArmiko nAgarAjA | mahAnubhAvo paralokadarzI mahAbalo so ca na saMviheThyo ||15|| (184) mukto campako nAgo kAzirAjAnaM bhASati | namo te kAzinAM rAja namo te kAzivardhana | aMjaliM te pragRhNAmi pazya rAja mo nivezanaM ||16|| rAjA ugrasena Aha | suduSkaraM nAga mayA kRtaM te du:khAsi tvaM bandhanAdasi mukta: | jAto ca loke na kRtAni jAnati mA khussa me nAga kRtaM na jAne ||17|| nAgarAjA Aha | narakasmiM jIveya ciraM sa kAmaM mA kAyikaM kiMci labheya sAdhu | @122 yo bAdhate pUrvakarisya rAjJo asmAdRzo tuhya kRtaM na jAne ||18|| rAjA Aha | tumhe hi me tIkSNaviSA udArA mahAbalA kSiprakopA ca nAgA | nAgAhametaM abhizraddadhAmi no tvaM ama(mA)nuSo ma (mA)nuSasya kruddho ||19|| nAgarAjA Aha | narakasmiM so zaktitale pateyA ...UrdhvapAdo adhoziro | (185) yo bAdhate pUrvakarisya rAjJo asmAdRzo tuhya kRtaM na jAne ||20|| apyeva vAto girimAvaheya candro ca sUryo ca kSitiM pateya | sarvA ca nadyo pratizro (sro) tA vahensu: na tvevahaM rAja mRSA bhaNeyaM ||21|| rAjA Aha | yatheSTaM nAgarAjasya tathA bhotUragAdhipa | yathA tuvaM ca yAcesi pazyAmi te nivezanaM ||22|| rAjA ugraseno amAtyAnAha | yujyantu te rAjarathA sucitrA kambojakA azvavarA sudAntA | hastI ca yujyantu suvarNacchatrA drakSyAmyahaM nAganivezanAni ||23|| amAtyA Ahansu: | yuktA ime azvarathA sucitrA kambojakA azvavarA sudAntA | hastI ca yuktAste suvarNacchatrA niryAtu (rAjendro) mahAbalena ||24|| tato ca rAjA niryAsi senA ca caturaMginI | mitrAmAtyaparivRto jJAtIsahapuraskRto ||25|| (186) bherI mRdaMgA paTahAzca saM(zaM)khA vAdyensu veNu ugrasenarAjJo | @123 niryAti rAjA mahatA balena puraskRto nArigaNasya madhye ||26|| gatvAna kAzInAM rAjA nAgarAjanivezanaM | adrAkSInnAgarAjasya devAnAM bhavanaM yathA ||27|| AmrajambUhi saMchannaM kokilagaNasevitaM addarzA nAgarAjasya kAzirAjA nivezanaM ||28|| samantato vanagulmA puSpitA sarvakAlikA | manojJagandhaM pravAyanti nAgarAjanivezane ||29|| suvarNarUpyasopAnA puSkariNyo abhinirmitA | padumotpalasaMchannA nAnAdvijaniSevitA ||30|| vaiDUryastambhaprAsAdA musAragalvatalAstRtA | addarzA nAgarAjasya kAzirAjA nivezane ||31|| pravizya kAzInAM rAjA nAgarAjanivezanaM | paryaMkasmiM upavize jAtarUpamaye zubhe ||32|| dRSTvAna taM AgataM ca nAgarAjaM ca campakaM | kAzirAjena sArdhaM ca kRtvAna aMjali natA ||33|| pRcchati nAgakanyA yadAsi amitramadhyame | tato pipAsAM kSudhAM ca kathaM tatra vinodaye ||34|| (187) nAgarAjA Aha | yathocitaM labhyati annapAnaM kSudhApipAsAya vinodanArthaM | ayaM ca me... kAzirAjA kSipraM nAma mocaye bandhanAteto ||35|| tA dAni SoD+aza nAgakanyAsahasrANi ugrasenaM kAzirAjamabhistavensu: | evaM nandAhi bhadrante kAzirAjo sabAndhavo | yathA vayamadya nandAma dRSTvAnamuragAdhipaM ||36|| evaM nandAhi tvaM rAja sahasarvehi jJAtihi | yathA vayamadya nandAma samagrA patinA saha ||37|| muktAna te vAhazatAni paMca vaiDUryamizrAna dadAsi rAjJe | anta:pure bhUmi samAstarA hi niSkardamA tviSimati nIrarAja (nIrajA ca ?) ||38|| taM tAdRzaM atha sa rAjA dRSTvA anta:puraM devavimAnakalpaM | @124 nArIgaNena paricaryamANo anuzAsate kAzipuraM samRddhaM ||39|| rAjA ugrasena Aha | tvaM kaMcukAmbaradharo suvastro tatra yApento anupamavarNo | divyehi kAmehi samaGgibhUta: kimarthaM nAga bhUvi tvaM caresi ||40|| (188) nAgarAjA Aha | nAnyatra bhave mAnuSako jano tu saMcintyati so divasaMgamo vA | yonimahaM mAnuSIM prArthayanto tasya kAraNAya tapaM carAmi ||41|| rAjA ugraseno cintayati | duSTA nAgA ca nAgI ca prArthayantA mAnuSaM bhavaM | kiM kariSyAmi zubhaM karma apAyasamatikramaM ||42|| pUrvenivAsaM bhagavAM pUrvejAtimanusmaran | jAtakamidamAkhyAsi zAstA bhikSUNa santike ||43|| te skandhA tAni dhAtUni tAni AyatanAni ca | AtmAnaM ca adhikRtya bhagavAn tamarthaM vyAkare ||44|| anavarAgrasmiM saMsAre yatra me uSitaM purA | campako haM tadA Asi nAgarAjA maharddhiko | yazodharA nAgakanyAsi evaM dhAretha jAtakaM ||45|| evamidamaparimitaM bahudu:khaM uccanIcaM (ca) caritaM purANaM | vigatajvaro vigatabhayo azoko svajAtakaM bhASati bhikSusaMghamadhye ||46|| bhagavAnAha | tadApyahaM bhikSava: nAgabhUto ahituNDakena baddho mAnsArthaM yazodharAye mokSito | azvavANijako pi santo vArANasIye saMjAto mocito | iti zrIcampakanAgarAjasya jAtakaM samAptaM | (189) chandako bodhisatvena abhiniSkramantena anomiyAto adhisthAnAto nivartito | chandakazca kaNThako ca kapilavastu AgatA | rAjA zuddhodano zrutvA @125 chandako Agato kaNThakamAdAya chatraM ca AbharaNAni ca rAjakulAto bAhira- dvArazAlAM nirdhAvito sAnta:puro, yazodharApi kaNThakaM grIvAyAmupagRhya prarodantI Aha | kahinte kaNThaka kumAro nIto, kiM mayA tava aparAddhaM chandakasya ca, yaM yUyaM mama sukhaprasuptAye kumAramAdAya gatA, ahaM ca SaSTisahasraM ca anta:puraM bhavati vidhavAkRtaM | chandako Aha | kimasmAkaM aparAdhaM kRtaM | ahaM pi uccena svareNa AravAmi | kumAreNa abhiniSkramantena kaNThakena uccena svareNa hISaNazabdaM kRtaM na ca yuSmAkaM kopi vibudhyati | devasahasrakoTIyo antarIkSe samAgatA | imAM mallabhUmiM anomiyaM nAma adhiSThAnaM nIto vaziSTasya RSisya Azramapadasya nAtidUre | kumAreNa lubdhakasya kAzikAni dattvA kASAyANi gRhItAni, svayaM cUD+A asipatreNa cchinnA, sA ca cUD+A zakreNa devarAjena praticchitA | tata: mo kumAreNa AbharaNAni dattvA nivartitA | evaM ca ahaM sandiSTo | pitaraM me kauzalyaM pRcchesi mAtusvasAye pi sarvasya jJAtivargasya | kRtakAryo pi pari- pUrNasaMkalpo AgamiSyAmi | yazodharA ca SaSThihasraM ca anta:puraM sarvaM ca zAkya- rASTraM roditvA paridevitvA svakasvakAni nivezanAni gatA | chandakasya rAjakulaM pravezitvA rAjArhaM praNItaM annapAnakhAdyabhojyaM upa- nAmitaM | kaNThakasyApi madhumrakSitAni modakAni upanAmitAni tathA anyamapi rAjArhaM khAdyabhojyaM modakaprakArANi ca kaNThakasya purato rAzIkRtA na ca kaNThako paribhuMjati | (190) bodhisatvaM samanusmaranto sarvakAlamazrUNi pravarteti | anta:- purikA ca aMzukehi dukUlehi paTTorNehi ca mahArahehi rAjArhehi vastrehi kaNThakasya anye azrUNi pramArjenti, anye zIrSaM pramArjenti, anye grIvaM pramArjenti, anye pRSThaM pramArjenti, anye skandhaM pramArjenti, anye bAhuM pramArjenti, anye sandhiM pramArjenti, anye bAladhiM pramArjenti, anye pAdAni parirmadayanti, anye madhumrakSi- tAni AlopAni mukhe allIyanti, anye nAnAprakArANi khajjakAni allIyanti, anye ukkArikAni allIyanti, anye modakAni allIyanti, suvarNa-rUpyamayehi bhAjanehi ratnavicitrehi rAjArahANi pAnAni alloyanti, na ca kaNThaka AhAraM karoti | bodhisatvasya zokena anAhAro ca kaNThako kAlagato bodhisatvamapazyanto | tasya kAlagatasya rAjJA zuddhodanena mahatA rAjAnubhAvena zarIrapUjA kRtA | samanantarakAlagato ca trAyastriMzehi upapanno zikhaNDisya devaputrasya putratvamabhyudgato kaNThako nAma devaputro maharddhiko mahAnubhAvo anyeSAM @126 pUrvopapannAnAM devasahasrANAM devaputrANAM divyehi dazahi sthAnehi abhibhavati | tadyathA divyenAyuSA divyena varNena divyena sukhena divyena aizvaryeNa divyena pari- vAreNa divyehi ca rUpehi zabdehi gandhehi rasehi divyehi ca sparzehi | yadA bhagavAM pravRttapravaradharmacakro vaistArikazAsanasaMjAto tadAyuSmatA mahA- maudgalyAyanena deveSu cArikAM caramANena kaNThako devaputro dRSTo dRSTvA ca puna: gAthayA adhyabhASe | (191) candro yathA paMcadazIM nakSatraparivArito | obhAseti dizAM sarvAM tArakA vigatA nabhA ||1|| tathopamamidaM vezma divyaM devapure tava | prajvAlyamAno varNena Adityo va virocasi ||2|| musAragalvamuktAhi maNilohitakAhi ca | citrA susaMskRtA bhUmi na cAtrodvAyate raja: ||3|| vaiDUryasya suvarNasya sphATikarUpiyasya ca | kUTAgArazubhAsthAnA prAsAdA te manoramA ||4|| prAsAdAnAM ca avidUre puSkarinyo sunirmitA | vaiDUryaphalakasopAnA suvarNavAlikasaMstRtA ||5|| tAsAM ca tIreSu drumA sujAtA mahA mahAntaM viTapaM samudgatA | abhyUdgatA brahmapuraM ca ambarAd vAteritA sarvadizA pravAnti ||6|| teSAM ca tIreSu drumA sujAtA mahA mahAntaM viTapaM samudgatA | saMpuSpitA bhAnti dizA catasro dvijehi ghuSTA rucirasvarehi ||7|| saMchannA puNDarIkehi padumehi utpalehi ca | nAnAvarNehi puSpehi vAnti sarvadizo di(da)zo ||8|| ekamekasmiM tUryasmiM SaSTi nRtyanti apsarA | (192) tAsAM ca nRtyamAnAnAM divyakanyAna kAnane | divyo nizcarate zabdo dvijakanyAgaNe yathA ||9|| suvarNapAde paryaMke nirmite ratanAmaye | saMskRte suvisRSThe ca svargakAyasmi modasi ||10|| @127 suvarNapAde paryaMke nirmite ratanAmaye | prekSamANo dizA sarvA brahmA va upazobhasi ||11|| tasmiM niSaNNaM...paryaMke tUlikAstRte | alaMkRtA devakanyA vIjanti cAmarehi te ||12|| tavamete apsarasaMghA hemajAlA alaMkRtA | vAhAM vikIrya nRtyanti gAyanti ca suvAditaM ||13|| kAcittatra upagAyanti upavAdenti apsarA | kAcicca upanRtyanti saMgItasmiM suvAdite ||14|| kAcitte ruciraM zabdaM muMcantyaGgehi sarvazo | kAsAMcit sarvaromehi vAnti gandhA amAnuSA ||15|| taM devakanyAhi upetarUpaM nivezanaM te padumuttarAhi | suvarNa-kaMcukakRtabhUtimetaM bhavanamaholaMkRtamapsarohi ||16|| kiM tvaM karma karitvAna pUrva anyAsu jAtiSu | kena kuzalamUlena trAyastriMzopapadyatha ||17|| kiM tvaM karma karitvAna pUrve mAnuSyake bhave | (193) kena kuzalamUlena vipAkamanubhosimaM ||18|| kena tvayA ayaM labdho Ayurvazo yazo balaM | RddhiM ca parivAraM ca anubhosi amAnuSaM ||19|| kiM tvayA kalyANaMkarma karitvA anyAsu jAtiSu | kena kuzalakarmeNa vipAkamanubhosimaM ||20|| kena te brahmacaryeNa saMyamena damena ca | kena kuzalakarmeNa svargakAyasmi modasi ||21|| kenApi evaM jvalito anubhAvo varNo ca te | kena kuzalakarmeNa sarvAM dizAM prabhAsasi | pRcchito devaputra brUhi kasya karmasyidaM phalaM ||22|| so devaputro AtmanA maudgalyAyanena pRcchito | praznaM pRSTo viyAkarSi sthavirasyeti me zrutaM ||23|| ahaM kapilavastusmiM zAkyAnAM nagarottame | aTTAlakoTTaracite dRDh+aprAkAratoraNe ||24|| godhAmukhaniryUhadRDhArgalakapATatoraNe | hayagajarathAcIrNe AvAse zAkyazreSThino ||25|| @128 AkIrNajanamanuSye nagare sAdhunirmite | zuddhodanasya putrasya sahajo Asi kaNThako ||26|| yadA cAbhiniSkramesi pravrajyAye narottamo | tadA sa vacanamAha bahu samyag girAM bravIt ||27|| (194) tAM saha girAM zruNitvA harSajAtena cetasA | vegajAto namasyanto vahedahaM puruSottamaM ||28|| pareSAM viSayaM gatvA udgatasmiM divAkare | mama cchandakaM ca vihAya anavekSo sa prakrame ||29|| tasya tAmranakhA caraNAM jihvAyA parilehiya | rodamAno udvIkSeyaM gacchantaM puruSottamaM ||30|| tasyaiva adarzanena zAkyaputrasya zrImato | khura AbAdha utpadyet tato kAlaM karomyahaM ||31|| tasyaivamanubhAvena vimAnamAvasAmyahaM | nArIvaragaNAkIrNaM kUTAgAraM(ra) varUttamaM ||32|| sa cet bhadante gacchAsi zAkyasiMhasya santike | kaNThako vacanaM Aha vadesi puruSottamaM ||33|| eSo cAhamapi AmaMsye vandituM puruSottamaM | sAdhu khu darzanaM bhoti tAdRzANAM maharSiNAM ||34|| tena mayA idaM labdhaM AyurvarNayazobalaM | RddhiM ca parivAraM ca anubhomi amAnuSaM ||35|| tena me brahmacaryeNa saMyamena damena ca | ayaM me tAdRzI RddhI apratikrAntA amAnuSI ||36|| taM karmaM kuzalaM kRtvA yattaM upacitaM purA | tena kuzalakarmeNa vipAkamanubhavAmyahaM ||37|| bhogA ca me utpadyensu ye kecit manasi priyA | devA ca me namasyanti teSAM ca u (a) pacito ahaM ||38|| (195) tasmiM cittaM prasAdetha dakSiNIyeSu tAdRzaM (ze) | pazyati rakSa (azva) bhUtena karmaM upacitaM zubhaM ||39|| iti zrImahAvastuavadAnakathAyAM kaNThakasya vyAkaraNaM samAptaM | @129 zuddhAvAsehi devehi tahiM araNyAyatane kASAyaprAvRto lubdhako nirmito | so dAni bodhisatvena dRSTo | tatrAdrAkSIdaraNyasmiM lubdhakaM kASAyaprAvRtaM | so tatra upasaMkramya idaM vacanamabravIt ||1|| imau kAzikau gRhNitvA dehi kASAyaM tvaM mama | so to kAzikau gRhItvA deti kASAyaM lubdhako ||2|| tata: kASAyau gRhNitvA tuSTo Attamano abhUt | so patho me varo dhIro uttamArthasya prAptaye ti ||3|| bodhisatvo dharmAraNyaM vaziSThasya RSisya AzramapadaM praviSTa: | vaziSThopi RSi bodhisatvaM dRSTvA vismito koyaM bhaviSyati mAnuSo vA devo vA zakro vA brahmA vA, yasya kAyasya prabhAye sarvamimaM tapovanamobhAsitaM | sarve te vaTukA bodhisatvaM dRSTvA tvaritatvaritA svakasvakAni parNakUTINi pradhAvitA nAnA- prakArANi phalAni gRhya pAnIyaM ca bodhisatvamupasaMkrAntA | tatra vRddhaM mahAprAjJaM tApasaM tapatAM varaM | vaziSThaM nAma gotreNa dadarza ca jagAma ca ||4|| tAmradhUmAruNajaTaM jvAlamiva adarzi taM | (196) AsInaM munimavyagraM nirvAtamiva sAgaraM ||5|| abhigamya ca dharmAtmA naM muniM zAkyapuMgavo | anujJAto praviSTAya bhUmiyAM upavizya sa ||6|| samudra iva gambhIro vIryavA himavAniva | zAkyarAjasutaM dRSTvA maharSi vismito abhUt ||7|| ko nvayaM vapuSA zrImAn jvalatyanupamadyuti | suvarNo dhUmApagata: jotamAno yathAnala: ||8|| vyUDh+orasko mahAbAhu: suprazastakarAMguli | samantakukSizca zlakSno eNavRtti kaTImahAn ||9|| kAMcanastambhasadRzo govRSAkSo mahAdyuti: | zArdUlavRSabhaskandha: padmapAdakaro nagha: (kha:?) ||10|| zarIralakSaNairasya jAtizataguNAcitai: | zobhate zarIraM tasya nakSatrairiva candramA: ||11|| @130 vibhUSaNA naiva gAtreSu racitA anurUpikA | zarIraM bhUSantyasya lakSaNAni mahAtmana: ||12|| merumaNDalasAreNa gacchatA gajagAminA | AkrAntA sahasA padbhayAM raNatIva vasundharA ||13|| snigdhagambhIrazabdena svareNa anunAdinA | trilokamarhate kRtsnamAjJApayitumojasA ||14|| vyaMjanAni hi yA yasya lakSaNAni ca lakSaye | (197) muktoyaM sarvabhUtAnAM trilokapatirIzvara: ||15|| prabhayA pUrayatyeSa svazarIrasamucchrayA: | tapovanamidaM sarvaM udayanniva bhAskaro ||16|| azItivyaMjanopeta: dvAtriMzadvaralakSaNa: | sanatkumArapratimo kumAro dyutimAnayaM ||17|| sarvalakSaNasampannaM sarvabhUtamanoharaM | kumAraM paripRccheyaM maharSi upagamya taM ||18|| gandharvazazisaMkAza devagarbhopama yuvA | kasya tvaM kinnimittaM vA tapovanamupAgato ||19|| satyAnuparivartinyA sarvabhUtAtmayA girA | zlakSnayA priyavAdinyA babhASe sa nRpAtmaja: ||20|| ikSvAkuvaMzaprabhava: zuddhodananRpAtmaja: | vihAya pRthivIM rAjyaM ujjhitvA mokSamAsthita: ||21|| lokantu bahubhirdu:khairdRSTvaivaM samabhidrutaM | mokSArthamabhiniSkrAnto jAtivyAdhijarAdibhi: ||22|| yatra sarvaM na bhavate yatra sarvaM nirudhyate | yatropazAmyate sarvaM tatpadaM prArthayAmyahaM ||23|| evamukte mahAprAjJo mahAtmA satyavAgRSi: || uvAca vadatAM zreSThaM zAkyarAjakuloditaM ||24|| IdRzena hi vRttena vRttyA lakSaNasaMpadA | prajJayA ca mahAbhAga na kiJcidyaM na prApaye ||25|| (198) bodhisatvo dAni vaizAliM gato ArAD+aM kAlAmaM allIno | nirveditvA nAyaM mArgo nairyAniko tato rAjagRhaM gato | @131 gatvA ca so rAjagRhaM mAgadhAnAM girigahvare | piNDAye abhisaresi AkIrNavaralakSaNa: ||1|| tamadRzAni prAsAdAt zreNiyo magadhAdhipa: | prasannacitto dRSTvA ca amAtyAM idamabravIt ||2|| imaM bhavanto pazyantu AkIrNavaralakSaNam | AroheNa ca sampannaM yugamAtraM ca prekSati ||3|| utkSiptacakSurmedhAvI nAyamUnakulodito | rAjadUtAnubandhantu kahiM vAsamupeSyati ||4|| tato taM saMdizitA dUtA pRSThato anubandhiSu | gamiSyati kahiM bhikSu: kahiM vAsamupeSyati ||5|| piNDAye cAraM caritvAna niSkramye nagarAnmuni: | pANDavaM abhisaresi atra vAso bhaviSyati ||6|| jJAtvA ca vAsopagataM eko dUto upavizayat | aparo kSipramAgamya rAjJo Arocaye tadA ||7|| eSa bhikSu: mahArAja pANDavasmiM purastata: | niSaNNo vRkSamUlasmiM ekAgro susamAhita: ||8|| dvIpIva sutanuM cittaM vyAghraM vA girisAnugaM | siMhaM vA giridurgasmiM mahAsiMho mRgAdhipa: ||9|| tato ca rAjA tvaramAno amAtyAM adhyabhASati | (199) kSipraM panthaM vizodhetha drakSyAma puruSottamaM ||10|| tato ca te rAjadUtA mahAmAtrA yazasvino | kSipraM panthaM vizodhensu: svayaM rAjA iheSyati ||11|| tato ca te rAjadUtA mahAmAtrA yazasvino | gatvA rAjJo nivedensu: zuddho te deva pANDavo ||12|| tato ca niryAti rAjA senA ca caturaMginI | mitrAmAtyaparivRto jJAtisaMghapuraskRto ||13|| yAnAto otaritvAna padasA upasaMkrame | sArAyaNIM kathAM kRtvA ekamante upAvizi ||14|| niSadya pramukho rAjA bodhisatvamadhyabhASati | udagro tvamasi rAjJa: azvAroho va selako ||15|| @132 dadAmi bhogaM bhuMjAhi jAtIM cAkhyAhi pRcchito ||16|| bodhisatva Aha | nijajanapado rAja himavantasya pArzvata: | dhanavIryeNa sampanno kozaleSu nivAsito | Adityo nAma gotreNa zAkiyo nAma jAtiye ||17|| tato kulA pravrajitohaM na kAmAM abhiprArthaye | prahANAya gamiSyAmi vezmaM muktvA ratanAmayaM ||18|| taM kho tathA bhotu spRzAhi nirvRtiM bodhiM ca prApto punarAgamesi | (200) mahyaM pi dharmaM kathayesi gautama yamahaM zrutvAna vrajeya svargatiM ||19|| bodhisatva Aha | taM kho mahArAja tathA bhaviSyati bodhiM spRziSyAmi na metra saMzayo | prApto ca bodhiM punarAgamiSyaM dharmaM ca te dezayiSyaM pratizRNomIti ||20|| bodhisatva udrakaM rAmaputraM allIno nAyaM mArgo niryANikoti | tatopasaMkramya gayAM gato | gayAzIrSe parvate tisro upamA pratibhAyensu: | tato uruvilvAM gato piNDAya praviSTo | kAzyapo pUraNo uruvilvAM piNDAye praviSTo | nIvaraNaM vijahitvA zRNotha ekAgramAnasA sarve | yathA purimajinasaMgamo yazasvino bodhisatvasya ||1|| pravrajyAyabhyupetvA arAD+audrakaM vane aparituSTo | prakrami dizaM pradakSiNAM purimajina nisevitaM dezaM ||2|| piNDAya praticaranto uruvilvAM prApto kanakaniSkanibho | grAmikagharaM Agami naranArisamAkulaM kAle ||3|| atha grAmikasya dhItA nAmena sujAtA paNDitA kulInA | taM dRSTvA rAjaputraM prakampitA prItivegena ||4|| azrUNi pravartayanti purato sthitA hi sapatissa gauravA | (201) Alapati rAjaputraM mA tvaM nivartayadya naravara ||5|| @133 candrapratipUrNavadana mA gA nityantu sarvato nigamA | atRptA hi mama nayanA vIra nirIkSamANAye ||6|| kiM tu khu sucAruvikrama surUpalakSaNa varAbharaNadhAri | prakramasi atRptAyA sarvAndhakRto yaM me hRdayaM ||7|| sA zruNati devatAnAM girAM nabhagatAnAM ca bhASantAM | eSa khalu kapilavastuto zuddhodanarAjavaraputro ||8|| sA tasya darzanatRSA nirdhAvitA guNazatA kIrtayati | varapuruSa viprahIno sabandhujanasya kathaM AsI ||9|| pramadAgaNasaMparivRtA rudanti anugacchanti kanakavarNaM | paridevate ca karuNaM aTavivanamukhe prapadyantaM ||10|| sukhitA vaneSu sakulA mRgA ca vanadevA vanarAjA ca | ye rAjahaMsagatikaM vIkSanti vanecaraM vIraM ||11|| sukumAraphullagAtraM kamaladalanibhehi pAdaratanehi | kathamAkramasi vasudhAM tRNakuzazarasaMstRtavidurgAM ||12|| mRSTAnnarasasamudito nAnArasapravaravRMhitazarIro | mUlaphalapatrabhakSo bheSyasi kathaM nirjharavanAnte ||13|| kanakagajadantapAde varAstare kusumasaMkule zayane | supiyAna kathaM zayiSyasi tRNakuzazarasaMstRtataleSu ||14|| zruNiyAna varendra bhavane paTahatripuSkaraninAdasaMgItiM | (202) zroSyasi kharAM bhayakarAM saMruSitagajagarjitaninAdAM ||15|| mUlaphalapatrasaphalA te bhavatu dizA anugramRgasaMghA | mA tRSitabhukSitasya te zilA tape vanecara zarIraM ||16|| grISmaparitApitasya te bhavatu salilagarbhamaNDapopavanaM | zizire ca vigatajalado divAkaro bhAtu giridarISu ||17|| rAkSasayakSabhujaMgaparivAraM tava devagarbhasukumAraM | nakSatracandrapravaraM hRdayanayananandanazarIraM ||18|| so vindhyapAdapArzve gajavara iva padminImabhilaSanto | pravizati tapovanaM taM zRNotha vividhaM vanavarasya ||19|| kvaci raktapallavalatA taruNatarukusumamaMjalikeraNye | kvaci vanadevopataptA kvacit kramatkuJjaravibhagnA ||20|| kvacid vipulaghanapalAzapralambaphalai: taru alaMkRta agamyai: | kvaci jIrNo koTarataru vanapAdapagulmavRtamUlo ||21|| kvaci padmasaro surUpo kvaci girisaritAlAbho vana: vIrA: | @134 tApasakulAzramA kvaci kokilazukamora parigItA ||22|| kvacid vivaratRNajAMgalA kvacit...zarapallavaraktA | kvacit rurucamaramahiSA kvacit kvacid vyAghrasiMhagaNA: ||23|| kvaci raktapallavalatA taruNatarupralamvitA nAnA | (203) udyAnagamanazrAntA pramadAyo viya nidrAyantyo ||24|| kvaci kuravakataruzikharoprakusumito vyaktapuSpasuvibuddho | nidrAgalitanayanAnAM nArINAmiva vibuddhAnAM ||25|| madhurapavaneritA kvaci nAnAdrumakusumacitravanazAkhA | Alambanti parasparaM pramadA salIlA viyAnyonyaM ||26|| kvaci kupyakavanazAkhA prakusumitA bhAramaprasahamAnA | anuvellitA...sahodaramiva vatsalA pramadA ||27|| kvaci kiMzukA kusumitA vanarAjivanAntare gurukule vA (va) | raktAmbarottarIyA pramadA vipulAkSiyo vanitA ||28|| kvacit vasumatipradezo navasaMpuSpitapuSpai: saMchanno | AbharaNa bharitavasanA salalitazayanA navavadhu va ||29|| kvaci kaThinakaNTakalatA mRgamahiSavarAhANa padaniketA | zavarasAra AhatAnAM mRgAna rudhireNa siktAni ||30|| kvaci gajakaraMkanikaro kSitiM gale (kSititale vA kSitiJcale ?) paTapANDarAstaraNakalpo | kvaci vyAghrakezarihatA viSAdita naravAraNa varAhA ||31|| kvaci rAkSasapralApA pizAcakumbhANDabheravarutAni | kvaci guhyakabhaNitAni nizAsu pavaneSu pracaranti ||32|| kvacit nizAsu jaladharA garjanti pratinandanti vyAlagaNA | (204)... bhairavakarA karonti rUpANi ca bahUni ||33|| pAdapavanasmiM tasmiM viharati so sarvalokahitakAmo | caNDamRgarAkSasAnAM hRtabahumAnena yo ramyo ||34|| yatha Atmano mRgapati: sarvajagahitaM tato vizeSeNa || prArthayati satvasAro satvAna tadapidamAzcaryaM ||35|| ekekasatvamokSaNe yadi kalpamasaMkhyaM sarvasatvAnAM | du:khamanubhomi tAreSyaM sarvasatvAnAM vyavasitamidaM ||36|| satvasArasya SaD+avarSA duSkaraM vane caritvA karmakSaye | smRti labdhA yatra pathAsmi gato nAyaM mArgo mokSAye ||37|| @135 asti tasmiM mati pUrve jaMbudrume zAkyarAjamudyAne | prathamaM dhyAnaM samAdayi sa bhaviSyati bodhiye mArgo ||38|| na ca zAkyaM durbalena kRzena parizuSkarudhiramAnsena | bodhimabhigantuM yadahaM punarAhAramabhyavahareyaM ||39|| devatA avoca mA tvaM Aharayahi mA te yazo parihAye | vayamojaM gAtreSu tuhyaM upasaMhariSyAmatha ||40|| tasyAsi ahaM sarvazo satatamanAhAra ityabhijJAto | ttajazce mahya tehi upasaMhAritaM mRSA asyA ||41|| so anRtavacanabhIto alamiti tAM devatAM pratikSipiya | mudgakulaccha (ttha) hareNDA (Nu)phAnikRtaM yUSamupabhuMje ||42|| (205) anupUrvaM ca zarIre sthAmaM ca balaM ca saMjanetvAna | AhAraM samagaveSi uruvilvamupAgami sa sAdhu ||43|| atha sA pUrvajanetrI sujAtA nAmena paNDitakulInA | nyagrodhapAdapamUle tiSThati madhupAyasaM gRhya ||44|| kiM brahmacAri avacA karzitamAyAsitaM tava zarIraM | sA pAyasaM dadatvA parikIrtaya rAjaputrasya ||45|| rAjaRSisya ca tasya Asi madhupAyasaM tatra sujAtaM || tAM avaci pArthivasuto kimarthametaM dadasi dAnaM ||46|| jAtizatAni janetrI abhUSi yA tasya zuddhasatvasya | sA pratibhaNesi madhuraM prArthemi samRdhyatu mahyaM ||47|| himavantapAdapArzve nagaraM kapilAhvayaM ti vikhyAtaM | dizavidizavizrutayazaM pramuditanaranArisaMkIrNaM ||48|| tasmiM nagare kumAro putro zuddhodanasya zAkyasya | avahAya bAndhavajanaM vanaM gato rAjyamutsRjya ||49|| SaDvarSa tasya brajato tapovane ugre bhairave vane | dAnena me tasya bhavati praNidhI paripUriyA ||50|| tena tapena varoyaM mArgeti me sa samRdhyatu artho | ahamapi tena pathena gaccheya mahAnaravareNa ||51|| tato prAdurAsi vAcA antarIkSAdamAnuSI | sujAte eSo so dhIro zAkyarAjakulodito ||52|| (206) etena tapA AcIrNA duSkarA romaharSaNA | zuSkazoNitamAnsena nAnArUpA tapovane ||53|| @136 te nirarthAni utsRjya prakrame varapAdapaM | atra atItA saMbuddhA prAptA saMbodhimuttamaM ||54|| tato azrUNi vartenti somanasyasamarpitA | kaMpamAnA naravyAghraM kRtAMjali uvAca sA ||55|| dRSTosi bhairavavane ugratapAbhyutthito kamalanetra | dRSTvA me zokamathitaM hRdayaM prItiM samanubhoti ||56|| SaDvarSANi mamAgre na suptapUrvA sukhAya zayyAni | zokazarAtApena tava tapamanucintayantIye ||57|| taM kho rAjyaM jano ca pitA ca abhivatsalA ca mAtusvasA | tava zrutvA tapasontaM prItisumanaso bhaviSyanti ||58|| hohinti kapilanagare tUryazataninAditAni bhavanAni | AnandapramuditAni prahasita naranAri saMghAni ||59|| madhupAyasamupabhuktvA purimabhavanetriye bhava nirghAtI | drumarAjapRthivISaNDe amRtamadhigato padamazokaM ||60|| vyAkari narapradIpo jAtizatA paMca jananI mahyAsi | bheSyasi anAgatedhvani pratyekajino jinavratoti ||61|| iti zrImahAvastune sujAtAvyAkaraNaM samAptaM | (207) atha bodhisatvo uruvilvAye senApatigrAmakAto piNDAya caritvA nAnAprakArANAM pUpAnAM bharitena pAtreNa nirdhAvati, kAzyapo ca pUraNotiriktakena pAtreNa nirdhAvati | so bodhisatvena pRcchiyati | AyuSmaM kAzyapa labhyati bhikSA ti | so dAni kAzyapo bodhisatvaM gAthAyamadhyabhASati | praskandako balAkalpo ujjaMgalo ca jaMgalo | etehi pApagrAmehi ekApi bhikSA na labhyati ||1|| atha bodhisatvo kAzyapaM pUraNaM gAthAya pratyabhASati | praskandako balAkalpo ujjaMgalo ca jaMgalo | etehi bhadragrAmehi pazya bharitaM abhU ||2|| yaM bodhisatva akAmakAnAM mAtApitRNAM azrukaNThAnAM rudanmukhAnAM abhi- niSkrAnto, rAjJA zuddhodanena puruSA visarjitA | kumArasya divasavArttA nitya- mAnetha | tato yaM kumAro anomiyaM gato vaziSThasya RSisya AzramapadaM, tato pravRtti AgatA | yaM vaziSThasya RSisya AzramapadAto vaizAliM gato, tato ca rAjJo zuddhodanasya pravRtti AgatA | yaM vaizAliyaM arADaM kAlAmamupasaMkrAnto @137 tatopi pravRtti AgatA | yaM vaizAlito rAjagRhaM gato, tatopi pravRtti AgatA | yaM rAjagRhe udakaM (uddakaM) rAmaputramupasaMkrAnto, tatopi pravRtti AgatA | yaM rAjJA zreNiyena bimbisAreNa vistIrNehi bhogehi pravArito tatopi pravRtti AgatA | yaM rAjagRhAto gayAzIrSaM parvataM gato, tatopi pravRtti AgatA | yaM gayAzIrSato parvatAto uruvilvAM gato nadIya nairaMjanAya tIre uruvilvake vanaSaNDe, tato rAjJo zuddhodanasya pravRtti AgatA | (208) yaM uruvilvake vanakhaNDe ugraM ca tapaM tapyati prahANaM ca pratidadhAti, tata: pravRttirgacchati | yaM bodhisatvo AsphAnakaM dhyAnaM dhyAyati lUkhatAya ca nAsikAzrotrehi ca ubhayato ca karNazrotravivarAntarehi bodhisatvena AzvAsa- prazvAsA uparuddhA, teSAM puruSANAM bhavati kAlagato kumAro ti, no pi uzvasati na prazvasati, tehi gatvA kapilavastuM rAjJo zuddhodanasya niveditaM | mahArAja kAlagato kumAro ti | rAjA na pattIyati | teSAM puruSANAM pRcchati | kathaM yUyaM jAnatha kumAro kAlagato ti | te Ahansu: | mahArAja ugreNa tapena lUhAhAratAye ca kAlagato nApi uzvasati na prazvasati kASThabhUto Asati | tata: asmAkaM bhavati yathA kumAro na uzvasati na prazvasati | kRzo ca durvalazarIro kAlagata: kumAroti | rAjJo dAni zuddhodanasya etadabhUSi | yAdRzA kumArasya garbhAvakrAnti Asi, yAdRzA ca devasahasrehi pUjA kRtA, garbhacaMkramasya,yAdRzAye ca vidhIye lumbinIvane udyAne kumAro jAto, jAtamAtro ca pRthivIyaM sapta padAni prakrAnto, dizA ca abhilokito, mahAhasitaM ca Uhasito, vacanaM pravyAhRto ahaM loke agro jyeSTho zreSTho pUjyo devAnAM ca manuSyANAM ca, yAdRzANi ca kumAre jAtamAtre AzcaryAdbhUtAni, acetanA pRthivI kaMpitA, devasahasrehi ca pUjA kRtA yAdRzA ca abhi niSkramaNasampadA Asi, tatra na edRzA mahApuruSA alpAyUSkA bhavanti | bhavitavyaM kumAro yathA pUrve pravrajyAmapravrajito sItalAye jambuchAyAye paryakena niSaNNa: zAntaM samAdhiM samApanno bhaviSyati | tadete jAnanti kAlagato kumAroti | so dAni teSAM puruSANAM Aha | gacchata kumArasya sakAzaM na kumAro kAlagato zAntiM samAdhiM samApanno | kumArasya (209) divasapravRttiM mama Anetha | te dAni puruSA bhUyo uruvilvAM gatA: tapovanaM ca praviSTA: kumAraM ca ArogaM svastivantaM samAdhito vyutthitaM pazyanti | te dAni puruSA vismitA, paNDito rAjA zuddhodano | yadA bhagavAM pravRtta pravaradharmacakro etaM prakaraNaM bhikSUhi zrutaM | bhikSU bhagavantaM pRcchanti | kathaM bhagavaM rAjA zuddhodano teSAM ApRSTapuruSANAM zrutvA kumAro kAlagato ti nAbhizraddadhAti | bhagavAnAha | na hi bhikSavo, na etarahiM eva eSa rAjA zuddhodano mamAntareNa kAlagato ti zrutvA nAbhizraddadhAti | anyadApi mamAntareNa eSa kAlagato ti zrutvA nAbhizraddadhAti | bhikSU Ahansu: | anyadApi @138 bhagavan | bhagavAnAha | anyadApi bhikSavo | bhUtapUrvaM bhikSavo atItamadhvAne nagare vArANasI kAzijanapade aparo brAhmaNo | tena aSTacatvAriMzadvarSAt kaumAraM brahmacaryaM cIrNaM vedA ca adhItA | tena dAni aSTacatvAriMzadvarSAt kaumAraM brahmacaryaM caritvA vedA ca adhItya nAsti anapatyasya lokepi dharmo, dAraM kRtaM apatyo ca utpAdito | tasya bhavati brAhmaNasya | paribhuktA mAnuSyakA kAmA, samayo me prabrajituM | so dAni brAhmaNo tAM brAhmaNImAmantrayati | bhavati Amantremi-prabrajiSyAmIti | sA naM Aha | brAhmaNasya vA putrasya ko viveSyati mama vA ko viveSyati | yadi tava abhipretaM prabrajituM, ahaM pi prabrajiSyAmi, ahaM pi tapazcaraNaM kariSyAmi, ahaM pi brahmacaryaM cariSyAmi | yathA pi tvaM tapazcaraNaM kariSyasi tathAhaM pi tapazcaraNaM kariSyAmi | brAhmaNo Aha | eva(210) mastu tvaM pi prabrajAhi | te dAni vArANasIto nirgatA | anuhimavante sAhaMjanI nAma Azramapado | tahiM gautamo nAma maharSi prativasati paMcazataparivAro caturdhyAnalAbhI paMcAbhijJo | so dAni brAhmaNo tAye brAhmaNIye sArdhaM tahiM sAhaMjanIM AzramapadaM gatvA gautamasya RSisya mUle pravrajito | sApi brAhmaNI pravrajitA | tena dAni tasya Azramapadasya avidUre Azramo mApito tRNakuTI parNakuTI ca kRtA | tasyA pAragAye tApasIye ekAnte tRNakuTI kRtA | tehi dAni tahiM Azramapade prativasantehi bAhirakena mArgeNa yujyaMtehi ghaTantehi vyAyamantehi dhyAnAni ca abhijJA ca sAkSAtkRtA caturdhyAna- lAbhI paMcAbhijJA mahAbhAgA saMvRttA ugratapAzritA brahmacArI | yaM RSi Aneti mUlavikRtiM vA phalavikRtiM vA kodravakaM vA zyAmAkaM vA priyaMguM vA bhaMgaM vA prAsA- dikaM vA zAkaM vA mUlakaM vA tata: tasyApi pAragAye sagarbharUpAye saMvibhAgaM karoti | teSAM bhavati | kiM imasya mANavakasya nAmaM bhavatUti | teSAmetadabhUSi | ayaM mANavako zyAmavarNako bhavati, imasya mANavakasya zyAmako ti nAma | tasya dAni mANavakasya tehi mAtApitRhi zyAmako ti nAma kRtaM | tahiM Azramapade so mANavako unnIyati | evamanupUrveNa so mAnavaka: yaM kAlaM saMvardhito pAdehi aNvita: tatoyaM evaM mRgapotakehi sArdhaM ramati | maitrIvihArI RSayo mahAbhAgA | teSAM mRgapakSiNa: na santrasanti | mRgapakSisahasrehi tamAzrama- padaM upazobhitaM | yaM velaM te mRgapotakA mAtaro stanaM pibanti, tata: zyAmakopi tehi evaM mRgapotakehi sArdhaM taM mRgIye stanaM pibati | yasyA yasyA mRgIye allIyati sA eva stanaM pAyeti, yathA svakapotakaM pAyaiti tathA zyAmakaM pi (211) pAyeti | evaM so zyAmako RSikumAro tahiM Azramapade tehi mRgapotakehi pakSIhi ca sArdhaM saMvardhati | yato yata: mRgapotakA ca pakSI ca aNvanti tatra tatra zyAmako RSikumAro tehi mRgapakSIhi paribArito aNvati | te pi mRgapakSI RSi- @139 kumAreNa sArdhaM abhiramanti | yaM velaM RSikumAro uTaje zayito bhavati tata: anekamRgapotakA ca pakSI ca nAnAprakArA uTajasya dvAramUlamanvAsanti yAvat zyAmako RSikumAro tato uTajAto nirdhAvito bhavati | tata: Azramapadasya parisAmanta aNvanti | zyAmako tehi mRgapakSIhi sArdhaM Azramapade abhiramati, mRgapakSI pi tena zyAmakena sArdhaM tahiM Azramapade abhiramanti | zAyitasyApi RSikumArasya Azramapade mRgapotakA ca mRgA ca pakSI ca anuparivAritvA Asanti | yadA aNvitukAmA bhavanti mRgapotakA ca pakSI ca, tato taM zyAmakaM RSi– kumAraM mukhatuNDakena pratibodhayanti | evaM so RSikumAro tehi mRgapakSIhi sArdhaM Azramapade saMvardhati | yaM velaM RSikumAro vivRddho saMvRtto, tata: mRgANAmajinena nivasto ca prAvRto ca | yA tatra Azramapade bhavati mUlavikRtirvA phalavikRtirvA kodravo vA zyAmako vA cinnako vA priyaMgurvA bhaGgaM vA prAsAdiko vA zAkaM vA mUlakA vA tamAnayitvA mAtApitRNAM upanAmeti | udakamAneti kASThAni Aneti tRNakuTiparNakuTIni saMsthApeti | tamAzramapadaM siMcati saMmArjati | parama- gauraveNa teSAM mAtA pitRNAmupasthihati | prathamaM mAtApitaraM praticarati pazcAt svayaM AhAraM karoti | yata upAdAya RSikumAro vijJa(jJA) prApto tata: upAdAya na kadAcida (212) dattvA mAtApitRNAmAhAraM svayamAhAraM kRtapUrvo | evaM zyAmako RSikumAro tahiM Azramapade mAtApitaramUpasthihati | iSTo kAntena, priyena manApena kAlo gacchati RSikumArasya mAtApitaraM upasthihantasya | mAtApitaro pi tahiM Azramapade prativasantA jIrNA saMvRttA, durbalazarIrA cakSu- parihINA paraprANeyA, azakyA AtmanA AhAravidhAnaM kartuM udakahArAya vA gantuM tRNakuTIya vA parNakuTIya vA veSituM | zyAmako RSikumAro teSAM mAtApitRNAM vRddhAnAM jIrNAnAM durbalazarIrANAM cakSuhInAnAM sarvahitopasthAnena upasthihati, daza kuzalAM karmapathAM samAdAya vartati, prAsAdiko RSikumAro abhirUpo darzanAye zubhena karmaNA abhinivRtta: mAtApitRvartako kaumArabrahmacArI ugrata- pasAzrito prAntazayyAsanavihArI mahAbhAgo priyo devAnAM nAgAnAM yakSANAM rAkSasAnAM pizAcAnAM kuSmANDAnAM kinnarAnAM kinnarINAM mRgAnAM pakSINAM, priyo sarvabhUtAnAM | yato yato RSikumAro gacchati mUlahArI vA patrahArI vA puSpahArI vA phalahArI vA tato tato mRgapakSIhi ca devanAgehi ca kinnarehi kinnarIhi ca saMparivRto gacchati | so dAni ghaTamAdAya mRgapakSIhi saMparivRta: devanAgehi ca kinnarehi ca kinnarIhi ca udakahArI girinadIM okasto tata: udakaghaTaM paripUrayati | peliyakSo nAma kAzirAjA mahAbalo mahAkozo mahAvAhano mRgavye aNvanto @140 vAtajavasamena turageNa mRgamanujavati | ujjhitvA balavAhanA na kazcana taM pradeza- manuprApto | yathoktaM bhagavatA dharmapade | gati mRgAnAM pavanaM AkAzaM pakSiNAM gati: | dharmo gatirvibhAgIyAnAM nirvANamarhatAM gatiriti ||1|| (213) so mRgo tahiM eva vanakhaNDe naSTo | rAjA tahiM vanakhaNDe zyAma– RSisya tato girinadIto udakaghaTaM bharantasya zabdaM zRNoti | tasyaitadabhUSi mRgasya etaM zabdaM ti, na manuSyacarito ayaM vano | tena dAni yato taM zabdaM zyAma- RSisya udakaghaTaM bharantasya, tato kSurapraM kSiptaM | so dAni kSurapro RSikumArasya hRdaye nipatito viSakRto | te mRgapakSiNo tena viSakRtasya kSuraprasya zabdena zabdavedhigandhena dizo dazA prapalAnA | zyAmakaRSi udakaghaTaM nadItIre sthApetvA karuNAni paridevati | mAnsasyArthaM mRgavarAhA hanyanti | carmanArthAya siMha– vyAghrA dvIpayo hanyanti | bAlArtha camarIyo hanyanti | dantArthaM hastinAgA hanyanti | bhaiSajyArthaM tittira kapiMjalAni hanyanti | asmAkaM punarnaivaM zakyA mAnsena kAryaM kartuM na carmena na kezehi na dantehi, kasyArthAya vayaM aheThakA adUSakA anaparAdhino ekena iSuNA trayo janA hatA | aho yathA saMprajvalito adharmo | so ca zyAmakaRSikumAro tathA paridevati, kAzirAjo ca naM pradeza- manuprApto pazyati tamRSikumAraM paridevantaM ajinajaTAvalkaladharaM mahAbhAgaM azru prapAtentaM | so rAjA tamRSikumAraM kSurapreNa AhataM dRSTvA bhIto trasto saMjAto | mA haiva me sanagarajanapadaM zApena bhasmIkariSyati | so tato azvAto avataritvA zyAmaRSisya kumArasya mUrdhnA nipatito | bhagavaM mRgasaMjJena mayA etaM iSu kSiptaM ajAnamAnena anukSamApayiSyaM bhagavantaM, ye caite azruvindU bhUmiM patanti kevalakalpaM jambudvIpaM ete azruvindU dahensu: (214) kimaMga puna: asmadvidhAnAM bAlAnAM | yena bhagavAnAha ekena iSuNA trivargaM hatanti etaM na vijAnAmi | bhagavAneko na trivargo | kathaM ekena iSuNA trayo janA hatA: | RSikumAra Aha | mahArAja mama mAtApitarau jIrNA vRddhA durbalazarIrA cakSuhInA brahmacArI mahAbhAgA sadevakasya lokasya dakSiNIyA paraprANeyA ahaM ca teSA- mupasthApako | prathamaM teSAmAhAravidhAnaM karomi pazcAdAtmano, yaM kaMcitteSAM upasthAnaparyantaM ahaM sarvaM karomi, nAsti teSAM anyo kocid yo sAnaM upasthiheya, tata: mayA hatena te pi hatA | nAsti mayA mRtena teSAM jIvitaM | tadetena kAraNena jalpAmi ekeSuNA trayo janA hatA ti | kAzirAjA zyAmazirimRSikumAraM Aha | tIkSnaviSakRtena iSuNA hRdayasmiM Ahato si mayA ajAnamAnena, jAnAmahaM @141 yathA tava jIvitaM nAsti | taM care, ekaM satyaM pratizruNAmi | rAjyaM RddhaM sphIta- mavahAya tava gurumAtApitaraM ahaM paricariSyaM | yathA tvayA paricIrNaM tathA ahaM paricariSyaM | RSikumAro Aha | mahArAja tena me zokazalyo hRdayAto apagata: | etaM vacanaM pratizrutvA yathA satyapratiSTho bhavesi me guruSu tathA karohi, mahIpAla mahAntaM te kuzalaM bhaviSyati | teSAM mahAbhAgAnAM upasthAnaparicaryyaM kRtvA etaM mahArAja udakaghaTamAdAya etAye ekapadikAye mama mAtApitRNAmAzrama- padaM gacchesi | mama vacanena abhivAdanaM pRcchesi | zyAmaziri abhivAdanaM pRcchati evaM cAha | mRto vo ekaputrako, tanna zocitavyaM na roditavyaM, jAtena jIvaloke avazyaM marttavyaM alabhanIyaM sthAnaM tanna zakyaM roditena vA zocitena vA labdhuM, na zakyaM svayaM (215) kRtAnAM karmaNAM palAyituM | nApi mama ekasya maraNaM, sarvasatvA maraNadharmA: | tanmA zociSyatha mA utkaNThiSyatha | sarvehi priyehi manApehi nAnAbhAvo vinAbhAvo | yathA mahArAja satyapratijJo me guruSu bhavasi tathA karohi | evaM saMviditvA RSikumAro viparigatazarIro kAlagato | rAjA RSikumAraM kAlagataM viditvA roditvA paridevitvA azrUNi saM- mArjitvA tamudakaghaTamAdAya tAye ekapadikAye yathopadiSTAye zyAmakaziriNA tamAzramapadaM gacchati | samanantaraprakrAnto ca kAzirAjA zyAmakazirisya mUlAto, zyAmakaziri ca mRgapakSizatehi mRgapakSisahasrehi parivAritA devehi nAgehi yakSehi kinnarehi kinnarIhi tathAnyehi bhUtehi | RSikumAraM parivAretvA mahAntaM ArodanaM karensu: mahAntaM ninAdaM akarensu: | nUnaM so pApakarmo tamAto tamaM gamiSyati apAyeSu apAyaM gamiSyati, yena tAva aheThakasya adUSakasya anaparAddhasya aparAddhaM | sarvaM vanakhaNDaM tA ca parvatadarI taM ca AzramapadaM bhUtaninAdehi ninAditaM mRgapakSiravehi ca ArAvitaM | zyAmakazirisya mAtApitarau tAni bhUtAni zrutvA mRgapakSiravANi zrutvA cintAmApannA | kimidaM adya nAsmAbhi: kadAcidedRzANi bhUtAnAM nirnA(nA)dazabdAni zrutapUrvANi na edRzAni mRgapakSiravazabdAni zruta- pUrvANi, mA haiva zyAmakaziri siMhena vyAghreNa vA anyena vA vyAD+amRgena viheThito bhUditi | yAdRzAni etAni nimittAni, yAdRzo ca asmAkaM hRdayo anirvRtto, yathA ca me akSINi parisphuranti | te ca tathA anirvRttA kAyena ca cittena ca zyAma- kaziriM vicintenti | kAzirAjA ca tamAzramapadamanuprApta: mRgapakSizatAni ca tata: AzramapadAto bhaira (216) vAni ravANi ravantA prapalAnA | RSayo asyA- dhikaM santrastA | kAzirAjA ekamante vRkSadaNDe azvaM baMdhitvA taM udakaghaTamAdAya zyAmakazirisya mAtApitRNAM sakAzamupasaMkrAnto | abhivAdayAmi bhagavan | te pRcchanti nandantA | ko tuvanti | rAjA Aha | bhagavan ahaM peliyakSo nAma @142 kAzirAjA, kaccid bhagavAniha tapovane sukhaM bhavati, vyADamRgAnucarite nirmanuSye utpadyanti mUlaphalAni, kodravaM zyAmAkaM zAkamUlaM alpakisareNa labhyati, alpA vA vyAdhi zarIre alpA daMzamasa(za)kasarIsRpasaMsparzA kAye upanipatanti | te dAni Ahansu: | taM khu mahArAja sukhaM vasAma: iha araNye vyAD+amRgAnucarite nirmanuSye, Azramapade mUlapatraphalAni ca kodravazyAmakamUlakAni alpakisareNa labhyanti, alpo ca vyAdhi zarIrasmiM alpAni ca daMzamasa(za)kasarIsRpasaMsparzA kAye upanipatanti | kaccit mahArAja tavApi anta:pure kumArAmAtyeSu bala- vAhanakozakoSThAgAreSu kSemaM nirItikaM nirupadravaM paurajAnapadA anuvartanti, prati- rAjAno na kaccidaparAdhyanti, devo ca kAlena varSati, zasyAni saMpadyanti, kSemaM ca te rAjyaM subhikSaM nirupadravaM | so dAni Aha | taM khu bhagavananta:pure kumArA- mAtyeyu balavAhanakozakoSThAgAreSu kSemaM nirItikaM nirupadravaM paurajAnapadA anuvartanti, pratirAjAno na kaccid (t) aparAdhyanti, devo ca kAlena varSati, zasyAni saMpadyanti, kSemaM ca rAjyaM subhikSaM ca nirupadravaM ca | te dAni Ahansu: | etAhi zivikAhi niSIdAhi yAvat zyAmakaziri Agacchati udakahArI gatako, tato te phalodakamupanAmeSyati | evaM ca tehi RSIhi ukto rAjA praruNDo(NNo?) | te pRcchanti | mahArAja kiM rodasi | rAjA Aha | bhagavaM yasya yUyaM kIrtayatha zyAmakaziri AgamiSyati phalodakaM upanAmeSyatIti so (217) kAlagato, ayaM ca uadakaghaTo mama haste visarjita: abhivAdanaM ca va: pRcchati evaM ca saMdizati | na zocitavyaM na roditavyaM | na zocitena vA roditena vA kocidartho | sarvena jAtena avazyaM martavyaM | naiva maraNaM mama ekasya, sarvasatvA maraNadharmA: cyavanadharmA na svayaM kRtAnAM karmaNAM palAyituM zakyaM | te pRcchanti | mahArAja kathaM zyAmaziri kAlagato | rAjA Aha | ahaM mRgavye aNvanto vAtajavasamena turaGgeNa mRgamanu- javanto tamuddezamanuprApto udakasamIpaM, yatra zyAmaziri: ghaTaM pUreti | tatra ca vanagahane so mRgo naSTo | tasya zyAmaziriSya taM udakaghaTaM bharantasya zabdaM zRNomi | tasya ca me tadabhUSi | sa eva mRgo udakena gacchatIti | tasyedaM gacchantasya zabdaM zRNvato mama yena taM zabdaM, tena viSakRto kSurapro kSipta: | so zyAmakazirisya hRdaye nipatito | eSa RSikumAro kAlagato | te dAni tasya rAjJo zrutvA praruNDA azrukaNThA rudanmukhA paridevensu: | mahArAja mAnsArthaM mRgavarAhA hanyanti, carmArthaM siMhavyAghradvIpayo hanyanti, dantArthaM hastinAgA hanyanti, bhaiSajyArthaM tittira- lopAkA hanyanti, asmAkaM punarmahArAja na mAnsakAryakaM na carma na kezA na dantA | tat kasya heto: vayamaheThakA adUSakA anaparAdhino ekinA iSuNA trayo janA hatA | kAzirAjA RSayo praNipatitvA kSamApayati | bhagavaM yadete yuSmAkaM azru bhUmiM nipatanti, te kevalakalpaM jambudvIpamapi dahensu: kiM punarasmadvidhAnAM @143 bAlAnAM | ahaM rAjyamavahAya sasvajanaM sabA(218)ndhavaM iha yuSmAkaM upasthAnaM kariSyAmi yathA zyAmakazirisya upasthitaM tathA va ca upasthihiSyAmi | te dAni Ahansu: | mahArAja vayaM andhA cakSurhInA na pratibalA taM pradezaM gantuM vinA praNetareNa | tannetu mahArAjA asmAkaM taM pradezaM yatra zyAmakaziri: | vayaM taM RSikumAraM satyavAkyena upasthApeSyAma: satyavAkyena ca taM mRgaviSaM haniSyAma | tasya rAjJo bhavati | yAdRzA ime RSiyo mahAbhAgA pratibalA ete tamupasthA- payituM | so Aha | nemi va: bhagavantaM (van taM) pradezaM yatra zyAmakazirI | te dAni tasya rAjJo skandhe hastaM dattvA taM pradezaM gatA | zyAmakaRSisya zIrSaM utsaGge kRtvA pAragA zyAmakazirisya mAtA mukhamaNDalaM pANinA saMpari- mArjantI bahuprakAraM rodati paridevati | zUnya: Azramapada: zyAmakaziriNA vihIno bhaviSyati | vanadevatA karuNaM paridevitvA gamiSyati | mRgapakSiNo pi zyAmakaziriM apazyanta: AzramapadAto karuNaM paridevantA gamiSyanti | RSi Aha | pArage mA rodAhi mA zocehi, kiMruNDena zocitena vA kiMcidartho bhavati | vayaM pi ugratapacIrNacaritAvino brahmacArI samarthA vayaM etaM satyavacanena utthA- payituM | taM karoma satyavacanaM yenAsya mRgaviSaM haniSyAmi jIvitaM ca upasthape- SyAma: | tehi dAni tasya satyavacanena taM mRgaviSaM hataM | yathA tvayA putra na jAtu kasyacidviSamaM cintitaM maitracitto sarvasatveSu, tathA tava hato mRgaviSo bhavatu | yathA tvayA na jAtu adattvA mAtApitRNAM Atmano AhAraM kRtaM, tathA tava hataM mRgaviSaM bhavatu | yathA tava putra mAtApitarau nityakAlaM zIlaM parizuddhaM (219) rakSata:, tathA tava hataM mRgaviSaM bhavatu | so dAni RSikumAro teSAM mAtApitRNAM tejAnubhAvena satyavacanena svakena ca sucaritatejena yathA zayitako puruSo buddhyeyA tathA vijRmbhanto utthito | bhagavAnAha | syAt khalu punarbhikSava: yuSmAkamevamasyAdanya: sa tena kAlena tena samayena zyAmako RSikumAro | naitadevaM draSTavyaM | tat kasya heto: | ahaM so bhikSava: tena kAlena tena samayena zyAmako nAma RSikumAro abhUSi | anyo sa bhavati RSi zyAmakasya pitA | eSo zuddhodano rAjA taM kAlaM zyAmakasya pitA abhUSi | anyA sA tena kAlena tena samayena zyAmakasya RSikumArasya pAragA nAma mAtA abhUSi | eSA sA mAyAdevI abhUSi | anyo so peliyakSo nAma kAzirAjA abhUSi | naitadevaM draSTavyaM | tat kasya heto: | eSa bhikSava: Ananda– sthavirastena kAlena tena samayena peliyakSo nAma kAzirAjA abhUSi | tadApi bhikSava: eSa zuddhodano rAjA mama kAraNena kAlagato ti zrutvA na zraddadhAti | na so mahArAja kAlagato zyAmakaziri, mRgaviSeNa so mohito | nehi tvaM asmAkaM taM pradezaM vayaM taM mRgaviSaM satyavacanena haniSyAma:, taM ca zyAmakaziriM @144 utthApeSyAma: | etarahiM pi eSa zuddhodano rAjA mama arthAya kAlagato iti zrutvA nAbhizraddadhAti | samAptaM zyAmakajAtakasya parikalpaM | lokottarasya loke aparimitayazasya lokanAthasya | pUrvacaritaM bhagavato... guNavato pravakSyAmi ||1|| na hi bodhisatvacaritaM sadevagandharvamAnuSe loke | (220) zakyamabhibhavituM kenaci tena dazabalo anabhibhUto ||2|| yaM yaM tathAgatAnAM smRtiye balaM tAsu tAsu jAtISu | maitrAya ca karuNAya ca lokaM anukampamAnAnAM ||3|| taM sucaritaM bhagavato kalpazatasahasrasaMcitazubhasya | ahamabhyudAhariSyaM avadhAnaM detha satkRtya ||4|| tena samayena bhagavAM vAnaprasthAna tApasakulasmiM | atyantazuddhe satvaM upapadyitha buddhisampanno ||5|| tasya mAtApitarau jIrNA ca abhUnsu: cakSuvihInA | eteSAmutpadye hitAya lokottaro...||6|| sarvamanavadyagAtro RddhImAM saumyako vizAlAkSo | tadeva tasya nAmaM abhUSi zyAmo ti taM kAlaM ||7|| AzcaryaM RSikumAraM yo pazyati mAnuSo vA devo vA | rUpaguNapAramigataM nidhyAyanto sa na tRpyati ||8|| svayameva bodhisatvo kiM kuzalaM gaveSayaM samAdiyati | zuklaM kuzalaM dharmaM taM ca samAdAya varteti ||9|| akhaNDakamakalmASaM parizuddhaM duSkRtaM kuzIdehi | svayaM carati brahmacaryaM paraM ca tatra niyojayati ||10|| mAtApitRSu vIro upasthapetvA tIvraM paricarati | brahmacaryaM brahmacAri (rI) svayaM brahmacArivrataM carati ||11|| (221) tasyAsi samAdAnaM priyeSu mAtApitRSu dayiteSu | na khalu me prapaJcayitavyaM andheSu parapraNeyyeSu ||12|| mUlaphalamAharanto gilAnakA jIrNakA vayovRddhAn | premnena gauravena ca satkRtya gurunupasthAsyaM ||13|| annena ca pAnena ca gilAnabhaiSajyAnupradAnena | vastrai: zayyAsanena mAtApitaraM upasthAsyaM ||14|| api cAtra bodhisatvo mAtApitaraM bhaNAsi mA khu bhave | na khu tAva zocitavyaM ahaM va paricArako asmi ||15|| @145 taM avaca zyAmasundari cIraM bhAjI ca mA ca tava pApaM | utpathapanthAgatasya ca tuhya mA trAsentu bhUtAni ||16|| mAnsarudhirArthino pi mRgarAjA atibalA ca mAtaMgA | mArgAdapakramantu te mA ca te trAsentu bhUtAni ||17|| mRgapotakehi sArdhaM prativasati AzrameSu ramaNi (NI) yeSu | mRga iva mRgehi sArdhaM vasati araNye RSikumAro ||18|| tasya tahimAzramapade prativasato kSamadamaprahANasya | maitrAya ca karuNAya ca lokaM anukaMpamAnasya ||19|| prAdurahu kAzirAjA nRpati mahAvAhano mahezAkhyo | so tasmiM Azramapade trAsayati mRgA ca pakSI ca ||20|| rAjA vanAntareNa adarzi eNImRgANa yUthAni | dRSTvAna tvaritatvarito vitane dhanu sandahe kSuraprA ||21|| (222) eSo azvAvAhI anilajavaM osare mRgAbhimukhaM | sakalaturaMgazreSThaM prakIrNazirajaM tvaritagAmiM ||22|| saMprati ca RSikumAro kalazaM AdAya prasthito udakaM | avagAhi tAva girinadiM trastA ca mRgA ca pakSI ca ||23|| atha paramakopakupito so rAjA Abhatena cApena | anudhAvanto mRgAn na addazi kupito RSikumAraM ||24|| tena mRgasya khurapro saMdahito yena Ahato zyAma: | viSaliptena aviSamo zalyena samarpito patito ||25|| so avaca hanyamAno kenAsmi adUSako pitA mAtA | ekeSuNA trayo hatA saMprajvalito puna adharmo ||26|| dantAna nAma kAraNA hananti nAgA mRgA ca mAnsArthaM | camarI ca bAlaheto rdvIpayo cArthAya carmasya ||27|| mahyaM punarna dantA na pi carma na zirajA nApi ca mAnsaM | kisya khu nAma kRtena aheThakA hatA bhaviSyAma: ||28|| so tAM girAM zruNitvA rAjA adhigamya taM RSikumAraM | anuneti kSamApeti ca ajAnatA Ahato bhagavAn ||29|| naiSo kSurapro saMdhito tvamAhato si maya ajAnantena | yamajAnantena kSataM etaM mayA kSamyatAmeva ||30|| yaM ca paridevanto bhaNesi ekeSuNA hatA trINi | (223) viyAhara brahmacArI etaM me arthamAkhyAhi ||31|| taM avaca bodhisatvo priyeSu mAtApitRSu dayiteSu | @146 ja (jA) netva imAM girAmabhyudIremi ||32|| te me cirabrahmacArI mAtA ca pitA ca jIrNakA vRddhA | teSAmacakSuSANAmahameva gatizca nAthazca ||33|| teSAmanAthamaraNaM upasthitaM tena rAja zocAmi | te mahyamparicIrNA anAthamaraNaM mariSyanti ||34|| etena hetunA ahaM bhaNAmi ekeSuNA hatA trINi | kiMci tvayi poSayanto na hato... bhaviSyAmi ||35|| kAzipati: tIkSnabuddhi tenApi asya saMbhAvito artho | taM avaca RSikumAraM praNamya zirasA hi pAdeSu ||36|| nirayaM ahaM patiSyaM adUSakaM RSiputraM hanitvAna | etAdRzA hi hatvA narakeSu na mucyituM zakyA ||37|| ye pi tava azruvindU patanti atyantazuddhasatvasya | lokamapi te dahensu: kiM puna asmAdRzAM bAlA ||38|| satyaM bhaNAmi yadi me maraNena jIvitaM tava bhaveya | prANamapi ahaM tyajeyaM na vaiSa saMvidyate sthAnaM ||39|| tIkSnena viSakRtena hRdayasmiM Ahato si RSiputra | jAnAmi jIvitaM tava nAsti na ca me priyaM bhavati ||40|| evaM ca te mahAyazA pratizruNiSyAmi taM me pattIya | (224) satyaM hi jIvaloke pratiSThitaM eSa paramArthaM ||41|| rAjyamapahAya sphItaM strIyo ca kAmAMzca parityajya | mUlaphalamAharanto guru tavAhaM paricariSyaM ||42|| taM avaca bodhisatvo kharaM mama zokazalyaparidAghaM | vyapanayasi rAjakuMjara imAM girAmabhyudIranto ||43|| idameva udakakumbhaM AdAya imAhi ekapadikAhi | asmAkamAzramapadaM gatvA vacanena me bhaNesi ||44|| abhivAdanaM puna:puna: bhaNesi tvaM mAtaraM ca pitaraM ca | kAlagato vo putro so ca abhivAdanaM Aha ||45|| na kathaMcit zocitavyaM nApi ca ruNDena zocitenArtho | jAtena jIvaloke sarveNa avazyaM martavyaM ||46|| eSA kilAnupUrvA na suciraM jIvitaM manuSyANAM | maraNaM paryavasAnaM ADhyAnAM durgatAnAM ca ||47|| nApi ca svayaMkRtAnAM karmANAM phalaM palAyituM zakyA | cakraparivartakasya hi upari patati sukhaM ca du:khaM ca ||48|| @147 nApi ca manonvitAnAM mayA zrutaM nApi cAhaM jAnAmi | kSaNikasya durbalasya ca saMskAragatasya adhruvatAM ||49|| nApi ...maraNaM nApi ca mama eva edRzaM du:khaM | anubhUto eSa artho na kiMci loke anAgamyaM ||50|| eSo me zokazalyo yaM jIrNA cakSuSA ca parihInA | hohanti zokabahulA tava zruNitvAna vRttAntaM ||51|| (225) syA (zyA) me tha pazya dAniM kAzivarddhana satyapratijJo bhavesi | taM me gurusu (Su) pAricaryAye janAdhipa bhaviSyati ||52|| taM mahArthaM jIrNeSu durbaleSu ca paNDitA prazaMsanti | paricaryaM hi janAdhipa trINi pi tasyAsti aMgAni ||53|| puNyaM ca nAma hohati yazo ca kIrtI ca kuzalamUlaM ca | pRcchAhi kAzirAja vacanamabhigamanaM samupasthAhi ||54|| sAdhUti zrutvAna sa vimano azrUNi saMpramArjanto | prakramati kAzirAjA mRto sti zyAmo ti viditvAna ||55|| samprati ca kAzirAjA prakrAnto mRgazatAni ca bahUni | parivArensu: zyAmaM pakSigaNA devatA api ca ||56|| taM pazyiyAna patitaM zayamAnaM mUrcchitaM nadItIre | rodensu: devatA pi mRgapakSizatAni ca bahUni ||57|| so nUnaM pApakarmA tamA tamaM durgatISu durgatiyaM | gacchati yo tava pApaM cintayati apApadharmasya ||58|| bhUtAnAM ca ninAdo AkAze pRthivIye ca nirghoSo | vAtA ca vipravAnti cintayati RSi aho kaSTaM ||59|| mA haiva RSikumAro viheThito yAdRzAni dRzyanti | raudrANi kAruNAni ca rutarutazabdAni suvahUni ||60|| vAtA pravAnti kaSTaM zakunA pravyAharanti ca kharANi | hRdayaM ca vyuttha(tthaM) sthAno (nA) sarvo ca anirvRto kAyo ||61|| (226) ete manovitarkA vartanti so ca peliyazo (kSA) nAma | prakramati AzramapadaM mRgapakSigaNA ca santrastA ||62|| bhItA dizo vrajanti bhayArditA devatA pi saMjJAtvA | durmanatarA abhUnsu: niSpratyAzA pazantIyo ||63|| na imAM dizAM manuSyo amanuSyo vApi kvacidAgamya | na pi dRSTvA RSikumAraM mRgapakSigaNA bhayaM enti ||64|| @148 ni:saMzayaM bhaviSyati mahadbhayo romaharSaNo satvo | yaM pazyiyA mRgagaNA santrasyanti pakSisaMghA ca ||65|| viditaviditaM upagamya mAtApitaraM anAgamanena sya | prANaharo pi trasyantaM madhurAhi girAhi abhinandi ||66|| te avaca svAgataM tava kuto tuvaM kasya vAsi tvaM dUto | andhA sma acakSuSkA zyAmo ca gato udakahArI ||67|| rAjAha ahaM mRgavyaM kAzipurA nirgato saha balena | nAmena peliyakSo aNvAmi mRgA gaveSanto ||68|| kacci tava rAjakuMjara varSati devo rohati ca vIjaM | anta:puraM arogaM mahya kumArA balAgraM ca ||69|| nagareSu janapadeSu ca kSemaM me prakRtayo ca anuraktA | na ca vardhanti amitrA sarvo ca vivardhati kozo ||70|| zramaNeSu brAhmaNeSu ca ArakSo dhArmiko janapadeSu | (227) vardhati na caiva hAyati dAnAni ca demi satkRtya ||71|| yuSmAkaM pi araNye taskaravyAghrabahuvyAlacaritasmiM | na karonti kecid hiMsAM bhUtAni yathotpathagatAni ||72|| puSpaphalaM prabhUtaM zyAmAkaM zAkamUlakaM pracuraM | alpakisareNa labhyati alpA vyAdhI zarIrasmiM ||73|| nacireNa gato kumAro niSIda etAhi parNa zivikAhi | bhavyasya dhArmikasya atiriva ca manomanApasya ||74|| atha viSakRtAmaniSTAM prANaharAM tasya tApasakulasya | vAcAM pravyAharati rAjA azrUNi vartento ||75|| yaM bhaNatha brahmacArI RSiputra: dharmacAri samAcAri | so saMprati kAlagato so vo abhivAdanaM Aha ||76|| na kathaMci zocitavyaM na ca ruNDazocitena ko cArtho | jAtena jIvaloke sarveNa avazyaM marttavyaM ||77|| te tAM girAM aniSTAM amanojJAM apriyAM zruNitvAna | avaciMsu jIvitaM khu me uparundhasi evaM jalpanto ||78|| so avaca eSo arthonayena jAto yadA mayA pApaM | avijAnantena kRtaM evaM kSamyantu me devA ||79|| ahamapi ca etamarthaM ihagato yAM vurAmRSikumAro | (228) vaheti ca tAM vahiSyaM ahaM ca devA upasthAsyaM ||80|| @149 paridevatesya mAtA indIvarasuprasUtavarNasya | hasitabhaNitAni pUrvaM priyasya vigaNentI ||81|| hA dayita syA(zyA) masundara tvayA vinAbhAvasambhavo pUrvaM | mahyaM hRdayaM dahiSyati zuSkaM tRNakASThameva agni ||82|| zUnyamimamAzramapadaM khyAyati bhayabhairavaM anabhiramyaM | bhavyena dhArmikena (Na) vihInaM RSiNA udAreNa ||83|| yaM nUnaM so sarvA no zakti kAmahu tena ca zamaM | taM mama asya varataraM na jAtu etAdRzaM du:khaM ||84|| asmehi nyUnA manye kRtA vicitrA vividhA tapazcaryA | tasyaiba phalavipAko yaM sma vihInA priyaputreNa ||85|| ruNDena zocitena mahattaraM pID+itA parikilantA | bhavyasya dhArmikasya anusmarantI guNazatAni ||86|| te avaca kAzirAjaM evaM so yAcito tahiM nehi | andhA sma acakSukA sma samarthA tahiM gantuM ||87|| so avaca tahiM khu neSyaM taM dezaM yatra so RSikumAro | apyeva nAma jIbe yuvA sa nihato mRgaviSehi ||88|| sa kAzirAjA--- mArgeNa yathAgatena gacchanto | (229) nacirasya taM pradezaM agami yahiM so RSikumAro ||89|| taM pazyiyAna patitaM zayamAnaM mUrcchitaM nadItIre | mukharatanamasya mAtA kareNa parimArjati rudantI ||90|| hA dayita ekaputra akiMcanAnAM tuvaM daridrANAM | bandhu abandhUnAM tvaM kathaM asi viheThito vatsa ||91|| vanadevatA pi satye na kiMcidartho yamamanuSyabhUteSu | pazyanti kiMcit zyAmo stokaM pi na vArito vatso ||92|| du:soDhaM yAtrAnnaM vidyate---bahudalazatAni | bhavyena dhArmikena yahiM vihInA priyaputreNa ||93|| te nUnaM karUNakaruNaM mRgA ca pakSI ca AzramapadasmiM | zyAmakazirimapazyantA garjanti ratiM alabhamAnA ||94|| mA zoca pArage tvaM pi ruNDazocitena kocArtho | jAtena jIvaloke sarveNa avazyaM marttavyaM ||95|| vayamapi ca brahmacArI ciraviratA maithunehi yogehi | kAhAma satyavAkyaM tenAsya viSaM haniSyAma: ||96|| yatha tuhya syA (zyA) masundara pApe cittaM na sajjayata kadAcit | @150 tatha tava hataM mRgaviSaM utthehi ca satyavacanena ||97|| yatha tava mAtApitarau zIlaM rakSanti nityaparizuddhaM | tatha tava hataM mRgaviSaM utthehi ca satyavacanena ||98|| yathA tava bhavanettI mAno ca mado ca nAsti mrakSo vA | tatha tava hataM mRgaviSaM utthehi ca satyavacanena ||99|| (230) atha so vijRmbhamAno samutthito apagate ca mRgaviSasmiM | mAtApitRtejena ca sucaritatejena ca svakena ||100|| taM pazyiyAna rAjA samutthitaM tena satyavacanena | saMhRSTaromakUpo nipati caraNeSu kSamApayasi ||101|| taM avaca bodhisatvo sayugyabalavAhano sadevIko | sanagaranigamajanapado sukhI bhavAhi mahArAja ||102|| pazyAhi kAzivardhana mAtApitugAravasya niSyandaM | yathA samUhataM mRgaviSaM sucaritatejena suvakena ||103|| yeSAM mAtApitarau suzruSA aMjali: praNAma: ca | kartavyaM kAzivarddhana yadi icchanti svargaM gantuM ||104|| asmiM jambudvIpe ratnAni AharitvA sarvAni | pUjaya mAtApitaraM mAtApitRSu na pratikuryAt ||105|| evaM na supratikaraM bhaNAmi mAtApituM mahArAja | anukampAhi ete pUrvAcAryA va lokasya ||106|| devAnAmiva teSAM sannamitavyaM manuSyadevAnAM | yeSAM mAtApitarau labhanti pUjAM na te zocyA ||107|| yA sA abhUSi mAtA taM kAlaM sA abhUttadA mAyA | zuddhodano sa rAjA pitA bhagavato tadA Asi ||108|| yo so mahAnubhAvo samutthito tena satyavAkyena | (231) so Asi bodhisatvo bhagavAM zyAmo hi taM kAlaM ||109|| yo so abhUSi rAjA taM kAlaM so abhUSi Anando | bhagavato jJAti preSyo bahUni jAtI sahasrANi ||110|| nAyaM kva pi saMbuddho nApi ca svayaM pratibhaJjitagrantho | bhUtaM hi tad bhagavato pUrvacaritadharmaniSpatti: ||111|| samAptaM zyAmakajAtakaM | bodhisatvo uruvilvAye tapovane duSkaraM carati | ekena kolena divasaM yApento aSTAdaza mAsAM kolAha (hA) ratAye pratipanna: | ekena tilena divasaM @151 yApento aSTAdaza mAsAM tilAha (hA) ratAye pratipanno | ekena taNDulena divasaM yApento aSTAdaza mAsAM taNDulamAha (hA) ratAye pratipanno | aSTAdaza mAsA sarvazo anAha (hA) ratAye pratipanno | ekaM kolaM tasya bhakSaM ekaM tilakataNDulaM | kvaci sya sambuddhajJAnaM na vIryavante saMzraye ||1|| kAlAzItako sarvo va evaM aMsAni se abhUt | viSkambhe yathoSTrapadaM hanukA se tadA abhU ||2|| jIrNagopAnasyAntarikA ozIrNA pArzvake yathA | evaM kAyaM maharSisya tapena parizoSitaM ||3|| veSTanaveNIva dIrghA unnatAvanatA yathA | evamasya pRSThi kaNThazca unnatAvanatA abhUt ||4|| (232) tasya netrA prakAzanti udupAne va tArakA | gambhIraM sma tadAzvAsaM karmArANAM va gargarI ||5|| sAradaM vA yathAlaMbU haritacchinnamilAyitaM | evaM zIrSaM maharSisya tapena pramilAyitaM ||6|| zAntakAyo mahAvIro azrutaM AtmacetasaM | ugraM tapaM niSevate sarvasatvAna kAraNA ||7|| na zakyaM ca parikIrtayituM sarvavAcAya bhASata: | yaM duSkaraM care vavIro satvAM dRSTvAna du:khitAn ||8|| pakSirvA ca yathAkAze paryantaM nAdhigacchati | yathApi sAgare vAri aprameyo mahodadhi: ||9|| evaM lokapradIpAnAM buddhAnAdityabaMdhUnAM | na zakyaM guNaparyantaM sarvavAcAya bhASituM ||10|| anAliptA chavI tasya pRSThIyamupalopitA | gAtrA ca patitA sarve na ca vIryato saMsati ||11|| gRhNIya purima kAyaM pRSThimaM parigRhNati | yadA utthAsi vegena mukhena prapate muni ||12|| catvAri devatA dRSTvA kAyaM vIrasya durbalaM | Ahansu muni kAlagato na ca vIryato sansati ||13|| evaMrUpaM tapamugraM carante puruSottame | vismayaM loka Apanno sadevAsuramAnuSo ||14|| (233) etamevaMrUpaM ugratapaM kumArasya zrutvA rAjA zuddhodano ApRSTa- puruSANAM sakAzato mahAprajApatI ca gautamI yazodharA ca sarvaM ca zAkyarASTraM @152 utkaNThitA | api ca nAma kumAro kSemeNa tAvadugrAto tapAto vyutthito yeya | yazodharAye pi etadabhUSi | na etaM mama sAdhu bhaveya, na pratirupaM, yamahaM AryaputreNa du:khitena duSkaraM carantena tRNasaMstarakena lUhAhAreNa ahamiha rAjakule rAjArhANi bhojanAni bhuMjeyaM rAjArahANi pAnAni pibeyaM rAjArhANi vastrANi dhArayeyaM rAjArhANi zayyAsanAni kalpayeyaM | yaM nUnAhaM pi lUkhaM ca AhAraM AhareyaM prAkRtAni ca vastrANi dhArayeyaM Aharesi tRNasaMstare piM zayyAM kalpayeyaM | sA dAni lUkhaM ca AhAraM prAkRtAni pi vastrANi dhArayesi tRNasaMstarake pi zayyAM kalpayesi | yadA ca bhagavAM pravRttapravaradharmacakro rAjagRhe viharati ardhatrayodazabhikSu- zataparivArito tadA rAjJA zuddhodanena cchandako ca kAlodAyI ca rAjagRhaM preSitA bhagavato dUtA | anukampitA bhagavatA devA manuSyA ca, jJAtIM pi bhagavAnanukaMpatu | yaM ca bhagavAM vadeyya taM karetha | tepi kapilavastuno rAjagRhamanuprAptA bhagavantaM ca upasaMkrAntA yaM ca rAjJo zuddhodanasya saMdezaM sarvasya jJAtivargasya taM sarvaM bhagavato ArocitaM | bhagavAM ca kAlajJo velajJo samayajJo, kAlaM ca velaM samayaM ca Aga- mayati jAtibhUmiM gamanAye | bhagavAM chandaka kAlodAyInAmantrayati | pravrajiSyatha cchandaka kAlodAyI | te avacaMsu | rAjJA zuddhodanena ANattA yaM vo bhagavAM vadeyya taM kuryAtha | yaM ca pazyanti nApyatra nApito nApi kASAyANi (234) yehi prAvRtA pravrajeyAma: | te bhagavantamanuvartantA Ahansu: | pravrajiSyAma: bhagavan | te dAni bhagavatA ehibhikSukAya AbhASTA | ehatha bhikSava: chandakakAlodAyI caratha tathAgate brahmacaryaM | teSAM dAni bhagavatA ehibhikSukAye AbhASTAnAM yaM kiMcid gRhiliMgaM gRhidhvajaM gRhigupti gRhikalpaM sarvaM samantarahitaM, tricIvarA ca prAdurbhUtA, sambhRtaM ca pAtraM, prakRtisvabhAvasaMsthitA ca kezA IryApatho ca sAnaM saMsthihe tadyathApi nAma varSazatopasampannAnAM bhikSUNAM eSA AyuSmantAnAM chandaka- kAlodAyinAM pravrajyA upasampadA bhikSubhAvo | AyuSmAM udAyI bhagavantamAha | bhagavaM yazodharA bhagavato anuvratA, bhagavato tapovane duSkaraM carantasya yazodharApi lUkhaM AhAramAharehi prAkRtAni ca vastrANi dhAresi rAjArahANi zayyAsanAni utsRjya tRNasaMstarake seyyAM kalpesi | bhikSU bhagavantaM pRcchanti | kathaM bhagavaM yazodharA bhagavato anuvratA | bhagavAnAha | na bhikSavo etarahiM eva yazodharA mama anuvratA | anyadApi yazodharA mama anuvratA | bhikSU Ahansu: | anyadApi bhagavaM | bhagavAnAha | anyadApi hi bhikSavo | bhUtapUrvaM bhikSavo atItamadhvAne anyatarasmiM araNyAyatane ziriprabho nAma mRgo prativasati prAsAdiko darzanIyo susaMsthitazarIro raktehi khurehi raktehi pAdehi aMjitehi akSIhi paMcazatamRgayUthaM pariharati | tasya dAni mRgarAjJo @153 agramahiSI | sA tasya prabhAvAnuraktA anuvratA ca | tena mRgeNa muhUrtamapi vinA- bhAvo na bhavati | aparo ca nIlako nAma lubdhako | tena tahiM araNyAyatane mRgANAM (235) pAzA oDDitA | so ziriprabho tena mahantena mRgayUthena saMpari- vArito tahiM araNyAyatane caramAno baddho | sarve ca mRgA ca mRgI ca mRgarAjaM baddhaM dRSTvA palAnA, ekA mRgI yA tasya mRgarAjJo bhaktimantA ca anuvratA sA sthitA na palAyati | sA ca mRgI ziriprabhaM gAthayAdhyabhASe | vikramAhi ziriprabhA vikramAhi mRgAdhipa | pUrA so lubdhako eti yena so pAzo oDDito | chinde vAratrakaM pAzaM na ramiSyaM tvayA vinA ||1|| atha bhikSavo ziriprabho mRgarAjA tAM mRgIM gAthAya pratyabhASe | vikramAmi na zaknomi bhUmau patAmi vegigato | dRDho vAratrako pAzo pAdaM me parikartati ||2|| ramaNIyAnyAraNyAni parvatAni vanAni ca | ramiSyasi tuvaM bhadre anyena patinA saha ||3|| atha khalu bhikSava: sA mRgI taM mRgarAjaM gAthAya pratyabhASati | ramaNIyAnyaraNyAni parvatAni vanAni ca | ramiSyAmyahaM tvayA sArdhaM api anyAsu jAtiSu ||4|| teSAM ca vilapantAnAM zrutvAna ca vikrandatAM | lubdhako tatra so gacchi pApakarmA sudAruNo ||5|| so dAni mRgarAjA taM pazyati lubdhakaM tadA dUrato eva AgacchantaM kRSNaM pANDurehi (236) dantehi raktAkSaM puruSAdasamaM nIlAmbaradharaM dRSTvA ca puna tAM mRgIM gAthAya pratyabhASe | ayaM so lubdhako eti kRSNo nIlAmbaraprAvRto | yo me carmaM ca mAnsaM ca cchinditvA mahyaM haniSyati ||6|| tasyAvidUre sA mRgo yena so lubdhako tena pratyudgamya taM lubdhakaM gAthAye adhyabhASe | @154 saMstarAhi palAzAni asiM AvRha lubdhaka | mama pUrvaM vadhitvAna pazcA hiMsi mahAmRgaM ||7|| atha khalu bhikSavo tasya lubdhakasya etadabhUSi | mama dUrato eva mRgA dRSTvA palAyanti adarzanaM gacchanti, iyaM punarmRgI atIva anuttrastA AtmatyAgaM kRtvA abhimukhI Agacchati naiSA bhAyati nApi palAyati | so dAni lubdhako tasya mRgIye vinayaM dRSTvA vismita AzcaryaM prApto | yAdRzI iyaM mRgI | asmAkaM na te guNA: ye eteSAM | na te tiricchA, yeSAM imaM edRzaM guNamAhAtmyaM edRzA dRDhacittatA edRzA kRtajJatA edRzA ca anuvratatA, mukhatuNDakena AhAraM paryeSanto, vayaM tiricchA ye vayaM edRzaM mahAtmAnaM mRgaM upayAtA nAma heThAM ut- pAdema | mA vaheSyaM etaM mRgaM pAzato | so dAni lubdhako tAM mRgIM gAthAye pratyabhASati | na me zrutaM vA dRSTaM vA yaM mRgI bhASati mAnuSa | tvaM ca bhadre sukhI bhohi muMcAmi te mahAmRgaM ||8|| tena dAni lubdhakena so ziriprabho mRgarAjA pAzabaddho mukto | sA dAni mRgI taM (237) mRgarAjaM muktaM dRSTvA AttamanA pramuditA prItisaumanasyajAtA lubdhakaM gAthAye pratyabhASe | evaM lubdhaka nandAhi saha sarvehi jJAtihi | yathAhaM adya nandAmi dRSTvA muktaM mahAmRgaM ||9|| pUrve nivAsaM bhagavAM pUrvejAtimanusmaran | jAtakapivyAkhyAsi zAstA bhikSUNamantike ||10|| te skandhA te ca dhAtava: tAni AyatanAni ca | AtmAnamadhikRtya bhagavAnetamarthaM viyAkare ||11|| anavarAgrasmiM saMsAre yatra me uSitaM purA | ziriprabho ahaM Asi mRgI Asi yazodharA ||12|| Anando lubdhako Asi evaM dhArayatha jAtakaM ||13|| evamimaM anuparItaM bahudu:khaM uccanIcacaritaM idaM purANaM | vigatajvaro vigatabhayo asoko svajAtakaM bhASati bhikSusaMghamadhye ||14|| samAptaM ziriprabhAya mRgarAjasya jAtakaM | @155 atha bodhisatvaM dAni uruvilvAyAM tapovane nadyA nairaMjanAyAstIre duSkara- cArikAM carantaM mAro pApIyAM upasaMkramya vadayati | kiM prahANena kariSyasi agAramadhye vasa | rAjA bhaviSyasi cakravarti | mahAyajJAni ca yajAhi azvamedhaM puruSamedhaM somaprAsaM nirargaDaM padumaM puNDarIkaM ca | etAni yajJAni yajitvA pretya svargeSu modiSyasi bahu ca puNyaM prasaviSyasi | prahANaM ca duSkaraM durabhisaMbhaNaM ana-(238) vadyapuNyapArihANi brahmacaryavAsaM | bodhisatvo Aha | nAhaM pApImaM puNyehi arthiko | ramaNIyAnyaraNyAni vanagulmAM ca pazyiya | uruvilvAya sAmante prahANaM prahitaM mayA ||1|| parikrAmya vyAyamantaM uttamArthasya prAptaye | namuci karuNAM vAcaM bhASamANa ihAgamat ||2|| kRzo tvamasi durvarNo santike maraNaM tava | saMhara mahAprahANaM na AzA tuhya jIvite ||3|| jIvitaM te hitaM zreSThaM jIvan puNyAni kAhisI | karohi puNyAni tAni yena pretya na zocasi ||4|| carantena brahmacaryaM agnihotraM ca jUhUtA | anantaM jAyate puNyaM kiM prahANena kAhisi ||5|| dUraM AzA prahANasya duSkaraM durabhisaMbhuNaM | imAM vAcAM bhaNe mAro bodhisatvasya santike ||6|| taM tathA idAniM mAraM bodhisatvo dhyabhASata | kRSNabandhu pApImaM nAhaM puNyArthiko ihAgata: ||7|| aNumAtrai: puNyai: artho mahyaM mAra na vidyati | yeSAM tu artho puNyehi kathaM tAM mAra na vadyasi ||8|| nAhaM amaro ti manyAmi maraNAntaM hi jIvitaM | anivartaM gamiSyAmi brahmacaryaparAyaNa: ||9|| (239) nadInAmapi zro (srA) tAMsi ayaM vAto vA zoSayet | kiM mama prahitAtmasya zoNitaM nopazoSaye ||10|| zarIraM upazuSyati pittaM zleSmaM ca vAtajaM | mAnsAni lohitaM caiva avajIryatu sAMprataM ||11|| mAnsehi kSIyamANehi bhUyo cittaM prasIdati | bhUyosmRti ca vIryaM ca samAdhi cAtratiSThati ||12|| @156 tasya caivaM viharato prAptasya uttamaM padaM | nAyamatra kSataM kAyaM pazya satvasya zuddhatAM ||13|| asticchando ca vIryaM ca prajJA ca mama vidyati | nAhaM taM pazyAmi loke yo prahANAto vAraye ||14|| ... eSo sajjo prANaharo dhiggrAmyaM no ca jIvitaM ||15|| tasmA smRtimanto santo saMprajAno niropadhi: | ...||16|| eSohaM ca paraM cittaM bhAvayitvAna yodhane | balena vanaM bhinditvA anuSTheyamanuSThito ||17|| ahaM bodhitaroradhastAt aprApte amRte pade | dRSTvA namucino senAM sannaddhAmutsRtadhvajAM ||18|| (240) yuddhAya pratiyAsyAmi nAhaM sthAnArthamupAvize | tAmahaM nivartiSyAmi senAM te anupUrvasa: (za:) ||19|| kAmA te prathamA senA dvitIyA Arati buccati | tRtIyA kSutpipAsA ca caturthI tRSNA vuccati ||20|| paMcamA styAnamiddhaM te SaSTI bhIru pravuccati | saptamA vicikitsA te mAnArtho bhoti aSTamA | lobho ti zloko satkAro mithyAlabdho ca mo yazo ||21|| eSA namucino senA sannaddhA ucchritadhvajA | pragADhA atra dRzyante eke zramanabrAhmaNA: ||22|| na tAmazUro jayati jitvA vA anuzocati | tAM prajJAya te bhetsyAmi AmapAtraM va ambunA ||23|| vazIkaritvAna te zalyaM kRtvA sUpAsthatAM smRtiM | AlabdhavIryo viharanto vineSyaM zrAvakAM pitu ||24|| pramAdamanuyujanti bAlA durmedhino janA | gaMsAmi te akAmasya yatra du:khaM nirudhyati ||25|| tasya zokaparItasya vinAzaM gacchi ucchriti | tatazca durmano yakSo tatraivAMtarahAyithA ||26|| yathA bodhisatvo saMprajAnaM mRSAvAdaM bhayabhIto saMprajAnamRSAvAdameva vijugupsa (241) nto alamiti ca tAM devatAM pratikSipitvA anusukhaM audarika- mAhAraM abhyavahRto tato paMcakA bhadravargIyA nirvidya pratyavakrAntA: | samAdhito @157 vibhraSTo zramaNo gautamo zaithiliko bAhulikaM puna audarikamAhAra- mabhyavahRtaM | mAro pi pApIyAM SaDvarSANi bodhisatvasya duSkaracaryAM carantasya pRSThatA pRSThato samanubaddho avatArArthI avatAraM gaveSI | so pi bodhisatvasya SaDvarSAni anubaddhanto alabhantovatAraM alabhanto alambaNaM, alabhanto abhinivezanaM nirvidya pratyavakrAnto | yaM tatra tatra mAro na prasahe mAruto va himavantaM | taM mRtyurAjapraNudaM pUjayati sadevako loko ||27|| bhikSU bhagavantamAhaMsu: | mokSAbhiprAyena bhagavatA duSkaraM cIrNaM | bhagavAnAha | na bhikSavo etarhi eva maye mokSAbhiprAyeNa duSkaraM cIrNaM | bhikSu Ahansu: | anyadApi bhagavaM | bhagavAnAha | anyadApi bhikSavo | bhUtapUrvaM bhikSavo atItamadhvAnaM nagare vArANasI kAzijanapade zAkuntiko zakunA nigRhNIya araNyAyataneSu jAlehi ca pAzehi ca paMjarehi ca uparudhya nivApena pAnIyena ca poSiya poSiya vaDDavaDDAni kRtvA iSTena arghena (Na) vikrINati | tahiM aparo zakuntako gRhNIyAna paMjare uparuddho | so dAni zakuntako paNDita- jAtiko pazyati ye te zakuntakA pUrve prakSiptA paMjare | nivApuSTA vaDDavaDDA te janena kriNiya tata: paMjarehi kaDDiyanti | so pazyati sakuntako paNDitajAtiko | na eSa asmAkaM zAkuntiko hitakAmatAye nivApaM vA pAnIyaM vA deti, arthaheto: eSa asmAkaM nivApaM vA udakaM vA deti | yadA vaDDavaDDA bhavensu: tato iSTena arghena vikrIye (242) nsu: | tadahaM tathA kariSyAmi yathA me na kocit krINiSyati, adhikAraM pi me alabhamAno na koci gRhNISyati | tattakaM AhAraM kariSyAmi yathA naivaM vaDDIbhaviSyAmi na vA mariSyAmi | so dAni tattakaM AhAraM pari- bhUMjati udakaM tattakaM pibati yathA naiva vaDDIbhavati nApi marati cApi | puruSo zakuntakAnAM krayiko Agacchati | tato so zakuntako tasya paMjarasya dvArasya agrato evaM tiSThati | so zakuntakrayiko puruSo hastaM paMjare prakSipitvA taM zakuntakaM parAmRzati na ca taMmAnsaM hastena gacchati, uttoleti na ca guruko | tata: paMjarAto @158 ekAntena kRtvA anye vaDDaMvaDDA zakuntakA gurukA tato nilayaM gRhNAti | taM zuSka- zakuntako ti glAnako ti kRtvA na koci taM gRhNAti | so pi zAkuntiko pazyati | bhavitavyaM sa eSa zakuntako glAno ti yadA eSa glAnabhUto mukto bhaviSyati tato nivApaM ca bahutaraka (kaM) bhUMjiSyati udakaM ca bahutarakaM pibiSyati | tata: vaTTI (DDI) bhUto samAno vikrAsyati | mA eSo anyAnapi zakuntakAM glAnAM kariSyati saMsargena, paMjarAto niSkuTTi (DDi) ya bA (bA) hyato paMjarasya attIyati pATiyekaM nivApaM labhati pATiyekaM pAnIyaM labhati, yaM velaM vaTTo (DDA) bhaviSyati tato vikrayiSyatIti | so pi paNDito zakuntako tasya zAkuntikasya visrambhesi | yaM velaM so zAkuntiko taM paMjaradvAraM muMcati zakuntakAnAmarthAye nivApasya vA arthAye udakasya vA, tata: so zakuntako apyajJAto va taM paMjaraM pravizati | yaM velaM so parokSo bhavati (243) tato svayaM taM paMjaraM pravizati | yadApi paMjarakAto niSkramitukAma: bhavati tato svayameva nirdhAvati | taM na koci glAnako ti kRtvA nivAreti | so dAni zakuntako tathA durbalazarIro yathA tato paMjarAto advAreNApi pravizati viniSkramati pi, te pi taM zakuntako glAnako ti kRtvA upekSanti | so dAni yaM velaM jAnati sma vizvastA mama ete zAkuntikA ti bahutarakaM ca nivApaM carati bahutarakaM ca pAnIyaM pibati yAva zakyaM palAyituM dUraM uDDIyituM | so dAni yaM belaM samutsAhIbhUto ayaM me kAlo palAyituM ti so tasya paMjarasya uttariM sthitvA tAye velAye teSAM zakuntakAnAM purato imAM gAthAM adhyabhASe | nAcintayanto puruSo vizeSamadhigacchati | pazya cintAvizeSeNa mukto smi ca svabandhanAt ||1|| so zakuntako etAM gAthAM bhASitvA tato zAkuntikasya gRhAto utpattittvA puna: araNyaM gato | bhagavAnAha | syAt khalu punarbhikSava: yuSmAkamevamasyAdanya sa tena kAlena tena samayena paNDitajAtiko zakuntako abhUSi | naitadevaM draSTavyaM | tat kasya heto: | ahaM so bhikSavastena kAlena tena samayena paNDitajAtiko zakuntako abhUSi | anyo so tena kAlena tena samayena zAntako abhUSi | naitadevaM draSTavyaM | tat kasya heto: | eSa bhikSavo mAro pApIyAM tena kAlena tena samayena so zAkuntiko @159 abhUSi | tadApi mayA etasya mArasya zAkuntikasya paMjarAto mokSAbhiprAyeNa duSkaraM cIrNaM | samAptaM zakuntakajAtakaM | (244) bhikSU bhagavantamAhansu: | buddhivizeSaNa bhagavAn zakuntabhUto mArasya hastagato vazagato paMjaragato mukto | bhagavAnAha | anyadApi buddhi- vizeSeNa etasya mArasya hastagato vazagato karaNDakagato mukto | bhikSU Ahansu: | anyadApi bhagavaM | bhagavAnAha | anyadApi bhikSava: | bhUtapUrvaM bhikSavo atItamadhvAnaM nagare vArANasI kAzijanapade paripAtrikA nAma nadI | tasyA kUle aparamAlAkArasya vanamAlaM | asau dAni mAlAkAro mAlasyaiva taM vele vanamAlamAgatvA puSpANi udviciya puSpakaraNDakamAdAya mAlA- kAraNAto nirdhAvati grAmAbhimukho ca prasthito | tato ca nadIto kacchapo uddharitvA gomayaM bhakSayati tasya mAlAkArasya avidUre | so taM mAlAkAreNa dRSTo | tasya etadabhUSi | zobhano mama ayaM adya kacchapo olaMko bhaviSyati | tena dAni taM puSpakaraNDaM ekAnte sthapiya so kacchapo gRhoto | so taM tahiM puSpakaraNDe prakSipati | taM ca so kacchapo mAnuSikAye vAcAye Aha | imAhaM kardamamrakSito tato mayetaM puSpaM kardamena vinAziSyati | atra me udake dhovitvA karaNDe prakSipa | tadete puSpA na vinAsyanti | so dAni mAlAkAro pazyati | zobhano khalvayaM kacchapo, gacchAmi taM atra udake dhovAmi | tato eSA puSpANi na vinAziSyanti kardamena | so paitRkaviSaye zuNDikApaMcamAni aMgAni prasAretvA tasya mAlAkAra- hastAto bhraSTo | tahiM udake gADho tAye nadIye avidUre taTamudetvA taM mAlAkAraM gAthAyedhyabhASati | (245) nirAmayA pAripAtri kRSikAraNA ca kUlena zaktito | kardamakRto smi mAlika dhoviya pelAya mAM prakSipa ||1|| atha khalu bhikSava: sa mAlAkAro kacchapaM gAthAye pratyabhASati | bahukA maye saMcitAsu rAjJA trigaNo bahuko samAgato | tatra tuvaM bhadra kacchapa karaNDe mAlakRte ramiSyasi ||2|| atha khalu bhikSava: sa kacchapastaM mAlAkAraM gAthAye adhyabhASe | @160 bahukA tava saMcitAsu rAjJA trigaNo bahuko samAgato || matto pralapasi mAlika taile bhuMjatha bhadrakacchapaM ||3|| bhagavAnAha | syAt khalu bhikSava: punaryuSmAkaM evamasyAdanya: sa tena kAlena tena samayena bhadrakacchapo abhUSi | naitadevaM draSTavyaM | tat kasya heto: | ahaM so bhikSava: tena kAlena tena samayena kacchapo abhUSi | anya: sa tena kAlena tena samayena mAlAkAro abhUSi | na khalvetadevaM draSTavyaM | tat kasya heto: | eSo so bhikSavo mAro pApIyAM tena kAlena tena samayena so mAlAkAro abhUSi | tadApi ahaM etasya mAlAkArasya hastAto buddhivizeSeNa mukto | etarahiM pi ahaM etasya mArasya viSayAto buddhivizeSeNa mukto | samAptaM kacchapajAtakaM | api ca na bhikSava: etarahiM eva etasya viSayAto mukto anyadApyahaM etasya hasta (246) gatoviSayAto pramukto | bhikSU Ahansu: | anyadApi bhagavan | bhagavAnAha | anyadApi bhikSava: | bhUtapUrvaM bhikSavo atItamadhvAne samudrakUle mahAvanakhaNDaM nAnAvanaSaNDehi nAnAvarNehi vRkSehi puSpaphalopetehi udumbarabahulehi upazobhitaM | tahiM vAnaro mahAntasya vAnarayUthasya yUthapati: | so tatra vanaSaNDe tena vAnarayUthena sArdhaM prativasati zAnte pravivikte bahumRgapakSizatehi niSevite nirmanuSyacarite | so ca vAnarAdhipo tahiM samudrakUle mahAnte udumbaravanavRkSe zAkhApalAzabahule udumbarANi bhakSayati | tato ca samudrAto mahAnto zuzumAro taM pradezamAgato | sa tatra samudratIre Asati | tena vAnarAdhipena dRSTo | tasya zuzumAraM dRSTvA kAruNyaM saMjAtaM | kutra va teSAM jalacarANAM samudramadhye puSpo vA phalo vA | yaM nUnamasya itohaM udumbaraphalAni dadehaM | so dAni tasya tato udumbara vRkSAto vaDDavaDDAni udumbarANi pakvANi varNasaMpannAni rasasaMpannAni agrato pAteti nipati- tanipatitAni ca udumbarANi bhakSayati | evaM zuzumAro puna:puno taM pradezaM tasya vAnarasya samIpaM Agacchati | so tasya vAnarAdhipo AgatAgatasya vRkSAto udumba- rANi pAteti | te dAni ubhaye vAnaro ca zuzumAro ca parasparasya priyamANA saMjAtA | tasyApi dAni zuzumArasya bhAryA taM svAmiM apazyantI utkaNThayati | bhavitavyaM mama svAmikena anyA zuzumArI pragRhItA | tata: so mama mUlAto gatvA @161 tAye sAMrdhaM Asati | sA dAni taM svAmikaM pRcchati | kahiM tvaM mama mUlAto gatvA Asasi | so tAmAha | samudratIre amukasmiM uddeze mahAvanakhaNDe tatra mama vAnaro mitro (247) tena saha AlApasaMlApena AsAmi | tasyA dAni zuzu- mArIye etadabhUSi | yAva so vAnaro jIviSyati tAvadeSo mama svAmi tahiM gatvA vAnareNa sArdhaM AlApena AsiSyati | tato taM vAnaraM mArApemi tena ca mAritena eSo me svAmiko na bhUyo taM pradezaM gamiSyati | sA dAni zuzumArI glAnakaM kRtvA Asati | so tAM zuzumAro pRcchati | bhadre kiM te kRtyaM kiM te du:khaM kiM te abhipretaM AkhyAhi kiM te demi ANapehi | sA naM Aha | Aryaputra markaTahRdayasya me dohado | yadi markaTasya hRdayaM labhAmi evaM jIveyaM atha na labhAmi nAsti me jIvitaM | so nAM Aha | prasAdaM karohi kuto iha samudre markaTasya pracAro yadi anyasmiM abhiprAyo jalacare tava upasthapemi | sA dAni Aha | na me anyatra abhiprAyo markaTahRdaye abhiprAyo tanme upasthapesi yadi icchasi me jIvantIM | so nAM puna:puno saMjJapati | prasIdAhi bhadre kuto iha udakamadhye markaTo | sA dAni (Aha) | yo so tava samudrakUle markaTo vayasyosya vayasyasya hRdayaM Anehi | so Aha | prasAdaM karohi so markaTo mama vayasyo ca mitro ca kathaM ahaM zakyAmi tasya hRdayamutpATayituM | sA dAni Aha | yadi na zaknosi mama karkaTahRdaya- mupasthapayituM nAsti me jIvitaM | so dAni zuzumAro tAye zuzumArIye suSThu upagrahIto samAno Aha | ahaM jalacaro so ca markaTo sthalacaro ca vanacaro ca yatra carati tatra mama agati | tat kathaM ahaM zakyAmi tasya markaTasya hRdayamAnayituM | yathoktaM paNDitehi | zataM mAyA kSatriyANAM brAhmaNAnAM duve zate | sahasraM mAyA rAjAnAM strINAM mAyA anantikA iti ||1|| (248) sA dAni tasya zuzumArasya Aha | ete vAnarA phalabhakSA phala- lolA, tasya vAnarasya jalpAhi | vayasya ettha samudrapAre nAnAvarNAni vRkSANi nAnAprakArANi puSpaphalapiNDabhArabharitAni AmrANi jambUni ca panasAni bhavyAni ca pAlevatAni ca kSIrakAni ca tindukAni pippalAni ca | Agaccha tatra tvAM neSyaM, nAnAprakArANi phalANi paribhuMjiSyasi | tato yadA tava hastagato bhaveya tato taM mAritvA hRdayaM Anesi | tena dAni zuzumAreNa abhyupagataM | AneSyaM tasya markaTasya hRdayaM, prItA bhavAhi, na bhUyo utkaNThaM karohi mA paritapyAsi | @162 so dAni zuzumAro tAM bhAryAM ca AzvAsetvA taM pradezaM gato yahiM so vana- SaNDe vAnarAdhipo prativasati | so dAni tena vAnarAdhipena zuzumAro dRSTo | so dAni vAnaro taM dRSTvA zuzumAraM pratimoditvA pRcchati | vayasya kiM dAni sucireNa Agato asmAkamavalokayituM, ki kSemaM, mA vA kiMcit zarIrapID+A Asi | so dAni Aha | vayasya kSemaM ca, na ca kiMci zarIrapID+A Asi api me samudrapAraM gatvA AgatvA | so taM pRcchati kIdRzaM samudrapAraM bhavati | zuzumAra Aha | vayasya ramaNIyaM samudrapAraM nAnAprakArehi vRkSasahasrehi puNyaphalopetehi upazobhitaM Amrehi ca jaMbUhi ca panasehi ca bhavyehi ca pAlevatehi upazobhitaM mAtuluMgehi tindukehi ca piyAlehi ca madhukehi ca kSIrikehi ca anyehi ca phala- jAtIhi yeSAmiha pracAro nAsti | yadi tava abhiprAyo Agaccha nAnAprakArANi phalAni paribhoktuM tahiM gamyate | tasya dAni vAnarasya phalabhuktasya phalalolasya nAnAprakArANi phalAni zrutvA tahiM samudrapAre gamanabuddhI utpannA | so dAni taM zuzumAramAha | (249) sthalacaro kathaM zakyeyA samudrapAraM gantuM | zuzumAro Aha | ahaM te neSyAmi mama iha grIvAyAmAruhya upazehi ubhayehi ca hastehi karkarIya lagnehi | so dAni vAnaro Aha | evaM bhavatu gacchAmi yadi manesi | so dAni zuzumAro Aha | otarAhi ahaM te nemi | so dAni vAnaro udumbarAto otaritvA zuzumArasya grIvAyAmAruhya ubhayehi hastehi karkarIya lagno | so dAni zuzumAro taM vAnaraM gRhItvA samudraM pratIrNo nAtidUre samudrasya taM vAnaraM udake cAleti | so taM vAnaro Aha | vayasya kiM dAni me udake cAlesi | so na Aha | vayasya na jAnAsi kasyArthAya mayA tvamAnIto | tasya me vayasyIye markaTahRdayasya dohado | tato markaTasya hRdayasyArthAya tvaM mayA AnIto | sA me vayasya bhAryA tava hRdayaM khAdiSyati | evaM tvaM mayA AnIto | so dAni vAnaro Aha | vayasya mama hRdayo udumbare utkaNThito sthapito yathA lahukataro samudraM tareyaM, na ca atibhAro bhaveyAti | tadyadi te avazyaM markaTahRdayena kAryaM tato nivartAma tato udumbarAto taM markaTahRdayaM otAriyAna dAsyAmi | tasya dAni markaTasya yathAjalpantasya tena zuzumAreNa pattIyitaM | so dAni zuzumAro taM gRhNIya tahiM pratinivRtto kSaNA- ntareNa vanakhaNDapratyuddezamanuprApto | tato vAnaro tasya zuzumArasya grIvAto upphAritvA taM udumbaraM prakrAnto | so dAni zuzumAro Aha | vayasya otarAhi etaM ato udumbarAto hRdayaM gRhNIya | atha khalu bhikSava: so vAnaro taM zuzumAraM gAthAbhiradhyabhASe | @163 vaTTo (DDo) ca vRddho ca hosi prajJA ca te na vidyate | na tuvaM bAla jAnAsi nAsti ahRdayo kvaci ||1|| (250) pratyutpanneSu kAryeSu guhyamarthaM na prakAzayet | labhanti paNDitA buddhiM jalamadhye va vAnara: ||2|| alametehi Amrehi jaMbUhi panasehi ca | yAni pAre samudrasya ayaM pakvo udumbaro ||3|| bhagavAnAha | syAt khalu bhikSava: yuSmAkamevamasyAdanya: sa tena kAlena tena samayena samudratIre vanakhaNDanivAsI vAnaro abhUSi | na khalvetadevaM draSTavyaM | tat kasya heto: | ahaM so bhikSava: tena kAlena tena samayena samudratIre vanaSaNDa- nivAsI vAnaro abhUSi | anya: sa tena kAlena tena samayena mahAsamudre zuzumAro abhUSi | ne khalvetadevaM draSTavyaM | tat kasya heto: | eSo so mAro pApIyAM tena kAlena tena samayena mahAsamudre zuzumAro abhUSi | tadApyahaM etasya hastagato vazagato buddhivizeSaNa viSayAto atikrAnto etarahiM pi etasya ahaM mArasya pApImato viSayAto atikrAnto | samAptaM markaTajAtakaM | bhikSU bhagavantamAhansu: ! pazya bhagavan kathamayaM mAro pApImAM bhagavato tapovane duSkaracArikAM carantasya pRSThato anubaddho otArArthI otAragaveSI ala- bhanto ca otAraM nirvidya pratyavakrAnto | bhagavAnAha | na bhikSava: etarahiM eva eSo mAro pApImAM pRSThatonupRSThato samanubaddho otArArthI otAragaveSI alabhanto ca otAraM nirvidya pratyavakrAnto | bhikSU bhagavantamAhansu: | anyadApi hi bhagavaM | bhagavAnAha | anyadApi bhikSavo | bhUtapUrvaM bhikSavo atItamadhvAnaM nagare vArANasI kAzijanapade zAku-(251)- ntikena araNyAyatane zakuntakAnAmarthAye kAlapAzA oDDitA nivApo prakIrNo | tata: ekAntaM gatvA teSAM pAzAnAM darzanapathe Asati | tahiM ca aparo zakuntako paNDitajAtiko araNyAyatane mahAntaM zakuntakayUthaM pariharati | tasya zakuntasya yUthapatisya buddhivizeSeNa taM zakuntakayUthaM vardhati na parihIyati | sa teSAM zakunta- @164 kAnAM parirakSati sA (zA) kuntakAnAmapi mUlAto cANDAlakAnAmapi mUlAto mRga- lubdhakAnAmapi mUlAto viD+AlakroSTukAnAmapi mUlAto nakulAnAmapi bhaM (bhRM ?)- gakulAnAmapi | so dAni sA (zA) kuntikena vigatena zakuntakayUthena sArdhaM tahiM araNyAyatena viharanto tahiM uddeze anuprApto yatra tena zAkuntikena tAni kAla- pAzAni oDDitAni taM ca nivApaM prakIrNaM | tehi zakuntehi tahiM uddeze caramANehi tilataNDulakodravazyAmAnAM gandhaM ghrAyitaM | te dAni tasya nivApasya taM gandhaM ghrAyitvA ita: ito nirIkSantehi dRSTaM taM nivApaM tahiM pi uddeze sAnaM parisamante dRSTaM | te taM yUthapatiM zakuntA Amantrayanti | yUthapati atra uddeze tilataNDulAni ca kodrava- zyAmAkAni, gacchAma paribhuMjAma | so zakunto teSAM zakuntakAnAmAha | mA gacchiSyatha ayaM araNyAyatanaM na iha nivApaM taNDulAnAM kodravazyAmAkAnAM vA pravRddhi, atha kSetreSu etAni cAnyajAtAni bhavanti teSAM keSAMcit na araNyAyatane | nUnaM atra deze zAkuntikehi zakuntAnAmarthAya kAlapAzo oDDito nivApo ca prakIrNa mA atra allIyiSyatha | yena ahaM carAmi uddezena tena tenApi caratha | tena sA (zA) kuntikena taM mahAntaM zakuntayUthaM tahiM araNyAyatane upalakSito | tato so zAkuntiko divase divase anyamanyehi pratyuddezehi | yehi pratyuddezehi teSAM zakuntakAnAM gamano pravicAro tehi uddezehi divase divase tAni kAlapAzAni oDDi (252) tAni nivApAni ca prakireti | samantena ca yUthapati zakunto teSAM zakuntAnAM tehi tehi pratyuddezehi tato kAlapAzehi nivApA ca vAreti | evaM kAlapAzokAsA gacchanti | tasya zAkuntikasya tatra araNyAyatane tasya zakuntayUthasya gocare zakuntAnAM nivApArthAya khidyantasya bubhukSAye pipAsAya pi santaptasya evaM bhavati | idAni bandhiSyanti muhurte bandhiSyanti ete zakuntA etehi pAzehi allIyantIti | te naM zakuntA yUthapatisya pRSThato teSAM kAlapAzAnAM parisAmantena caranti tacca nivApaM pazyanti na ca nivApapAzabhUmiM Akramanti, sarvakAlaM caranto kAla- pAzehi nivApAto ca AtmAnaM rakSanti | zAkuntiko pi eko tato pazyati tAM zakuntakAM teSAM kAlapAzAnAM parisAmantena carantA (M) evaM ca tasya bhavati | ete allIyanti vikAlaM ete bandhiSyanti idAni bandhiSyanti muhUrte bandhiSyanti | evaM zAkuntiko tahiM araNyAyatane tasya zakuntayUthasya gocarAto divase divase bubhUkSAye ca pipAsAya ca santapto zuSkena mukhena sphuTitehi oSThehi zItakAlena @165 zItena dahyanto uSNakAlena uSNena pacyanto vAtAtapena dahyanto khijjitvA nityaM vikAlaM kSaNitena hastena gRhaM gacchati hato bhavati | sa tu zAkuntayUthaM dRSTvA akhijjantaM (nto) nityaM tasya zakuntayUthasya gocare AgatvA kAlapAzAni ca oDDeti nivApAni ca prakireti | so dAni grISmANAM pazcime mAse tahiM araNyAyatanaM (ne) gatvA tasya zakuntayUthasya gocare puna: kAlapAze oDDitvA (253) nivApAni ca prakiritvA ekAntaM gatvA kAlapAza- darzanapathe Asati | so ca zakunto yUthapati zakuntayUthaM pariharanto tena mahantena zakuntayUthena sArdhaM teSAM kAlapAzAnAM nivApasya ca parisamantena carati | zakuntakA bhUyo tAni tilataNDulAni puno puna: pazyanti dRSTvA dRSTvA taM yuthapatiM ApRcchanti | imAni tilataNDulAni carema | yUthapati jalpati | mA atra allISyatha kuto iha araNyAyatane tilAnAM vA taNDulAnAM vA pravRddhi, kSetrehi va tilAni bhavanti kedArehi na (ca) zAlibrIhitaNDulAni bhavanti anyAni ca dhAnyajAtAni | mA allISyatha apakramatha imAto uddezAto | so pi dAni zAku- ntiko pazyati | evaM ciraM kAlaM mama iha araNyAyatane eteSAM zakuntAnAmarthAye khijjantasya kAlapAzAni ca oDDentasya nivApAni prakirentasya, alpasmiM etasmiM araNyAyatanoddeze evaM cirakAlaM vistIrNo yatra mayA kAlapAzAni ca oDDitAni nivApAni ca prakIrNA na ca kadAcidete zakuntakA atra kAlapAzeSu allIyanti nivApAni vA caranti | bahUni varSAni khijjantasya zItakAle zItena dahyantasya uSNakAle uSNena pacyantasya vAtAtapehi ca hanyantasya bubhukSAye pipAsAye zuSyantasya mama na kadAci ettakehi varSehi paribhRmamANasya evaM mahantato zakuntayUthAto eko pi zakuntako hi hastamAgato | ko upAyo bhaveyA yenAhametAM zakuntakAn tehi kAlapAzehi bandheyaM | tasya etadabhUSi | yannUnAhaM patrazAkhehi pariveThitvA etaM zakuntakayUthaM yena ete kAlapAzA tena AkAleyaM | atha khalu bhikSava: so zAkuntiko grISmANAM pazcime mAse grISmikehi vAtAta (254) pehi santapyanto kSutpipAsAparigato patrazAkhehi AtmAnaM pari- veSTayitvA taM mahAntaM yUthaM yena te kAlapAzA tena saMparikAleti | atha khalu bhikSavo te zakuntakA taM zAkhAntikaM vRkSazAkhehi saMpariveThitaM atidUreNa parisakkantaM dRSTvA yUthapatiM Amantrayensu: | yUthapati eSa vRkSo imasya zakuntayUthasya vAhiravAhireNa gacchati | evaM sa bhikSava: yUthapati zakuntako tAM zakuntAM gAthAye adhyabhASe | @166 dRSTA mayA vane vRkSA azvakarNA vibhItakA | evaM ca karNikArA pi mucilindA ca ketakA ||1|| tiSThante te vane jAto athAyaM gacchate drumo | nAyaM kevalako vRkSo asti tatraiva kiMcana ||2|| atha khalu bhikSava: so zAkuntiko grISmANAM pazcime mAse grISmikehi vAtAtapehi saMtapto khinno bhagno mathito tAye velAye gAthAmadhyabhASi | purANatittiriko yaM bhittvA paMjaramAgato | kuzalo kAlapAzAnAM kramApakramanti bhASati ||3|| bhagavAnAha | syAt khalu punarbhikSava: yuSmAkamevamasyAdanya: sa tena kAlena tena samayena teSAM zakuntakAnAM yUthapati: paD+ikaDDhako paNDitajAtiko zakuntako abhUSi | naitadevaM draSTavyaM | tat kasya heto:| ahaM bhikSavastena kAlena tena samayena zakuntayUthapati parikaDDhako paNDitajAtiko zakuntako abhUSi | anyo so zAkuntiko abhUSi | naitadevaM draSTavyaM | eSa bhikSavo mAro pApImAM tena kAlena tena samayena (255) zAkuntiko abhUSi | tadApi eSo mama kAlapAzAni ca jAlAnica nivApAni ca oDDitvA ciraM kAlaM pRSThimena pRSThimaM samanubaddho avatArArthI avatAraM gaveSI alabhanto ca avatAraM nirvidya pratyavakrAnto | etarahiM pi eSa mama SaDvarSANi tapovane duSkaraM carantasya pRSThimena pRSThimaM samanubaddho avatArArthI avatAragaveSI alabhanto avatAraM nirvidya pratyavakrAnto | samAptaM zakuntajAtakaM | bhikSu bhagavantamAhansu: | bhagavatA subhASitasya arthAye mAnsazoNitaM parityaktaM | bhagavAnAha | na bhikSavo etarahiM eva subhASitasya arthAye mAnsa- zoNitaM parityaktaM | anyadApi maye subhASitasyArthAye mAnsazoNitaM parityaktaM | bhikSU Ahansu: | anyadApi bhagavan | bhagavAnAha | anyadApi bhikSava: | bhUtapUrvaM bhikSavo atItamadhvAnaM anuhimavante surUpo nAma hariNo prativasati prAsAdiko ramaNIyo manoramazarIro raktehi khurehi raktehi zRMgehi aMjitehi akSIhi citropacitreNa kAyena mahAntaM mRgayUthaM pariharati paNDito buddhimanto sukuzala- mUlapuNyaupastabdho | tasya mRgasya puNyopacayena taM sarvaM mRgayUthaM sukhitaM nAnA- prakArANi bhojanAni caramANA zItalAni ca pAnIyAni pibamAnA tahiM anu- @167 himavante prativasati abhItA anugrastA na kenacit zakyaM viheThayituM manuSyeNa vA vyADamRgena vA pariNAyakasaMpannA | zItakAle uSNapradezehi taM mRgayUthaM parikaDDhati uSNakAle zItehi vanaSaNDehi taM mRgayUthaM parikaDDhati priyo devAnAM nAgAnAM yakSANAM (256) kinnarANAM vanadevAnAM mRgAnAM tathAnyeSAM pi bhUtAnAM | atha khalu bhikSava: zakro devAnAmindro taM mRgaM jijJAsanArthaM lubdhakavAsamAtmAnamabhinirmiNitvA yena so surUpo mRgarAjA tenopasaMkramitvA taM mRgarAjamAha | mama subhASitA gAthA asti yadi AtmamAnsaM parityajAsi tato gAthAM zrAvayiSyAmi | so mRgarAjA tasya lubdhakasya vacanaM zrutvA prIto saMvRtto yadi cAhaM imena vinAzadharmeNa subhASitaM zRNomi mahatAnugraheNa anugrahIto bhavAmi | so dAni mRgarAjA taM mRgalubdhakaM Aha | parityajAmi AtmamAnsaM subhASitasya arthAye zrAvehi me subhASitaM zIghraM avidhnena | zakro devAnAmindro mRgarAjasya tAye dharmagauravatAye prIto saMvRtto | so taM Aha | varaM evaMrUpANAM eva satpuruSANAM pAdapAnsurajo na sauvarNo parvato | satpuruSANAM pAdapAnsurajo zokahAnAya saMvartati suvarNaparvato pi zokavRddhiye saMvartati | zakro devAnAmindro mRgarAjasya jijJAsanaM kRtvA tatraivAntarahAyi | surUpaM nAma hariNaM lubdhako etadabravIt | asti subhASitagAthA mAnsaM dehi zRNohi me ||1|| yadi vinAzadharmeNa mAnsenAhaM subhASitaM | zRNomi mAnsaM te demi zIghraM brUhi subhASitaM ||2|| lubdhako Aha | satAM pAdaraja: zreyo na giri kAJcanamayaM | so rajo zokahAnAya sa giri zokavardhana: ||3|| bhagavAnAha | syAt khalu puna: bhikSava: yuSmAkamevamasyAdanya: sa tena kAlena tena samayena anuhimavante surUpo nAma mRgayUthapati parikaDDhako dhArmiko mRga abhUSi | (257) naitadevaM draSTavyaM | tatkasya heto: | ahaM so bhikSava: tena kAlena tena samayena anuhimavante mRgayUthapati parikaDDhako surUpo nAma dhArmiko mRgarAjA tadA maye subhASitasyArthAye mAnsazoNitaM parityaktaM etarahiM pi maye subhASita- syArthAye mAnsazoNitaM parityaktaM | surUpasya mRgarAjJo jAtakaM samAptaM | @168 evaM mayA zrutaM ekasmiM samaye bhagavAn rAjagRhe viharati gRddhakuTa parvate mahatA bhikSusaMghena sArdhaM paMcahi bhikSuzatehi | atha khalu nando ca devaputro sunando ca devaputro sumano ca devaputro Izvaro ca devaputro mahezvaro ca devaputro ete cAnye ca saMbahulA zuddhAvAsakAyikA devaputrA abhikrAntavarNA atikrAntAye rAtrIye kevala- kalpaM gRddhakUTaM parvataM varNenAvabhAsayitvA yena bhagavAnstenopasaMkramitvA bhagavata: pAdau zirasA vanditvA ekamante asthAsi sagauravA sapratIsA ekAMzIkRtA prAMjali- kRtA bhagavantameva namasyamAnA ekAntasaMsthitasya nandasya devaputrasya ayamevaMrUpo cetaso parivitarko udapAdi | imaM avalokitaM nAma vyAkaraNaM purimakehi tathAgatehi arhantehi samyaksaMbuddhehi bhASitaM ca bhASitapurvaM ca, sAdhu bhagavAM pi etarahiM bhikSUNAM bhASe | bhagavato saMmukhaM pratizrutvA saMmukhaM pratigRhItaM tathatvAya dhArayiSyanti bahujanahitAya bahujanasukhAya lokAnukampAya mahato janasyArthAya hitAya sukhAya devAnAM manuSyANAM ca | adhivAseti bhagavAnnandasya devaputrasya tUSNIbhAvena anukampAmupAdAya | atha khalu nando ca devaputro sunando ca devaputro sumano ca (258) devaputro Izvaro ca devaputro mahezvaro ca devaputro bhagavato tUSNIbhAvenAdhivAsanAM viditvA bhagavata: pAdau zirasA vanditvA bhagavantaM triSkRtyo pradakSiNIkRtvA tatraivAntarahAyensu: | atha khalu bhagavAn tasyaiva rAtryA atyayena yena saMbahulA bhikSava: tenopa- saMkramitvA prajJapta evAsane niSIdi | niSadya khalu bhagavAn tAM bhikSUnAmantrayati | doSA bhikSava: nando ca devaputro sunando ca devaputro sumanazca devaputro Izvaro ca devaputro mahezvaro ca devaputro abhikrAntavarNA atikrAntAyAM rAtryAyAM kevala- kalpaM gRdhrakUTaM parvataM varNenAvabhAsayitvA yena tathAgatastenopasaMkramitvA tathAgatasya pAdau zirasA vanditvA ekamante asthAsi sagauravA sapratIzA ekAMzIkRtA tathAgata- meva namasyamAnA | ekAntasthitasya bhikSavo nandasya devaputrasya ayamevaMrUpo cetaso parivitarko udapAsi | ayaM avalokitaM nAma vyAkaraNaM purimakehi tathAgatehi arhantehi samyaksaMbuddhehi bhASitaM ca bhASitapUrvaM ca | atha khalu bhikSava: nando ca devaputro tathAgatametadavocat | ayaM bhagavAn avalokitaM nAma vyAkaraNaM purimakehi tathAgatehi arhantehi samyaksaMbuddhehi bhASitaM ca bhASitapUrvaM ca | sAdhu bhagavAM pi etarahiM bhikSu (kSU) NAM bhASeyA bhikSU bhagavata: samukhaM zrutvA tathatvAya dhArayiSyanti | taM bhaviSyati bahujanahitAya bahujanasukhAya lokAnukampAya mahato janakAya- @169 syArthAya hitAya sukhAya devAnAM ca manuSyANAM ca | adhivAseti bhikSava: tathAgato nandasya devaputrasya tUSNIbhAvenAnukampAmupAdAya | atha khalu bhikSavo nando ca devaputro sunando ca devaputro sumano ca devaputro Izvaro ca devaputro mahezvaro ca devaputro tathAgatasya tUSNIbhAvenAdhivAsanAM viditvA hRSTatuSTA AttamanA pramuditA prItA sauma-(259)nasyajAtA tathAgatasya pAdau zirasA vanditvA tathAgatameva ca triSkRtyo pradakSiNIkRtvA tatraivAntarahAyensu: | tatra te bhikSU bhagavantametadavocat | sAdhu bhagavAn bhikSUNAmetamarthaM bhASe, bhikSU bhagavata: saMmukhaM zrutvA pratigRhItvA tathatvAya dhArayiSyanti | evamukte bhagavAn tAM bhikSUneta- davocat | avalokitaM bho bhikSavo vyAkaraNantaM zRNotha sAdhu bho zRNotha manasi- karotha bhASiSyAmi ca | sAdhu bhagavan iti te bhikSU bhagavata: pratyazrauSIt | bhagavAM so tAM etaduvAca | yadA bhikSavo bodhisatvo apArimAto tIrAto pArimaM tIraM abhiviloketi abhivilokanApUrvaMgamehi dharmehi samudAgacchamAnehi ye pi te mahezAkhyA devA te pi tathAgatamagrAye paramAye pUjAye pUjayanti agrAya paramAya apacitAya apa- cAyanti, zuddhAvAsA ca devA aSTAdaza AmodanIyAM dharmAn pratilabhanti | katame aSTAdaza | pUrvayogasampanno mahAzramaNo ti zuddhAvAsA devA AmodanIyaM dharmaM pratilabhanti | pUrvotpAdasaMpanno jyeSThatAmanuprApnuvanto ca anuttaraM ca loke yugotpAdasaMpanno kalyANotpAdasaMpanno agrotpAdasaMpanno jyeSThotpAdasaMpanno zreSThot- pAdasaMpanno pranidhipurbotpAdasaMpanno nizrayasaMpanno upadhAnasaMpanno upastambhasaMpanno saMbhArasaMpanno aviparItadharmaM zramaNo dezayiSyati nairyANikaM lokottaraM asAdhAraNaM avyAbadhyayazaM gambhIrAbhAsaM mahAzramaNo dharmaM dezayiSyati sarvAkArapratipUraM sarvA- kAraparizuddhaM iti zuddhAvAsA devA AmodanIyaM dharmaM pratilabhanti | yadbhikSavo bodhisatvo apAri (260) mAto pArimaM tIraM abhiviloketi abhivilokanA- pUrvaMgamehi dharmehi samudAgacchamAnehi ye pi te mahezAkhyA devaputrA te pi tathAgataM agrAye pUjAye pUjayanti agrAye paramAye apacitAye apacAyanti zuddhAvAsA devA imAni aSTAdaza AmodanIyAM dharmA pratilabhanti | api hi cedaM bhikSava: sendrakA devA sabrahmakA saprajApatikA mahAntaM AmodanIyaM dharmaM pratilabhanti | yAvajjIvaM ca bhikSava: bodhisatvA na ca tAvat sarveNa sarvaM kAyikena sthAmena samanvAgatA bhavanti, na tAvat sarveNa sarvaM vAcikena sthAmena samanvAgatA bhavanti, na tAvat sarveNa sarvaM @170 cetasikena sthAmane samanvAgatA bhavanti, na tAvad bhikSavo bodhisatvA sarvaguNa- samanvAgatA bhavanti, nApi tAva bhikSava: bodhisatvA pRthivIpradezaM nizrAya gacchanti vA tiSThanti niSIdanti vA yasmiM bhikSava: pRthivIpradeze bodhisatvA niSIditvA mahAntaM yakSaM nihananti mahantIM ca camuM parAjinanti, mahaM ca oghaM nistaranti, anuttarAM ca puruSadamyasArathitAmanuprApnuvanti, anuttarAM ca lokazreSThatAmanuprApnu- vanti, anuttarAM ca svastyayanatAmanuprApnuvanti | anuttarAM ca dakSiNeyatAmanuprApnu- vanti, anuttarAM ca samyaksaMbodhimanuprApnuvanti, yathAkAritatathAvAditamanuprApnu- vanti, apratisamatAM ca anuprApnuvanti, asamamadhuratAM ca anuprApnuvanti, aprati- samabhAgatAM ca anuprApnuvanti, mahantAnAM varNAnAmArambaNamanuprApnuvanti, bhUtAnAM ca varNAnAmArambana-(Na) manuprApnuvanti | mahantAnAmutpAdAnAM nidAnamanuprApnu- vanti, bhUtAnAmutpAdAnAM nidAnamanuprApnuvanti, ohitabhAratAM ca anuprApnuvanti, kRtakAryatAM ca anuprApnuvanti, pRthivIsamacittatAM ca anuprApnuvanti, Apasa- (261) macittatAM ca anuprApnuvanti, tejosamacittamanuprApnuvanti, vAyusamacittatAM ca anuprApnuvanti, viD+Alatra (bhe) stasamacittatAM ca anuprApnuvanti, kAcilindi- kamRdUpamacittatAM ca anuprApnuvanti, indrakIlopamacittatAM ca anuprApnuvanti | indriyasaMpadaM ca anuprApnuvanti, balasaMpadaM ca anuprApnuvanti, sthAmasaMpadaM cAnu- prApnuvanti, dhanasaMpadaM ca anuprApnuvanti, zayyAsaMpadaM anuprApnuvanti, AtmavRSabhitAM, ca kAyavaizAradyaM ca anuprApnuvanti, vAcAvaizAradyaM cAnUprApnuvanti, pRthuvaizAradyaM cAnuprApnuvanti prajJAsaMpadaM cAnuprApnuvanti sarvakuzaladharmavazibhAvapAra- mitAM cAnUprApnuvanti | yato ca bhikSavo bodhisatvA sarveNa sarvaM kAyikena sthAmena samanvAgatA bhavanti, vAcikena sthAmena samanvAgatA bhavanti, cetasikena sthAmena samanvAgatA bhavanti, atha khalu bhikSavo bodhisatvA taM pRthivIpradezaM nizrAya gacchantyapi yasmiM pRthIvIpradeze bodhisatvA niSIditvA mahAntaM yakSaM nihananti, mahatIM ca camuM parAjinanti mahAntaM ca oghaM uttaranti, anuttarAM ca puruSadamyasArathitAM anu- prApnuvanti, anuttarAM lokazreSThatAM anuprApnuvanti, anuttarAM ca lokajyeSThatA- manuprApnuvanti | anuttarAM ca lokasvastyayanAtAmanuprApnuvanti, anuttarAM ca dakSiNeyatAmanuprApnuvanti, anuttarAM ca samyaksaMbodhimanuprApnuvanti, yathAvAdita- tathAkAritamanuprApnuvanti, yathAkAritatathAvAditamanuprApnuvanti, apratisamatAM cAnuprApnuvanti, asamamadhuratAM cAnuprApnuvanti, apratisamabhAgatAM cAnuprApnuvanti, mahantAnAM varNAnAM ArambaNamanuprApnuvanti, bhUtAnAM varNAnAM ArambaNamanuprApnu- vanti, mahantAnAmutpAdAnAM nidAnamanuprApnuvanti, pRthivI-(262) samacittatAM cAnuprApnuvanti, ApasamacittatAM cAnuprApnuvanti, tejosamacittatAM cAnuprApnu- @171 vanti, vAyusamacittatAM cAnuprApnuvanti, cittArambaNabhUtAnAmutpAdAnAM nidAna- manuprApnuvanti, ohitabhAratAM cAnuprApnuvanti, kRtakAryatAM cAnuprApnuvanti, viD+Ala- trastastambhopamacittatAM cAnuprApnuvanti, kAcilindikamRdusamacittatAM cAnu- prApnuvanti, indrakIlopamacittatAM cAnuprApnuvanti, indriyasaMpadaM cAnuprApnuvanti, balasaMpadaM ca sthAmasaMpadaM ca dhanasaMpadaM ca niSadyasaMpadaM ca zayyAsaMpadaM ca AtmavRSa- bhitAM ca kAyavaizAradyaM ca vAcAvaizAradyaM ca cittavaizAradyaM ca pRthuvaizAradyaM ca prajJAsaMpadaM ca sarvakuzaladharmavazitApAramitAM cAnuprApnuvanti | SoD+azAMgasamanvAgato bhikSava: so pRthivIpradezo bhavati yasmiM pRthivIpradeze bodhisatvA niSIditvA mahAntaM yakSaM nihananti...sarvakuzala- dharmabazitApAramitAM cAnuprApnuvanti | katamehi SoD+azehi | saMvartamAne khalu loke sarvaprathamaM pRthivIpradezo uddahyati, vivartamAne ca punarbhikSavo loke sarvaprathamaM pRthivI- pradezo saMsthihati praNItaM cAtra madhye saMsthihati | na khalu punarbhikSava: sa pRthivI- pradezo pratyantikehi janapadehi saMsthihati, atha khalu bhikSava: sa pRthivIpradezo anu- maJjhimehi janapadehi saMsthihati | na khalu bhikSava: sa pRthivIpradezo mlecchehi janapadehi saMsthihati | atha khalu bhikSava: sa pRthivIpradezo AryAvartehi janapadehi saMsthihati | (263) samazca bhikSava: sa pRthivIpradezo bhavati susaMskRtAvikRto pANitalajAto | anodake citrautpalapadumakumudanalinisaugandhikAni jAtAni bhavanti | abhijJAto ca bhikSava: so pRthivIpradezo bhavati | abhilakSito ca bhikSava: so pRthivIpradezo bhavati | mahezAkhyasatvasaMsevito ca bhikSava: sa pRthivI- pradezo bhavati | duSpradharSo ca bhikSava: sa pRthivIpradezo bhavati | aparAjito ca bhikSava: sa pRthivIpradezo bhavati | na khalu punarbhikSava: tasmiM pRthivIpradeze kocideva satvo avatAraM gacchati yadidaM mAro vA mArakAyiko vA | devAnAma- gRhito ca bhikSava: sa pRthivIpradezo bhavati | yadidaM siMhAsanaM ti pRthivImaNDale saMkhyAto, bhavati bhikSava: sa pRthivIpradezo | vajropamo ca bhikSava: sa pRthivIpradezo bhavati | caturaMgulamAtrA ca bhikSava: tatra pRthivIpradeze tRNAni jAtAni bhavanti nIlA mRdu mayUragrIvAsannikAzA abhilakSaNA kuNDalAvartA: | ye pi te bhikSavo rAjAno cakravartino taM pRthivIpradezaM adhisthihanti nAnyatra cetiyArthaM | evaM khalu bhikSava: sa pRthivIpradezo SoDazAMgasamanvAgato bhavati yasmiM pRthivIpradeze bodhisatvA niSIditvA mahAntaM yakSaM nihananti… sarvakuzaladharmavazipAramitAM cAnuprApnuvanti | atha khalu bhikSavo bodhisatvo uruvilvAye duSkaracArikAM caritvA sujAtAye grAmikadhItAye madhupAyasamAdAya yena nadI nairaMjanA tenopasaMkramitvA nadIye nairaMjanAye tIre gAtrANi zItalIkRtvA sujAtAye grAmikaduhitu: madhupAyasaM @172 bhuMjitvA (264) nadyAM nairaMjAnAyAM kAnsapAtraM pravAhitvA tahiM eva divAvihAraM kalpayitvA smRtiM pratilabhate netiye | atha khalu bhikSavo bodhisatvo nAganandIkAlasamaye yena nadI nairaMjanA tenopasaMkramitvA nadIye nairaMjanAye gAtrANi zItalIkRtvA yena bodhiyaSTisteno- pasaMkrame | adrAkSIdbhikSavo bodhisatvo mahAsatvontarA ca bodhiyaSTIye antarA ca nadIye svastikaM yAvasikaM tRNarAzilaMcakaM | atha khalu bhikSava: bodhisatvo yena svastiko yAvasikastenopasaMkramitvA svastikaM tRNAni ayAci | adAsi bhikSava: svastiko bodhisatvasya tRNAni | atha khalu bhikSavo bodhisatvastRNa- muSTimAdAya yena bodhiyaSTistenopasaMkrame na cAdrAkSIt mAro pApIyAM gacchantaM | tadanantaraM ca bhikSavo mArasya pApImato smRti abhUSi | so smRtimanusmaranto adrAkSIdbodhisatvaM abhItavikrAntaM vikramantaM | adInavikrAntaM vikramantaM | duSpra- dharSavikrAntaM vikramantaM | nAgavikrAntaM vikramantaM | siMhavikrAntaM vikramantaM | RSabha- vikrAntaM vikramantaM | haMsavikrAntaM vikramantaM ca agrotpAdaM jyeSThotpAdaM zreSThot pAdaM yugotpAdaM praNidhipUrvotpAdaM | zatrumathanavikrAntaM vikramantaM | aparAjita- vikrAntaM vikramantaM | AjAneyavikrAntaM vikramantaM | mahApuruSavikrAntaM vikramantaM | hitaiSIanantakaraNatAyai mahAsaMgrAmavijayAye anuttarasya amRtasya AharaNatAye | atha khalu bhikSava: bodhisatvaM taM mahAvikrAntaM vikramantaM paMca morazatAni bodhisatvaM gacchantaM abhipradakSiNIkRtvA anuparivartensu: | paMca zatapatrazatAni bodhisatvaM gacchantaM abhipradakSiNIkarontA anuparivartensu: | paMca kroMcazatAni bodhisatvaM gacchantaM abhipradakSi-(265) NIkarontA anuvartensu: | paMca jIvaMjIvakazatAni bodhisatvaM gacchantamabhipradakSiNIkarontA anuvartensu: | paMca vakazatAni bodhisatvaM gacchantamabhipradakSiNIkarontA anuvartensu: | paMca pUrNakumbhazatAni bodhisatvaM gacchantamabhipradakSiNIkarontA anuvartensu: | paMca kumArIzatAni bodhisatvaM gacchantamabhipradakSiNIkarontA anuparivartensu: | atha khalu bhikSavo bodhisatvasya etadabhUSi | yathA ca ime pUrvotpAdA yathA ca pUrva- nimittA avyAhatAmanuttarAM samyaksaMbodhimabhisaMbudhiSyaM | adrAkSIdbhikSava: kAlo nAma nAgarAjA bodhisatvaM abhItavikrAntaM vikramantaM dRSTvA ca punaretadavocat | ehi mahAzramaNa yena mahAzramaNa mArgeNa gacchasi, bhagavAM pi mahAzramaNo krakucchando etena mArgeNa gato so anuttarAM samyaksaMbodhi- mabhisaMbuddho | tvaM pi mahAzramaNa etena mArgeNa gaccha tvaM pi adya mahAzramaNa anuttarAM samyaksaMbodhimabhisaMbudhyasi | bhagavAM pi mahAzramaNo konAkamuni etena mArgeNa @173 gatoM so anuttarAM samyaksaMbodhimabhisaMbuddho | mahAzramaNa etena mArgena gaccha tvaM pi adya mahAzramaNa anuttarAM samyaksaMbodhimabhisaMbudhyiSyasi | bhagavAnapi mahAzramaNo kAzyapo etena mArgeNa gato so anuttarAM samyaksaMbodhimabhisaMbuddho | tvaM pi mahAzramaNa etena mArgeNa gaccha adya tvaM pi mahAzramaNa anuttarAM samyak- saMbodhimabhisaMbodhiSyasi | evamukte bhikSava: bodhisatvo kAlaM nAgarAjametada- vocat | evametaM kAla evametaM nAga, adya ahaM anuttarAM samyaksaMbodhimabhi- saMbuddhiSyAmi | (266) atha khalu bhikSavo kAlo nAgarAjA bodhisatvaM gacchantaM sammukhAbhi: sArupyAbhirgAthAbhi: abhistave | yathA gacchati krakucchando konAkamuni ca kAzyapo | tathA gacchasi mahAvIra adya buddho bhaviSyasi ||1|| yathA uddharase pAdaM dakSiNaM puruSottama | ni:saMzayaM mahAvIra adya buddho bhaviSyasi ||2|| yathAyaM raNati pRthvI kAnsapAtrIva tADitA | ni:saMzayaM mahAvIra adya buddho bhaviSyasi ||3|| yathA ca bhavanaM mahyaM andhakarAtrimAsikaM | obhAsena sphUTaM sarvaM adya buddho bhaviSyasi ||4|| yathA nidhAnaM tejena sphUTaM tiSThati paNDita | ni:saMzayaM mahAvIra adya buddho bhaviSyasi ||5|| yathA vAtA pravAyanti yathA vRkSA vilagnitA | yathA dvijA nikUjenti adya buddho bhaviSyasi ||6|| buddhAnAmevamutpAdo evaM bodhi alaMkRtA | ni:saMzayaM mahAvIra adya buddho bhaviSyasi ||7|| yathA ca maNDaM (?) puSpehi sphUTaM tiSThati paNDita | ni:saMzayaM mahAvIra adya buddho bhaviSyasi ||8|| yathA maurazatA paMca karonti tvA pradakSiNaM | ni:saMzayaM mahAvIra adya buddho bhaviSyasi ||9|| yathA zatapatrazatA paMca karonti tvA pradakSiNaM | (267) ni:saMzayaM mahAvIra adya buddho bhaviSyasi ||10|| @174 yathA jIvaMjIvazatA paMca karonti tvA pradakSiNaM | ni:saMzayaM mahAvIra adya buddho bhaviSyasi ||11|| yathA troJcazatA paMca karonti tvA pradakSiNaM | ni:saMzayaM mahAvIra adya buddho bhaviSyasi ||12|| yathA haMsazatA paMca karonti tvA pradakSiNaM | ni:saMzayaM mahAvIra adya buddho bhaviSyasi ||13|| yathA vakazatA paMca karonti tvA pradakSiNaM | ni:saMzayaM mahAvIra adya buddho bhaviSyasi ||14|| yathA pUrNakumbhazatA paMca karonti tvA pradakSiNaM | ni:saMzayaM mahAvIra adya buddho bhaviSyasi ||15|| yathA kanyAzatA paMca karonti tvA pradakSiNaM | ni:saMzayaM mahAvIra adya buddho bhaviSyasi ||16|| yathA dvAtriMzati kAye mahApuruSalakSaNA | ni:saMzayaM mahAvIra yakSaM jitvA virocasi ||17|| atha khalu bhikSavo bodhisatvo abhItavikrAntaM vikramanto adInavikrAntaM vikramanto alInavikrAntaM vikramanto duSpradharSavikrAntaM vikramanto siMhavikrAntaM vikramanto nAgavikrAntaM vikramanto RSabhavikrAntaM vikramanto haMsavikrAntaM vikramanta: agrotpAdAye vikramanto jyeSThotpAdAya vikramanto zreSThotpAdAya vikramanta: pUrvotpAdAya vikramanto yugotpAdAya vikramanto zatrudamanArthAya vikramanto aparA- jitatvAya vikramanto AjAneyavikrAntaM vikramanto mahApuruSavikrAntaM vikramanto hitaiSiananta (268) kArIkaraNatAyai mahAsaMgrAmavijayAye anuttarasya amRtasya haraNatAye mahAvikrAntaM vikramanto yena bodhiyaSTistenopasaMkramitvA bodhiyaSTiye abhyantarAgre samantabhadraM tRNasaMstaraM prajJapayitvA bodhiyaSTiM purimajinacittIkAreNa triSkRtyo pradakSiNIkRtvA niSIdi paryaMkamAbhUjitvA RjukAyaM praNidhAya pratimukhaM smRtimupasthApayitvA Rju prAcInAbhimukhe | samanantaraniSaNNo ca punarbhikSavo bodhisatvo paMca saMjJA pratilabhati | katamA paMca | kSemasaMjJA zubhasaMjJA hitasaMjJA adya cAhaM anuttarAM samyak- saMbodhimabhisaMbuddhiSyaMti | samanantaraniSadya ca punarbhikSavo bodhisatvo imAM paMca saMjJA pratilabhate | atha khalu bhikSava: mAro pApImAM du:khI durmano antozalya- paridAghajAto yena bodhiyaSTistenopasaMkramitvA bodhisatvasya purato sthitvA mahAgItaM viya gAye mahAcailAkSepaM viya prayacche, na ca taM bodhisatvaM cittIkAresi | atha khalu bhikSava: mAro pApImAM du:khI daurmanasyajAto anta:zalyaparidAghajAto @175 bodhisatvaM saMkSUyamAno dazavidhaM mahAUhasitaM Uhase | kathaM bhikSavo mAro pApImAM du:khI daurmanasyajAto anta:zalyaparidAghajAto dazavidhaM mahAUhasitaM Uhase | maharddhiko smi mahAzramaNa mahAnubhAvo na me zramaNa mokSyasIti mAro pApImAM du:khI daurmanasyajAto anta:zalyaparidAghajAto bodhisatvaM saMkSUyamAno mahAuhasitaM Uhase | ma (269) hezAkhyo smi zramaNa na me zramaNa mokSyasIti mAro pApImAM du:khI daurmanasyajAto anta:zalyaparidAghajAto bodhisatvaM saMkSUyamAno mahAUhasitaM Uhase | mahApratApo smi zramaNa na me zramaNa mokSyasIti mAro pApImAM du:khI daurmanasyajAto anta:zalyaparidAghajAto bodhisatvaM saMkSUyamAno mahAUhasitaM Uhase | mahAvRSabho smi zramaNa na me zramaNa mokSyasIti mAro pApImAM du:khI daurmanasyajAto anta:zalyaparidAghajAto bodhisatvaM saMkSUyamAno mahAUhasitaM Uhase | mahAvijayo smi zramaNa na me zramaNa mokSyasIti mAro pApImAM du:khI daurmanasyajAto anta:zalyaparidAghajAto bodhisatvaM saMkSUyamAno mahAUhasitaM Uhase | mahAsainyo smi zramaNa na me zramaNa mokSyasIti mAro pApImAM du:khI daurmanasyajAto anta:zalyaparidAghajAto bodhisatvaM saMkSUyamAno mahAUhasitaM Uhase | mahAbalo smi zramaNa na me zramaNa mokSyasIti mAro pApImAM du:khI daurmanasyajAto anta:zalyaparidAghajAto bodhisatvaM saMkSUyamAno mahAuhasitaM Uhase | manuSyabhUto si zramaNa ahaM punardevaputro na me zramaNa mokSyasIti mAro pApImAM du:khI daurmanasyajAto anta:zalyaparidAghajAto bIdhisatvaM saMkSUyamAno mahAUhasitaM Uhase | mAtApitRsaMbhavo zramaNakAyo odanakulmASopacayo ucchAdana- parimardanasvapnabhedanavikiraNavidhvaMsanadharmo mama punarmanomaya: kAyo na me zramaNa mokSyasIti mAro pApImAM du:khI daurmanasyajAto anta:zalyaparidAghajAto bodhisatvaM saMkSUyamAno mahAUhasitaM Uhase | evaM bhikSava: mAro pApImAM du:khI daurmanasya- jAto anta:zalyaparidAghajAto bodhisatvaM saMkSUyamAno mahAUhasitaM Uhase | atha khalu bhikSavo bodhisatvo abhIto acchambhI vigataromaharSo caturdazabhi- ra-(270) kArairmAraM pApImaM abhigarje | evaM ca bhikSava: bodhisatvo abhIto acchaMbhI vigataromaharSo caturdazabhirAkArairmAraM pApImaM saMmukhaM adhigarje | tena hi te pApImaM nihaniSyAmi | sayyathApi nAma balavAM mallo durbalaM mallaM tena hi te pApImaM nihaniSyAmi | sayyathA nAma balavAM vRSabho durbalaM vRSabhaM tena hi te pApImaM mardiSyAmi | sayyathApi nAma hastinAgo kadaliM asArikAM tena hi te pApImaM nihaniSyAmi | sayyathApi nAma balavAM mAruto durbalaM drumaM tena hi te nihaniSyAmi | sayyathApi sUryo abhyUdayamAno sarvakhadyotakaM tena hi te pApImaM abhibhaviSyAmi | sayyathApi nAma candro abhyUdayamAno sarvatArakarUpAM tena hi te pApImaM abhibhaviSyAmi | sayyathApi nAma himavAM parvatarAjA sarvakAlaparvatAn @176 tena hi te pApImaM abhibhaviSyAmi | sayyathApi nAma rAjA cakravartI pRthu pratyeka- rAjAno tena hi te pApImaM saMnirjiniSyAmi | sayyathApi nAma bhadro azvo AjAneyo sarvAzvaSaNDakAM tena hi te pApImaM santrAsayiSyAmi | sayyathApi nAma siMho mRgarAjA sarvakSudramRgAM tena hi tena pApImaM saMmohajAlaM cheSyAmi | sayyathApi nAma balavAM manujo durbalaM jAlaM tena hi te pApImaM saMmohajAlaM dahiSyAmi | sayyathApi nAma analo upAdAnaM tena hi te pApImaM bhasmIkariSyAmi | yathApIdaM niSyanda- saMyukto tena hi te pApImaM abhibhaviSyAmi | yathApIdaM abhiprajJAyukto tena hi te pApImaM uttaritvA abhigranthitvA trAsayitvA nirjinitvA abhikramiSyAmi | atra ca pApImaM na gatirbhaviSyati | eSa khalu bhikSava: bodhisatvo abhIto acchambhI vigatabhayaromaharSo mAraM pApImaM caturdazabhirAkArai: saMmukhaM abhigarje | (271) bhikSU bhagavato pRcchensu: | pazya bhagavaM jyotiSkasya gRhapatisya edRzIye saMpattIye samanvAgataM gRhaM abhUSi asAdhAraNA ca bhogA bhagavAM ca ArAdhito prabrajyA upa- saMpadA ca labdhA niSklezatA ca prAptA | kasyaitadbhagavaM jyotiSkasya gRhapatisya karmaphalavipAka: | bhagavAnAha | bhUtapUrvaM bhikSava: atItamadhvAnaM ita: ekanavatime kalpe rAjA abhUSi baMdhUmo nAma | rAjJo khalu puna: bhikSavo bandhumasya bandhumatI nAma rAjadhAnI abhUSi | cakravartipurI vistareNa | rAjJo khalu puna: bhikSavo bandhumasya vipazyI nAma putro abhUSi | atha khalu bhikSava: vipazyI bodhisatvo aparasmiM deze gatvA agArasyAna- gAriyaM pravrajitvA anuttarAM samyaksaMbodhimabhisaMbuddho | kadAci dAni rAjA bandhumo bhagavato vipazyisya dUtaM preSeti | AgacchAhi bhagavaM svakAM janmabhUmiM asmAkaM anukampArthaM | atha khalu bhikSavo bhagavAM vipazyI rAjadUtavacanaM zrutvA yena svakA janmabhUmistenopasaMkrami sArdhaM aSTaSaSTIhi arhantasahasrehi | tena ca kAlena tena samayena baMdhumatIyaM rAjadhAnIyaM anaGgaNo zreSThi ADhyo mahAdhano prabhUtacitropa- karaNo | azrauSIt khalu anaGgaNo gRhapati evaM caivaM ca bhagavAM vipazyI Agacchati sArdhaM aSTaSaSTIhi arhantasahasrehi | tasya dAni etadabhUSi | yaM nUnAhaM sarvaprathamameva bhagavato pAdavanda upasaMkrameyaM | atha khalu anaGgaNo gRhapati zIghrazIghraM tvaramANa- rupo bhagavato pAdavandako upasaMkrAnto | adrAkSIt anaGgaNo gRhapati: bhagavantaM vipazyiM dUrato evAgacchantaM prAsAdikaM (yAvat) bhikSusaMghapa (272) rivRtaM | atha khalu anaGgaNo gRhapati: yena bhagavAM (yAva) bhagavantametadavocat adhivAsehi me bhagavan traimAsabhaktena sArdhaM bhikSusaMghena (yAva) tuSNIbhAvena | @177 azroSI rAjA baMdhumo evaM cevaM ca bhagavAM vipazyI Agacchati mahatA bhikSu- saMghena sArdhaM aSTapaSTIhi arhanta-sahasrehi…tenAntanagaraM alaMkarotha | (yAvat) mahatA rAjAnubhAvena (yAvat) adrAkSI prAsAdikaM (yAvat) nimantreti (yAvad) adhivAsitaM me mahArAja anaMgaNasya gRhapatisya traimAsabhaktena sArdhaM bhikSusaMghena | rAjA zrutvA utkaNThito evaM jAto | anaMgaNo gRhapati mamato apRcchitvA anavatokitvA abahumAnaM kRtvA bhagavato sakAzamupasaMkrAnto bhagavAM ca nimantrito | asAdhumetaM | bhagavAM rAjJA ukto | ekaM divasabhaktaM mama bhavatu dvitIyaM tasya | bhagavAnAha | yadi anaMgaNo anujAnAti evaM labhyaM | rAjA dAni anaGgaNasya dUtaM preSeti (yAvad) AgataM | rAjA Aha | prAptaM AgataM kAlaM tava gRhapati yaM rAjJo vilomaM vartasi | mama anApRcchiyAna nimantresi | na tvaM jAnasi mahyaM so putro vipazyI Agato | osirAhi bhagavato traimAsaM bhaktaM sArdhaM bhikSusaMghena | gRhapati: Aha | na vayaM devasya abahumAno api tu kiM devo puNyAdhiko vayaM nAdhiko api tu yathA devasya iSTaM bhavati tathA kariSyAmIti nimantrito me bhagavAM | atha khalu baMdhumasya etadabhUSi | saced vakSyAmyahaM mA tAva gRhapate karohi, na ca me anujAniSyati, na ca me bhagavAM vipazyI Attamano bhaviSyati na ca me adhivAsayi- Syati | tasya evaM cintayamAnasya gRhapatiM Amantrayati | tena hi gRhapate bhaktavAraM kariSyAmi | ekadivasaM mama bhavatu dvitIyadivasaM tubhyaM bhavatu | Aha | vADh+aM (273) tat kiM na zakyaM kartuM | prasthApitaM ekaM divasaM rAjJo bhaktaM dvItIyaM anaMgaNasya | anaMgaNo dAni gRhapati yattakaM ekadivasaM rAjJo bhaktaM tato anaMgaNo aparasya avazyaM vizeSaM karoti | atha khalu rAjA baMdhumo mahAmAtraM Amantrayati | tasya dAni grAmaNi anaGgaNasya gRhapatisya svApateyaM bahutarakaM na mama tti yadidaM gRhapatisya bhaktaM saMpadyati, na mama taM saMpadyati | atha devasya pazcimakaM divasaM pazyitvA vizeSaM karoti | tena hi grAmaNi tathA kartavyaM yathA anaMgaNasya gRha- patisya utkSepaM bhave yaM vArayiSyati | na zaknoti kiMcit kartuM yAvattraimAsikaM samAptaM dvidivasA avazeSA caturdazI ca rAjJo bhaktavAraM paMcadazI ca gRhapatisya | rAjJo dAni baMdhumasya munihato nAma nandanArAmo mahAnto ca vistIrNo ca zItalo ca sugandho ca prAsAdiko ca darzanIyo ca | rAjJA dAni pazcimake divase caturdazIyaM sarvaM candanavATaM siktasaMsRSTaM kRtvA osaktapaTTadAmakalApaM dhUpitadhUpanaM muktapuSpAvakIrNaM ekamekasya candanavRkSasya ekamekasya bhikSusya zatasAhasrikA AsanaprajJaptI kriyati | catvAro dArakA sarvAlaMkAravibhUSitA suvarNarUpyamayadaNDena sarvazvetena cAmareNa vIjayanti | ekenAntena kumArikA sarvAlaMkAravibhUSitA purato zatasAhasrikAni gandhayogAni anulepanAM pISayanti pRSThato hastinAgA @178 sarvAlaMkAravibhUSitA hemajAlapraticchannA avadAtAni cchatrANi dhArayanti | rAjJo ANattIyA yAvattAM bandhumatIM dvAdaza yojanAni samante na kenacit zalAkA vikrINitavyA, yo krINAti (274) yo vikrINAti tasya vadhadaNDaM dAtavyaM pazyatha | evaM vAriyanto so gRhapati kiM kariSyati kiM kariSyati kenApya (pi) bhaktaM pacyati a(ni)vArito | (?) na kenacit krINitavyaM (yAvad) vadhadaNDaM dAtavyaM (yAvad) avArito (??) zataM (?) vyaMjanaM na bhaviSyati | kuto gRhapatisya pradarzakA udyAnakRtA AsanA prajJapIyanti (yAvat) kuto hasti | tato anaGgaNena dAni gRhapatinA edRzAM saMpattiM zrutvAna zokaparizara- viddhahRdayo cintAsAgaramanupraviSTo Asati | so dAni karuNaM pradhyAyati | so dAni cinteti | yadi tAvadahaM kASThaM na labhiSyaM zalAkAnyeva zakyaM pariprApayituM, atha ca na labhiSyaM vyaMjanasyArthAye idaM pi zakyaM pariprApayituM anyAni vyaMjanAni sajjiSyaM zobhanAni praNItAni | api tu me edRzo candanavATo nAsti AsanaprajJaptI ca me na tAdRzI bhaviSyati | catvAro dArakA dArikA ca me na bhaviSyanti, hastinAgA ca me na bhaviSyanti | tathA so utkaNThito | tasya puNyatejena zakro devAnAmindro upasaMmitvAgrata: Aha | gRhapati mA utkaNThAhi bhaktaM upasthAhi bhaktaM pratijAgrAhi sarvaM bhaviSyati | ahaM AsanaprajJaptI kariSyaM maNDalamAlaM taM mApayiSyaM zobhanaM cAlaMkRtaM ca kArayiSyaM | gRhapati Aha | ko tvaM mAriSa | Aha | gRhapati zakro haM devAnAmindro | gRhapati mudito candanakASThena vyaMjanaM pAcayati | ghRtatailakuNDaM bharitvA tato yathA bhadramuSTikAni ovAhiyati tena bhaktaM sajjiyati | zakro devAnAmindro vizvakarmaM devaputramAmantrayati | bhagavato ca bhikSusaMghasya ca mahantaM maNDalamAlaM samanvAhara praNItaM ca zayyAsanaM | sAdhu mAriSeti (yAvat) pratizrutvA (275) tato vizvakarmeNa devaputreNa mahanto maNDalamAlo abhinirmi- NitvA aSTaSaSTIsahasrANi tAlavanamabhinirmiNitvA suvarNamayasya tAlaskandhasya rUpyamayaM patraM ca puSpaM ca phalaM cApi (yAvat) lohitikAmayasya skandhasya vaiDUryamayaM patraM ca phalaM ca (yAvad) AsanaprajJaptI kRtA ekamekasya stambhasya ekemakasya bhikSusya arthAye, catvArazca devaputrA sarvAlaMkAravibhUSitA vAmadakSiNe sthitA morahastehi vIjamAnA catvAro devakanyA sarvAlaMkArabhUSitA: anuvAtameva divyAni anulepanAni pISensu: | ekamekasya bhikSusya ekamekaM hastinAgaM eravaNena @179 sAdRzAni pRSThato saptaratnAM agrAM chatrAM vaiDUryamayehi daNDehi dhArenti | eravaNo ca hastinAgo bhagavato upare cchatraM dhAreti | taM mahAmaNDalamAlaM yAvajjAnumAtraM divyapuSpAvakIrNaM mRdukA ca vAtA ovAyanti | tasmiMzca tAlavane vAtasaMghaTTite divyo ghoSo nizcarati | (yAva) bhagavato kAlamArocenti (yAvat) pravizati | niSIdi bhagavAn tato gRhapati rAjJo dUtaM preSeti | Agaccha deva advaiva pazcimakaM divasaM saMghaM pariviSiSyAma: sahitakA | rAjA dAni bhadraM yAnamabhiruhitvA saMprasthita: | adrAkSIdrAjA bandhumo dUrato evAgacchantaM sarvapANDuraM hastinAgaM dRSTvA ca punaretadabhUSI | ni:saMzayaM gRhapatinA sarvaMpiNDamayaM hastinAgaM kArApitaM | so dAni Agata: pravizitvA taM edRzaM nAnAviyUhaM pazyitvA AzcaryajAta upajAtaM AzcaryamidaM gRhapatisya puNyatejena | grAmAlukenApi dAni puruSeNa dadhighaTaM AnItaM prAbhRtArthaM | so paMcahi purANazatehi krIyakena yAcito | so dAni grAmAluko puruSo saMvigno pazyati | mA tAvadi (276) me (yAvada) arthamAkarSake nizcaye (??) (yAvat) sarva- saMghe (yAvad) arthaM yAcitvA tattakaM eva | tato rAjA bandhumo anaMgaNena mAnya- parinAyakaM ayaM ca puna: paMca purANazatAni kimetaM bhaviSyati | so dAni pRcchati | kimetaM bhaviSyati | Ahansu: | bhagavAM vipazyI sArdhamaSTaSaSTIhi arahanta- sahasrehi paribiSIyati | so dAni cinteti | dullabhaM tathAgatAnAM (yAvat) saMbuddhAnAM loke prAdurbhAva: | yaM nUnAhaM imena dadhighaTakena buddhapramukhaM bhikSusaMghaM svayameva pariviSeyaM | so dAni svayameva sarvasaMghe (yAvad) arthaM yAcitvA tattakaM eva | tato rAjA bandhumo anaGgaNena gRhapatinA sArdhaM tAdRzakena vyUhena bhagavantaM sazrAvakasaMghaM pariviSati | yadA bhagavAM bhuktAvI dhautahasto apanItapAtra:, tato gRhapati praNidhiM karoti | yo yaM mama deyadharmaparityAgAt puNyAbhisyanda: kuzalAbhi- syanda: sukhasyA- (sukhamayA) dhAraNaM me divyaM upabhogaM bhaveyA taM ca asAdhAraNaM etAdRzaM ca zAstAraM ArAga (dha) yeyaM | so dharmaM dezeya taJcAhaM AjAneyaM pravrajitvA niSklezo bhaveyaM | bhagavAnAha | syAdvo bhikSava: evamasyAdanya: saM tena kAlena tena samayena anaGgaNo nAma zreSThi abhUSi | naitadevaM draSTavyaM | jyotiSko gRhapati: sa tasmiM kAle tasmiM samaye anaGgaNo nAma gRhapatirAsi (yAvat) tasya pranidhi sarvArthasiddha: | atha khalu mAro pApImAM du:khI daurmanasyajAto anta:zalyaparidAghajAto SoD+azAkArasamanvAgataM mahAparidevitaM parideve | kathaM ca bhikSava: mAro pApImAM du:khI daurmanasyajAto anta:zalyaparidAghajAto SoD+azAkArasamanvAgataM mahApari- devitaM parideve | (1) maharddhikaM vatAhaM samAnaM mA heva zramaNo abhibhaviSyatIti @180 mAro (277) pApImAM du:khI daurmanasyajAto anta:zalyaparidAghajAto mahApari- devitaM parideve | (2) mahAprabhAvaM vata me samAnaM mA heva me zramaNo gautamo abhibhaviSyatIti mAro pApImAM du:khI daurmanasyajAto anta:zalyaparidAghajAto mahAparidevitaM parideve | (3) mahezAkhyaM vata me samAnaM mA haiva me zramaNo gautamo abhibhaviSyatIti mAro pApImAM du:khI daurmanasyajAto anta:zalyaparidAgha- jAto mahAparidevitaM parideve | (4) mahApratApaM vata me samAnaM mA haiva me zramaNo gautamo abhibhaviSyati iti mAro pApImAM du:khI daurmanasyajAto anta:- zalyaparidAghajAto mahAparidevitaM parideve | (5) mahAvRSabhitaM vata… parideve | (6) mahAvikramaM vata… parideve | (7) mahAsthAmaM vata me samAnaM mA haiva me zramaNo gautamo abhibhaviSyatIti mAro pApImAM du:khI daurmanasya- jAto anta:zalyaparidAghajAto mahAparidevitaM parideve | (8) mahAbalaM vata me samAnaM mA haiva me zramaNo gautamo abhibhaviSyatIti mAro pApImAM du:khI daurmanasya- jAto anta:zalyaparidAghajAto mahAparidevitaM parideve | (9) manuSyabhUto zramaNo gautamo ahaM punardevaputro mA haiva me zramaNo gautamo abhibhaviSyatIti mAro pApImAM du:khI daurmanasyajAto anta:zalyaparidAghajAto mahAparidevitaM parideve | (10) mAtApitRsaMbhavo zramaNagautamasya kAyo audariko odanaku- (278) lmASo- pacayo AcchAdanaparirmadanasupanabhedanavikiraNavidhvaMsanadharmo mama punarmanomayo kAyo mA haiva me zramaNo gautamo abhibhaviSyatIti mAro pApImAM du:khI daurmanasya- jAto anta:zalyaparidAghajAto mahAparidevitaM parideve | (11) ye pi te zUrA vIrA paramapuruSAstepime imasya mAnuSyasya parinikSepaM pi na jAnanti, mA haiva me zramaNo gautamo abhibhaviSyatIti mAro pApImAM du:khI daurmanasyajAto anta:zalya- paridAghajAto mahAparidevitaM parideve | (12) yathA yathA khalu punarme evaM bhavati- adya ahaM zramaNaM gautamaM abhibhaviSyAmIti tathA tathA me tena manosikAro me kSiprameva nirudhyati, mA haivaM me zramaNo gautamo abhibhaviSyatIti mAro pApImAM du:khI daurmanasyajAto anta:zalyaparidAghajAto mahAparidevitaM parideve | (13) vipadyati ca me senA, mA haiva me zramaNo gautamo abhibhaviSyati iti mAro pApImAM du:khI daurmanasyajAto anta:zalyaparidAghajAto mahAparidevitaM parideve | (14) srastAni vata me bhavanti gAtrANi, mA haiva me zramaNo gautamo abhibhaviSyatIti mAro pApImAM du:khI daurmanasyajAto anta:zalyaparidAghajAto mahAparidevitaM parideve | (15) moghaM vata me utthAnaM, Akulo vata me vyAyAmo, mA haiva me zramaNo gautamo abhibhaviSyatIti mAro pApImAM du:khI daurmanasyajAto anta:- zalyaparidAghajAto mahAparidevitaM parideve | (16) ye pi te me svaviSayakAyika- devaputrA te zramaNasya gautamasya abhyantaro parivAro mA iva me zramaNo gautamo @181 abhibhaviSyatIti mAro pApImAM du:khI daurmanasyajAto anta:zalyaparidAghajAto mahAparidevitaM parideve | evaM khalu bhikSava: mAro pApImAM du:khI daurmanasyajAto anta:zalyaparidAghajAto SoD+azAkArasamanvAgataM mahAparidevitaM parideve | atha khalu bhikSava: bodhisatvo abhIto acchambhI vigatabhayaromaharSo dvAtriM- zatA (279) kArasamanvAgataM AryamAnaM pragRhye | kathaM ca bhikSava: bodhisatvo abhIto acchaMbhI vigatabhayaromaharSo dvAtriMzatAkAra-samanvAgatamAryamAnaM pragRhye | mahAntamarthaM prArthayamAno bodhisatvo AryamAnaM pragRhye | pratipUraM arthaM prArthayamAno bodhisatvo AryamAnaM pragRhye | praNItaM arthaM prArthayamAno bodhisatvo AryamAnaM pragRhye | parizuddhaM arthaM prArthayamAno bodhisatvo AryamAnaM pragRhye | aviparItaM arthaM prArthayamAno bodhisatvo AryamAnaM pragRhye | apUrvaM arthaM prArthayamAno bodhisatvo AryamAnaM pragRhye | nairyANikamarthaM prArthayamAno bodhisatvo AryamAnaM pragRhye | lokottaraM arthaM prArthayamAno bodhisatvo AryamAnaM pragRhye | asAdhAraNaM arthaM prArthayamAno bodhisatvo AryamAnaM pragRhye | avyAvadhyaM arthaM prArthayamAno bodhisatvo AryamAnaM pragRhye | anAgataM arthaM prArthayamAno bodhisatvo AryamAnaM pragRhye | nAsti taM sukhaM yaM me na parityaktaM tasya arthasya AharaNatAyai bodhisatvo AryamAnaM pragRhye | nAsti lokottaraloke sukhaM yaM me na parityaktaM tasya arthasya AharaNatAyai bodhisatvo AryamAnaM pragRhye | nAsti loke taM du:khaM yaM me na upAdinnaM tasya arthasya AharaNatAyai bodhisatvo AryamAnaM pragRhye | nAsti sA loke ramaNIyatA yA me na parityakta tasya arthasya AharaNatAyai bodhisatvo AryamAnaM pragRhye | nAsti loke citrikaM yaM me na parityaktaM tasya arthasya AharaNatAye (yai) bodhisatvo AryamAnaM pragRhye | nAsti taM loke aizvaryaM yaM me na parityaktaM tasya arthasya AharaNa- tAye (yai) bodhisatvo AryamAnaM pragRhye | na khalu puna: kAmaratiheto: bodhisatvo AryamAnaM pragRhye | atha khalu virakta: sarvasaMskAreSu sarvasaMskAravItikramaM prApayi- SyAmIti bodhisatvo AryamAnaM pragRhye | pUrvotpAdasaMpanno bodhisatvo AryamAnaM pragRhye | agrotpAdasaMpanno bodhisatvo AryamAnaM pra (280) gRhye | praNidhi- saMpanno bodhisatvo AryamAnaM pragRhye | ni:zrayasaMpanno bodhisatvo AryamAnaM pragRhye | upacArasaMpanno bodhisatvo AryamAnaM pragRhye | upastambhasaMpanno bodhi- satvo AryamAnaM pragRhye | sambhArasaMpanno bodhisatvo AryamAnaM pragRhye | dRDh+a- samAdAno hamasmIti kuzalehi dharmehi taM mayA samAdAnaM bhagnapUrvaM nApi bhaMjiSyA- mIti bodhisatvo AryamAnaM pragRhye | dRDh+acitto hamasmIti sthitacitto yA khalu punardRDh+acittena sthitacittena bhUmI-adhigantavyA tAM bhUmimadhigamiSyAmIti bodhi- satvo AryamAnaM pragRhye | mahAdrumo hamasmi aparimitacetaso yA khalu puna: mahA- drumena aparimitacetasena bhUmI adhigantavyA tAM bhUmiM adhigamiSyAmIti bodhisatvo @182 AryamAnaM pragRhye | agreNa puna: vIryeNa agrAM, bhUmiM abhigamiSyaM agraM me vIryaMti bodhisatvo AryamAnaM pragRhye | tAM bhUmimadhigamiSyAmi yAM bhUmimadhigamya mahato janakAyasya arthaM kariSyAmi bodhisatvo AryamAnaM pragRhye | evaM khalu bhikSavo bodhisatvo abhIto acchambhI vigatabhayaromaharSo dvAtriMzatAkArasamanvAgataM Arya- mAnaM pragRhye | atha khalu bhikSavo bodhisatvo abhIto acchaMbhI vigatabhayaromaharSo paMcavidhaM AryasmitaM prAdurkare | kathaM ca bhikSava: bodhisatvo abhIto acchaMbhI vigatabhaya- romaharSo paMcavidhaM AryasmitaM prAdurkare | sayyathIdaM chandopastabdhaM vIryopastabdhaM smRtyupastabdhaM samAdhyupastabdhaM prajJopastabdhaM | evaM khalu bhikSavo bodhisatvo abhIto acchaMbhI vigatabhayaromaharSo paMcavidhaM AryasmitaM prAdurakare | atha khalu bhikSavo bodhisatvo abhIto acchaMbhI vigatabhayaromaharSo caturvidhaM (281) AryamahAsiMhavilokitaM viloketi | kathaM ca bhikSavo bodhisatvo abhIto acchambhI vigatabhayaromaharSo caturvidhaM AryamahAsiMhavilokitaM viloketi | sayyathIdaM asaMvignaM viloketi | asaMtrastaM viloketi | asaMprabhItaM ca viloketi | vigatabhayaromaharSaM ca viloketi | evaM khalu bhikSava: bodhisatvo caturvidhaM Arya- mahAsiMhavilokitaM viloketi | atha khalu bhikSavo bodhisatvo abhIto acchaMbhI vigatabhayaromaharSo caturvidhaM AryamahAsiMhavijRmbhitaM vijRmbheti | kathaM ca bhikSava: bodhisatvo abhIto acchambhI vigatabhayaromaharSo caturvidhaM AryamahAsiMhavijRmbhitaM vijRmbheti | sayyathIdaM abhItaM ca vijRmbheti avignaM ca vijRmbheti asaMtrastaM ca vijRmbheti | trAsento ca puna mAraM ca mAraparSadaM ca mahAsiMhavijRmbhitaM vijRmbheti | evaM ca khalu bhikSavo bodhisatvo caturvidhaM AryamahAsiMhavijRmbhitaM vijRmbheti | atha khalu bhikSavo bodhisatvo abhIto acchambhI vigatabhayaromaharSo mahAsiMha- ukkAsitaM ukkAsi | kathaM ca bhikSavo bodhisatvo abhIto acchambhI vigata- bhayaromaharSo AryamahAsiMha-ukkAsitaM ukkAse | sayyathIdaM abhItaM ukkAse asaMvignaM ca ukkAse asaMtrastaM ca ukkAse acchambhitaM ca ukkAse | idaM ca punarbhikSavo bodhisatvasya Arya mahAsiMha-ukkAsitaM | trisAhasramahAsAhasrAya lokadhAtau ye janA sarve zabdaM azrauSIt | evaM khalu bhikSavo bodhisatvo abhIto acchambhI vigatabhayaromaharSo caturvidhaM AryamahAsiMha-ukkAsitaM ukkAsi | atha khalu bhikSavo mAro pApImAM du:khI daurmanasyajAto anta:zalyaparidAgha- jAto (282) mahatIM caturaMgiNIM senAM sannAhayitvA yena bodhiyaSTistenopasaMkra- mitvA bodhisatvasya purato sthitvA mahAntaM ghoSaM mahAntaM zabdaninAdamakArSIt | sayyathIdaM imaM haratha imaM niharatha imaM vadhatha mAragaNA bhadramastu vo | atha khalu @183 bhikSavo bodhisatvo abhIto acchaMbhI vigatabhayaromaharSo suvarNavarNabAhAM cIvarAto nirnAmayitvA jAlinA hastaratnena tAmranakhena sucitrarAjikena lAkSArasapraseka- varNena mRdunA tUlasparzopamena anekakalpakoTIkuzala-mUlasamanvAgatena dakSiNena pANinA triSkRtvo ziramanuparimArje, dakSiNena pANinA paryaMkaM parimArjayitvA dakSiNena pANinA pRthivIM parAhanati | atha khalu bhikSavo bodhisatvena pANinA zIrSe parAmRSTe dakSiNena pANinA paryaMke parAmRSTe dakSiNena pANinA pRthivIyaM parAhatAyAM iyaM mahApRthivI gambhIrabhImarUpaM anunade anuraNe | sayyathApi nAma bhikSavo mahatIye mAgadhikAye kaMsapAtrIye girikandaragatAye zilApaTTe saMparAhatAye gambhIro bhISmarupo ghoSo anunade anuraNe, evameva bhikSavo bodhisatvena dakSiNena pANinA zire parAmRSTe dakSiNena pANinA paryaMke parAmRSTe dakSiNena pANinA pRthIvIyaM parAhatAyaM (iyaM mahApRthivI gambhIrabhImarUpaM anunade anuraNe | sA mArasenA tAvat susamRddhA tAvat susaMnaddhA bhItA trastA vyathitA saMvignA saMhRSTa- romajAtA tena vicarensu: tena vilayensu:, hastinopi sAnaM saMsIdensu:, azvA pi sAnaM saMsIdensu: rathA pi sAnaM saMsIdensu:, padAtA pi sAnaM saMsIdensu:, praharaNA pi sAnaM saMsIdensu: | apare hasteSu prapatensu:, (283) apare omuddhakA prapatensu: | apare apakubja prapatensu:, apare uttAnakA prapatensu:, apare vAmena pArzvena prapatensu:, apare dakSiNena pArzvena prapatensu: | mAro ca pApImAM du:khI daurmanasya- jAto anta:zalyaparidAghajAto ekamante pradhyAye kANDena bhUmiM vilikhanto | zramaNo me gautamo viSayaM atikramiSyatIti | atha khalu bhikSavo bodhisatvo abhIto acchaMbhI vigatabhayaromaharSo vivikta- meva kAmairviviktaM pApakairakuzalairdharmai: savitarkaM savicAraM vivekajaM prItisukhaM prathamaM dhyAnamupasaMpadya vihare | savitarkAnAM savicArANAM vyapazamAdadhyAtmasaM- prasAdA, cetaso ekotibhAvAdavitarkamavicAraM samAdhijaM prItisukhaM dvitIyaM dhyAnaM upasaMpadya vihare | saprItivirAgAdupekSakazca vihare smRta: saMprajAnaM sukhaM ca kAye | yattadAryA AcakSate upekSaka: smRtimAM sukhavihArI tRtIyaM dhyAnaM upasaMpadya vihare | so sukhasya ca prahANAt sarvasaumanasya daurmanasyayorastaM gamAdadu:khAsukhamupekSya smRtiparizuddhaM caturthaM dhyAnamupasaMpadya vihare | atha khalu bhikSavo bodhisatvo abhIto acchaMbhI vigatabhayaromaharSo rAtryA purime yAme divyacakSujJAnadarzanapratisaMkhAya cittamabhinirhare abhinirnAmaye | sa divyena cakSuSA vizuddhenAtikrAnta mAnuSyakena satvAM pazyati cyavantAM upapadyantAM suvarNAM durvarNAM sugatAM durgatAM hInAM praNItAM yathAkarmopagAM sarvAM prajAnati | ime @184 bhavanta: satvA kAyaduzcaritena samanvAgatA vAcAduzcaritena samanvAgatA mano- duzcaritena samanvAgatA AryANAmapavAdakA mithyAdRSTikA te mithyAdRSTikarma- samAdAnaheto: taddhetostatpratyayAt kAyasya bhedAt paraM maraNAdapAyadurgativinipAte narakeSUpapannA: | ime (284) punarbhavanta: satvA: kAyasucaritena samanvAgatA vAcAsucaritena samanvAgatA manosucaritena samanvAgatA AryANAmanapavAdakA: samyagdRSTikAste samyakdRSTikarmasamAdAnahetostaddhetostatpratyayAt kAyasya bhedAt paraM maraNAt svargakAye deveSUpapannA: | iti divyena cakSuSA vizuddhenAtikrAnta- mAnuSyakena satvAM pazyati cyavantAmupapadyantAM suvarNAM durvarNAM sugatAM durgatAM hInAM praNItAM yathAkarmopagAM satvAM jAnAti | atha khalu bhikSava: bodhisatvo abhito acchaMmbhI vigatabhayaromaharSo rAtryA madhyame yAme pUrvanivAsAnusmRtijJAnAye cittamabhinirhare abhinirnAmayesi | so nekavidhaM pUrvanivAsaM samanusmare | sayyathIdaM ekAM vA jAtiM dve vA jAtIM trINi catvAri vA jAtIM paMca vA jAtIM daza vA jAtIM viMzaM vA jAtIM triMzaM vA jAtIM paMcAzaM vA jAtIM zataM vA jAtIM sahasraM vA jAtIM zatasahasraM vA jAtIM saMvartakalpaM vA vivartakalpaM vA saMvartavivartakalpaM vA anekAnyapi saMvartakalpAM anekAnyapi vivartakalpAM anekAnyapi saMvartavivartakalpAM amutrAhamAsiM evaMnAmo evaMgotro evaMjAtyo evamAhAro evamAyu:paryanto evaM sukhadu:khapratisaMvAdo iti sAkAraM soddezaM anekavidhaM pUrvanivAsamanusmarati | atha khalu bhikSavo bodhisatvo abhIta acchambhI vigatabhayaromaharSo rAtryA pazcime yAme aruNodghATasamaye nandImukhAyAM rajanyAM yatkiJcit puruSeNa satpuruSeNa mahApuruSeNa puruSarSabheNa puruSadravyena puruSazUreNa puruSavIreNa puruSanAgena puruSasiMhena puruSapadumena puruSakumudena puruSapuNDarIkena puruSAjAneyena puruSadhaureyena anuttareNa puruSadamyasArathinA nikrAntena vikrAntena parAkrAntena arthikena apra- (285) mattena AtApinA prahitAtmena vyapakRSTena viharantena gatimatAnusmRti- dhRtimatA buddhimatA prajJAmatA sarvazo sarvatratAye jJAtavyaM prAptavyaM boddhavyaM abhi- saMboddhavyaM sarvaM taM ekacittakSaNasamAyuktayA prajJayA anuttarAM samyaksaMbodhimabhisaMbuddhe | sayyathIdaM idaM du:khaM, ayaM du:khasamudayo, ayaM du:khanirodho, ayaM du:khanirodha- gAmino pratipat | ime AzravA, imo Azravasamudayo, ayaM Azravanirodho, ayaM AzravanirodhagAminI pratipat | iha AzravA azeSA niravazeSA nirudhyanti vyupazAmyanti prahANamastaM gacchanti | yadidaM imasya sato idaM bhavati, imasya @185 asato idaM na bhavati | imasyotpAdAdidamutpadyate | imasya nirodhAdidaM nirudhyati iti pi | avidyApratyayA: saMskArA:, saMskArapratyayaM vijJAnaM, vijJAna- pratyayaM nAmarUpaM, nAmarUpapratyayaM SaDayatanaM, SaDAyatanapratyayaM sparza:, sparzapratyayA vedanA, vedanApratyayA tRSNA, tRSNApratyayamupAdAnaM, upAdAnapratyayo bhavo, bhavapratyayA jAti, jAtipratyayA jarAmaraNazokaparidevadu:khadaurmanasyopAyAsA bhavanti | evamasya kevalasya mahato du:khaskandhasya samudayo bhavati | ityapi avidyAni- rodhAt saMskAranirodha:, saMskAranirodhAd vijJAnanirodha:, vijJAnanirodhAt, nAmarUpanirodha:, nAmarUpanirodhAt SaDAyatananirodha:, SaDAyatananirodhAt sparza- nirodha:, sparzanirodhAd vedanAnirodha:, vedanAnirodhAt tRSNAnirodha:, tRSNA- nirodhAdupAdAnanirodha:, upAdAnanirodhAd bhavanirodha:, bhavanirodhAjjAti- nirodha:, jAtinirodhAjjarAmaraNazokaparidevadu:khadaurmanasyopAyAsA nirudhyante | evamasya kevalasya mahato du:khaskandhasya nirodho bhavati | sarvasaMskArA anityA: sarvasaMskArA du:khA sarvadharmA anAtmAna: | etaM zAntaM etaM praNItaM etaM yathAvadetaM aviparItaM yamidaM sarvopadhipratini:sargo sarvasaMskArasamathA dharmopacchedo tRSNAkSayo virAgo nirodho nirvANaM | (286) atha khalu bhikSavo tathAgatastasmiM samaye idamudAnamudAnesi | sukho puNyasya vipAko abhiprAyazca Rdhyati | kSipraM sa paramAM zAntiM nirvRtiM cAdhigacchati ||1|| puroto ye upasargA devatA mArakAyikA | antarAyaM na zaknonti kRtapuNyasya ka (rttuM) vai ||2|| ye bhavanti alpapuNyasya vidhnA, te na bhavanti puNyavato | balavAM bhavati samAdhi sambhArato puNyAnAM | yadyadeva devaloke athavA vasavartimanuSyeSu kRta- puNya: prArthayate, tathA Rdhyate tasya | athavA punar prArthayati nirvANaM acyutapadama- zokaM mArgaM du:khaprazamanaM pratilabhate | alpakizareNa bodhi uttamA sparzitA, iha mayA prajJAye vIryeNa ca du:khaM mocitaM, bhAramohitaM guruM prAptA ca sarvajJatA, mAro ca nihato sabalavAhano bhasmIkRto antako, tasmiM bodhidrumottame sthitohaM | saptAhaM ekAsane devakoTIsahasrANi pUjayensu: | tasmiM Asane divyaM candanacUrNaM okirensu: puSpehi ca mAndAravehi okirensu:, divyAni tUryANi upari a(A)ghaTTitAni pravAdyensu: | tadA devA ca divyAni candanacUrNAni uparito prakirensu:, divyAni ca agurucUrNAni divyAni kezalacUrNAni, divyAni tamAlapatracUrNAni, divyAni mAndAravANi puSpANi pravarSensu: mahAmAndAravANi puSpANi karkAravANi mahAkarkAravANi rocamAnAni mahArocamAnAni bhISmANi @186 mahAbhISmAni samantagandhAni mahAsamantagandhAni maMjUSakAni mahAmaMjUSakAni pArijAtakapuSpANi, divyAni suva (287) rNapuSpANi rUpyapuSpANi sarvaratanamayAni puSpANi pravarSensu: | divyAni triMzacchata (tra) sahasrANi divyAni ratnamayAni antarIkSasmiM prAdurbhUtAni cchAdayensu: jinakAyaM zailaM ratnAmayaM stUpaM vA suvarNamayaM naikakalpakoTikuzalamUlasamanvAgataM | atha khalu bhikSava: saMbahulAzca zuddhAvAsakAyikA devA yena tathAgataste- nopasaMkramitvA tathAgatasya pAdau zirasA vanditvA ekAnte sthitAsu: sagauravA sapratIsA ekAMzIkRtA prAMjalIkRtAstathAgatameva namasyamAnA: | ekAnte sthitA bhikSava: te saMbahulA: zuddhAvAsakAyikA devaputrA azItihi AkArehi mAraM pApImaM saMmukhaM abhigarjensu: | katamehi azItihi | na nAma te pApImaM etadabhUSi-na khalu punarahaM pazyAmi zramaNasya gautamasya kaMcid devamanuSyeSu nikSepaNaM yannUnAhaM zramaNe gautame nirvidya apakrameyaM | na nAma te pApImaM etadabhUSi ye pi ceme svaviSaya- kAyikA devaputrA: zramaNasya gautamasya abhyantaro parivAro yaM nUnAhaM zramaNe gautame nirvidya apakrameyaM | na nAma te pApImaM etadabhUSi-evaMrUpA: satvA: pUrvayoga- saMpannA bhavanti yaM nUnAhaM zramaNe gautame nirvidya apakrameyaM | na nAma te pApImaM etadabhUSi-evaMrUpA: satvA: nirvAsantikA bhavanti yaM nUnAhaM zramaNe gautamaM nirvidya apakrameyaM | na nAma te pApImaM etadabhUSi-evaMrUpA: satvA: dyutisaMpannA bhavanti yaM nUnAhaM zramaNe gautame nirvidya apakrameyaM | na nAma te pApImaM etadabhUSi-evaM- rUpA: satvA: anUnAcArasaMpannA bhavanti yaM nUnAhaM zramaNe gautame nirvidya apakrameyaM | na nAma te pApImaM etadabhUSi-evaMrUpA: satvA: garbhAvakrAntisaMpannA bhavanti yaM nUnAhaM zramaNe gautame nirvidya apakrameyaM | na nAma (288) te pApImaM etadabhUSi- evaMrUpA: satvA garbhasthitisaMpannA bhavanti yaM nUnAhaM zramaNe gautame nirvidya apakrameyaM | na nAma te pApImaM etadabhUSi-evaMrUpA: satvA: jAtisaMpannA bhavanti yaM nUnAhaM zramaNe gautame nirvidya apakrameyaM | na nAma te pApImaM etadabhUSi-evaMrUpA: satvA: kulasaMpannA bhavanti, yaM nUnAhaM zramaNe gautame nirvidya apakrameyaM | na nAma te pApImaM etadabhUSi-evaMrUpA: satvA lakSaNasaMpannA bhavanti, yaM nUnAhaM zramaNe gautame nirvidya apakrameyaM | na nAma te pApImaM etadabhUSi-evaMrUpA: satvA anu- vyaMjanasaMpannA bhavanti, yaM nUnAhaM zramaNe gautame nirvidya apakrameyaM | na nAma te pApImaM etadabhUSi-evaMrUpA: kRtAdhikArA dharmasaMpannA bhavanti, yaM nUnAhaM zramaNe gautame nirvidya apakrameyaM | na nAma te pApImaM etadabhUSi-evaMrUpA: satvA: kalyANasaMpannA bhavanti, yaM nUnAhaM zramaNe gautame nirvidya apakrameyaM | na nAma te pApImaM etadabhUSi-evaMrUpA: satvA: varNasaMpannA bhavanti, yaM nUnAhaM zramaNe gautame nirvidya @187 apakrameyaM | na nAma te pApImaM etadabhUSi-evaMrUpA: satvA: kAravarNasaMpannA bhavanti, yaM nUnAhaM zramaNe gautame nirvidya apakrameyaM | na nAma te pApImaM etadabhUSi -evaMrUpA: satvA adhyAzayasaMpannA bhavanti, yaM nUnAhaM zramaNe gautame nirvidya apakrameyaM | na nAma te pApImaM etadabhUSi-evaMrUpA: satvA sattvasaMpannA bhavanti, yaM nUnAhaM zramaNe gautame nirvidya apakrameyaM | na nAma te pApImaM etadabhUSi-evaMrUpA: satvA: sarvavibhUtisaMpannA bhavanti, yaM nUnAhaM zramaNe gautame nirvidya apakrameyaM | na nAma te pApImaM etadabhUSi-evaMrUpA: kAyakarmasaMpannA bhavanti, yaM nUnAhaM zramaNe gautame nirvidya apakrameyaM | na nAma te pApImaM etadabhUSi-evaMrUpA: satvA vAcAkarmasaMpannA (289) bhavanti, yaM nUnAhaM zramaNe gautame nirvidya apakrameyaM | na nAma te pApImaM etadabhUSi-evaMrUpA: satvA: cittakarmasaMpannA bhavanti, yaM nUnAhaM zramaNe gautame nirvidya apakrameyaM | na nAma te pApImaM etadabhUSi-evaMrUpA: satvA: sattvasArasaMpannA bhavanti, yaM nUnAhaM zramaNe gautame nirvidya apakrameyaM | na nAma te pApImaM etadabhUSi-evaMrUpA: satvA: sArapravarasaMpannA bhavanti, yaM nUnAhaM zramaNe gautame nirvidya apakrameyaM | na nAma te pApImaM etadabhUSi-evaMrUpA: satvA: aparihANidharmasaMpannA bhavanti, yaM nUnAhaM zramaNe gautame nirvidya apakrameyaM | na nAma te pApImannetadabhUSi—evaMrUpA: satvA abhirUhasaMpannA bhavanti, yaM nUnAhaM zramaNe gautame nirvidya apakrameyaM | na nAma te pApImaM etadabhUSi—evaMrUpAssatvA: yApanakasaMpannA bhavanti, yaM nUnAhaM zramaNe gautame nirvidya apakrameyaM | na nAma te pApImaM etadabhUSi-evaMrUpA: satvA: cAritrasaMpannA bhavanti, yaM nUnAhaM zramaNe gautame nirvidya apakrameyaM | na nAma te pApImaM etadabhUSi-evaMrUpA: satvA: mahAkaruNAsaMpannA bhavanti, yaM nUnAhaM zramaNe gautame nirvidya apakrameyaM | na nAma te pApImaM etadabhUSi-evaMrUpA: satvA AvAsasaMpannA bhavanti, yaM nUnAhaM zramaNe gautame nirvidya apakrameyaM | na nAma te pApImaM etadabhUSi-evaMrUpA: satvA mahezAkhyatvasaMpannA bhavanti, yaM nUnAhaM zramaNe gautame nirvidya apakrameyaM | na nAma te pApImaM etadabhUSi-evaMrUpA: satvA dharmaizvaryasaMpannA bhavanti, yaM nUnAhaM zramaNe gautame nirvidya apakrameyaM | na nAma te pApImaM etadabhUSi-evaMrUpA: satvA mahAdharmasaMpannA bhavanti, yaM nUnAhaM zramaNe gautame nirvidya apakrameyaM | na nAma te pApImaM etadabhUSi—evaMrUpA: satvA lokasaMpannA bhavanti, yaM nUnAhaM zramaNe gautame nirvidya a(290)pakrameyaM | na nAma te pApImannetadabhUSi-evaMrUpA: satvA lokavicayasaMpannA bhavanti, yaM nUnAhaM zramaNe gautame nirvidya apakrameyaM | na nAma te pApImaM etadabhUSi-evaMrUpA: satvA lokapravicayasaMpannA bhavanti, yaM nUnAhaM zramaNe gautame nirvidya apakrameyaM | na nAma te pApImannetadabhUSi-evaMrUpA: satvA RddhisaMpannA bhavanti, yaM nUnAhaM zramaNe gautame nirvidya apakrameyaM | naM nAma te pApImaM @188 etadabhUSi-evaMrUpA: satvA bodhipakSikadharmasaMpannA bhavanti, yaM nUnAhaM zramaNe gautame nirvidya apakrameyaM | na nAma te pApImaM etadabhUSi-evaMrUpAssatvA: utthAnasaMpannA bhavanti, yaM nUnAhaM zramaNe gautame nirvidya apakrameyaM | na nAma te pApImaM etadabhUSi evaMrUpA: satvA vIryasaMpannA bhavanti, yaM nUnAhaM zramaNe gautame nirvidya apakrameyaM | na nAma te pApImannetadabhUSi-evaMrUpA: satvA smRtisaMpannA bhavanti, yaM nUnAhaM zramaNe gautame nirvidya apakrameyaM | na nAma te pApImaM etadabhUSi- evaMrUpA: satvAssamAdhisaMpannA bhavanti, yaM nUnAhaM zramaNe gautame nirvidya apakrameyaM | na nAma te pApImaM etadabhUSi-evaMrUpA: satvA prajJAsaMpannA bhavanti, yaM nUnAhaM zramaNe gautame nirvidya apakrameyaM | na nAma te pApImaM etadabhUSi-evaMrUpA: satvA vimuktisaMpannA bhavanti, yaM nUnAhaM zramaNe gautame nirvidya apakrameyaM | na nAma te pApImaM etadabhUSi-evaMrUpA: satvA vimuktijJAnadarzanasaMpannA bhavanti, yaM nUnAhaM zramaNe gautame nirvidya apakrameyaM | na nAma te pApImaM etadabhUSi-evaMrUpA: satvA pratibhAnasaMpannA bhavanti | yaM nUnAhaM zramaNe gautame nirvidyApakrameyaM | na nAma te pApImannetadabhUSi-evaMrUpA: satvA vyAkaraNasaMpannA bhavanti, yaM nUnAhaM zramaNe (291) gautame nirvidyApakrameyaM | na nAma te pApImaM etadabhUSi | evaMrUpAssatvA dharmadezanAsaMpannA bhavanti, yaM nUnAhaM zramaNe gautame nirvidyApakrameyaM | na nAma te pApImaM etadbhUSi | evaMrUpA: satvA anavadyadharmadezanAsaMpannA bhavanti, yaM nUnAhaM zramaNe gautame nirvidyApakrameyaM | na nAma te pApImannetadabhUSi | evaMrUpA: satvA jJAnasaMpannA bhavanti, yaM nUnAhaM zramaNe gautame nirvidyApakrameyaM | na nAma te pApI- mannetadabhUSi | evaMrUpA: satvA darzanasaMpannA bhavanti, yaM nUnAhaM zramaNe gautame nirvidyApakrameyaM | na nAma te pApImannetadabhUSi | evaMrUpA: satvA jJAnadarzana- saMpannA bhavanti, yaM nUnAhaM zramaNe gautame nirvidyApakrameyaM | na nAma te pApImaM etada- bhUSi | evaMrUpA: satvA AniMjyasaMpannA bhavanti, yaM nUnAhaM zramaNe gautame nirvidya apakrameyaM | na nAma te pApImaM etadabhUSi | evaMrUpA: satvA: paritrANasaMpannA bhavanti, yaM nUnAhaM zramaNe gautame nirvidyApakrameyaM | na nAma te pApImaM etadabhUSi | evaMrUpA: satvA pUrvotpAdasaMpannA bhavanti, yaM nUnAhaM zramaNe gautame nirvidyApakrameyaM | na nAma te pApImaM etadabhUSi | evaMrUpA: satvA yugotpAdasaMpannA bhavanti, yaM nUnAhaM zramaNe gautame nirvidyApakrameyaM | na nAma te pApImaM etadabhUSi | evaMrUpA: satvA: kalyANotpAdasaMpannA bhavanti, yaM nUnAhaM zramaNe gautame nirvidyApakrameyaM | na nAma te pApImaM etadabhUSi | evaMrUpA: satvA agrotpAdasaMpannA bhavanti, yaM nUnAhaM zramaNe gautame nirvidyApakrameyaM | na nAma te pApImaM etadabhUSi | evaMrUpA: satvA jyeSThotpAdasaMpannA bhavanti, yaM nUnAhaM zramaNe gautame nirvidyApakrameyaM | na nAma te pApImaM etadabhUSi | evaMrUpA: satvA zreSThotpAdasaMpannA bhavanti, yaM nUnAhaM zramaNe @189 (292) gautame nirvidyApakrameyaM | na nAma te pApImannetadabhUSi | evaMrUpA: satvA praNidhipUrvotpAdasaMpannA bhavanti, yaM nUnAhaM zramaNe gautame nirvidyApakrameyaM | na nAma te pApImaM etadabhUSi | evaMrUpA: satvA ni:zre (zra)yasaMpannA bhavanti, yaM nUnAhaM zramaNe gautame nirvidyApakrameyaM | na nAma te pApImaM etadabhUSi | evaMrUpA: satvA upacayasaMpannA bhavanti, yaM nUnAhaM zramaNe gautame nirvidyApakrameyaM | na nAma te pApImaM etadabhUSi | evaMrUpA: satvA upastambhanakuzalA bhavanti, yaM nUnAhaM zramaNe gautame nirvidyApakrameyaM | na nAma te pApImaM etadabhUSi | evaMrUpA: satvA saMbhArasaMpannA bhavanti, yaM nUnAhaM zramaNe gautame nirvidyApakrameyaM | na nAma te pApImaM etadabhUSi | evaMrUpA: satvA AryapaMcAMgikasamAdhisaMpannA bhavanti, yaM nUnAhaM zramaNe gautame nirvidya apakrameyaM | na nAma te pApImaM etadabhUSi | evaMrUpA: satvA Arya- mahApaMcAMgikasamAdhisaMpanno bhavanti, yaM nUnAhaM zramaNe gautame nirvidyApakrameyaM | na nAma te pApImaM etadabhUSi | evaMrUpA: satvA AryapaMcajJAtikasaMpannA bhavanti, yaM nUnAhaM zramaNe gautame nirvidyApakrameyaM | na nAma te pApImaM etadabhUSi | evaMrUpA: satvA AryamahApaMcajJAtikasaMpannA bhavanti, yaM nUnAhaM zramaNe gautame nirvidyApakrameyaM | na nAma te pApImaM etadabhUSi | evaMrUpA: satvA ekAgramanasaMpannA bhavanti, yaM nUnAhaM zramaNe gautame nirvidyApakrameyaM | na nAma te pApImaM etadabhUSi | evaMrUpA: satvA araNAsaMpannA bhavanti, yaM nUnAhaM zramaNe gautame nirvidyApakrameyaM | na nAma te pApImaM etadabhUSi | evaMrUpA: satvA arisainyapramardanasaMpannA bhavanti, yaM nUnAhaM zra (293)- maNe gautame nirvidyApakrameyaM | na nAma te pApImaM etadabhUSi | evaMrUpA: satvA svayambhUsaMpannA bhavanti, yaM nUnAhaM zramaNe gautame nirvidyApakrameyaM | na nAma te pApIma% etadabhUSi | evaMrUpA: satvA svayambhUdharmatAsaMpannA bhavanti, yaM nUnAhaM zramaNe gautame nirvidyApakrameyaM | na nAma te pApImaM etadabhUSi | evaMrUpA: satvA agrAye paramAye dharmatAye saMpannA bhavanti, yaM nUnAhaM zramaNe gautame nirvidyApakrameyaM | na nAma te pApImaM etadabhUSi | evaMrUpA: satvA kRtapuNyatAsaMpannA bhavanti, yaM nUnAhaM zramaNe gautame nirvidyApakrameyaM | na nAma te pApImaM etadabhUSi | evaMrUpA: satvA agrAye paramAye varNasaMpadAye saMpannA bhavanti, yaM nUnAhaM zramaNe gautame nirvidyApakrameyaM | na nAma te pApImaM etadabhUSi | evaMrUpA: satvA varNasaMpannA te puna: pApImaM satvA duSpradharSA bhavanti | pazya pApImaM yAvat mahadayaM aparAdhaM | ekamante sthitA bhikSava: zuddhAvAsakAyikA devA mAraM pApImaM imehi azItIhi AkArehi saMmukhaM abhigarjensu: | idamavocad bhagavAn rAjagRhe viharanto gRddhakUTe parvate, imasmiMzca punarvyAkaraNe bhASyamANe paMcAnAM bhikSuzatAnAM anupAdAzravebhyazcittAni vimuktAni Attamanasaste bhikSU bhagavato bhASitamabhinandensu: | avalokitaM nAma sUtraM samAptaM | @190 evaM mayA zrutaM ekasmiM samaye bhagavAM vaizAlyAM viharati AmrapAlIvane mahatA bhikSusaMghena sArdhaM mahatA ca bodhisatvagaNena | atha khalu vizuddhamati bhikSu- rutthAyAsanAdekAMzaM cIvaraM prApayitvA dakSiNaM jAnumaNDalaM pRthivyAM pratisthApayitvA yena (294) bhagavAMstenAMjaliM praNAmayitvA bhagavantametaduvAca | yadbhagavatA bodhisatvabhUtena bodhimaNDaM upasaMkramitvA bodhimaNDe sthihitvAnAvalokitaM sarva- lokahitAya sarvalokasukhAya taM bhagavAM nirdizatu, taM bhaviSyati bahujanahitAya bahujanasukhAya lokAnukampAya mahato janakAyasyArthAya hitAya sukhAya devAnAM ca manuSyANAM ca bodhisatvAnAM ca mahAsatvAnAM mahanto dharmAloko kRto bhaviSyati AzvAso ca datto bhavati | atha khalu vizuddhamati bhikSu: tAye velAye imAM gAthAmabhASi | kathaM tvaM lokapradyota aprameya nirupadhi | nairaMjanAM tarito si hitAya sarvaprANinAM ||1|| ye nimittA abhUttatra taramANe narottame | vyAkarohi mahAvIra tathAgata mahAmuni ||2|| yathA te lokapradyota bodhimaNDo alaMkRto | tathA hi me pRcchito brUhi arthakAmahitaMkaraM ||3|| yathA uttamA bodhi prAptA tvayA lokasya cetiya | yathA pApImaM prahinesi kRSNabandhuM sasainyakaM ||4|| daza te balA svayaMbhU satvasAra niruttarA | … ||5|| RddhiprabhAvo tha pratapasi dizA sarvA sArthavAha naramarupUjita zatakRtvo maharSe | kramasi yathaiva hansarAjA himavarapANDaro zuddho dhArtarASTro varasuravara akilaMtakAyo | brajasi dizato vidizA tAvadeva devAsuranAgayakSasaMghA maru- bhavanA kRtvA (295) sarvajihmavarNasthUNAM | yathaiva dagdhAM sthUNAM suvarNabimbaM abhibhavati tathA zAstA sarvalokamabhibhavati | kusumito ratnakAyo lakSaNehi yathA gagaNaM (naM) pratipUraM tArakehi | puNyazatasahasrehi koTi parA na vidyati sugatasya ekanAme | na te sti kocit samasamo sarvaloke kuto viziSTo tAvadeva sarvA saMprabhAsiM daza dizatA samantA sahasrarazmi yathA antarIkSe | alaMkRtaste dazabala AtmabhAva: dvAtriMzakavacitalakSaNehi dhanAto mukto yathA kArtikasmiM candro va zobhate | yathA tArakehi sahasrazItaM catura azIti anyazcaraM zAstu yehi ghoSo aMgasahasrehi avikalyA paMcapurA parigRhItA bhagavato yehi bhagavato vAcA (??) | mukhato gandho bhagavato candanasya pravAyate | atuliyamaprameyaM @191 buddhakSetraM aparimitaM bharitvA sameti khila doSamohaM | trisahasrA sarvA yadi pi lokadhAtu pUrA bhave zikhAziri sarSapehi, zakyaM gaNetuM syAt sarSapA ekamuhUrte vicakSaNena na tveva zakyaM gaNayituM sarvasatvadhAtU dazasu dizAsu aparimitA anantA yA hi bhagavato candanasya ghrAyitvA gandhaM pratilabhe | kSAntibhUmi dhIra atulya mahAkaruNAvIra mahApratApabalavAM bhiSaja satvAnAM | nAtha anupalipta dakSiNeya zaraNavrajatAM jinapravara svayaMbho | kastRptiM hi janaye tvAM stuvanto | tathA hi balo bhagavata: aprameyo | anantavarNaM hatarAgaM zAnticittaM zaraNaM brajema tvA abhibhuM anabhibhUtaM | bhaveya antaM gagaNaM (naM) brajato zakyaM samUdraM pi tata: kSapetuM (kSapayituM) na zakyaM (296) jine balapramANaM kSapetuM | tathAhi saMbuddho saMbhUta- balo | siMhaM narendraM dazabalaM aprameyaM pRcchAmi | vIra hatarAga zAntaM cittaM jJAnena dazadizatA asaMgatitA (?), sa me praznaM hitakara vyAkarohi | kalpakoTisahasrANi aprameyamacintiyA | carito bhoti arthAya sarvajJo dvipadottamo ||1|| dAnaM zIlaM ca kSAnti ca dhyAnAni ca niSevitA | prajJA ca caritA pUrvaM kalpakoTizatAM bahuM ||2|| AgneyamaNInAM yA AbhA gagane vidyutAna vA | nakSatrANAM cApi yA AbhA jihmavarNA bhavanti tA ||3|| nAsti devo vA nAgo vA yakSo kumbhANDarAkSaso | yasya etAdRzakAyo yathA te naranAyaka ||4|| surAsuravarapUjanIyo gurukRtavandito satkRto maharSe prabhaMkara dvipadendra satvasAravara puruSarSabha cetiyaM narANAM | bhrUvivaralalATe UrNAbhAgo yathA gagane suvizuddharazmi rAjate bhagavato yathA kArtike mAse vimano virocate candro pUrNamAsyAM | nIlavimalanetrA nAyakasya surucirotpalavarNasaMnikAzA vimalA zubhA prabhA | saMrocate ca sukhajananA naranArINAM narendradantA vimalapANDarA sujAtasamasahitA himavara-(297) sannikAzA, mukhaM dalavarasaMprakAzaM dazabala tathA vizadaM | te zAstuna: taruNasukhumarazmIbhirAstRtA vararasavatI zobhati jihvA nAyakasya prabAlakasamatulyavarNA ca divyA bahujanasaMjJApanI | sukhaMdadaM ca AbhAjAlena baddhaM lalATaM sabhrUmukhaM ca zobhe yathaiva candramaso | sukhasamAhitanIlA dazabala bhagavato zIrSe kezA | zAkyasiMha grIvA te zobhe yathA suvarNakambu yathA ovAhA ca jina samA | abhedyo siMhArdhapUrvo bhagavato AtmabhAvo | prabhAsi loke dizatA samantA | @192 viziSTavAkya atulasamudra karmavipAkaM karohi imAM girAM bhASamANa:, sarvaste loko abhinamate Avarjito karito pRSTvA dazanakha aMjalIhi | evamukte bhagavAM vizuddhamatiM bhikSuM etadavocat | sAdhu sAdhu bhikSu sAdhu khalu punaste yastvaM tathAgatametamarthaM paripRcchitavyaM manyasi | zobhanaM te bhikSu pratibhAnaM, bhadrikA parimImAnsA yadevaM hi bhikSu pratibhAyasi | evaM pi teSAM kulaputrANAM karmavipAkA pratibhAyanti yeSAmayaM dharmaparyyAyo hastagato bhaviSyati | na te mArasya pApImato vasagatA bhaviSyanti | nApi teSAM manuSyA vA amanuSyA vA avatAraM labhiSyanti | tat kasya heto: | udArakuzalamUlacaritA te hi bhikSU te hi satvA yeSAM arthAya tvaM etamarthaM paripRcchasi bodhisatvAnAM mahAsatvAnAM | tvaM bhikSu satvAnAmarthAya tathAgatametamarthaM paripRcchitavyaM manyasi yamidaM bodhisatvAnAM lokapariNAyakAnAM sarvasatvacArikavizeSasaMprasthitAnAM | tvaM bhikSu satvA- nAmarthAya ta-(298) thAgataM paripRcchasi yamidaM bodhisatvAnAM mahAsatvAnAM lokapariNAyakAnAM sarvasaMzayacchedaprabhedakauzalyasamanvAgama (ta) saMprasthitAnAM | bhikSu satvAnAmarthAya tathAgatametamarthaM paripRcchesi yamidaM bodhisatvAnAM mahAsatvAnAM lokapariNAyakAnAM dAnavizeSAbhiyuktAnAM kSAntivizeSAbhiyuktAnAM dhyAnavizeSA- bhiyuktAnAM prajJAvizeSAbhiyuktAnAM | atha khalu bhagavAM tAye velAye imAM gAthAmabhASi | tuSite bhavane divya otaritvA himasamo nAgo bhavitva SaDviSANo | rAjJo agramahiSIM praviSTo kukSiM tato trisAhasra prakampe lokadhAtu ||1|| tada suvipula AbhA suvarNavarNA imaM sarvaM sahasralokadhAtuM | upari yAvabhavagraM jvalante yada jina: kukSiM praviSTo saMprajAno ||2|| zakrazatasahasraM sabrahmakoTyo jinaM varakukSigataM namasya nityaM | upAgami divase pi ardharAtre na ca vraji ime avisarjitA kadAcit ||3|| tUryaM ca zatasahasrasaMpraghuSTaM upari nabhaM sphuTaM sarvadevatAhi | divyaM prahAya candanasya cUrNaM atha punaranye patAkacchatrahastA ||4|| …divyA pravarSi varakusumA ca utpalasya | madhukarakaraviMkA suvarNamAlyA yAva jino kukSiM praviSTo saMprajAno ||5|| yada jAyethA buddho satvasAro devAnaM indro dhAraye saMhRSTa: | vastraM viziSTaM suruciraM kauzakeyaM jAmbunadasya samanibhaMkAJcanasya ||6|| @193 yadA ca bhUmisthito bodhisatvo sapta padAM cakrame hRSTacitto | (299) ahaM khu loke asadRzaM kariSyaM antaM jarAye maraNakriyAya ||7|| tada prakampe vasumati SaDvikAraM AbhA ca muktA dizatA samantA | divyA zabdA pravAditA antarIkSe azIti sahasrA abhu devatAnAM ||8|| divyA ca cUrNA nabhato pravarSe candanasya suvarNazubhA devaputrA | mandAravehi okire bodhisatvaM prAmodyajAtA maru hRSTacittA ||9|| ekUnatriMzo vayasAnuprApto paripAcayitvA jagadbodhisatvo | tyajitva rAjyaM ratanavarAM ca sapta kASAyavastro abhU bodhisatvo ||10|| so pravrajitva vidu bodhisatvo SaDvarSayugaM care duSkarANi | so mAgadhasya vijitaM praviSTo grAmikadhItA dRzi vodhisatvaM ||11|| suvarNapAtrIM ca udagracitto bhRMgAraM gRhya ratanavicitraM | aSTAGgupetaM zubhapAripUrNaM tada Acamesi RSi bodhisatvo ||12|| balenupetaM surasaM praNItaM gandhena ca upanaye bhojanaM ca | evaM ca cchandaM jane vegajAtA buddho bhave kavacito lakSaNehi ||13|| imaM ca hInaM vijahiya iSTibhAvaM careya zuddhaM azabalabrahmacaryaM | varje kAmaM du:khakaraM rogamUlaM seveya buddhAM hatarajaniSkilezAM ||14|| bhASitvA gAthAmimAM evaMrUpAM senApaterduhitA hRSTacittA | namasyamAnAMjaliya bodhisatvaM muMcitvA azru imaM vAcaM bhASe ||15|| sulabdhalAbho mahipati vimbisAro azokaprApto paribRMhitAjJo | (300) yasyAyaM vijeti sthito bodhisatvo adya atulyAM prApsyati bodhimagrAM ||16|| bhuMjitvA bhaktaM mama krakucchando brajet svayaMbhU drumaM pAdapendraM | prabhAsayanto daza dizA samantA jAmbunadasya yatha suvarNayUpo ||17|| konAkanAmo mahadakSiNIya: bhuMjitva bhaktaM vraji bodhimaNDaM | adInacitto acalo asaMpravedhi yasyAsi kAyo sphuTo lakSaNehi ||18|| yasyAsi nAmaM tada kAzyapo pi jAmbunadasamanibhavigrahasya | bhuMjitva bhaktaM mama vidu satvasAra: brajet svayaMbhU drumavaraM pAdapendraM ||19|| ye bhadrakalpe atuliya dakSiNeyA bheSyanti dhorA hatarajaniSkilezA | pUjeSyi sarvA atuliya bodhiheto: na mahya kAMkSA anyA hi asti kiMcit ||20|| ye antarIkSe iha devaputrA: te candanenokire bodhisatvaM | vAcAM bhASe muditavegajAtA senApaterduhitAlabdhalAbhA ||21|| @194 pUrvenivAsaM smaresi sujAtA premnaM janetvaM zubhaM bodhisatve | buddhAna koTinayutA sahasrA bhuktvA bhaktaM mama gatA bodhimUlaM ||22|| atha khalu bodhisatvo yena nairaMjanA tenopasaMkramitvA muhUrtaM asthAsi | samehi pAdatalehi dharaNIM prakampesi | atha khalu tasmiM samaye mahAnta: pRthivIcAlo abhUSi bhISaNo saromaharSaNo, yena pRthivIcAlena iyaM trisAhasramahAsAhasrA lokadhAtu samA abhUSi pANitalajAtA, sumeruzca parvatarAjA cakravADamahAcakravADA ca parvatA nimindharo yugandharo iSAMdharo ca parvatA khadirakAzvakarNo vinatako sudarzano ca sapta parvatA dvIpAntarikA, tathAnye kAlaparvatA, pRthivyAM osannA abhUSi (301) bodhisatvasyAnubhAvena | mahAsamudrAzca saMkSubdhA abhUSi bodhisatvasyAnu- bhAvena prajJAyensu: | tena khalu puna: samayena ayaM trisAhasramahAsAhasro lokadhAtu: zakaTacakrapramANamAtrehi jAmbUnadasya suvarNasya padumehi zatasahasrapadumehi zata- sahasrapatrehi nIlavaiDuryajAtehi musAragalvakehi zirigarbhapiMjalehi sphuTA abhUSi aSTApadavinibaddhA, mahAntazca obhAso prAdurbhuta: yena obhAsena mahAnirayA bhISmA upazAntA abhUSi | sarve nairayikA satvA sukhitA abhUSi | sarve tiryag- yonigatA: sukhitA abhUSi | sarve yAmalaukikA satvA: sukhitA abhUSi parasparaM maitracittA bodhisatvAnubhAvena | mahAntena cobhAsena sarvA trisAhasramahAsAhasrA lokadhAtu obhAsitA abhUSi | tena khalu puna: samayena trisAhasramahAsAhasrAye lokadhAtuye yAvatakA devendrabhavanA nAgendrabhavanA yakSendrabhavanA garuDendrabhavanA te sarve ekobhAsaAbhAsA abhUSi | sarvatra bodhisatvasya AtmabhAvatAmanuprAptAM saMjAnanti | tena khalu puna: samayena yAvatakA trisAhasramahAsAhasrAye lokadhAtUye devA nAgA yakSA gandharvA asurA garuDA kinnarA mahoragA te sarve svakasvakeSu AsaneSu na ramensu: bodhisatvasyAnubhAvena | bodhisatvasya ziriM asahantA te sarve yena bodhimaNDastenopasaMkramensu: puSpamAlyagandhacchatrapatAkAvAdyadhUpanavilapana- parigRhItA | tena khalu puna: samayena asaMkhyeyehi aprameyehi buddhakSetrehi abhikrAntakAntA bodhisatvA: devatAveSamabhinirmiNitvA upari antarIkSe prati- SThensu: divyautpalapadumapuNDarIkaparigRhItA | tena khalu puna: samayena ayaM trisAhasramahAsAhasro lokadhAtu: zaka-(302) TacakrapramANehi jAmbunadasuvarNa- padumehi nIlavaiDUryanADIhi ayutazo kezarehi | (zirISagarbhapaMjarehi bhUmitala- mupAdAya yAvadbhavAgraM sphuTamabhUSi Agantukehi kezarakehi) zirISagarbhapaMjarehi bhUmitalamupAdAya yAvadbhavAgraM sphuTaM abhUSi Agantukehi bodhisatvehi devanAga- yakSehi ca asuragaruDakinnaramahoragehi ca | atha khalu bodhisatvo mahato devagaNasya purato nairaMjanAM nadIM uttIrNo | tena khalu puna: samayena nairaMjanAye nadIye azIti cchatrakoTiyo jAmbunadasuvarNAnAM @195 chatrAnAM prAdurbhUtA bodhisatvasya upari sthihensu:, azIti cchatrakoTIyo rupyamayAnAM azIti cchatrakoTIyo asmagarbhamayAnAM azIti cchatrakoTIyo hastigarbhamayAnAM azIti cchatrakoTIyo lohitakAmayAnAM azIti cchatrakoTIyo maNimayAnAM prAdurbhUtA bodhisatvasya upari sthihensu: | azIti ca nAgakoTIyo ekamekazca nAgo azItinAgakoTiparivAro lohitamuktApuSpaparigRhItA yena bodhisatva- stanopasaMkramitvA bodhisatvaM pUjayensu: purimakena puNyopacayena | atha khalu kAlo nAgarAjA svajanaparivAra: svakAto bhavanAto abhyud- gamitvA yena bodhisatvastenopasaMkramitvA bodhisatvasya pAdAM zirasA vanditvA bodhisatvaM prAMjalIkRto prekSamANo gAthAbhiradhyabhASe | bodhiM paryeSamANo yaM bodhisatvo visArado | nairaMjanAM caritvAna bodhimUlamupAgame ||1|| nAnAdvijasaMgharutaM varapAdapamaNDitaM | varapuSpaphalopetaM trisAhasrAya yAvatA ||2|| yatra te lokapradyotA AgatA bodhi prApuNe | krakucchando konAkamuni kAzyapo ca mahAmuni ||3|| (303) taM dezaM lokapradyoto upAgame lokanAyako | yo so vAdityabandhunAM zAkyAnAM paramo muni: ||4|| te devasaMghA muditA sarve harSitamAnasA: | puSpameghasamAnoghAM tAmakAsi vasundharAM ||5|| svabhavaneSu AgatvA pUjenti lokanAyakaM | pradakSiNaM bodhisatvaM zuddhAvAsA samAgatA ||6|| mandAravehi puSpehi divyehi manujehi ca | mahArahehi zreSThehi bodhimaNDaM alaMkare ||7|| vRkSA tatomukhA sarve bodhimaNDe vane name | yena sa pravaro deza: pUrvabuddhaniSevita: ||8|| yApi ca bodhimaNDasmiM devatA vRkSamAzritA | sA bodhisatvaM dRSTvAna ghoSesi ca amAnuSaM ||9|| cailaM ca bhrAmaye divyaM candanaM pramuMcasi | sA divyai ratnacUrNaizca okiresi nararSabhaM ||10|| nAnAvidhAnAM gandhAnAM divyAnAM mAnuSANa ca | caturdizAzritA vAtA bodhimaNDe pravAyensu ca ||11|| divyA ca tUryA vAdyensu antarIkSasmiM zobhanA | saMgItiM vividhAM kurvan maJjUghoSAM manoramAM ||12|| @196 obhAsa: sumahA Asi bodhimaNDasya razmibhi: | yena sarvo devaloko sphuTo Asi tadanantaraM ||13|| (304) jihmavarNA abhUddivyA vimAnA ratanAmayA | jAmbUnadasuvarNehi bodhisatvasya razmibhi: ||14|| mandAravehi puSpehi okirenti nabhe sthitA: | devaputrasahasrANi bodhisatvaM maharddhikA: ||15|| zruNitvA atulaM ghoSaM kAlo nAgo maharSina: | harSitaprItasantuSTo nAgakanyApuraskRto ||16|| krIDAratisukhaM divyamujjhitvA sarvamAgato | caturdizaM viloketvA pazyate puruSarSabhaM ||17|| vairocanaM vA gagaNa (na) smiM sarvarazmisamAgataM | arcitvA muditatuSTo bodhisatvaM samAlape ||18|| yAdRzA lakSaNA pUrvabuddhAna puruSottama | krakucchande konAkamuni abhUccApi narottame ||19|| kAzyape jine ca lakSaNA tathAgate puruSottame | samA jAlAvanaddhA teSAM caraNA supratiSThitA ||20|| lAkSArasaprasekavarNA sahacakrA maharSiNAM | lAkSArasaprasekavarNA sahacakrA maharSiNAM | heSTA pAdatalA jAtA svastikairupazobhitA: ||21|| pAdAMgulISu sarvatra nandiyAvarta uddhatA | bhAsanti lokanAthAnAM vrajatAM citramedinIM ||22|| ucchRM khalapAdA te nAtha IdRzA yAdRzo tuvaM | naujjotanA gulphAyo aMgulIyo sughaTTitA ||23|| (305) dIrghAMgulI tAmranakhA jAlehi utsadehi ca | caraNA lokanAthAnAM vrajatAM citramedinIM ||24|| eNIjaMghA ca te Asi zirigarbhopasannibhA | jAnukA guptagulphA ca tathA lokahitA bhave ||25|| gajahastasadRzA bAhu Asi teSAM maharSiNAM | siMhapUrvArdhakAyA ca nyagrodhaparimaNDalA ||26|| hAta (Ta)kaM yathA uttaptaM kAMcanacchavizobhanA | anonatena kAyena pANIhi jAnukAM spRze ||27|| mRgarAjJo hi yathA teSAM kaTI vaTTA susaJcitA | kozavastiguhyameDhraM hayarAjasya yAdRzaM ||28|| @197 odAtamAcAraM (mudaraM ?) teSAM jAnUni ca suniSThitA | gambhIranAbhA te Asi pUrvabuddhA maharSiNA: ||29|| rajokaNena (?) aspRSTo kAyo teSAM maharSiNAM | zlakSNacchavI ca te nAthA IdRzA yAdRzo bhavAM ||30|| ekaikaromA te Asi UrdhvAgraromarAjino | nIlapradakSiNAvartA tathA lokahito bhavAM ||31|| saMvRttaskandhA bhrUzcaiSAM yathA RSabhasya tAdRzI | prahvarjugAtrA te nAthA AsIsu ime utsadA ||32|| phaNikopamAMsabAhA anupUrvamanuddhatA (samudgatA) | nArAyaNasaMghaTanA IdRzA yAdRzo bhavAM ||33|| (306) tuMganakhA tAmranakhA: kailAsazikharopamA: | lakSaNairutsadaizcaiSAM kAyamatIva zobhitaM ||34|| grIvA kambusamA teSAM anupUrvasamudgatA | siMhahanU ca te nAthA tathA rasarasAgriNa: ||35|| catvAriMzatsuvaTTA dantA teSAM maharSiNAmabhUt | abhUnsu zukradaMSTrA te IdRzA yAdRzo bhavAM ||36|| prabhUtatanujihvAya sarvaM chAdensu svaM mukhaM | duve ca karNAgrANi te nAsAM ca parimArjiSu: ||37|| aSTAMgasaMprapUrNA ca vAcA teSAM maharSiNAM | sarvadarziNAM satyA ca AjJeyA sarvaprANinAM ||38|| brahmasvarA ca te Asi karaviMkarutasvarA | dundubhisvaraghoSA ca premaNIyasvarA pi ca ||39|| jaleruho va kanako dazazararazmi bhAsati | tathA bhAsensu nAthAnAM mukhA AdityabandhunAM ||40|| AyatA abhinIlA ca netrA teSAM maharSiNAM | nAsA ca udgatA zobhe suvarNayUpopamA yathA ||41|| bhruvantareNAbhUtteSAM varajAtimaharSiNAM | UrNA hi prakAzavantI mRdukA tUlasAdRzA ||42|| mahAnIlaM cAbhU mukhaM candro vA pUrNamAsiye | (307) ratanAgnIva ca dizA sarvA tAya prabhAsiSu ||43|| @198 nIlA ca mRdukA kezA kAcilindikasAdRzA | sarve pradakSiNAvartA tathA lokahito bhavAM ||44|| uSNISazIrSA te nAthA za IdRzA yAdRzo bhavAM | anullokitamUrdhnAni surehi asurehi ca ||45|| mahAprabhA (M) hi te buddhA atigRhNAnti razmibhi: | keturAjena candro va prabhAya atigRhyate ||46|| etAM ca anyA ca pazyitvA nimittA lakSaNAni ca | sarvAni bodhisatvasya idaM vacanamabravIt ||47|| yathA te devaputrA te pUjanArthAya utsRtA: | ni:saMzayaM mahAvIra adya buddho bhaviSyasi ||48|| ajitAM jAlinIM tRSNAM bhavanetrIM samAhita: | prajJAzastraM gRhItvAn cchetsyase mArabandhanaM ||49|| adya tvaM sarvato zeSaM kilezapariveSTitaM | vidhuniSyasi rAgAgniM bodhiM prApto narottama ||50|| saMghATIpaTaM pAtraM ca cIvarasya varNatA tathA | yathA me dRSTA nAthAnAM tathA ca lokahitA tava ||51|| sarve pradakSiNAvartA edRzA bhonti pudgalA | yathA vrajasi siMho va adya buddho bhaviSyasi ||52|| zailopamaM aprakampyaM samAdhiM ca jinopamaM | (308) bodhimaNDe sthihitvAna dRDhavIrya: samArabhe ||53|| sa tasya vacanaM zrutvA kAlanAgasya bhASitaM | tuSTo udagrasumano bodhimUlamupAgame ||58|| zrutvAna atulaM ghoSaM kAlanAgo mahAbalo | bodhisatvasya vegena bhavanAto samudgato ||55|| aMjalIM pragRhItvAna dazapUrNAMgulIntathA | abhistave buddhavIraM bodhimaNDaM vrajantakaM ||56|| yathA mRdu ime vAtA vAyiSyanti sukhaM sadA | surabhimanojJagandhA nAtyuSNA nAtizItalA: ||57|| yathA ca kusumavRSTiM pravarSensu imaM devatA | sugata tava rahatvaM bheSyati dvipadottama ||58|| @199 pradakSiNAvarto mArSa tuSTo hRSTo pramodito | prItimanA udagro ca sukhaMmuJco pi niSkrama ||59|| yathApi tUryasahasraM saMpraghuSTaM upari labhasmi sphuTaM devatAhi | hRSTapramuditacittavegajAto bhaviSyasi buddho viziSTo sarvaloke ||60|| yathA ca prabhA na bhAyi anya kAciduparivimAnA kRtA ca jihmavarNA: | yathA pracalate bhUmi SaDvikAraM bhaviSyasi adya atulyo dakSiNeyo ||61|| yatha ca bhrAmayantyaMbarANi bhISmaM mAragaNaM bhaMjitva hRSTacittA | chatradhvajapatAkA ca dhArayanti bhaviSyasi buddho na mahya asti kAMkSA ||62|| (309) yathA ca madhuraM dundubhI nadanti gaganatalaM sphuTaM sarvamambarehi | yathA ca kusumA varSe devasaMgho bhaviSyasi loke sadevake svayaMbhU: ||63|| yathA ca kariya aMjaliM nabhasmiM abhistave devasahasra hRSTacittA | kanakaprabho viziSTo dakSiNeyo bhaviSyasi buddho narANa agravAdI ||64|| atha khalu bodhisatvo yena vRkSamUlaM tenopasaMkramitvA tena khalu puna: samayena sarvAvanto bodhimaNDo osaktapaTTadAmakalApo abhUSi | ucchritadhvajapatAko chatra- koTisamalaMkRto ratnasUtravicitrito dhUpitadhUpano ratanavRkSaparivRto cIvarasaMstRta- saMstRto candanacUrNa adhyokIrNo ratnoghavicitro | tena khalu puna: samayena anekAni devazatasahasrANi upari antarIkSe pratisthihitvA dhUpanaparigRhItA bodhisatvaM namasyanti | chatradhvajapatAkaparigRhItA bodhisatvaM namasyanti | divyaotpalapaduma- kumudapuNDarIkaparigRhItA namasyanti bodhisatvaM | divyacandanacUrNaparigRhItA bodhi- satvaM namasyanti | divyaratnacUrNaparigRhItA divyaratnapuSpaparigRhItA animiSaM prekSamANA bodhisatvaM namasyanti | tasya anyA devatA suvarNamayaM bodhivRkSaM saMjAnanti | yathA svakAye adhimuktIye anye devA rUpyamayaM bodhivRkSaM saMjAnanti | anye devA vaiDUryamayaM bodhivRkSaM saMjAnanti | anye devA sphaTikamayaM bodhivRkSaM saMjAnanti | anye devA asmagarbhamayaM bodhivRkSaM saMjAnanti | anye devA saptaratnamayaM bodhivRkSaM saMjAnanti | anye devA zatasahasraratnamayaM bodhivRkSaM saMjAnanti | yathApIdaM svakasvakAye adhimuktIye anye devA lohitacandanasya bodhivRkSaM saMjAnanti | anye devA agurucandanasya bodhivRkSaM saMjAnanti | anye devA (310) parasparasya vAJchitaratnamayaM bodhivRkSaM saMjAnanti | anye devA pItacandanasya bodhivRkSaM saMjAnanti | anye devA siMhacandanasya bodhivRkSaM saMjAnanti | anye devA rasa- candanasya bodhivRkSaM saMjAnanti | yathApIdaM svakasvakAye adhimuktIye anye devA girisAracandanasya bodhivRkSaM saMjAnanti | anye devA divyaagurucandanasya bodhi- @200 vRkSaM saMjAnanti | anye devA maNiratnAmayaM bodhivRkSaM saMjAnanti | anye devA sarvaratnAlaMkRtaM bodhivRkSaM saMjAnanti | anye devA maNiratnavicitritaM bodhivRkSaM saMjAnanti | anye devA divyanIlavaiDUryAlaMkRtaM bodhivRkSaM saMjAnanti | anye devA musAragalvamaNivicitritaM bodhivRkSaM saMjAnanti | anye devA asmagarbhamaNi- ratanavicitritaM bodhivRkSaM saMjAnanti | anye devA hastigarbhamaNiratanavicitritaM bodhivRkSaM saMjAnanti | anye devA...maNiratanavicitraM bodhivRkSaM saMjAnanti | anye devA: suprabhAsamaNiratanavicitritaM bodhivRkSaM saMjAnanti | anye devA amRtA- zmagarbhehi maNiratanehi samalaMkRtaM bodhivRkSaM saMjAnanti | anye devA samanta- candrehi samalaMkRtaM bodhivRkSaM saMjAnanti | anye devAssucandrehi samalaMkRtaM bodhi- vRkSaM saMjAnanti | anye devAssUryobhAsehi samalaMkRtaM bodhivRkSaM saMjAnanti | anye devA: sphaTikavicitraM anye devA: sUryavikrAntehi samalaMkRtaM | anye devA: candro- bhAsehi samalaMkRtaM anye devA jyotiprabhAsehi samalaMkRtaM | anye devA vidyuprabhAsehi samalaMkRtaM | anye devA: samantAlokehi maNiratnehi samalaMkRtaM | anye devA muktAprabhehi maNiratnehi samalaMkRtaM | anye devA apratihataprabhehi maNiratanehi samalaMkRtaM bodhivRkSaM saMjAnanti | anye devA ratanasamucchrayasamalaMkRtaM | anye devA: sarvalokAgrabhUtehi maNiratanehi samalaMkRtaM | anye devA: zakrAbhilagnehi maNiratanehi samalaMkRtaM | anye devA ratnapatrehi sama-(311) laMkRtaM | anye devA uragagarbha- maNiratanehi samalaMkRtaM | anye candanaprabhehi smalaMkRtaM | anye lohitAkSehi samalaM- kRtaM | anye gajapatIhi maNiratanehi samalaMkRtaM | anye mahezvaradattehi maNi- ratanehi samalaMkRtaM | anye rasakehi samalaMkRtaM | anye gomedakehi maNiratanehi samalaMkRtaM | anye devA zazehi maNiratanehi samalaMkRtaM bodhivRMkSaM saMjAnanti | anye lAlATikehi maNiratanehi samalaMkRtaM | anye zirigarbhehi maNiratanehi anye tAlikehi maNIhi etehi ca anyehi ca divyehi maNiratanehi samalaMkRtaM bodhivRkSaM saMjAnanti | yeSAM devAnAM tatonidAnaM kuzalamUlo paripacciSyati anuttarAye samyak- saMbuddhAye te yathAkuzalamUlehi bodhivRkSaM saMjAnensu: | nIlamuktAhArehi lohita- muktAhArehi zvetamuktAhArehi kaNThaniSkehi suvarNasUtrehi kuNDalehi mudrikAhi parihArakehi valayakehi nUpurehi veSTanakehi mudrAhastakehi AvApakehi ratanadAma- kehi paTTadAmakehi puSpadAmakehi suvarNakeyUrehi ratnahArehi rucakahArehi mandArava- dAmehi haMsadAmehi siMhalatAhi vajirAkArehi svastikehi etehi cAnyehi ca divyehi AbharaNehi samalaMkRtaM bodhivRkSaM saMjAnensu: | yeSAM bodhivRkSaM pazyitvA @201 kuzalamUlAni jAyanti te devA: svalaMkRtaM bodhivRkSaM saMjAnanti | anye etehi cAnyehi ca yathAparikIrtitehi alaMkArehi bodhivRkSaM samalaMkRtaM saMjAnanti | tatra keciddevA yojanaM uccatvena bodhivRkSaM saMjAnanti | anye devA: paMcayojanamuccatvena | anye dazayojanamuccatvena | (312) anye viMzayojanamuccatvena | anye triMza- yojanamuccatvena | anye catvAriMzayojanamuccatvena | anye devA paMcAzayojana- muccatvena bodhivRkSaM saMjAnanti | anye yojanazatamuccatvena bodhivRkSaM saMjAnanti | yathAsvakasvakena jJAnena bodhivRkSamuccatvena saMjAnanti | santi devA yojana- sahasramuccatvena bodhivRkSaM saMjAnanti | santi devA dIrghAyuSkA purimajina- kRtAdhikArA yojanazatasahasramuccatvena bodhivRkSaM saMjAnanti | santi devaputrA abhisaMjAtakuzalamUlAniryAtA yAvadbhavAgramuccatvena bodhivRkSaM saMjAnanti | tatra keciddevA sarvaratananiryUhaM siMhAsanaM bodhivRkSamUle addazensu: | divyaM bahu- yojanamuccatvena divyaduSyasaMstRtaM ratanajAlasaMchannaM kiGkinIjAlasamalaMkRtaM | anye devA yojanazatasahasramuccatvena siMhAsanamaddazensu: | anye devA yojana- sahasramuccatvena siMhAsanamaddazensu: | anye devA aDDhatiya yojanazatAni uccatvena siMhAsanamaddazensu: | anye devA dve yojanazatAni uccatvena siMhAsanamaddazensu: | anye devA yojanazatamuccatvena siMhAsanamaddazensu: | anye devA paMcAzadyojanAni uccatvena siMhAsanamaddazensu: | anye devA catvAriMzayojanAni uccatvena siMhAsana- maddazensu: | anye devA triMzadyojanAni uccatvena siMhAsamanaddazensu: | anye devA viMzadyojanAni uccatvena siMhAsanamaddazensu: | anye devA dazayojanAni uccatvena siMhAsanamaddazensu: | anye devA caturyojanAni uccatvena siMhAsana- maddazensu: | anye devA triyojanamuccatvena siMhAsanamaddazensu: | anye devA dviyoja-(313) nAni uccatvena siMhAsanamaddazensu: | anye devA yojanamuccatvena siMhAsanamaddazensu: | anye devA trikrozamuccatvena siMhAsanamaddazensu: | anye devA dvikrozamuccatvena siMhAsanamaddazensu: | anye devA krozamuccatvena siMhAsana- maddazensu: | anye devA saptatAlamuccatvena siMhAsanamaddazensu: | anye devA SaTTAlamuccatvena, anye devA paMcatAlaM, anye devA catutAlaM, anye devA tritAlaM, anye devA dvitAlaM, anye devA tAlamAtraM bodhivRkSasya mUle siMhAsanamaddazensu: | anye devA saptapauruSeyamuccatvena siMhAsanamaddazensu: | anye devA SaTpauruSeya- muccatvena siMhAsanamaddazensu: | anye paMcapauruSeyaM, anye catupauruSeyaM anye tri- pauruSeyaM, anye dvipauruSeyaM | anye devA puruSamAtramuccatvena bodhivRkSasya mUle siMhAsanamaddazensu: | tatra ye lUkhAdhimuktikA satvA te tRNasaMstare niSaNNaM @202 bodhisatvamaddazensu: | tRNasaMstare niSIditvA bodhisatvo anuttarAM samyak- saMbodhimabhisaMbuddhiSyatIti | atha khalu puna bodhisatva: sadevamAnuSAsurasya lokasya purato yena bodhi- vRkSamUlaM tenopasaMkramitvA bodhivRkSaM triSkRtyo dakSiNIkRtvA purimakA tathAgatA samanusmaranto niSIdi paryaMkamAbhuMjitvA RjuM kAyaM praNidhAya pratimukhAM smRtiM pratisthApayitvA | tatra cevaM bodhivRkSamUle niSaNNasya bodhisatvasya mukhamaNDalaM bhAsati tapati virocate | sayyathApi nAma mahAsAhasralokadhAtuvistRtaM sUrya- maNDalaM vA | yasya tejena sarvAvantA trisAhasramahAsAhasrA lokadhAtu jihmavarNA asyAt | sayyathApi (314) nAma jAmbUnadasya bimbasya purato vidagdhasthUNA kAlA masinibhA na tapati na virocati na ca bhavati prabhAsvarA, evameva bodhi- satvena trisAhasramahAsAhasrA lokadhAtu: tejena abhibhUtA abhUSi | tatra ye devapurtA yAva akaniSThAto upari bodhisatvaM niSaNNaM addazensu:, tatraM bhUmyA devA samAnaM bodhisatvaM addazensu: | tathA antarIkSe yAvaccAturmAhArAjikA devA trAyastriMzA yAmA tuSitA nirmANarati parinirmitavazavarti mArabhavanAta: siMhAsana- gataM bodhisatvaM saMjAnanti | evaM brahmA devA brahmakAyikA devA brahmapurohitA devA mahAbrahmA devA AbhA devA AbhAsvarA devA zubhA devA parIttazubhA devA apramANazubhA devA zubhakRtsnA devA bRhatphalA devA-avRhA devA atapA devA sudarzanA devA akaniSThA devA siMhAsanagataM bodhisatvaM saMjAnensu: | ye ca tri- sAhasramahAsAhasrAye lokadhAtUye kuzalamUlasamanvAgatA satvA paryantasthAyina: te sarve siMhAsanagataM bodhisatvaM saMjAnensu: | ye avaruptakuzalamUlA satvA puri- majinakRtAdhikArA kAmadhAtuparyApannA: te mAraM na pazyanti na saMjAnanti bodhi- satvasya pUjAM karontA bodhisatvaM namasyamAnA: bodhisatvAnubhAvena | atha khalu mAra: pApIyAM svakaM balaM dhyAmabalaM saMjAnati sarvAvatIM ca tri- sAhasramahAsAhasrAM lokadhAtuM abhinatAM yena bodhisatvo | mahAsatvazca imaM pratisaMzikSati | na tAvadahaM anuttarAM samyaksaMbodhimabhisaMbuddhiSyAmi yAvanna mAraM pApImaM sArdhaM balakAyena sannaddhamAgataM parAjiSyAmi, mA satvAnAmevaM bhaveyA anAzcaryametaM yaM bodhiprAptena mAro nigRhIta:, svakaM ca sthAmaM RddhiprAtihAryeNa bodhisatva: sade (315) vakasya lokasya purato upadarzitukAma: evaM dRDh+asthAmavega- RddhiprApto bodhisatva iti ca mama ca anuzikSitvA anuttarAye samyaksaM- bodhiye cittamutpAdayiSyanti | atha khalu mAro pApImAM du:khI durmano zokazalya- @203 viddha: pratirAjasaMjJAM bodhisatve upasthApetvA caturaMginIM mArasenAM udyojayitvA bahuyojanazatAM haritvA yena bodhivRkSamUlaM tenopasaMkrami bodhisatvaM pazyiSyAmo ti | so na prabhavati bodhisatvaM draSTuM cakSuvibhramamanuprApta: saced bodhisatvo mukha- vATamosireyA yena sthAmena bodhisatvo samanvAgato abhUSi | sacedayaM trisAhasra- mahAsAhasro lokadhAturvajramayo mahAparvata: abhaviSyattAM lokadhAtuM bodhisatva: paramANurajasadRzIM vidhUnitvA asaMkhyeyA lokadhAtuyo abhyutkSipeyA, na ca eko pi paramANurajo dvitIyena paramANurajena sArdhaM samaye | bodhisatvo ca tato mAra- pariSAye bahuM satvAM kuzalamUlAnadrAkSIt ye imaM bodhisatvasya evaMrUpaM RddhiprAtihAryaM dRSTvA anuttarAye samyaksaMbodhAya cittamutpAdayiSyantIti | etamarthapadaM bodhi- satvo saMpazyamAno Agameti na tAva ajinitvA mAraM sabalavAhanaM anuttarAM samyaksaMbodhimabhisaMbuddhiSyAmIti | atha khalu bhagavAM tAye velAye imAM gAthAmadhyabhASe | yathA svayaMbhU sthito bodhimUle zAkyAna rAjA suvizuddhasatvo | suvarNabimbaM yatha darzanIyo jAmbUnadaM apagatasarvaklezo ||1|| obhAsajAtA dizatA abhUSi mArazca trasto abhu kRcchraprApto | (316) kiM taM hi nAma mahyaM bheSyatIti ratiM na vindAmi vimAna asmiM ||2|| vimAna sarvA abhu vyomavarNA prAsAdazreSThA varacandanasya | suvarNasUtrA sphaTikapravADA mA khu cyaviSyaM ito adya sthAnAt ||3|| sphuTA gavAkSA rucirArdhacandrA musAragalvakavacitA ca garbhA | vairocanasya jagato viziSTA AbhA abhU bhaviSyati kiM tu adya ||4|| zIrSAto mahyaM makuTo pralupto zubhA ca AbhA vigatA mamAdya | @204 saMgIti mahyaM sthitA apsarANAM mA khu cyaviSyaM ito adya sthAnAt ||5|| jAmbUnadena yatha kAMcanena vyome vimAnA kRtajihmavarNA | ime ye divyA ime ye vimAnA jihmA abhU upagate bodhisatve ||6|| so cAdRzAsi bhagavantaM svayaMbhuM niSaNNaM siMhaM yatha duSpradharSaM | (317) vizuddhasAraM jagasatvasAraM jAmbUnadasya yatha yUpo bhAse ||7|| devA divi pratiSThiti muktihArA suvarNakambUrucirA manojJA | suvarNasUtrAM grahiya prahRSTA alaMkaronti bhagavato bodhivRkSaM ||8|| suvastikAzca zubhA ardhacandrA siMhIlatAhi sphuTA bodhivRkSe | vidyuprabhAM ca ratanAM grahetvA alaMkaronti muditadevaputrA ||9|| candraprabhAM ca ratanAM grahetvA sUryakAntA ca ratanAM gRhetvA | vairocanAM maNiratnAM grahetvA alaMkaronti bhagavato bodhivRkSaM ||10|| muktAprabhA ca ratanAM grahetvA obhAsayantAM zubhadarzanIyAM | prAmodyajAtA muditahRSTacittA: alaMkaronti bhagavato bodhivRkSaM ||11|| samantacandrA maNiratanAM grahetvA ratanAvaliM suruciradarzanIyAM | (318) gomedakAM maNiratanAM grahetvA alaMkaronti bhagavato bodhivRkSaM ||12|| anye grahetvA zubhalohitAkSAM zirigarbhazuddhAM ratanAM grahetvA | ...| @205 alaMkaronti bhagavato bodhivRkSaM ||13|| raktAGgiyo ca rucakAM grahetvA mahezvarAM suruciravarNavantA | karketanAM ca ratanAM grahetvA alaMkaronti bhagavato bodhivRkSaM ||14|| nIlAM ca muktAM tatha zvetamuktA raktAM ca muktAM zubhavarNanIyAM | harSaM janetvAna ca vegajAtA alaMkaronti bhagavato bodhivRkSaM ||15|| jyotikAM ca maNiratanAM grahetvA ye candrasUryAM abhibhavanti tejasA | vizeSaprAptA maNiratanAM grahetvA alaMkaronti bhagavato bodhivRkSaM ||16|| nAgAmaNIM ca zubhavarNanIyAM guhyA vizuddhAkSiyo modamAnA | nabhe sthihitvA tada Rddhimanto alaMkaronti bhagavato bodhivRkSaM ||17|| brahmA sahasrA upagatA bodhimaNDaM (319) zakrazca devo adhipati guhyakAnAM | yehi dRSTA purimakalokanAthA te devatA ca praNatA svayaMbhuM ||18|| AbhAsvarA upagatA devaputrA zubhA ca devaputra zubhakRtsnA | ...rUpA ca bRhatphalA ca atapA sudarzanA ca akaniSThA alaMkaronti bhagavato bodhivRkSaM ||19|| saMchanno sarvo abhu bodhivRkSo rasmIM sahasrAM kire aprameyAM | divyairmaNIbhi: pratapati buddhakSetraM sarvAM sahAM abhibhave lokadhAtuM ||20|| tasyaivaM cittamahu pramattabaMdhuno mA heva me cyAvaye AsanAto | @206 eSaiva rAjA bhave devatAnAM na cAsya asti samo sarvaloke ||21|| athApi buddho bhave dharmasvAmI sUnyA vimAnA bhave devatAnAM | dezeta mArgaM zivazAntikSemaM na bhUya mahyaM bhave IzvaratvaM ||22|| utsadaprAptaM bhave buddhakSetraM mArANa koTI saMyojayanto | (320) sannaddhavarmA kavacitavarmA saMgrAmakAle bhavathApramattA ||23|| udyojayitvAna sa mArasenAM upasaMkramitvA varapAdapendraM | adrAkSIt kRSNo tatha bodhisatvaM sUryA sahasraM yatha antarIkSe ||24|| tasyaiva cittaM abhu vepamAnaM eSo na zakyo maye dharSaNAye | lokebhipretaM ratanaM grahetvA rAjyAnapekSaM janayitva chandaM ||25|| divyaM ca cUrNaM varacandanasya jAmbUnadasya ratanAmayaM ca | divyAM ca gRhya varasAragandhAM so bodhisatvamokire vegajAto ||26|| ekAMzaM kRtvA vasanaM kRtAMjali pradakSiNaM nidahya jAnu bhUmyAM | saMharSito'nimeSaM prekSamANa: so bodhisatvaM stave tasmiM kAle ||27|| rUpena(Na)tvaM asadRzo puNyavanto varNena tuhyaM sadRzo na prApto | (321) susaMprajAno marupUjanIyo lokaikavIro sthito vRkSamUle ||28|| na tubhya asti sadRzo kutottaro devo va nAgo manujo va loke | @207 sarvAM abhibhosi dizatAM zirIye ghanAbhramukto gagaNe (ne) ca candro ||29|| tavA hi te pUjaniyA bhuMjAhi sapta ratnAni pravarottamAni | cakraM pravartehi mahi AbasAhi cAturdvIpo ratnA paribhavAhi ||30|| tuvaM ca prAptA diza prekSamANo adInacitto ca anantatejo | devasahasrAnabhibhohi AbhA vidagdhasthUNAM yatha suvarNabimbaM ||31|| dvAtriMzatIhi sphuTo lakSaNehi viroce kAyaM tava satvasAra | sobhAsi rAjye sthito apramatto prazAsi satvAM pitaro va putrAM ||32|| catvAri dvIpAM vasi Izvaratve na ca karesi iha anuzAstiM | tvaM RddhiprApto vicaresi loke ziSyo te bheSyaM yatha ekaputro ||33|| istrIsahasrai: saha krID+amAno (322) marUNa rAjA va ziriddhiprApto | dAsyAmi tubhyaM ratanAni sapta bhavAhi rAjA vidu cakravarttI ||34|| bhaviSyate putrasahasraM tubhyaM zUrANa vIrANa mahAbalAnAM | varAMga (rUpAna) parasainyapramardakAnAM sasAgarAntaM jaye lokametaM ||35|| imA ca pazya bahu mArakanyA puSpA grahetvA varacandanasya | prAgantarIkSe zucivasananivastA gIte kalAsu paramArthaprAptA ||36|| vINAM gRhetvA paNavAM mRdaMgAM zaMkhA ca veNuM ca sughoSakAM ca | @208 saMbhArikAM nakulakakiMphalAM ca upagIyamAnA tada vRkSamUle ||37|| anye sthahitvA gagaNe DiyantA cUrNAM kSipanti varacandanasya | jAmbUnadasya ratanAmayaM ca kSipanti cUrNaM tava bhonti sarve ||38|| hAhAbherIzaMkhapaNava ninAde prAsAdazreSThe rama tvaM kumAra | puSpaM ca ganddhaM ca vilepanaM ca (323) bhuMjAhi tatra paricArako haM ||39|| cakraM ca nAgo hayavaro maMjukezo vaiDUryamaNiratanaM viziSTaM | strI ca zreSThA dhanadharo khaDgahasto pariNAyako ratnA bhavanti sapta ||40|| tavAdhipatye nivasaM kumAra zuzrUSanto mRdu bhASamANaM | zrutvAna te vAkya sukhI bhaviSyaM mRSA ca bhASe na va evarUpa: ||41|| satye sthihitvA labhaye surUpaM kAyaM viziSTaM sphuTaM lakSaNehi | vyaMjanehi tatha anuvyaMjanehi prabhAsamAno sphuTa lakSaNehi ||42|| so maMjughoSo rutavalgubhASI ullokayitvA dizatA samantA | aSTAMgupetAM (ninAdaye) vAcAM zRNohi yakSa girAM bhASato me ||43|| rAjA bhaviSyaM ahaM sarvaloke buddhitva bodhiM vazizAntikSemAM | putrA ca bhUtA mama apramattA kAhinti zrutvA mama AnuzAstiM ||44|| mamApi sapta ratanA viziSTA (324) bheSyanti buddhitva me agrabodhiM | bodhyaGga sapta purimajinaprazastAn @209 tAM va labhitva bhavati apramatto ||45|| catvAro anyAmahaM RddhipAdAM dhyAnapramANaM tatha mArgazreSThaM | buddhitva satyAni samantajJAni abhiprApto dizatAM vijeSyaM ||46|| jugupsanIyA: sukhahInA: hi kAmA na atra vijJo labhe AnisaMsaM (anusaMza-pAThAntara) | eSohi mArgo narake tiricche yamasya loke bahupretaloke ||47|| adharmakAmA rata maithunasmiM tamAndhakAre praNatA samantA | vihInanetrAM cyutazukladharmA te kAmasevI nara evarUpA: ||48|| durgandhapUtiM azuciM anAryaM na tatra jAtu ratA zuddhasatvA: | bAlo naye tatra vizeSasaMjJAM na paNDito jAnayi tatra cchandaM ||49|| samRddhe pakve yatha zAlikSetre vidyut pateyA azanivaracakraM | (325) tathaiva zuklA paramArthadharmA kAmanidAnaM aphalA bhavanti ||50|| pRthagjanA tu ratA hInasevI jAtyandhabhUtA abudhA rajyanti | rajyanti te abudhacetasena na kAmatRSNAM jane bodhisatvo ||51|| saMvartanIye yatha buddhakSetre hutAsane prajvalite nabhasmiM | ramaNIya AbhA maSiM chArikAM ca tathaiva kAmAM vicikitsu (zukla) dharmA ||52|| visRSTa vadhyo yatha pArthivena labheya mokSaM zriyaM svastibhAvaM | na hInakAmAM pratisevamAno labheya arthaM tu jinAnujJAtaM ||53|| @210 uccAro zuSko yatha dahyamAno jugupsanIyo paramadurgandho | na rAjaputro tahiM bhavati udagro tathaiva kAmA garhita paNDitehi ||54|| grISmANa mAse yatha pazcimasmiM lavaNodakaM janaye tRSAM narANAM | tathaiva kAmAM du:kha (prati) sevamAno (326) ajJAnaprApto janayati jAlatRSNAM ||55|| yaM tehi pUyaM yakRdvRkkaphuSphusehi gUthaM ca anyaM anugatamAtmabhAve | prasyandamAnaM va (ba) himukhehi kAye na atra vijJo jana (ni) saumanasyaM ||56|| siMhANalAlA yatha zleSmapUraM kapho tha pittaM anugataM mastarogaM | sadA zravante azuci jigupsitaM ca na atra vijJo jane saumanasyaM ||57|| kAmanidAnaM prapatiSu durgatISu uccAvacaM du:khaM narA vedayanti | mudgA ca mASA yatha kumbhaprAptA tathaiva khinnA narakeSu satvA ||58|| asIhi cchinnA bahuvidhamAtmabhAvA zaktizarehi puna pi saMprabhinnA | bAlA karonti trividhaM aniSTaM na agra jAtu abhiratu bodhisatvo ||59|| rUpehi vUlho bhavati sammohajAta: yo kAmatRSNAM jane alpabuddhi: | svayaM ca sevi du:khakararogamUlaM yathA smasAne kuNapaM zRgAla: ||60|| (327) mA kRSNabandhu mama mohanArthaM kAmaM prazaMsa garhitA paNDitehi | aMgArakarSU yatha saMprapUrAM tathaiva kAmAM tyaje bodhisatvo ||61|| na kAmasevI hi imaM pradezaM @211 dvijAbhikIrNaM sphUTa pAdapehi | na cApi evaM sphuTa lakSaNehi sevitva kAmAM labhe AtmabhAvaM ||62|| rakSitva zIlaM azavalabrahmacaryaM sevitva buddhAM hatarajA niSkilezA | bhAvetva kSAntiM bahukalpakoTI viziSTo bhoti (sphuTa) AtmabhAvo ||63|| acchidrazIlo purimabhave abhUSi kSAntIupeto sada apramatto | zodhetva mArgaM vividhaM anantaM so adya lapsyaM varaagrabodhiM ||64|| bhagavato sArthavAho hitakaro apramatto purato sthitvA avaca sa kRSNabandhu | zRNohi tAta mama girAM bhASyamANAM mA atra doSaM prajane aprasAdaM ||65|| yadeSa jAto asadRza puNyavanto kampe sazailA vasumati SaDvikAraM | (328) obhAsitA daza dizatA abhUSi divyA ca vAdyA aghaTTitA saMpravAdyi ||66|| divyAM chatrAM dhAraye devaputrA: dhvajapatAkai: sphuTo buddhakSetro | cailA bhramensu marugaNA devasaMghA apramAdaM janayi adInasatvA ||67|| eSo cakSurbhaviSyati sarvaloke AlokabhUtastimiraM nihatvA | eSondhakAraM vidhame du:khitAnAM mA aprasAdaM janehi bAlabuddhe ||68|| eSo hi lenaM bhaviSyati sarvaloke trANaM ca dvIpaM zaraNaM parAyaNaM | akaritvA naramaru ca prasAdaM ghoraM vrajanti nirayaM avIciM ||69|| eSo hi loke asadRzo dakSiNeyo eSo hi loke satataM hitAnukampI | @212 etaM satkRtvA naranArisaMghA cyutA sukhI bhave iha sarvaloke ||70|| yo atra mAnaM jane na prasAdaM puNyopapete dhutaraje zAkyasiMhe | na tasya jAtu bhave svastibhAvo cyutazca kSipraM vraje durgatISu ||71|| (329) eSo himAM acalacamUM prabhetti | abhyutkSipitvAna te sAgarAto | kSetrANa koTInayutA kSipeya sthAmena loke samo nAsti sainyaM ||72|| eSa samudraM jaladharaM vAripUrNaM asuraniketaM udadhiM samantatejaM | zoSeya sarvaM dRDh+avrato apramatto eSo hi sarvamabhibhave mArasainyaM ||73|| brahmaM ca zakraM abhibhave guhyakAM ca nAgAsurA ca manujA mahoragA | vidagdhasthUNAM yatha suvarNabimbaM pIDe nArAyaNaM jina ghanazarIro ||74|| eSo grahetvA girivaraM cakravADaM pANitalena samarajaM kareya | na eSa zakyo upagato bodhimUle cAletuM vIro dRDh+avrato apramatto ||75|| candraM pateyA nabhato medinIye iyaM ca bhUmI sthihi nabhe Atmanena | pratisrotaM sarvA nadIyo vahensu: na caiva zakyo dRDh+avrato cAlanAya ||76|| (330) yathA gajendra: subalavAM SaSTihAyana: SaDDantanAgo samucchritakAyo | pAdena bhinde avimano AmabhANDaM tathaiva sarvAM kariSyati mArasainyAM ||77|| mAro hyavAca sa du:khito sArthavAhaM trasesi kiM mA yatha bAlabuddhi | sannaddha senA kavacitavarmitA ca @213 kariSyimasya dRDh+avratasyAntarAyaM ||78|| varSA sahasrA mayA yo poSito hi uccajatIha ayaM mama jyeSThaputro | sau (so) gautamasya abhUriha anuyAtro avasAdayiSyanto samArasainyaM ||79|| udumbarasya yatha puSpa jAtaM varNopapetaM suruciraM maMjugandhaM | tathaite buddhA hatarajA ni:kilezA kalpAna koTInayutehi bhonti ||80|| azraddadhantaM pitaraM vipannazIlaM grAheya zu(zra)ddhAM karuNAM janetvA putrANa evaM prakRti tasya bhoti anukampako smi na ahaM amitro ||81|| sumerumUrdhnA yadi naro AruhitvA (331) AtmAnaM muMceya mahItalasmiM labheya saukhyaM zarIre patitvA na bodhisatve ahitAni kRtvA ||82|| aMgArakarSu paramA prapurA tatra patitvA naro bAlabuddhi: | labheya saukhyaM zarIre patitvA na bodhisatve ahitAni kRtvA ||83|| asiMgRhItvA sulikhitaM tailadhautaM mukhe karitvA svake ohareya | labheya saukhyaM siya tato svastibhAvo na bodhisatve paruSANi kRtvA ||84|| kSurehi mArgaM yatha Akramanto varSasahasraM atha varSakoTi | labheya saukhyaM siya tato svastibhAvo na bodhisatve paruSANi kRtvA ||85|| vilInalohaM pibaMto alpabuddhi: labheya saukhyaM udare sudIpte | saMchinna antre yakRdvRkkaphuSphase ca | na bodhisatve paruSANi kRtvA ||86|| @214 ayoguDAM pi gilanto jvalantAM labheya saukhyaM udare pradIpte | saMchinne yakRdvRkkaphuSphase ca (332) na bodhisatve paruSANi kRtvA ||87|| zailo mahanto yatha cakravADo kSipto nabhAto patito narasya mUrdhne | janeya saukhyaM siya tato svastibhAvo na bodhisatve paruSANi phR(kR)tvA ||88|| aMgArakarSu iSu asitomarA ca kSiptA nabhAto patitA AtmabhAve | janeya saukhyaM siya tato svastibhAvo na bodhisatve paruSANi kRtvA ||89|| zakyaM sahasrA ayaM lokadhAtu: kalpAna koTI dharituM kareNa | cittAM ca jJAtuM vividhA narANAM na saMstarAto municAlanAye ||90|| zakyaM samudre jaladhare vAripUrNe madhyodake jvAlitumagniskandhaM | sumerumAtro prabhaMkaro dhUmaketu: na saMstarAto municAlanAye ||91|| zIlenupeto asadRzo kSAntiye ca tape vrate ca purA pAraprApta: | sa kezarirvA mRgapati jAtavego nAdaM nadanto jino mArasainye ||92|| (333) yathA mahante prapatito pIha kUpe jAtyandhasatvo yatha spandamAno | akSIsaM (kSema) prApto dizamaprajAno tathA tava bheSyati mAra sainyaM ||93|| pazyAhi tvaM tAta te devaputrAM rUpeNupetA kRtapuNyakarmA | cUrNAM gRhetvA varacandanasya udagracittA abhikire bodhisatvaM ||94|| @215 sarvA sahasrA sphuTa devatAhi vimAna sarvAM vijahiya AgatAhi | nabhe sthihitvA avakiri puSpacUrNai: bodhisatvaM pramuditA okiranti ||95|| mA pApacittaM janaya vizAlabuddhe durAsadA hi mahAsArthavAhA | durgatiSu prapatiSu pAMsukUle apeya tAto du:khI kRcchraprApta: ||96|| ye atra premnaM janayiSu gauravaM ca ye satva etaM zaraNaM upenti | apAyabhUmI vijahiya nacireNa sarve spRzanti ajaraM azokaM ||97|| janIsuto pitaM avaca vizAlabuddhi vicitrAM puSpAM gRhiya manojJAM | abhyokiritva jagasatvasAraM (334) sarvAM te senAM kareya bhasma ||98|| nidhAnaM labdhA yatha andhasatvA apazyamAne na bhaveya do (to) So | tathA ca labdhA mahAdakSiNeyaM pramAdabandhu janayasi aprasAdaM ||99|| hiraNyadhAraM yatha akSamAtraM pravarSamANo gRhe bAlabuddhi: | utkrozamAno brajeya cyaviSyaM tathaiva tAto na sahaM maharSiM ||100|| vimAnaM labdhA yatha candanasya manojJagandhaM zubhadarzanIyaM | tato niSkramitvA prapate iha kUpe tathaiva tAto asahaM maharSi ||101|| maNivimAne rucire prabhAsvare siMhAsanAto yatha utthihitvA | aMgArakarSUM prapate niSkramitvA tathaiva tAto asahaM maharSiM ||102|| @216 prAsAdaM labdhA yathA kAMcanasya jAmbUnadasya zubhadarzanIyaM | tato vrajitvA prapate arNavasmiM tathaiva tAto asahaM maharSi ||103|| suvarNaniSkAM yatha oziritvA (335) grIvAya tAmraM dharayeya loke | tathaiva labdhA muniM dakSiNeyaM pramAdabandhu janayasi aprasAdaM ||104|| amRtasya pAtraM yatha oziritvA viSasya pAtraM pibedbAlabuddhi: | tathaiva labdhA mahadakSiNeyaM pramAdaprApto janayasi aprasAdaM ||105|| yathA labhitvA zubhanIlanetrA utpATayeya (svayaM) bAlabuddhi: | tathaiva labdhA muniM dakSiNeyaM pramAdabandhu janayasi aprasAdaM ||106|| aho smRtiM hi apacinohi mAra divyaM grahetvA varamuktihAraM | obhAsayantaM dizatA prabhAya mA aprasAdaM janayAhi tAta ||107|| yathA ca eSo iha lokadhAtuM obhAsi sarvAM zubharUpadhArI | bhinditva meruM mahacakravADaM samudramadhye yatha zailarAjA ||108|| yathA ca eSo sthito vRkSamUle sumerumUrdhne abhibhavi devaputrA | nAtra pradeze sthito kAmasevI mA aprasAdaM jane kRSNabandhu ||109|| na asti satvo tribhavasmi tAta (336) yo evarUpo bhave puNyavanto | adRzyamAno yatha rasmirAjo tathA niSaNNo muni bodhimUle ||110|| yathA niSaNNo jino krakucchando prabhAsamAno diza vRkSamUle | @217 tathAsya kAyo sphuTo lakSaNehi mA atra tAta jane aprasAdaM ||111|| konAkanAmo yatha lokanAtho vizuddhacakSustimirasya ghAtI | prabhAsamAno dizatAM zirIye so pi niSaNNo iha vRkSamUle ||112|| yasyaiva nAmaM abhu kAzyapo ti samantacakSurvaradakSiNIyo | so pi niSaNNo iha vRkSamUle budhyasi vIro varaagrabodhiM ||113|| ye bhadrakalpe abhu lokanAthA: saMbodhiprAptA muni devadevA | pUrve niSaNNA iha vRkSamUle budhyansu vIrA zivaagrabodhiM ||114|| (buddha) sahasracatvAri jinA hi pUrvaM iha niSaNNa drumavarapAdapendre anAgatA hitakara lokanAthA prApsyanti te pi varaagrabodhiM ||115|| (337) bhASitva gAthAmimamevarUpAM mahAsmRtIti varanAmadheyo | muktihAraM kSipe gautamasya udagracitto varavegajAto ||116|| vidyupratiSTho paro mAraputro divyaM grahetvA zubhakalpaduSyaM | so bodhisatvaM muni prekSamANo udagracitto stave bodhimaNDe ||117|| ... ...| na kazcidasti samo sarvaloke tathAsi pUrvacarito maharSi ||118|| tyAgyAsi pUrve caraM kalpanantAM tyaktA viziSTA tava rAjadhAnI | @218 hastigaNA azva bahu puNyayAnaM tena prabhAsi diza satvasAra ||119|| tyajitva bhAryA tatha cAtmamAMsaM putrA ca dhItA nayanAtmamAMsaM | tyajitva pUrvaM priyauttamAMgaM tena prabhAsi dizatAM samantA ||120|| tyajitva divyA ratanAni zuddhA nAnA vimAnA sphuTaratnacitrA | nakSatraAbhA nabhe vidyutAbhA (338) sarvo vibhAsi purato janasya ||121|| bhASitva gAthAmima evarUpAM vidyupratiSTho paro mAraputro | vastrANa koTInayutAM sahasrAM kSipe narendre varavegajAto ||122|| kalyANamitrA pi taM dhArayensu: mA aprasAdaM janaye bahubuddhe: | na zakya eSo vimala prabho mahAtmA cAletuM bhUyo munimAsanAto ||123|| asaddadhAno vacanaM durbuddhi: IrSyAM ca krodhaM jane kRSNabandhu | so duSTacitto abudho ca jAto bhUyasya mAtraM jane aprasAdaM ||124|| mArANa koTIzata sannahitvA sannahya mAro bahumArasainyaM | bodhAya vighnaM tada kartukAmo sa pApacittaM jane hInabuddhi: ||125|| yakSANa koTInayutA sahasrA nAgAsurA manujamahoragA ca | gandharvaputrA valasthAmaprAptA upasaMkramensu: yato pAdapendraM ||126|| zilAM grahetvA mahaghorarUpAM (339) sannaddhavarmI atighoraprekSI | vidyUn kSipesi asaniM pravarSe @219 upasaMkramanto varapAdapendraM ||127|| zaktiM grahetvA iSutomarAM ca asiM grahetvA kSuratIkSNadhArAM | mAlAvilambI kilikilAyamAnA upakramensu: siMhapAdapendraM ||128|| siMhAzca vyAghrA turagA gajAzca uSTrA gavA gardabhAzcAnyarUpA | AzIviSapragRhItazirAMsi upasaMkramensu: yato bodhisatvo ||129|| anye grahetvA mahadagniskandhAM pradIptazIrSA vikRtasvabhAvA | kSurapracArI ca vibhagnanAsA mArasya sainyA sthita bodhimUle ||130|| rathasahasrANi ca bodhimaNDe dhvajapatAkA ca sanandighoSA | jAlAvicitrA zubhavAditA hi dhvajAgramUrdhe ca sanandighoSA ||131|| samanta triMza sphUTa yojanAni (yakSasahasrehi mahabhairavehi |) caturdizaM copari ca nabhAto (340) te yakSasaMghA paramasughorarUpA ||132|| asiM grahetvA nizitAM sutIkSNAM yugapramANopagato kRSNabandhu | so bodhisatvaM avaca praduSTacitto utthAhi zIghraM ato AsanAto ||133|| samantAttriMza sphuTa yojanAni yakSasahasrehi mahabhairavehi | na zakyaM bhikSu pravrajituM kahiMcit tavAdya cchetsyaM yatha veNukhaNDaM ||134|| tato pramuMce girAM bodhisatvo aSTAMgupetAM madhurAM sughoSAM | sarve te satvA siyu mArabhUtA na ca samarthA mama romamiMjituM ||135|| @220 eko si bhikSu sthito vRkSamUle senA ca nAsti tava evarUpA | kasya balena na siyA samarthaM taM mArasainyaM tava romamiMjituM ||136|| dAne ca zIle ca kSAntiye ca vIrye dhyAne bahukalpakoTyo | prajJAye zreSThAya bhave aprameye na mahyamasti samo sarvaloke ||137|| maitryAvihArI karuNAvihArI (341) satvAna arthe carito bodhicaryAM | buddhitva bodhiM labhe buddhajJAnaM satvAM pramokSyAmyahaM kRSNabandhu ||138|| acchidrazIlo purime bhavesu kalpAna koTInayutA anantA | samAhito vajrasamo abhedyo so adya prApsyaM varaagrabodhiM ||139|| yAvanti senA tava kRSNabandhu sarve bhavensu vasi Izvaratve | te cakravADasama Ayudhehi na ca samarthA mama romamiMjituM ||140|| zUnyA nimittA praNidhI vibhAvitA na satvasaMjJA ...| na mArasaMjJA na vihiMsasaMjJA evaM sthitasya abalo si pApa ||141|| na rUpasaMjJA na pi zabdasaMjJA nApi rasasaMjJA na ca gandhasaMjJA | na praSTavyasaMjJA... evaM sthitasya asamartho si mAra ||142|| na skandhasaMjJA na me dhAtusaMjJA adhyAtmasaMjJA ca vibhAvitA me | yathAntarIkSaM hi abhAvabhUtaM evaMsvabhAvA hi ca sarvadharmA: ||143|| (342) jAlehi citreNa hi dakSiNena parAhane vasumatiM bodhisatvo | @221 sA SaDvikAraM calitA lokadhAtu zabdaM ca AsI tada bhISmarUpaM ||144|| kaMsasya pAtrIM yatha maMjughoSAM parAhaneya puruSo grahetvA | evaM tathaiva raNe lokadhAtu yadA hane vasumatiM bodhisatvo ||145|| trastA abhUSi tada mArasenA bhItA palAye ca bahuyojanAni | caturdizaM naiva ca prekSamANA pazyanti buddhaM yatha rasmirAjaM ||146|| anye rathehi pate medinIyaM garjanta meghA yatha antarIkSe | yatha hastinAgA ca mahArNavasmiM tathaiva sarvA hata mArasainyA: ||147|| divyAM ca puSpAM prakirensu devA cUrNaM pravarSensu ca candanasya | mandAravA okire bodhisatvaM samantA triMza sphuTa yojanAni ||148|| devasahasrA nabhe ambarANi bhrAmensu anye kSipi muktihAraM | (343) gAthAbhi gItehi apare stavensu: pradhyAye tUSNIM du:khi kRSNabandhu: ||149|| saptAhapUraM du:khi mArasainyaM drumasya mUle abhu kRcchraprAptaM | jAtyandhabhUtaM dizamaprajAnaM buddhazca zobhe yatha rasmirAjo ||150|| parasparaM rathazata bhajyamAnA pazyitu hatAM mahiM prakampamAnAM | te nirmiNitvA vikRtAtmabhAvAM upasaMkramensu: varapAdapendraM | na te purANAM pratilabhensu rUpAM sarve abhUnsu: bhayabhItarUpA ||151|| @222 yathaiva tale yo vihago nibaddho tathA kRSNabandhu dharaNItalasmiM | saptAhapUraM sabalo sasainyo samohajAto na prabhoti gantuM ||152|| rUpadhAto upagatA devaputrA: sarve samagrA pramuditavegajAtA | akSapramANAM avakire cUrNadhArAM divyAM viziSTAM varacandanasya ||153|| dhvajAna koTInayutA sahasrA ucchrApayensu: nabhe devaputrA: | (344) patAkapaTTai: sphuTa buddhakSetraM yadA hane vasumatiM bodhisatvo ||154|| divyA ca vAdyA prapadyi antarIkSe saMgIti divyA abhu devatAnAM | puSpAM pravarSe nabhi devaputrA yadA hane vasumatiM bodhisatvo ||155|| yAvanti vRkSA abhu medinIye sarve abhU kusumAnantagandhA: | zUnyA nimittA praNidhi vibhAvitA evaM svabhAvaM vadate sa zabdaM ||156|| divye vimAne sthite meghamUrdhve nAge vimAne tatha sAgarasmiM | manojJaghoSA asurapureSu zabdA: yadA hane vasumatiM bodhisatvo ||157|| yaM kAlaM rasmiM avasRjati bodhisatva: pANitalAto kuzalacitrAto | tadA sthapetva narakAntiricchAM yamasya lokA prapati sarvaloke ||158|| vihvalajAtAM vasumatiM addazensu: mArANa koTi prapatati medinIye | saMbodhiprAptaM munimaddazensu: candrasahasraM yatha antarIkSe ||159|| @223 (345) parasparasya tada utthahitvA bhUyasyA mAtrayA tata medinIyaM | nabhAto kSiptA yatha citrapaTTA tathaiva sA tada abhu mArasenA ||160|| asantrasanto varabodhisatvo vigatabhayo atuliyo puNyakSetro | pUrvaJcaritvA varadharmazreSThaM prabhAsi loke yatha rasmirAja: ||161|| idaM ca du:khaM ayaM ca samudaya: tathA nirodho atha mArgazreSTho | imasmiM sante imo prAdurbhoti imasmiM naSTe idamastameti ||162|| avidyA hetu bhavasaMskRtasya taM pratyayaM bhavati jAnanAya | vijJAnahetu bhave nAmarUpaM pratyayaM ca taM bhavati SaDindriyasya ||163|| SaDindriyaM bhavati tatha sparzajAtaM sparzo ca hetu bhave vedanAnAM | saMvedayanto jAyati tRSNAlu tRSNApratyayaM bhavati upAdAnaM ||164|| upAdAnahetuM bhavaM saMsmaranti jAtIjarAmaraNaM tathaiva vyAdhi: | (346) zokA ca bhonti paridevitAni AyAsA (?) bhonti du:khadaurmanasyaM ||165|| pratItyadharmaM pravicito bodhisatva: nirodhasteSAmavikali sarvajJAne | teSAM ca evaM prakRtiM pazyamAno atulyaM prApto varamagrabodhiM ||166|| yadA ca prApto varamagrabodhiM vizuddhacakSuM jino aprameyaM | pravRttajJAno dizatA aprasaMgo trailokye zabdo vraji paraMparAya ||167|| parAhatA duMdubhi aprameyA @224 zabdo abhUSi tada aprameyo | azokaprAptA naranArisaMghA devA ca nAgA manujA mahoragA: ||168|| AvAsazuddhA upagatA devaputrA: koTIsahasrA nayutA anantA | te aMjaliM dazanakhaM pragrahetvA abhistave dazabalaM pAraprAptaM ||169|| samudramadhye yatha zailarAjA sumerumUrdhne yatha vaijayanto | sUryasahasraM yatha antarIkSe evaM prabhAsi jino bodhimUle ||170|| yasyArthaM dAnaM purimabhaveSu dinnaM (347) yasyApi zIlamazavalaM rakSitaM pUrve | yasyArthaM prajJA paramA niSevitA sA te narendravara prApta bodhi: ||171|| cakSuSmanto timirasya hantA vinAzadharmanidhanaM satvasAra: | svayaMbhUprApta: naravarasArthavAha: na kazcitte samasamo sarvaloke ||172|| obhAsitA te sarvalokadhAtu ghanA vimuktena yatha candrameNa | tatha divya AbhA pratapati devatAnAM nAgAsurANAM ca mahoragANAM ||173|| sumeru zakyo tulayituM zailarAjA parAgakRtvA zata ettakAni | bhAgA ca kRtvA samA sarSapeNa na buddhavarNaM kSapituM jinAnAM ||174|| mahAsamudro yatha vAripUrNo kareNa gRhya gaNayituM zakyo vindU | koTIsahasrA nayutA zatAni na zakyaM varNaM bhASituM jinAnAM ||175|| zakyaM bhavAgrAM jJAtuM trisahasrAM iha sarvabhUmivRkSavAtateja: | @225 (348) tRNalatAauSadhivIryasaMkhyAM na buddhavarNo kSapayituM zakya sarvaM ||176|| bhiMditva vArAM zataM vA sahasraM zakyaMtarIkSaM gaNayituM nabhAgraM | caturdizAnAM zata ettakAni na buddhavarNo kSapayituM zakya sarvaM ||177|| yA satvadhAtu gaNayituM zakyaM sarvA romAM ca teSAM pi ca kezA mUrdhni | teSAM pi kAyA purimA atItA na zakyaM varNaM kSapayituM jinAnAM ||178|| ye satva zrutvA guNamevarUpaM prasannacittA smare lokanAthaM | teSAM sulAbhA vijahiya durgatIyo bodhI ca teSAM matA nacireNa ||179|| punaraparaM bhikSU tathAgato anuttarAM samyaksaMbodhimabhisaMbodhitvA saptAha- pUraM ekaparyaMkenAtinAmesi | atha khalu bhUmyavacarA devA antarIkSecarA devA caturmahArAjikA ca devA trAyastriMzA ca devA yAmA ca devA tuSitA ca devA nirmANa- ratI ca devA paranirmitavazavartI ca devA mahAbrahmA ca brahmakAyikA ca brahmapurohitA ca brahmapAriSadyA ca AbhA ca parIttAbhA ca apramANAbhA ca AbhAsvarA ca zubhA (349) ca apramANazubhA ca zubhakRtsnA ca bRhatphalA ca avRhA ca atapA ca sudRzA ca yAva akaniSThA ca devA saptAhapUraM tathAgataM bodhimaNDavaragataM satkaronti gurukaronti mAnayanti pUjayanti, sarvAvatI ca trisAhasramahAsAhasrA lokadhAtu: saptAhapUraM ekAlaMkArA abhUSi | atha khalu bhagavAM tAye velAye imAM gAthAmabhASi | saptAhapUraM saMbuddho bodhiM buddhitva uttamAM | AsanAto na utthesi sarvalokasya cetiyo ||1|| devakoTIsahasrANi gagaNasmiM samAgatA | puSpavarSaM pravarSensu saptarAtramanUnakaM ||2|| utpalAM padumAM campAM puNDarIkAM manoramAM | sahasrapatrAM rucirAM tatra devA pravarSiSu ||3|| mArazca durmano Asi kANDena likhate mahIM | jito smi devadevena zAkyasiMhena tApi(ya)nA ||4|| trAyastriMzA ca yAmA ca tuSitA ye ca nirmitA | @226 paranirmitA ye devA kAmadhAtupratiSThitA: ||5|| lohitaM candanaM divyaM aguruM atha campakaM | divyA ca puSpavarSANi antarIkSeNa okiri | akSamAtrAhi dhArAhi buddhakSetraM phalI imaM ||6|| brahmakoTisahasrANi gagaNasmiM samAgatA: | varSanti sukhumaM cUrNaM divyaM lohitacandanaM ||7|| bhUmyA devA upAdAya zuddhAvAsA: svayaMprabhA: | evaM paraMparA Asi devatAhi parisphuTA ||8|| chatradhvajapatAkAhi antarIkSaM parisphuTaM | (350) karonti pUjanAM zreSThAM saMbuddhasya zirImato ||9|| AbhA ca vipulA muktA buddhakSetraM parisphuTaM | bhavAgrA lokadhAtyo gnisavarNA bhavesi ca ||10|| prazAntA nirayA Asi buddhakSetrasmi sarvazo | zItIbhUtA ca aMgArA satvA ca sukhitA abhU ||11|| yeSAM nairayikaM du:khaM parikSINaM tadantaraM | nirayeSu ca satvA te deveSu upapadyiSu ||12|| saMjIvakAlasUtreSu tapane ca pratApane | prazAnto raurave agni: lokanAthasya razmibhi: ||13|| avIcyAM atha saMghAte pratyekanirayeSu ca | prazAnto sarvazo agni: lokanAthasya rasmibhi: ||14|| yAvantA lokadhAtUSu pratyekanirayA abhU | prazAnto sarvazo agni: lokanAthasya rasmibhi: ||15|| ye ca tiricchAnayonIyaM mAMsarudhirabhojanA | maitrAya sphuTA buddhena na hiMsanti parasparaM ||16|| chatradhvajapatAkehi bodhivRkSo alaMkRta: | kUTAgArehi saMchanno devaputrehi nirmitA ||17|| khANU ca kaNTakathalA ca zarkarA sikatA pi ca | samantA bodhimaNDAto heSTA bhUmau pratiSThitA: ||18|| ratnAmayIye bhUmIye bodhimaNDaM parisphuTaM | yA iha buddhakSetrasya devaputrehi nirmitA ||19|| (351) devaputrasahasrANi dharaNiyaM pratiSThitA | dhUpanetrAM gRhetvAna pUjenti lokanAyakaM ||20|| heThA ca dharaNI sarvA padumehi parisphuTA | @227 jAmbUnadasuvarNasya buddhatejena udgatA: ||21|| ye cApi vyAdhitA satvA du:khitA aparAyaNA: | arogA sukhitA bhUtA buddharasmiparisphuTA: ||22|| jAtyandhA rUpAM pazyensu: labdhA cakSuM vizAradaM | parasparaM cAlapensu bodhiprAptasya tAyino ||23|| rAgAzcApyapi ca doSA mohAzca tanuno kRtA: | yaM kAlaM zAkyasiMhena prAptA bodhi maharSiNA ||24|| prAsAdA savimAnA ca kUTAgAramanoramA: | sarve tatomukhA Asi bodhisatvasya tAyina: ||25|| yAvanti buddhakSetrasmiM naranArI ca kiMnarA: | sarve tatomukhA Asi bodhisatvasya tAyina: ||26|| devatA devaputrA ca devakanyA ca zobhanA: | sarve tatomukhA Asi yena bodhi maharSiNo ||27|| nAgA cApyatha gandharvA yakSA kumbhANDarAkSasA: | sarve tatomukhA Asi yena bodhi maharSiNa: ||28|| dArikA dArakA caiva zayyAsanAvazAyitA: | tatomukhA saMsthihensu yena bodhi maharSiNo ||29|| ye cApyAbharaNA divyA viziSTA ratanamayA: | (352) AbaddhA Asi devAnaM sarve tatomukhA abhU ||30|| nAgAnAM atha yakSANAM pizAcarAkSasAna ca | teSAM cAbharaNA sarve yena bodhi tato gatA: ||31|| devAnAmatha nAgAnAM yakSANAM rAkSasAna ca | tatomukhA vimAnAbhU yena bodhi maharSiNo ||32|| nupUrA valayA caiva atha vA parihArakA: | bodhiprAptasya buddhasya yena vilambitAmbaraM ||33|| janAna hArA ca kaNThe niSkAni zobhanAni ca | AbaddhakA manuSyANAM yena bodhi niriMgitA ||34|| muktihArAzca AbaddhA vicitrA maNikuNDalA | kaTakA ca mudrikA ca yena bodhi niriMgitA ||35|| yAvanti buddhakSetrasmiM satvadhAtU acintiyA | jAnantA vA ajAnantA yena bodhi niriMgitA ||36|| vAtA ca zItalA vAye manojJagandhA manoramA: | samantabuddhakSetrasmiM bodhiprAptasya tAyino ||37|| @228 yAvanti buddhakSetrasmiM devA nAgA ca mAnuSA | asurA ca kinnarA yakSA sarve pazyanti nAyakaM ||38|| dhUpanetrAM grahetvAna sarve tena sukhasthitA | pUjayanti lokapradyotaM bodhimaNDe pratiSThitaM ||39|| aMjalIhi namasyanti gAthAbhirastavensu te | (353) pUjAM karonti buddhasya bodhimaNDe pratiSThitA ||40|| sarve AsannaM pazyanti lokanAthaM prabhaMkaraM | na kazciddUre saMjAne vyAmamAtre yathA sthitaM ||41|| na kazcit pRSThato buddhaM lokadhAtUya pazyati | sarvA dizA hi buddhasya saMmukhAM pazyati dRzAM ||42|| vAmadakSiNapArzve hi na kazcillokanAyakaM | saMjAnati mahAvIraM sarve pazyanti nAyakaM ||43|| dhUpitaM buddhakSetrasmiM dhUpanaM ca tadanantaraM | samantA buddhakSetrANAM gaMdhena koTiyo sphuTA ||44|| na zakyaM gaNanAM kartuM ettiyA satvakoTiyo | pazyitvA ziriM buddhasya saMbodhimabhiprasthitA: ||45|| tRNA ca atha kASThA ca auSadhIyo vanaspatI | sarve tatomukhA Asi yena bodhi maharSiNo ||46|| ko ayaM IdRzAn dharmA lokanAthena darzitAM | zruNitvA na siyA tuSTo anyatra mArapakSikAt ||47|| na zakyaM sarvaM khyApetuM vAcayA Rddhi bhASata: | yA ziriM Asi buddhasya bodhiprAptasya tAyina: ||48|| yehi ca dRSTo saMbuddho bodhimaNDe pratiSThita: | pUjitazca mahAvIro te zrutvA tuSTa paNDitA: ||49|| zIlaskandhe ca acchidre ye bhikSU supratiSThitA: | te zruNitvA idaM sUtraM harSaM kAhinti bhadrakaM ||50|| (354) kSAntisaurabhyasaMpannA alInakAyamAnasA: | arthikA buddhajJAnena teSAM tuSTirbhaviSyati ||51|| yehi AzvAsitA satvA mociSyi upapadyatAM | buddhitva uttamAM bodhiM teSAM tuSTirbhaviSyati ||52|| yehi purimakA buddhA satkRtA dvijasattamA | idaM ca sUtraM zrutvAna tuSTA bheSyanti maharSiNa: ||53|| yehi te kRpaNA satvA annapAnena tarpitA: | @229 te idaM sUtraM zrutvAna buddhe kAhinti gauravaM ||54|| yehi te adhanA satvA: dhanehi praticchAditA: te idaM sUtraM zrutvAna buddhe kAhinti gauravaM ||55|| yehi ca pUrvaM buddhAnAM cetiyA mApitA zubhA: | buddhitvA varaprasAdA te khu bheSyanti prINitA: ||56|| ye hi puluvaM saddharmo lokanAthasya dhArito | tyajitvA lAbhasatkAraM te khu bheSyanti prINitA ||57|| ye te asaMskRtAyuzca daNDakarmehi varjitA: | orasA lokanAthasya te hi kariSyanti pUjanAM ||58|| ye te maitreyaM saMbuddhaM pazyitvA dvipadottamaM | kAhinti vipulAM pUjAM teSAM harSo bhaviSyati ||59|| ye te siMhaM mahAnAgaM pazyitvA lokacetiyaM | kAhinti vipulAM pUjAM teSAM harSo bhaviSyati ||60|| ketusya lokanAthasya ye hi kariSyanti pUjanAM | (355) arthikA buddhajJAnena teSAM harSo bhaviSyati ||61|| pradyotasya ca buddhasya ca kariSyanti pUjanAM | arthikA buddhajJAnena teSAM harSo bhaviSyati ||62|| jyotiMdharaM ca ye buddhaM pazyitvA aparAjitaM | pUjAM mahatIM kAhinti teSAM harSo bhaviSyati ||63|| sunetraM lokapradyotaM ye dRSTvA satkariSyanti | apramANAya pUjAya teSAM harSo bhaviSyati ||64|| dvau buddhau kusumanAmAnau lokanAthau tathAgatau | ye dRSTvA satkariSyanti teSAM harSo bhaviSyati ||65|| maruM ca dvipadazreSThaM saMbuddhaM vadatAM varaM | ye dRSTA satkariSyanti teSAM harSo bhaviSyati ||66|| puSpaM ca agrasaMbuddhaM pazyitvA dvipadottamaM | ye kAhinti paramAM pUjAM teSAM harSo bhaviSyati ||67|| ye gRddhA lAbhasatkAre jihmavijJAnanizritA | alpecchaM taM zruNitvAna teSAM trAso bhaviSyati ||68|| ye ca saMgaNikArAmA gaNavAse pratiSThitA | vivekaM zrutvA buddhasya na teSA daurmanasyatA ||69|| evaM du:zIlA zrutvAna evaM buddhena bhASitaM | natA lokapradIpasmiM tIvraM kAhinti gauravaM ||70|| @230 ye te vyAkRtA buddhena bodhisatvA anAgatA | sUratA sukhasaMvAsA teSAM tuSTirbhaviSyati ||71|| (356) yeSAM vivartanA nAsti buddhajJAnAto sarvaza: | te imaM sUtraM zrutvAna bheSyanti sukhitA narA: ||72|| yehi purimA buddhA satvasArA gurukRtA satkRtA pUjitA narendrA | praNatamanA: ziSTa buddhajJAne naravaravarNa zruNitva tuSTA bhonti ||73|| ye ca avikalA samantazuddhA varaguNakoTIzatopapannA: ye ca dharasi dharma lujyamAnaM muditamanA sugatasya zAsanasmiM ||74|| ye ca acapalA-AnuvaddhA amukharA no ca abhU vikIrNavAcA | ...na mAnupetA jinavaravarNa zruNitva tuSTA bhonti ||75|| yeSAM aparityakta buddhajJAnaM evaM virajA ca atulyanantabodhi | ye ca caranti vratamapramattA jinavaravarNa zrunitva tuSTA bhonti ||76|| caturhi bhikSU dharmehi samanvAgata: tathAgato pUrve bodhisatvacArikAM caranto sarvalokaabhyUdgatatAmanuprApta: || katamehi caturhi | acchidreNa zIlaskandhena ...(357) sarvasatvahitacittatAya sarvasatvaohitacittatAya | imehi bhikSU: caturhi dharmehi samanvAgata: tathAgato pUrve bodhisatvacArikAM caramANa imaM evarUpaM sarvajJAnamanuprApta: | atha khalu bhagavAn tAye velAye imAM gAthAmabhASi | zIlaskandho dhanaM zreSThaM lokanAthasya zAsane | na suvarNa na ca rUpyaM dhanaM bhikSusya varNitaM ||1|| zIlaM va pUjetu zAstu zAsane supratiSThito | du:zIlo chambhito dUraM na so buddhasya zrAvako ||2|| zIlaM rakSitvA acchidraM pazyanti dvipadottamA | lokanAthA mahAvIrA dvAtriMzavaralakSaNA: ||3|| maitrAyA zIlaskandhena araNyavAse ca utsuka: | @231 sUrata: sukhasaMvAso etaM zrAmaNyakaM dhanaM ||4|| alpeccho alpasantuSTo sUrato susamAhita: | hirIottappasaMpanno etaM zrAmaNyakaM dhanaM ||5|| sAdhuzIlA bhikSU hi sarve tRSNAM chittvAna jAlinIM sapta bodhyaMgAn bhAventi etaM zrAmaNyakaM dhanaM ||6|| zUnyatAM zAntAM bhAveti bhavA ca virato muni: | bahudu:khA asArA ca etaM zrAmaNyakaM dhanaM ||7|| so so mahAdhano bhavati yo evaM pratipadyati | pratipattIya saMpanno sa khu bhikSu mahAdhano ||8|| (358) zIlasaMpanno yo bhikSu: sa ADhyo ti pravuccati | na hi muktApravADehi bhikSu bhoti mahAdhano ||9|| zIlavAM sukhasaMvAso bhikSu bhotu ahiMsako | na hi cIvaralAbhena vrajate bhikSu svargatiM ||10|| zIlaM zuci niSevitvA varjati sarvaakSaNAM | na jJAtilAbhaM eSantaM zAstA bhikSuM prazaMsati ||11|| zIle AbhogaM kRtvAna svargo bhoti na dullabho | priyo manApa: sarveSAM yatra yatropapadyati ||12|| zIlaM rakSetha medhAvI prArthayanto trayo sukhAM | prazaMsAM ci(vi)ttalAbhaM ca pretya svarge ca modanaM ||13|| zIlaM prAvaraNaM zreSThaM alaMkAraM prabhAsvaraM | zIlena zobhito bhikSu: dadanto na vihanyati ||14|| zIlena parizuddhena kAyo bhoti prabhAsvaro | na cAsya jAyate dAgho maraNe pratyupasthite ||15|| zIlena parizuddhena phalaprApti rna dullabhA | kimaMga puna: svargati lokanAthaM ca pazyati ||16|| zIlena zobhito bhikSu: parizuddhena mArdavo | na hi uccena bhASeNa bhikSu bhoti prazaMsito ||17|| zIlavAM ca asantrasto na so bhAyati kadAcana | na kadAcidyutAgasaM gacchati bhUtadurgatiM ||18|| (359) zIlavAM bhoti alpArtho alpakRtyo guNe rato | samAdhiM labhate kSipraM sa cApi prasAdaM gacchati ||19|| zIlaskandhena guptena bhikSu bhoti vizArado | na tasya hanyate cakSuM pazyitvA jinazrAvakAM ||20|| @232 zIlaM ca bhikSu zodhitvA nivAsaM purimaM smare | kalpakoTIsahasrANi saMprajAnapratismRto ||21|| zIlasya cA sa niSyando yaM nirIkSIya gacchati | brahmalokaM mahAvIro sarvalokasya cetiyo ||22|| zIlena parizuddhena divyaM cakSu vizudhyati | na tasyAgamanaM bhoti buddhakSetreSu sarvazo ||23|| zIlena susamAptena aprameyatathAgata: | cyutopapAdaM jAnAti sarvasatvAna nAyako ||24|| zIlavAM vicare loke apramatto pradhAnavAM | na tasya dullabho bhoti buddhaghoSo manoramo ||25|| zIlavAM priyo satvAnAM bhavati sarvatra pUjito | satkRto mAnitazcApi zuddhacitto anaMgaNo ||26|| zIlena parizuddhena cyavantaM pazyate nara: | vimAnaM ruciraM zreSThaM apsarogaNasevitaM ||27|| zIlena parizuddhena cyavantaM pazyate nara: | sumerumUrdhne rucire trAyastriMzAnamAlaye ||28|| zIlena parizuddhena yAmAM pazyati devatAM | taM caiva nagaraM divyaM apsarAhi parisphuTaM ||29|| (360) zIlena parizuddhena tuSitAM pazyati devatAM | vimAnAM pazyati teSAM vicitrAM ratanAmayAM ||30|| zIlena parizuddhena nirmANaratIM pazyati | sunirmitAM devaputrAM pazyati ca svalaMkRtAM ||31|| zIlena parizuddhena devAM pazyati zobhanAM | paranirmitavazavartI vimAneSu pratiSThitA ||32|| zIlena parizuddhena pazyate mAramAlayaM | maNivitAnasaMchannaM apsarogaNasevitaM ||33|| zIle AbhogaM kRtvAna brahmAM pazyati devatAM | jAMvUnadavimAnaM ca maNIhi pratimaNDitaM ||34|| zIlavAM pazyate bhikSu devAM ca brahmakAyikAM | brahmapurohitAM devAM vimAnehi pratiSThitAM ||35|| zIlavAM pazyate bhikSurvimAneSu pratiSThitAM | brahmapArSadyAM ca devAM mahAbrahmAM ca devatAM ||36|| zIlaskandhena sampanno AbhAM pazyati devatAM | viziSTAM pazyate teSAM vimAnAM ratanAmayAM ||37|| @233 zIlavAM pazyate bhikSu: zubhAM devA maharddhikAM | pazyate zubhakRtsnA pi apramANAbhAM pazyati ||38|| zIlaM vizuddhaM rakSitvA parIttazubhAM pazyati | devaputrasahasrANi rUpadhAtupratiSThitAM ||39|| zIlena parizuddhena pazyati ca bRhatphalAM | tathA avRhAM atapAM pazye sudRzAM ca sudarzanA | (361) zIlena parizuddhena zuddhAvAsAM pi pazyati ||40|| ye tatra parinirvAyi vArisikto yathAnalo | te pi tAM bhikSU pazyanti zIlaM rakSitva zobhanaM ||41|| zIle azavala: sadA abhUSi purimabhaveSu viziSTalakSamANa: | tena dazabalaM upeti zAstuM tasya virocati kAyo lakSaNehi ||42|| zIle sadA samAdhau apramattazca carati jina: purimA anantakalpAM | tena bhavati lokadharmasvAmI gagaNagato yathA sUryo rasmirAjo ||43|| evaM zIlaM parizuddhamAcaritvA aparimitaM tathA anantakalpaM | sugato laMkRta: zobhate lakSaNehi mukhAto vAti gandhaM candanasya ||44|| imAM guNAM satataM vipazyamAnA jinavaravarNitaM zIlaM rakSamANA: | viharatha pavane udagracittA munivara pUjita yehi te praNItA ||45|| dRSTa purima buddha sArthavAhA hatarajA satkRta pUjitA svayaMbhU | (362) chando janito bodhiye varAye ime guNA: zrutvA udagrA bodhisatvA: ||46|| punaraparaM bhikSavo zIlaparizuddha: tathAgata:, samAdhiparizuddha: prajJAparizuddha: vimuktiparizuddha: vimuktijJAnaparizuddha: kSAntiparizuddho bhikSava: tathAgato, saurabhyaparizuddho pi bhikSava: tathAgato, maitrAparizuddho bhikSava: tathAgata:, karuNA- muditAparizuddho pi bhikSavo tathAgato | evaM parizuddhasya bhikSo tathAgatasya ya: @234 satkAraM kuryAt puSpamAlyagandhadhvajapatAkAhi vAdyaanulepanehi na tasya puNyasya zakyaM paryantamadhigantuM | nApi so puNyaskandhaM antareNa zakyaM kSapaNAya anyatra trIhi yAnehi anyatarAnyatareNa yAnena yAvan na parinirvANaM tasya paryanta: | tat kasya heto: | yathA evaM hi bhikSo tathAgato apramANa: sarvehi guNehi, tathA evaM bhikSo tathAgate pratiSThApitA dakSiNA apramANA aparyantA acintiyA atuliyA amApiyA aparimANA anabhilApyAM | yazca khalu puna: bhikSo tathAgatametarahi tiSThantaM yApayantaM satkareyA gurukareyA mAneya(yA) pUjeyA puSpehi gandhehi mAlyehi chatrehi dhvajehi patAkAhi vAdyehi dhUpehi vilepanehi annapAnayAnavastrehi yazca parinirvRtasya sarSapaphalamAlamapidhAtuM satkareyA ityetaM samasamaM | atha khalu bhagavAM tAye velAye imAM gAthAmabhASIt | bodhAya cittaM nAmetvA hitAya sarvaprANinAM | yasstUpaM lokanAthasya karoti abhipradakSiNaM ||1|| smRtImanto matImanto puNyavanto vizArado | bhoti sarvatra jAtiSu caranto bodhicArikAM ||2|| (363) devanAgAna yakSANAM rAkSasAnAM ca pUjito | bhoti sarvatra jAtiSu stUpaM kRtvA pradakSiNaM ||3|| varjeti akSaNAM aSTau ye keciddezitA mayA | ArAge (dhe) ti kSaNaM ekaM buddhotpAdaM suzobhanaM ||4|| varNarUpeNa saMpanno lakSaNehi alaMkRto | upeto varavarNena adInamanamAnaso ||5|| ADhyo mahAdhano bhoti puNyavanto anIrSuko | pazyitvA lokapradyotaM satkaroti punarpuna: ||6|| na so muhyati dharmeSu nairAtmyaM dRSTva zUnyatAM | prasAdaM labhate kSipraM dharmeNa so ca kovido ||7|| zreSThikuleSu ADhyeSu sphIteSu copapadyati | atidAnapati: zUro muktAtyAgo amatsarI ||8|| ye kecijjaMmbUdvIpasmiM viziSTA kulazobhanA: | tatra so jAyate vIro hInAM ca parivarjayet ||9|| gRhapatimahAzAlo ziritejena tejito | pUjito bhavati sarvatra stUpaM kRtvA pradakSiNaM ||10|| brAhmaNamahAzAlazca prajJAvanto bahuzruto | @235 kSatriyamahAzAlazca ADhyo bhoti mahAdhano ||11|| rAjA pi dhArmiko bhoti jaMbUdvIpasmiM Izvaro | prazAsati imAM ca sarvAM medinIM girikuNDalAM ||12|| cakravartI maharddhika: saptaratnAna Izvara: | (364) rAjye pratiSThito buddhaM satkaroti punarpuna: ||13|| cyutazca gacchate svargaM prasanno buddhazAsanaM | zakro pi bhoti devendro merumUrdhani Izvaro ||14|| suyAmo bhoti devendro bhoti saMtuSito pi ca | nirmito pi ca devendro vazavartIca Izvara: ||15|| brahmA pi brahmalokasmiM Izvaro bhoti paNDito | satkRto devakITIhi stUpaM kRtvA pradakSiNaM ||16|| na zakyaM bhASaNakSapaNaM kalpakoTizatehi pi | ye stUpaM lokanAthasya karonti abhipradakSiNaM ||17|| na jAtu andho kANo vA bhoti kalpAna koTibhi: | bodhAya cittaM nAmetvA yo vande zAstu cetiyaM ||18|| vizuddhAM labhate netrAM vizAlAM nIlazobhanAM | cetiyaM lokanAthasya kRtvA abhipradakSiNaM ||19|| upeto balavIryeNa na kausIdyaM sa gacchati | apramatto sadA bhoti stUpaM kRtvA pradakSiNaM ||20|| dRDhavIryo dRDhasthAmo dhaureyo dRDhavikramo | kauzalyaM gacchate kSipraM stUpaM kRtvA pradakSiNaM ||21|| agniviSeNa zastreNa na jAtu kAlaM karoti ca | kAlaM karoti pUrNena Ayu:kSINena paNDito ||22|| vighuSTo rAjadhAnISu rASTreSu nigameSu ca | rUpeNa arthabhogehi stUpaM kRtvA pradakSiNaM ||23|| zucigAtro zucivastra: zukladharmapratiSThito | tato na sevate kAmAM caranto bodhicArikAM ||24|| (365) puSpasya mAlAM kRtvAna ya: stUpe upanikSipe | cittaM bodhAya nAmetvA na so jAtu vihanyati ||25|| itazcyavitvA mRto hi trAyastriMzAM sa gacchati | vimAnaM labhate kSipraM vicitraM ratanAmayaM ||26|| kUTAgArAMzca prAsAdAM apsarogaNasevitAM | mAlAM stUpe dahitvAna trAyastriMzeSu bhuMjati ||27|| @236 aSTAGgavara (vAri) saMpUrNAM suvarNavAlukasaMstRtAM | vaiDUryasphATikAstIrNAM divyAM puSkariNIM labhe ||28|| bhuMjitvA vibhavAM divyAM paripUretva paNDito | cyavitvA devalokAto manuSyo bhoti bhogavAM ||29|| tena ca kuzalamUlena ArAge (dhe) ti tathAgataM | pUjeti dvipadazreSThAM (SThaM) apramatto vicakSaNo ||30|| na so jayyati rAgena (Na) nApi doSeNa hrIyati | na jAtu bhoti saMmUDha: pujetvA dvipadottamaM ||31|| araktazca aduSTazca amUDha: saMvRtendriya: | bhoti sarvatra jAtiSu pUjetvA lokanAyakaM ||32|| jAtIkoTisahasrANi zatAni nayutAni ca | satkRto bhoti sarvatra mAlAM dattvAna cetiye ||33|| cakravartI api rAjA zakro pi bhoti Izvara: || brahmA pi brahmalokasmiM mAlAM dattvAna cetiye ||34|| paTTadAmaM daditvAna lokanAthasya cetiye | (366) sarve sya arthA vartanti ye divyA ye ca mAnuSA: ||35|| hInAM ca kulAM varjeti na sa tatropapadyati | ADhyazca dhanavAM bhoti jambUdvIpasmi Izvara: ||36|| rUpeNAtha bhogehi ca varNena atha RddhiyA | viziSTo bhoti sarvatra pUjAM kRtvA tathAgate ||37|| jAtismarazca so bhoti na so rAgena (Na) hrIyati | jAnate doSaM kAmAnAM brahmacaryaM samAdiye ||38|| rUpehi atha zabdehi rasehi aparAjito | na karoti pApakaM karma pUjetvA dvipadottamaM ||39|| gandhehi atha sparzehi na jAtu sa ca hrIyati | smRtimAM saMprajAnazca bhoti pUjetva nAyakaM ||40|| na tasya caurA rAjAno dhanaskandhaM parAmRSe | agnirvA apaskaroti pUjAM kRtvA tathAgate ||41|| zokaM ca zokavairAgyAM na so jAtu nigacchati | paTTadAmaM daditvAna puSpaM ca lokanAyake ||42|| sarvatra bhoti jAtISu azoka anupadruto | pUjetvA lokapradyotaM cakravartI maharddhiko ||43|| sughaTTitahastapAdo aMgazobhAM nigacchati | @237 varNarUpeNa saMpanna: pUjetvA lokanAyakaM ||44|| varjeti pApakaM karma caranto bodhicArikAM | pazyate dvipadazreSThAM ye lokasmiM sudurlabhA ||45|| (367) kalpakoTIsahasrANi zatAni nayutAni ca | bhuMjitvA saukhyaM saprajJo budhyate bodhimuttamAM ||46|| mAlAvihAraM kRtvAna lokanAthasya dhAtuSu | abhedyaparivAreNa rAjA bhoti maharddhiko ||47|| varjeti pApakAM dharmA ye Aryehi vivarjitA | carati kuzalAM dharmAM ye buddhehi prazaMsitA ||48|| priyazca dayito bhoti satkRtazca prazaMsito | devanAmatha nAgAnAM ye ca lokasmi paNDitA ||49|| mahatA parivAreNa zobhanena mahAbalo | pUjayati dvipadazreSThaM saMbuddhamaparAjitaM ||50|| yatra so jAyate gehe puNyatejena tejito | taM kulaM satkRto bhoti rASTreNa nigamena ca ||51|| mAlAvihAraM kRtvAna cittaM bodhAya nAmaye | tasyaiSA bhoti saMpatti yA buddhehi prazaMsitA ||52|| na so kubjo ca khaMjo vA khalito vA vicaMkramo | alaMkRto lakSaNehi yatra yatropapadyati ||53|| daridra satva pazyitvA dhanena abhicchAdaye | asaMharaNIyazca so caranto bodhicArikAM ||54|| imAM ca vasudhAM sarvAM oziritvA mahAmati: | adInacitto so bhoti na so jAtu viSIdati ||55|| putrAMzca dhItarAMzcaiva bhAryA kalyANabhadrikAM | oziritvAna so yAti yo bodhimabhiprasthito ||56|| pUrvAlApI ca so bhoti sumukhazca sudarzana: | (368) na so hanyati IrSyAye na ca mAnena kadAcana ||57|| so anIrSu sUratazcaiva kSAntiye pAramiMgato | hitaiSI guNasaMpanno yo bodhimabhiprasthito ||58|| ratanaM sarvalokasmiM utpAdastasya durlabho | aniMdito dakSiNIyo yo bodhimabhiprasthito ||59|| gagaNe nimiSe zakyaM bAlena gaNetu tArakAM | na tasya guNaparyantaM zakyaM vAcAya bhASituM ||60|| @238 zakyaM sarveSAM satvAnAM triyadhvacittaM jAnituM | na tasya guNaparyantaM zakyaM vAcAya bhASituM ||61|| mahAsamudrAzcatvAro bAlena sikatAM tathA | nAgakoTIsahasrANi na tasya guNa bhASituM ||62|| ye romA sarvasatvAnAM gatiSu SaTsu ye jage | gaNetu nimiSe zakyaM na tasya guNa bhASituM ||63|| yatreyaM vasudhA sarvA Apaskandhe pratiSThitA | nirmituM zakyate bAlena na tasya guNa bhASituM ||64|| devAgAramupAdAya ye kalpasthAyijIvino | ye atrAntareNa vRkSA ye ca bhUmi anAgatA ||65|| puSpA phalAni ca zakyaM gaNayituM vijAnatA | na tasya buddhaputrasya guNaparyanta bhASituM ||66|| bhASeyustasya zU(su)rasya varNamAlAM manoramAM | (369) na zakyaM buddhaputrasya guNaparyanta bhASituM ||67|| jAtIzatasahasrANi ya: se kareya apriyaM | devA manuSyAM varjetvA nirayastasya gocara: ||68|| andho acakSuko bhoti du:khito aparAyaNo | utpID+AM bodhisatvAnAM ya: karoti aviddasu ||69|| cyuto avIciM gaccheyA dAruNaM bhayabhairavaM | mahatA AtmabhAvena du:khAM vedeti vedanAM ||70|| yojanaAtmabhAvena bhoti tatropapadyate | samantamaNDalAkIrNo samantaparitApito ||71|| paMca zIrSasahasrANi AtmabhAve pratiSThitA | ekazIrSe ca jihvAnAM zatA paMca anUnakA ||72|| ha(pha)lAnAM zata ekasmiM jihvAgre pratipAdito | taM pAceti mahAghoraM pApakarmasya tatphalaM ||73|| avIcitazcyavitvAna tapanaM ca pratApanaM | vedeti tatra durmedho paurANaM duSkRtaM naro ||74|| utpIDAM buddhaputrANAM ya: karoti aviddasu | na tasya sulabho jAtu bheSyate mAnuSo bhava: ||75|| jAtIzatasahasrANi zatAni nayutAni ca | du:khA vedanAM vedayati tatonidAnaM pacyati ||76|| majjAghAso viSo bhoti abhimardo bhayAnako | @239 (370) utpIDanaM karitvAna buddhaputrANa tAyinAM ||77|| kSughApipAsAmadhigato pApakarmasya tatphalaM | na so bhojanaM labdhAna jAtu tRptIya bhuMjati ||78|| tato cyavitvA yamaloke mahAdroNiSu khajjati | na trANaM labhate jAtu kRtvA utpIDa bhikSuNAM ||79|| tato cyuta: kAlagato mAnuSaM lokamAgato | jAtyandho bhoti durmedho duSTacitto asaMvRto ||80|| vAcA durbhASitA bhavati asatyA ghoSapApikA | manuSyehi cyavitvAna kSipraM gacchati durgatiM ||81|| kalpakoTIsahasrehi na jAtu buddhaM pazyati | utpIDAM buddhaputrANAM ya: karoti asaMvRto ||82|| vastuSu buddhaputrANAM karonto rakSa dhArmikAM | varjeti durgatI sarvAM kSipraM gacchati svargatiM ||83|| ADhyo mahAdhano bhavati balavanto vizArado | smRtiprajJAya saMpanno suvito bhotyanupadruto ||84|| yadA ca lokapradyotA bhavanti parinirvRtA | pazyitvA buddhastUpAnAM satkaronti punarpuna: ||85|| ko imAnedRzA dharmAM zrutvA buddhasya bhASitAM | prasAdaM buddhaputrANAM na kareyA puna: puna: ||86|| yazca buddhasahasrANi zatAni nayutAni ca | yathA vAlikA gaMgAye ettakAM kalpa satkare ||87|| yazca pralujjantaM saddharmaM lokanAthena darzitaM | (371) ekarAtriMdivaM cApi dhAraye puNyaM viziSyati ||88|| ahaM ca pUjito bhoti buddhajJAne pratiSThita: || te pi ca pUjitA buddhA dharme lujjante dhArite ||89|| pralujjamAne saddharme yo rakSe zAstu zAsanaM | kalpakoTIsahasrehi na so jAtu vihanyati ||90|| kAyena sukhito bhoti na sa rogaM ca gacchati | amanApasahasrehi na jAtu saMharIyati ||91|| kSAntiye bhoti saMpanno sUrata: sakhilo mRdu: | maitracittazca satvebhyo rakSitvA zAstu zAsanaM ||92|| sukhito pramudita: pratikrozaM pratilabhati purimanirodhadRSTaM | @240 sarvAM jahati akSaNAM azeSA jinavaradharmaM dhAretvA lujjamAnaM ||93|| kavacito sadA bhoti lakSaNehi yathA gagaNaM pratipUraM tArakehi | sa madhuravacano manojJaghoSo jinavaradharma dhAretva lujjamAnaM ||94|| hInakulavivarjito sa bhoti sukhitaM yeSu na asti saumanasyaM | ADhya sukhita bhoti bhogavAM ca (372) jinavaradharma dhAretva lujjamAnaM ||95|| sthAmavara upeti vIryavanto vicarati sarvAM vasundharAM adIno | buddhazatasahasra satkaroti jinavaradharma dhAretva lujjamAnaM ||96|| smRtimatigativanto puNyavanto paramasusatkRtu bhoti narAmareSu | vidu paramaprazasta jaMbudvIpe jinavaradharma dhAretva lujjamAnaM ||97|| paramasuabhirUpadarzanIyo priya bhavati naranArINAM marUNAM | suruciru prazastu puNyavanto jinavaradharma dhAretva lujjamAnaM ||98|| kalpazatasahasrakoTI pUrAM guNasthAviryasaMgato anantajJAnI | no ca kSapeya sarva AnuzaMsaM jinavarazAsanaM lujjitaM dharetvA ||99|| yeSAmimaM purimasUtraM zAstA dazabaladhAri prakAzi devadevo | teSAmidaM narANAM harSamaprakampyaM bhaviSyati pazcime kAle vartamAne ||100|| bhASecca jinavaradharma nirvRtAnAM (373) zraddhAya teSAM dharayati gAraveNa | dAnaM ca deti aparimitacetiyeSu @241 pUjeti saMgha bhagavato ca gAraveNa ||101|| pralujjamAne jinavarazAsanasmiM dhAreti zAstu varadharmanetrI | so taM akaritvA zubhakarmazreSThaM nopacakrame zubhaM kAlakarmaM ||102|| sarve ca satvA siyu lokanAthA samantacakSU hatarajaniSkilezA | te kalpakoTInayutAM sahasrAM bhASeyu varNaM jinavare puSpadinne ||103|| pApaM ca karmaM vijahati sarvakAlaM zreSThaM ca dharmaM prakari udagracitto | caritvArthaM suciraM cArikAsu so buddho loke bhavati atulyo ||104|| ya: sArSapeNa sUkSmataraM grahetvA dhUpeya gandhaM bhagavato cetiyeSu | tasyAnuzaMsAM zRNotha me bhASamANaM prasannacittA jahiya kilezAM ||105|| so puNyavanto carati dizAsu arogaprApto dRDh+avrata apramatto | vineti lokAM carayanto cArikAM priyo manApo bhavati janasya ||106|| (374) rAjyaM ca prApto jina satkaroti mahAnubhAvo vidu cakravartI | suvarNavarNo sphuTo lakSaNehi manojJagandhAM labhate sarvakAlaM ||107|| tasya du:khaM nAsti daurmanasyaM sa bhogAM hInAM vitari cArikAsu | ADhyazca bhoti dhanavAM prabhUtabhogo azeSaprApto vicarati sarvaloke ||108|| upasaMkrami bahujanaM pRcchamAno dharmaM viziSTaM jinazAsanasmiM | vineti kAMkSAM girAM bhASamANa: zrutvA ca dharmaM labhe saumanasyaM ||109|| @242 na pApakarmaM kari hInabuddhi: jJAnaM tu jJAtvA paramaM viziSTo | karoti divyaM zubhapremaNIyaM zodheti cakSuM vidhamati andhakAraM ||110|| na tIvrarAgo bhavati na tIvradoSo na tIvramoho bhavati manuSyaloke | caranta zuddhaM azavalabrahmacaryaM karoti arthaM aparimitaanantaM ||111|| na kasyacid bhavati praduSTacitto na bhogahAnirbhavate kadAcit | na tasya nIgho bhavati janasya dhUpetva gandhaM jinacetiyeSu ||112|| (375) vizuddhacitto vimalo vidhUtapApa: zAnta: prazAnta: parazamenupeta: | kalpAna koTI nayutA zatAM caritvA bodhiM atulyAM spRzati adInacitto ||113|| satvAna koTInayutAM sahasrAM mArge azoke parame sthapetvA | vartetva cakraM asadRzaM sarvaloke nirvAyi pazcA hatarajo niSkilezo ||114|| patAkaM dattvA bhagavato cetiyeSu janayeta chandaM kathamasmi buddha loke | so pUjanIyo bhavati janasya carantu zreSTho jinacArikAye ||115|| vighuSTazabdo bhavati viduM prazaMsya: zuddhaM vizuddhaM labhe AtmabhAvaM | udvIkSaNIyo bhavati janasya devAna nAgAna guru pUjitazca ||116|| suvarNavarNo sada AtmabhAvo lAbhI ca bhoti zubhacIvarANAM | karpAsikAnAmatha kambalAnAM kSomadukUlAna ca kauzikAnAM ||117|| ye jaMbudvIpe kulazreSTha bhonti @243 ADhyA mahAtmA bahudhanasvApateyA | tatraiva tasya bhavatopapatti (376) varjeti hInA kulA ye daridrA ||118|| yena tasya kvacijjaniyati IzvaratvaM praduSTacitto na bhavati kazci satvo | pApaM ca karma garahati so pareSAM vizuddhazIlo bhavati sadApramatto ||119|| amatsarI bhavati anAgrahIta: so muktatyAgo bhavati azokaprApto | na jIvikArthaM janayati so pareSAM vighuSTazabdo bhavati sadA prazasto ||120|| pazyitva buddhaM mahAsArthavAhaM karoti pUjAM sada hRSTacitto | chatrai: patAkai: dhvajagandhamAlyai: sadA caraMnto azavalabrahmacaryaM ||121|| manuSyaloke gurukRta satkRto ca deveSu divyaM labhati vimAnazreSThaM | manojJavarNaM suruciradarzanIyaM rajatAbhicchannaM maNisphATikehi ||122|| (citraM) sumerumUrdhne labhati IzvaratvaM sarve sya devA abhinata ziSyabhUtA | dharmeNa teSAM janayati saumanasyaM na jAtu bhoti paramapramatto ||123|| tato cyavitvA bhaviSyati manuSyaloke rAjAna zreSTho varacakravartI | na tasya pApaM janayati kazci satva: (377) priyo manApo bhavati janasya ||124|| kalpAna koTInayutA sahasrAM labhitva saukhyaM suciraM martyaloke | gatvAna dezaM purimajinAna vuTThaM so bodhiM buddhe ajara(rA)marAmazokAM ||125|| dhvajaM dahitvA hatarajasatvasAre taM ca prasUtaM labho no cireNa | @244 prabhUtakozo bhavati anopamaprajJo parivAra tasya hoti adInacitto ||126|| labhitva bhogAM vibhajati bhuMjate ca na tasya trAso bhavati na daurmanasyaM | rAjA so tuSTo vitarati grAmarASTraM na pApacittaM janayati tasmiM jAtu ||127|| zreSThI viziSTo bhavati prabhUtakozo gRhapatizca ratanavicitritAMgo | putro ca rAjJo atha vA amAtyo rAjA ca bhavati bala (ra)-cakravartI ||128|| varjeti so hInakulAni sarvAn viziSTabhogaM kularatnaM labhitvA | sadApramatto bhavati alI(dI)nacittA- varjeti kAmAM yatha mIDhakumbhaM ||129|| (378) viziSTarUpaM labhate kSaNAMzca kule ca zreSThe bhavatIzvarazca | parivArastasya bhavati abhedyo puraskRtazca bhavati janena ||130|| na cittazUlaM janayati so pareSu prasannacitto sadA apramatto | na tasya agni kramate na zastraM ullokanIyo sada puNyavanto ||131|| pramAdaM so na carati puNyavanto susaMprajAno sada so manuSyo | sunigRhIto bhavati muktacitto na tasya ...(kazcidasya ?) dharmasya anto ||132|| sutIkSNagAtro bhavati viziSTo suvizuddhacitto bhagavAM satyavAdI | bhayArditAnAM jane saumanasyaM trANaM careya ca parAyaNaM ca ||133|| sa vM karitvA bahukAmanuSyaM pratisthihitvA mahAjJAnaskandhe | gacchitva maNDaM varapAdapendraM @245 buddhe atulyo varaagrabodhiM ||134|| heSTA upAdAya bhavAgrapuraM (379) jAmbUnadasya imaM buddhakSetraM | zakyaM kSapetu zirimevarUpAM na buddhastUpe dharayato ekadIpaM ||135|| na tasya kAyo bhavati vivarNo dRDh+e sa pIThe (manike ca?) ...acchati | AlokaprApto care sarvaloke dahitva dIpaM bhagavato cetiyeSu ||136|| yadA ca bhoti jinaprAdubhAvo AsannaprApto bhavati tathAgatasya | putro ca bhrAtA atha pitA vA jJAtiko so jJAnaskandhaM labhe nacireNa ||137|| buddhAna kSetrA nayutAmitA sahasrA pUrA bhavensu: yadi sarSapANAM | zakyaM gaNetuM tulayya jAnituM vA na buddhastUpe dharayato ekadIpaM ||138|| agrArhaM buddho varadakSiNIyo agrAM caritvA cArikAM viziSTAM | karitva pUjaM guNasAgarasya vipAko agro bhavati anopamo ||139|| vaiDUryaratnehi maNIhi pUrA sarvA siyAyaM sahAlokadhAtu | zakyaM kSapetuM zirimevarUpAM na buddhastUpe dhArayato ekadIpaM ||140|| (380) kArSApaNehi sahalokadhAtuM heSTA upAdAya bhavAgrapUrAM | zakyaM kSapetuM zirimevarUpAM na buddhastUpe dharayato ekadIpaM ||141|| kSetrasahasrA varacaMdanena heSTA upAdAya bhavAgrapUrAM | zakyaM kSapetuM zirimevarUpAM na buddhastUpe dharayato ekadIpaM ||142|| @246 kSetrA sahasrA bahuvastrapUrA yaM devaloke zubhakasmi duSyaM | zakyaM kSapetuM zirimevarUpAM na buddhastUpe dharayato ekadIpaM ||143|| deveSu divyA ca ratnA vicitrA nAgAsuramanujamahoragAnAM | zakyaM kSapayituM zirimevarUpAM na buddhastUpe dharayato ekadIpaM ||144|| ye divyagandhA naradevaloke tehi bhaveyA sahA saMprapUrA | zakyaM kSapetuM zirimevarUpAM na buddhastUpe dharayato ekadIpaM ||145|| pramANaM zakya dizi vidizAsu jJAtuM AkAzadhAtu ayamettiko ti | (381) na buddhastUpe dharayato ekadIpaM pramANa zakyaM gaNayituM puNyaskandhe ||146|| chatraM se dinnaM bhagavato mArutAnAM buddhottamasya vrajato nararSabhasya | cittaM prasAdetva narottamasmiM mA buddhakAyaM tape rasmirAjA ||147|| so taM karitvA ahaM dharmazreSThaM zataM sahasraM maruzakra Ahu | brahmApi Asi ahaM brahmaloke zatasahasraM dadiya jinasya cchatraM ||148|| rAjA abhUSi ahaM cakravartI zatasahasraM dazadizAcaro bhUya: | zreSThI abhUt dhanavAM prabhUtakozo gRhapati bahudhano puNyavanto ||149|| viMzacca koTi sugatottamAnAM Agamita me gurUkRta satkRtA ca | zayyAsanehi .... vihArAsteSAM kRtagandhaliptA: | @247 daurgandhiyaM apagataM sarva mahyaM uSNaM ca zItaM vivarjitaM me ||150|| tuSTo ca bhosi paramodagracitto pUjAM ca teSAM paramottamAnAM | karoSi alaMkRtvA zubhadarzanIyaM (382) daditva cchatraM jinacetiyehi ||151|| tasyApi bhoti zubha AtmabhAvo dvAtriMzatIhi sphuTa lakSaNehi | yehi sya nityaM pratapati AtmabhAva: yUpo viziSTo yatha kAMcanasya | jAmbUnadasya yatha darzanIyo asaM-(atra) prakIrNo sphUTo vyaMjanehi ||152|| abhijJaprApto bhavati bhiSacchreSTho caranto nityaM jinacArikAsu | na bhogahIno bhavati kadAcid devAna bhoti guru pUjito ca ||153|| na kAmabhogai ramate kadAcid vizuddhazIlo sada brahmacArI | samAdiyitvA pavanaM vrajitvA ariktadhyAno suvizeSaprApto ||154|| na dhyAnahAnirbhavate kadAcid na bodhicittaM jahate kadAcit | maitrAvihArI sada hRSTacitto daditva cchatraM jinacetiyeSu ||155|| vAdyeSu pUjitva nararSabhasya na zokazalyA prasahanti tasya | manojJaghoSo ca manuSyaloke svaraM ca tasya vizuddha bhoti ||156|| vizuddhazroto ca udagracitto (383) vizuddhacakSU ca susaMprajAno | zrotendriyeNa suupeto bhoti vAdetva vAdyaM jinacetiyeSu ||157|| jihvAsya bhoti tanudarzanIyA @248 padmaprakAzA yatha puNDarIkaM | rakta pravADA yatha devatAnAM yaM yaM svaraM osire darzanIyaM ||158|| na jaDo bhoti ajihvo (kubjo) na khaMjo na pi vicchinnAMgo viziSTo bhoti | pravarAtmA bhoti pravarAtmabhAvo vAdetva vAdyaM jinacetiyeSu ||159|| na tasya kazcijjano durmano syAt devA ca nAgA manujA mahoragA | AzvAsaprApto care sarvaloke vAdetva vAdyaM jinacetiyeSu ||160|| na jAtu gilAno bhave pANDurAgo na cApi kuSThI nApi ca kilAsI | prazaMsanIyaM labhe AtmabhAvaM vAdetva vAdyaM jinacetiyeSu ||161|| prabhUtacitto ca akubjagAtro uttaptavarNo yatha suvarNabimbaM | dRDh+asamAdhi ca asaMpravedhI (384) vAdetva vAdyaM jinacetiyeSu ||162|| deveSu kho...IzvaratvaM manuSyalokaM pi gatu pUjanIyo | uttaptavIryo bhavati amardanIyo vAdetva vAdyaM jinacetiyeSu ||163|| na so kahiMcijjane aprasAdaM na cApi kaMcit paruSaM bhaNAti | paizunya sarvaM vijahati satyavAdI vAdetva vAdyaM jinacetiyeSu ||164|| alaMkArA kRtva jinacetiyeSu snApitva stUpAni tathAgatAnAM | vizuddhavAkyo snapayitva stUpaM rajo dhovamAno virajasya smRtyA ||165|| dharmaM karitvA karikAradharmaM ArogyaprApto care sarvaloke | @249 prazaMsanIyo bhavate janasya kArISi dattvA jinacetiyeSu ||166|| akhaNDazIlo ca atiriktadhyAno prAptvAna sevAM dhanamaprasahyaM | AjJAM karoti bahukAM janasya kArISi dattvA jinacetiyeSu ||167|| zmasAnasaMjJAM janayate iSTikAsu (385) na kAmalolo ca na raktacitto | lAbhAya cchandaM jahati azeSaM kArISi dattvA jinacetiyeSu ||168|| na cittapID+AM janaye pareSu na khAdyabhojyena jane saumanasyaM | na ca daridro sa na cApi rogI kArISi dattvA jinacetiyeSu ||169|| amitrapakSo na ca tasya bhoti pUjeti buddhAM satataM abhedyo | buddhaM ca dharmaM jinazrAvakAM ca kArISi dattvA jinacetiyeSu ||170|| kSetrA sahasrA bahavo anantA jAmbUnadena siyA sarvapUrA | zakyaM kSapetuM zirimevarUpAM na tailavinduM jinastUpe dattvA ||171|| sadA ca bhoti vazi Atmacitte na ceSTamAno vrajati kadAcita | abhinnahasto ca abhinnapAdo kArISi dattvA jinacetiyeSu ||172|| unmArga sarvaM pi jahAti tena yena vrajante bahudurgatIyo | vizodhito sya bhave svargamArgo kArISi dattvA jinacetiyeSu ||173|| nAmetva cittaM sahalokanAthe (386) tailasya vinduM jinacetiyeSu | dadeya ekaM zatadhA karitvA @250 taM puNyaskandhaM kSapayituM na zakyaM ||174|| iSTikA gRhya bhagavato cetiyeSu puNyasyArthAya naro ceddhareya | na tasya jAtu amanojJagandhaM kAyo sya gandhaM labhe candanasya ||175|| kalpAna koTInayutA sahasrAM viziSTakAyo bhavate zubhAMgo | vighuSTazabdo varalakSitAMgo zodhetva stUpaM puruSottamasya ||176|| vimAnazreSThaM labhate sugandhaM divyaM manojJaM varacandanasya | na tatra tRSNAM janaye kadAcit zodhetva stUpaM puruSottamasya ||177|| koTIsahasraM labhate apsarANAM manojJagandhA ca sudarzanIyA | tAsAM na tRSNAM janaye kadAcit zodhetva stUpaM puruSottamasya ||178|| aSTAMgupetAM jalazobhamAnAM udyAnazreSThAM labhate puSkariNyo | divyotpalehi ca zobhamAnA zodhetva stUpaM puruSottamasya ||179|| (387) parivArastasya bhavate anurUpaM divyaM ca ghoSaM zRNoti vizuddhaM | saMgItizabdAni surAsurANAM zodhetva stUpaM puruSottamasya ||180|| kathAM ca dharmAM zruNe devatAnAM saMskArA sarvA ca du:khA anityA | grAhyaM ca bhoti varadAna dAnaM zodhetva stUpaM puruSottamasya ||181|| jarAbhibhUto upagato svargalokaM na tasya bhUyo ito durgatIyo | sa buddhaM ca pazyati martyaloke zodhetva stUpaM dvipadottamasya ||182|| @251 kathAM ca kRtvA zubha devatAnAM sthapetva devA bahubuddhastUpaM | kAlaM karitva upagami martyaloke zodhetva stUpaM puruSottamasya ||183|| so jAtamAtro smare kalpAnanantAM ye pUrvaM buddhA pUjita satkRtA ca | nAmaM ca teSAM smarati gaNaM ca dharmaM zodhetva stUpaM dvipadottamasya ||184|| anulepena bhagavato yo karoti pUjAM viziSTAM sumanojJaghoSAM | so labdhalAbho vicarati sarvaloke AdinnasAro varagandha dattvA ||185|| (388) pralujjakAle jinazAsanasya na so ihAgacchati jambudvIpe | svargeSu saMdhAvati tasmi kAle gandhAnulepaM kariyAna stUpe ||186|| durgandhakAmAM sujugupsanIyAM varjeti nityaM sthito zIlaskandhe | sadA caranto iha brahmacaryaM gandhAnulepaM dadiyAna stUpe ||187|| ito cyavitvA marusvargaloke atha sahasrA tulayati aprameyAM | karoti arthaM bahudevatAnAM gandhAnulepaM dadiyAna stUpe ||188|| yasmiM ca kAle narA bhonti ADhyA aduScacittA mRdumArdavA ca | tasmintu kAle sthito jambudvIpe gandhAnulepaM dadiyAna stUpe ||189|| apAyabhUmiM vijahiya sarvAM AsannaprApto sa jinasya bhoti | pratIto bhavati sukhapremaNIyo gandhAnulepaM dadiyAna stUpe ||190|| viziSTavAkyo bhavati sughoSo @252 priyo manApo janasatkRto ca | (389) sukhaM ca tasya sada suprasannaM gandhAnulepaM dadiyAna stUpe ||191|| rAjApi bhoti varacakravartI zreSThI amAtyo gRhapati puNyavanto | buddho pi (bhoti) prabhaMkaro dharmasvAmI gandhAnulepaM dadiyAna stUpe ||192|| maNihAraM dattvA jinacetiyeSu udagracitto pramudito vegajAto | so bhoti rAjA saha lakSaNehi mahAnubhAvo gurukRto cakravartI ||193|| maNivimAnaM rucira premaNIyaM vicitravarNaM labhe darzanIyaM | prAsAdamagraM ratanAmayaM ca mahArahAhi sphUTa vedikAhi ||194|| so rAjadhAnIM labhate viziSTAM nArIgaNehi narasaMprapUrAM | samAM sujAtAM suvibhaktarUpAM prabhUtabhogAM bahuzo samantA ||195|| subhikSakSemAM apagatazarkarAM puSpAvakIrNAM sphuTAvasaktadAmAM | sumanojJaghoSAM priyadarzanIyAM (390) antiSThaguptAM bahuzAlimadhye ||196|| udyAnaramyAM zubharutasanninAdAM jAlavicitrAM sukhasaMpravezAM | dhvajapatAkAhi sphuTAM suramyAM chatrehi cchennAM zubhadarzanIyAM ||197|| na tatra corA na zaThA na dhUrtA rAjye bhavanti pararvitahAnI | IryApathena upapeta satvA vijite santi sadA maitracittA ||198|| atazca devAM vrajate supuNyo svargeSu bhoti paripRcchanIyo | kiM kAryaM zuklaM kathamAcarema @253 yadA vrajema ito martyaloke ||199|| buddhAMzca kSipraM labhe dakSiNIyAM pazyitva so pUjati lokanAthAM | bodhAya cchandaM janayati pUjaM kRtvA tenaiva buddhA hataraja vyAkaronti ||200|| bahujJAnI bhavati mahAnubhAvo vizeSabhUmisthito agrasatvo | cittaprasAdaM bhagavato ekaM kRtvA kaplasahasraM jahe durgatIyo ||201|| ArocayAmi imu bhASamANo mA koci kAMkSAM jane bhASato me | (391) mA buddhajJAnaM kSipiyA avIciM bhaveya pazcA sudu:khito kRcchraprApta: ||202|| yo jAlakAni upanaye cetiyesu lokapradIpe mahApuNyakSetre | so mArajAlaM vidhApiya apramatto bhoti narendro dazabalo niSkilezo ||203|| apAyabhUmiM vijahati apramatto sadA ca buddhaM hataraja satkaroti | sadA ca bhoti bala (ra)-cakravartI samantalokaM upagata puNyavanto ||204|| deveSu bhoti marupati pUjanIyo divyaM ca AyuM labhe tatra kSipraM yazaM ca divyaM tathApi ca divyavarNaM divyaM ca saukhyaM asadRzamIzvarIyaM ||205|| rUpAM ca zabdAn tatha punargandhazreSThAM spRSTavyAM tathA labhe devabhUto | ullokanIyo bhavati mahAnubhAvo na kAmatRSNAM janayati apsarAsu ||206|| tato cyavitva vrajati manuSyalokaM sugandhitAGgo bhavati viziSTavarNo | na pArihANiM labhate kadAcit choretva jAlaM jinacetiyesu ||207|| @254 (392) zUro ca bhavatiM dRDhavrato apramatto na kAmabhoge suratiM janeti | naiSkramyato bhavati adInacitto choretva jAlaM jinacetiyeSu ||208|| so akSaNAni parivarjayitvA kSaNA ca tasya bhavanti viziSTA | buddhAna pUjAM atuliyAM so karoti choretva jAlaM jinacetiyeSu ||209|| na bodhicittaM vijahati so kadAcit na khaNDazIlo bhavati asaMvRto vA | dharmaM virAgaM labhe so vizuddhaM choretva jAlaM jinacetiyeSu ||210|| daurvarNiyaM ca jahe sarvakAlaM dauSprajJiyaM ca vijahati so azeSaM | vizeSaprApto vicarati sarvaloke choretva jAlaM jinacetiyeSu ||211|| lAbhI ca bhoti zucibhojanAnAM vastrAM viziSTAM labhe suvarNacitrAM | raGgopapetAM suruciradarzanIyAM choretva jAlaM jinacetiyeSu ||212|| abhyuddharitvAna jinacetiyeSu nirmAlyaM tuSTo pramudito vegajAto | du:khAM kharAM vAcaM (?) jugupsamAno (393) ArAgaye so dazabalasArthavAhaM ||213|| prAsAdiko bhavati vizuddhakAyo ullokanIyo bahujanapUjito ca | na tasya rAjA bhave duSTacitto yo cetiye apanayi jIrNapuSpaM ||214|| kumArgaM tasyApihitA bhavanti yo zIlaskandhe sthito bodhisatvo | abhyuddhareyA jinacetiyeSu osire puSpa purimaM milAnaM ||215|| zokaM doSaM ca jahe sarvakAlaM @255 rAgAM ca kAye jahe sarva azeSAM | AzvAsaprApto so anantakalpAM yo cetiye apanaye jIrNapuSpaM ||216|| buddho ca bhoti saha (hA) sArthavAho anantatejena marupUjanIyo | alaMkRto bhavati vizuddhakAyo yo cetiye apanaye jIrNapuSpaM ||217|| paMca dadeyA zubhadivyapuSpAM mAndAravAM atha pATalAM vA (nirmAlyAM) | yo jIrNaM puSpaM apanaye cetiyeSu vipAku tasya bhavati sa zobhamAno ||218|| na tasya kAye kramati viSaM na zastraM hutAzanaM jvalito agniskandho | (394) caurA pi taM na prasahanti pApA yo jIrNaM puSpaM apanaye cetiyeSu ||219|| na tasya puNyaM sukaraM prakIrtituM yantena puNyaM sumahat gRhItaM | osannapuSpaM jinacetiyeSu choretva tuSTo pramuditavegajAtto ||220|| udviddhakAyo bhavati udAro sadA caranto zubhakarmazreSThaM | na tasya dUre varaagrabodhi choretva nirmAlyaM jinasya stUpe ||221|| yo candanaM kireya nAyakasya chandaM janetvA paramArthabodhe | so bhoti loke sada pUjanIyo prAsAdiko sumano tejavanto ||222|| tasyaiva rAjJo praNamati sarvaloko devA nAgA ca manujA mahoragA (ca) | sarvAM sahasrAM kusumitalokadhAtuM prAzAsi vIro tato Izvaratve ||223|| ye tasya rAjye nivasanti loke pratiSThanti te varabuddhijJAne | @256 te sarvapApeSu atikramitvA devamanuSyeSu caranti dharmaM ||224|| parivArastasya bhavati abhedyo (395) puNyavanto smRtivanta prajJavanto | AzvAsaprApto vicarati sarvaloke yathAbhiprAyaM janayati teSu prItiM ||225|| prapUravAkyaM svarAGgaM bhavati zuddhaM jJApeti satvAn susakhilazlakSNavAkyo | na tasya kopi jane IzvarIyaM ullokanIyo bhavati bahujanasya ||226|| priyavadya dAnaM tatha arthacaryA samAnArthatA ca bahujanasya | akruSTavanto na janeti roSaM yo aMgulihi name buddhastUpaM ||227|| na so apAyaM prapateya bhUya: varjeti hInAM kula martyaloke | ADhyazca so bhoti prabhUtakozo yo aMjalIye vandati buddhastUpaM ||228|| devendra bhoti gata devalokaM manuSyabhUto pi ca bhoti rAjA | na pArihAni ca kadApi tasya yo aMjalIye vandati buddhastUpaM ||229|| ayuktavAcaM na kadApi bhASe subhASitaM bhASati nityakAlaM | atRpta satvA vacanena tasya yaM so pramuMcedvaramekavAcaM ||230|| (396) kAlaM karonto jinamadRzAsi manojJaghoSAM vase rAjadhAnIM | so indrakIle sthita lokanAthaM puSpAM grahetvA abhikire vegajAto ||231|| svakasmi gRhe jinamaddazAsi bhuMjitva bhaktaM vadanta dharmaM | prasAdajAto jina satkaroti gRhItva pAtraM vraje nAyakasya ||232|| @257 pratigRhNate tasya jino’ntikAto jJAtvAna cittaM caritaM udAraM | tasya yazo bheSyati devaloke viziSTa loke asadRzo dakSiNIyo ||233|| gRhIta jJAtvA sugatena pAtraM so vegajAto parituSTacitto | ullokayitvA tada devalokaM janeya cchandaM imamevarUpaM ||234|| moceya satvAM bahudu:khaprAptAM andhAna cakSu siya sarvaloke | AlokaprApto tamastimirasya ghAtI atIrNasatvAnahamapi tArayeyaM ||235|| amukta moceyamasaMskRtAto spRzitva zAntAM varamagrabodhiM | care ahaM dazadizA asaMprakaMpo buddhitva jJAnaM du:khitAM pramoce ||236|| (397) jJAtvAna tasya praNidhimevarUpAM yathA taM cittaM tato buddhajJAne | smitaM karitvA jino vyAkaroti buddho tuvaM bheSyasi lokanAtho ||237|| idamavocad bhagavAnAttamanA vizuddhamati bhikSu: sadevamAnuSAsuraloko bhagavato bhASitamabhyanande | avalokitaM nAma sUtraM mahAvastusya parivAraM samAptaM bodhisatvo yathA vIro nairaMjanAmupAgame | atha kAlo mahAnAgo ekako va anucintayat ||1|| yathAyaM raNate pRthivI kaMsapAtrIva tADitA | ni:saMzayaM mahAvIro loke prAdurbhaviSyati ||2|| raNatIM pRthivIM zrutvA nandighoSasamAkulAM | bhavanAto uttaritvAna samantaM sa vilokaye ||3|| vilokayanto mahAnAgo asadRzaM puruSottamaM | agniskandhaM jvalamAnaM vidyuM vApi ghanAntare ||4|| nairaMjanAyAM tIre adrutagAmi anigho puruSasiMho | ghRtahutanibhAnanastaM nAgo kAla bhavan taM vande ||5|| @258 tato udagro samAno prItisukhasamarpito | bodhisatvaM namasyanto imAM gAthAmabhASata ||6|| yAdRzA me purA dRSTA lokanAthA mahAyazA: | teSAM tuvaM pi sadRzo atra me nAsti saMzaya: ||7|| (398) yathA uddharase pAdaM dakSiNaM puruSottama | dizAmabhivilokento adya buddho bhaviSyasi ||8|| yatheyaM raNate pRthvI kaMsapAtrIva tADitA | ni:saMzayaM mahAvIra adya buddho bhaviSyasi ||9|| yathA ca bhavanaM mahyaM andhakAratamisrakaM | obhAsena sphuTaM sarvaM adya buddho bhaviSyasi ||10|| yathA vimAno tejena sphuTo tiSThati sarvazo | ni:saMzayaM mahAvIra adya buddho bhaviSyasi ||11|| yathA ca vimalA netrA vizuddhA mama nAyaka | ni:saMzayaM mahAvIra adya buddho bhaviSyasi ||12|| yathA cIvaranikSepA yathA ca avagAhasi | nairaMjanAM zItakAlAM adya buddho bhaviSyasi ||13|| yathA nairaJjanA ramyA kusumehi samAkulA | ni:saMzayaM mahAvIra adya buddho bhaviSyasi ||14|| yathA ca puSpA varSanti devA kSipanti ambarA | vRkSA ca praNatA sarve adya buddho bhaviSyasi ||15|| zucijalaM ca vahate pratipUrNaM pArthivottamasuto avagAhya | abhyudayanto abhiSecayitvA upAgame purimabuddhaniSadyAM ||16|| sarvamahIM sacaturdvIpasazailAM kheDapiNDaM va anapekSo jahitvA | (399) yAce svastikaM tRNAM narasiMho yatra niSaNNo sa spRze varabodhiM ||17|| tasya tRNAM mRdukatUlanikAzAM svastiko kanakabimbanibhasya | vegajAtu adade tRNamuSTiM taM gRhya ca mRdutUlAMgulapANi: ||18|| @259 atha khalu bodhisatvo siMhavikrAntaM vikrame anuttarasya amRtasya AharaNatAye | nAgavikrAntaM vikrame | RSabhavikrAntaM vikrame | haMsavikrAntaM vikrame | kroJca- vikrAntaM vikrame | duSpradharSavikrAntaM vikrame | agrotpAdavikrAntaM vikrame | zreSThotpAdavikrAntaM vikrame | pUrvotpAdavikrAntaM vikrame | yugotpAdavikrAntaM vikrame | praNidhipUrvotpAdavikrAntaM vikrame | zatrumathanavikrAntaM vikrame | aparAjitavikrAntaM vikrame | mahApuruSavikrAntaM vikrame | alInavikrAntaM vikrame | adInavikrAntaM vikrame | ahInavikrAntaM vikrame | abhItavikrAntaM vikrame | hitaiSIanandhakArIkaraNatAye mahAvikrAntaM vikrame | mahAsaMgrAmavijayAye anuttarasya amRtasya AharaNatAye vikrAntaM vikrame | atha khalu bodhisatvaM siMhavikrAntaM vikramantaM, nAgavikrAntaM vikramantaM, RSabhavikrAntaM vikramantaM, haMsavikrAntaM vikramantaM, kroJcavikrAntaM vikramantaM, duSpradharSavikrAntaM vikramantaM, agrotpAdavikrAntaM vikramantaM, zreSThotpAdavikrAntaM vikramantaM, pUrvotpAdavikrAntaM vikramantaM, yugotpAdavikrAntaM vikramantaM, praNi- dhipUrvotpAdavikrAntaM vikramantaM, zatrumathanavikrAntaM vikramantaM, aparAjitavikrAntaM vikramantaM, mahA (400) puruSavikrAntaM vikramantaM, alInavikrAntaM vikramantaM, adInavikrAntaM vikramantaM, abhItavikrAntaM vikramantaM, hitaiSIanandhakArIkaraNatAye mahAvikrAntaM vikramantaM, mahAsaMgrAmavijayAye anuttarasya amRtasya AharaNatAye mahAvikrAntaM vikramantaM paMca vANazatAni bodhisatvaM anupradakSiNIkarontA anu- parivartensu: | paMca haMsazatAni bodhisatvaM anupradakSiNIkarontA anuparivartensu: | paJca kauJcazatAni bodhisatvamanupradakSiNIkarontA anuparivartensu: | paMca mayUrazatAni bodhisatvamanupradakSiNIkarontA anuparivartensu: | paMca jIvaMjIvaka- zatAni bodhisatvamanupradakSiNIkarontA anuparivartensu: | paMca kanyAzatAni bodhisatvamanupradakSiNIkarontA anuvartensu: | kAlo nAma nAgarAjA addarzi dRSTvA punarvodhisatvametaduvAca | ehi mahAzramaNa, ehi mahAzramaNa, yena tvaM mahAzramaNa mArgeNa Agacchasi sa bhagavAM pi mahAzramaNa krakucchando etena mArgeNa Agato, so ca anuttarAM samyaksaMbodhimabhi- saMbuddho, tvaM pi adya mahAzramaNa etena mArgeNa Agacchasi adya tuvaM pi anuttarAM samyaksaMbodhimabhisaMbuddhiSyasi | yena mahAzramaNa mArgeNAgacchasi bhagavAnapi konAkamuni etena mArgeNa Agato, so ca anuttarAM samyaksaMbodhimabhisaMbuddho, tvaM pi mahAzramaNa etena mArgeNa Agacchasi, adya tvaM pi anuttarAM samyaksaMbodhi- mabhisaMbuddhiSyasi | yena tvaM mahAzramaNa mArgeNAgacchasi bhagavAM mahAzramaNa kAzyapo etena mArgeNAgato anuttarAM samyaksaMbodhimabhisaMbuddho, tvaM pi mahAzramaNa etena mArgeNAgacchasi, adya tvaM pi samyaksaMbodhimabhisaMbudhyiSyasi | @260 atha khalu kAlo nAgarAjA bodhimaNDaM gacchantaM gAthAbhirabhistave | (401) atha kalpasahasrANi vazibhUtasahasrakoTInanucIrNaM | dRSTvA tadA vrajantaM kAlo zAkyottamamavocat ||1|| mArgeNa yena gacchasi dvipadottama adrutaM asaMbhItaM | adya jinapAramitAye sarvasatvAna caritaM budhyasi ||2|| yena te purimA buddhA mRdumArgeNa prasthitA | tena tvaM praNato vIra adya buddho bhaviSyasi ||3|| krakucchando bhagavAM buddho muni konAkasAhvayo | kAzyapo bhagavAM buddho bhavAM pyetena prasthita: ||4|| yena gato krakucchando konAkamuni ca kAzyapo | etena tvaM gaccha vIra adya buddho bhaviSyasi ||5|| yathA tRNAni gRhNAsi yathA yAcasi svastikaM | yathopesi mahImaNDaM adya buddho bhaviSyasi ||6|| yathA ime zuddhAvAsA vazIbhUtA karapuTA: | namasyanti tarhi eSAM satkAro zAkyasutA sama: ||7|| purimehi yathA vimAnaM tejena sphuTaM sarvaza: | ni:saMzayaM mahAvIra adya buddho bhaviSyasi ||8|| yathA ca bhavanaM mahyaM andhakAratamisrakaM | obhAsena sphuTaM sarvaM adya buddho bhaviSyasi ||9|| yathA ca vimalA netrA: vizuddhA mama nAyaka | ni:saMzayaM mahAvIra adya buddho bhaviSyasi ||10|| yathA ca raNate pRthvI kaMsapAtrIva tADitA | (402) ni:saMzayaM mahAvIra adya buddho bhaviSyasi ||11|| yathA ca vAtA vAyanti yathA vRkSA niriMgitA | yathA dvijA nikUjanti adya buddho bhaviSyasi ||12|| yathA medinI puSpehi samaMgibhUtamaNDitA | buddhAnAmeva utpAde evaM bhoti alaMkRtA ||13|| yathA vANazatA paMca karonti tvAM pradakSiNaM | ni:saMzayaM mahAvIra adya buddho bhaviSyasi ||14|| yathA patrizatA paMca karonti tvAM pradakSiNaM | ni:saMzayaM mahAvIra adya buddho bhaviSyasi ||15|| yathA haMsazatA paMca karonti tvA pradakSiNaM | nisaMzayaM mahAvIra adya buddho bhaviSyasi ||16|| @261 yathA kroJcazatA paMca karonti tvA pradakSiNaM | ni:saMzayaM mahAvIra adya buddho bhaviSyasi ||17|| yathA morazatA paMca karonti tvA pradakSiNaM | ni:saMzayaM mahAvIra adya buddho bhaviSyasi ||18|| yathA jIvakazatA paMca karonti tvA pradakSiNaM | ni:saMzayaM mahAvIra adya buddho bhaviSyasi ||19|| yathA pUrNakumbhazatA paMca karonti tvAM pradakSiNaM | ni:saMzayaM mahAvIra adya buddho bhaviSyasi ||20|| yathA kanyAzatA paMca karonti tvAM pradakSiNaM | ni:saMzayaM mahAvIra adya buddho bhaviSyasi ||21|| saMmukhaM pi ca jinapAramitAye (403) upAgame purimabuddhaniSadyAM | svastikakAle sa lokapradIpa: upAvize mahiruhAgrasamIpe ||22|| atha khalu kAlo nAgarAjo bodhisatvaM siMhAsanagatamabhistave | yathA mRMdUhi jAlehi saMstaritvAna saMstaraM | yathA paryaMkamAbhuMjasi adya buddho bhaviSyasi ||1|| yathA vANazatA paMca karonti tvAM pradakSiNaM | samIpe drumarAjasya adya buddho bhaviSyasi ||2|| tvaM pi naravIra cariyAM adya niSevasi pUrvaM anucIrNAM | dhakSyasi tvaM zaThasainyaM sahaya sanAgaratha sapadAtaM ||3|| yathA dvAtriMzatI kAye mahApuruSalakSaNA | ni:saMzayaM mArasainyaM prabhaMjitvA virocasi ||4|| adya tvaM sAzravaM cittaM kilesamadasUdana | jJAnenotpATayitvAna bodhiM prApya vibhotsyasi ||5|| adya te saha dharmeNa prativaktA na bheSyati | iti kAlo mahAnAga: uragANAM varottama: | hRSTo prAMjaliko Aha adya buddho bhaviSyasi ||6|| bodhisatvo kAlaM nAgarAjAnaM saMrAge (dhe) ti | evametaM mahAkAla, evametaM mahAnAga, adyAhaM anuttarAM samyaksaMbodhimabhisaMbudhyiSyaM | taM ca kAlamavaci dvipadendro prItiharSaparivRMhitakAyo | (404) adya kAla vacanaM tava satyaM @262 adya spRziSya anuttarabodhiM ||1|| api mahidharA girivarA na bhaveyA candramAtra gagaNA prapateyA | naivAhaM tatra gato na bhaveyaM bhohi prItimanaso bhujagendra ||2|| meruzRMga anilo vidhameyA medinI ca gagaNaM ca sameyA | mAdRzA na hi siMhAsanazreSThaM upagamya amRtaM na spRzensu: ||3|| so girAM pramuMca tatra niSaNNo tiryaM va drumavarasya samIpe | adya sarvabhavamUlamazeSaM UhanAmi rajanIkSayakAle ||4|| stavitva kAlo saMbuddhaM dvAtriMzavaralakSaNaM | pradakSiNaM karitvAna tatraivantahAyitha ||5|| niSaNNo bodhisatvo paMca saMjJA pratilabhe | tadyathA atItasaMjJA kSemasaMjJA sukhasaMjJA azakyasaMjJA | imAM ca puna: parasaMjJAM pratilabhate | adya mahamanuttarAM samyakasaMbodhimabhisaMbuddheSyaM (catvAri nItayo tadyathA sAma daNDo bhedo pradAno) | atha khalu mAro pApImAM yena bodhiyaSTistenopasaMkramitvA vaihAyase antarIkSe sthita: prAMjalIkRta: bodhisatvaM namasyanto | atha khalu bodhisatvo mAraM pApImaM imAye gAthAye abhyabhASe | (405) vaihAyase tiSThasi antarIkSe vegapramatto mRgamaNDalIva | namasyanto prAMjali vandamAno taM vandanIyaM iha tvaM namasyasi ||1|| ahaM vo Izvaro rAjA vicetA sarvaprANinAM | sukhadu:khasya vidvAMso loke paryAyakovidu ||2|| yAva te yauvanaM vIra ArogyaM ca mahAyaza | bhuMja mAnuSyakA kAmAM piturnivezane vasa ||3|| mahIM ramyAM Avasehi sphItAM udadhimaNDalAM | mahAyajJAni yajamAno rAjyaM kArehi gautama ||4|| azvamedhaM puruSamedhaM puNDarIkaM nirargaDaM | etAM yajJAM yajitvAna hohisi amaro maru ||5|| @263 etAM yajJAM yajitvAna trAyastriMtrazA saindrikA | modanti kAmakAnAM ………………||6|| evaM tvaM hi mArSa kruhi karohi vacanaM mama | mA AgAmike vihanyAhi hitvA sAMdRSTikaM phalaM ||7|| imAM gAthAM bhaNe mAro bodhisatvasya santike | tathAvAdinaM ca mAraM bodhisatvo dhyabhASati ||1|| pramattabuddhi pApImaM kasya arthaM ihAgata: | naiva tvaM Izvaro rAjA na brahmA na prajApati: ||2|| (406) sa ca (ce) tvamIzvaro asyA na me yAcesi prAMjali | susamRddhApi yA jAti: hInotkRSTA ca madhyamA | tAM nAhaM abhinandAmi anapekSo smi te pi hi ||3|| susamRddhA pi ye kAmA hInautkRSTamadhyamA | te pyahaM nAbhinandAmi anapekSo smi te pi hi ||4|| ye’pime paMca kAmaguNA lokasya sukhasammatA | te pyahaM nAbhinandAmi anapekSo’smi te pi hi ||5|| nAgo yathA pAzaM bhittvA dArayitvA ca bandhanA | gacchati yenakAmo va ………………||6|| chittvA gRhabandhanAni gaMsAmi ahaM puraM varaM | aho dharmamudIrayensu: hRSTapramuditA nabhe ||7|| punarmAro yena bodhiyaSTistenopasaMkramitvA uparivaihAyasaM antarIkSe asthAsi | bodhisatvo taM Aha | kastvaM | mAro Aha | ahamIzvaro madakaro marumAnuSANAM mahyaM surAsuravaro viSayAnuvAsI | saMsArapaMjaragatA madanAbhibhUtA kAmAturA mucyanti mRtyupAzA ||1|| taM vAcayA madhurayA paramArthadarzI mAraM bravIta mahimaNDagato maharSi | AkalpakoTi kuzaloghasamanvitasya (407) vacanaM nararSabharutaM narapuMgavasya ||2|| cittazUro si yadi tavezvaratvaM kAmezvaro si yadi vyaktamanIzvaro si | kAmAturA hi strINAM manujendragarbha paMke patanti maNiratnavilambicUDA ||3|| teSAM tathA nipatitAna mahIzvarANAM @264 pRSThe patanti puruSANa striyo lalantya: | te kAmarAgamadavegayutA hasanti tasmiM kSaNasmiM pramadA yamadAsabhUtA ||4|| so dAsatAmupagato pramadAjanasya aizvaryatAM vadasi pazya yathAsi mUDho | kAmAturasya hi na vidyati IzvaratvaM nAbhU na cApi bhavitA iti nizcitaM me ||5|| so haM tavAdya sabalaM yudhi nirjinitvA aruNodaye pratibhAte bhavitAsmi buddho | siMhAsanamupagato hi na kazci kRSNa uttiSThate caramadehagato abuddho ||6|| mAro Aha | kiM garjase drumavarasmi sukhaM niSaNNo na hi tAva pazyasiha yodhyasahasramAliM | senAM pizAcabahurAkSasayakSasaMghAM (408) caturaMginIM muditAM bahumantrayantrAM ||1|| bodhisatva Aha | yadi mArakoTinayutAni samAgamensu: kuzalaughasaMcayasaMcitanararSabhasya | romaM na iMjeya kuto tuvaM kRSNabandhu pratigaccha kiM vilapesi nirarthakena ||1|| mAro bodhisatvena kSipto svakaM bhavanaM gatvA parivArasya AcikSati | eSo mAriSa bodhisatvo bodhimaNDe niSaNNo anuttarAM samyaksaMbodhimabhisaMbodhi- tukAmo | so sthAnAto cyAvayitavya: mA mama viSayAto bahujanakAyamati- krAmayiSyati | tasya dAni janIsuto nAma putro Aha | tAta mA naM antarAyaM karohi anuttarAye samyaksaMbodhaye abhisaMbudhyatu | yAdRzaM me adhigataM garbhokramaNaM ca jAti ca abhiniSkramaNaM ca yathA ca bodhimaNDe upasaMkramya niSaNNo adyaiSa anuttarAM samyaksaMbodhiM abhisaMbuddhiSyati | nAsti so satvo vA satvakAyo vA bodhisatvasya samartho anuttarAye samyaksaMbodhaye antarAyaM kartuM || niSaNNo siMho yatha duSpradharSo obhAsayitva dizAM vRkSamUle | na caitadasmAkaM kadAci rocati yaM evarUpaM RSimAkramesi ||1|| @265 zIlena kSAntIye tapena caiva | upeto sarvaparamAM gatiM gato | (409) so evarUpo samucchritadhvajo gajo yathA bhetsyati AtmabandhaM ||2|| pazya tuvaM sarvadvipAdauttamaM taM candro yathA vibhAti pUrNamAsye | kathaM hi cittaM kramate abuddhi yo evarUpAM labhate viheThAM ||3|| aMgArakarSUM prapateya na koci AzIviSaM pi spRze no kareNa | jAtyandho trasto zunakhehi pRSThe so andhakUpe prapate acakSu: ||4|| evaM ime bhonti parIttacetaso mantro ca no asti tathAvidhAnAM | ye evarUpaM parizuddha gocaraM taM azraddadhAnA prapatanti acakSuSo ||5|| sacevaM etaM vacanaM na gRhNatha mArgastha unmArgagatA smariSyatha | palAyamAnA dizatA caturdizaM yathApi….bhraSTa kroSTuko ||6|| kAlo amAtyo gAthAM bhASati | sarvo svakArthasmi samucchritasmiM sammohamAsanno visaMjJabuddhi: | (410) yathA ayaM deva asaMpratIto matiM ayuktAM kurute janIsuta: ||1|| tato mAro mahAsannAhaM sannahitvA Agato bodhisatvasamIpaM | bodhisatvena ca ukkAsitazabdena bhagno | puna: mAro mahAsannAhaM sannahitvA bodhimaNDe bodhi- satvasamIpamAgata: mahatIye caturaMginIye senAye kumbhANDayakSarAkSasavatIye | samantA triMzadyojanAM sphuritvA hayasahasrayuktavAhanaM abhiruhi citracApadharo sannaddhakavacito ucchritadhvajapatAka: anekabherImRdaMgamarupaTahapaNavazaMkhasaMninAdena kilikilaprakSveDitazabdAni pramuMcamAnAye bhairavAye vikRtAye bhUtagaNasenAye saMparivRto | tadyathA-anye azvamukhA anye uSTramukhA anye gardabhamukhA anye ajamukhA anye meNDamukhA anye mRgamukhA anye siMhamukhA anye vyAghramukhA anye @266 dvIpimukhA anye RkSamukhA anye zvAnamukhA anye sUkaramukhA anye viDAlamukhA anye kAkamukhA anye kukkuTamukhA anye gRdhramukhA anye kuraramukhA anye azIrSakA kabandhA anye ekazirA anye bahuzirA anye dvizirA anye acakSuSo anye caika- cakSuSo anye ahastakA anye apAdakA anye abAhukA anye dazabAhukA anye asidharA anye zaktidharA anye tomaradharA anye bhiNDipAladharA anye zUladharA anye trizUladharA anye haladharA anye cakradharA anye muzaladharA anye mudgaradharA anye parazudharA anye khaDgadharA anye karaMkadharA | anye mukhato’gniM vamanti anye sarpAM vamanti anye kSuraparyantA cakrAnupari antarIkSe bhrAmayanti | anye pAdena hastinAgaM gRhya bodhisatvaM abhi (411) dravanti | anye uSTraM gRhya anye azvaM gRhya anye gardabhaM gRhya anye kabandhaM gRhya anye karaMkAM gRhya anye AzIviSaM gRhya anye siMhAM gRhya anye vyAghrAM gRhya anye dvIpIM gRhya anye RkSAM gRhya anye gavayAM gRhya anye mahiSAM gRhya anye zIrSakaroTIM gRhya anye parvatakUTAni gRhya anye samUlAni vRkSANi gRhya | anye antarIkSA ca aMgAravarSaM pAtayanti anye AzIviSavarSANi pAtenti anye upalavarSANi pAtenti | anye hastiSu abhirUDhA anye azveSu anye uSTraSu anye mahiSeSu anye gardabheSu anye gavayeSu anye mRgeSu anye sUkareSu abhiruDhA bodhisatvamabhidravanti | nApi bodhisatvasya romasyApi iJjitatvaM cittasya vA anyathAtvaM | atha sa sagavayAzvaratho khe bahuhayavAraNayuktAM senAM | abhinirmiNIya (a) bhiyAsi yena bodhisatvAsanaM zreSThaM ||1|| so hayasahasrayuktaM vAhanamabhiruhya citracApadharo | vAcAmugrAmudIraye hanatha hanatha gRhNatha naM zIghraM ||2|| kuMjarakharAzvavadanA uSTramukhA muSalapANino raudrA | rAkSasagaNA pratibhayaM bhramanti yato’sau arinighAtI ||3|| aparANi kabandhAni AzIviSakAni ruhanti medinyAM | imaM hanatha imaM gRhNatha ravanti ArtasvaraM ghoraM ||4|| apare mukhato sarpAnagniM viSaM ca vamanti…. | pAdena gRhya gajendramabhidravanti pizAcagaNA: ||5|| (412) parvatazRMgAnapara uggiramAnA abhidravanti muniM | aMgAravarSamapare varSanti nabhe pizAcagaNA: ||6|| kSuraparyantA apare bhramenti cakrANi antarIkSagatA | gagaNe ca caTacaTAyati asanirghorAM karoti zabdAM ||7|| atha khalu bodhisatvena triSkRtyo ziraM parAmRSya triSkRtyo paryakaM parAmRSya dakSiNena hastaratanena suvicitrarAjikena lAkSArasaprasekavarNena mRdunA tUlasaMsparzo- pamena tAmranakhena anekakalpakoTIkuzalamUlasamanvAgatena pRthivI saMparAhatA @267 pranade gambhIraM sUkSmarUpaM anunade anuraNe | sayyathApi nAma mAgadhiko kaMsapAtrI parvatazRMge saMparAhatA gambhIrarUpaM anunade anuraNe evameva bodhisatvena dakSiNena hastaratanena tAmranakhena suvicitrarAjikena lAkSArasaprasekavarNena mRdunA tUlasaM- sparzopamena anekalpakoTIkuzalamUlasamanvAgatena pRthivI parAhatA | tena ca pRthivIzabdena bhijje lujje pralujje pariName | hastino pi sAnaM sIdensu:, azvA pi sAnaM sIdensu:, rathApi sAnaM sIdensu:, pAdA pi sAnaM sIdensu:, hastA pi sAnaM sIdensu:, praharaNA pi prapatensu:, dizA pi sAnaM ujjhyensu: atIrthenApi nadIM nairaMjanAM prapatensu: | anye vAmena pArzvena prapatensu:, anye dakSiNena pArzvena prapatensu:, anye uttAnakA prapatensu:, anye pAdehi prapatensu:, anye jAnukehi prapatensu:, anye omUrdhakA prapatensu:, anye avakubjakA prapatensu: bhItA trastA parasparamutkrozamAnA | so kareNa mRdutUlupamena Ahaneya dharaNIM dvipadendro | (413) kampe medinI sasAgarazailA tena bhagnA ca camu: namucisya ||1|| so ca jahe tadA bodhisamIpaM bodhisatvatejena te caranto | anekaturagavAraNayodhA vagADhA nairaMjanAM nAma tIrthaM ||2|| patitamathitAzvarathazastra: mAro sarAkSasagaNo dizAM ca | aprajAnanto nairaMjananAma pratyotIrNo vigatazastro tIrthaM ||3|| yojanasahasramAtraM palAnA Rddhibalena rakSasenA trastA | tathApi no cAbhayA prakaMpanti jIvAtha diSTyA sma saMzayamuktA ||4|| anye rakSagaNA: kaNThAvalagnA prarodanti ca mandAravAM ca | devA pravarSensu karkAravAM ca hRSTamanA vAcamudIrayanti ||5|| vijayo pArthivasya gagaNe ca dundubhizabdo hikkAranado ca | @268 (414) nirnade trailokya pravidhutaM ca nabhaM vimalaM zAstu vijayasmiM ||6|| devaputro devalokaM gatvA Aha | yo sau bhAvo satpuruSottamasya nairaMjanAtIramupAgatasya | na zakyaM tadvarSazatehi vaktuM pradezamAtraM parikIrtayiSyaM ||1|| daSTo me jAmbUnadakAJcanAbho vyomaprabho lakSaNacitragAtro | saMprasthito ekacaro abhUSi nairaJjanA yAva ca bodhimaNDo ||2|| so te kramAM padmadalaprakAzAM yathA yathA nikSipate mahIyaM | tathA tathA kampati sAbhirAmA anekaghoSAbhiratA vasundharA ||3|| dRSTA me mArasya camU samAgatA samantato yakSasahasrakoTyo | karoti trAsaM hRdayaM prakampe na satvasArasya karonti iJjanAM ||4|| na cAsya bhAvaM pRthivIya jJAyate samantato devasahasrakoTiyo | ghoSaM udIrayanti bhaviSyate jino (415) prahRSTA vastrANi ca bhrAmayensu: ||5|| dRSTA me paMcazatA jIvajIvakA mayUrahaMsA karaviMkakokilA | saMprasthitenaikaravA abhUSi nairaMjanA yAva ca bodhimaNDaM ||6|| dRSTo me mArgo amarehi nirmito nairaMjanA yAva ca bodhimaNDaM | dhUpasya ca puSpasya ca mAlyasya vicitrapuSpo sumanojJagandho ||7|| bhagne mAre sarvazo hatateje pUrve yAme parizodhaye cakSuM | @269 madhyame ca yAme mAranighAtI pUrvenivAsacaritA smaresi ||8|| udgate ca aruNe varabuddhiM yattakAM purimabuddhAnubuddhAM | buddhadharmavazitA prApuNesi lokanAtho bhavarAganighAtI ||9|| rAtryA pazcime yAme aruNodghATasamaye nandImukhAyAM rajanyAM yatkiJcit puruSeNa satpuruSeNa mahApuruSeNa puruSarSabhena puruSadravyena puruSavIreNa puruSanAgena puruSa- siMhena puruSanRpeNa puruSapadumena puruSakumudena puruSapuNDarIkena puruSapuMgavena puruSA- jAneyena puruSadhaureyena anuttareNa puruSadamyasArathinA vikrAntena parAkrAntena ekena apra (416) mattena AtApinA vyapakRSTena prahitAtmena viharantena gatimatA smRti- matA dhRtimatA buddhimatA prajJAvantena arthikena cchandikena sarvazo sarvatra yajjJAtavyaM boddhavyaM abhisaMboddhavyaM sarvaM tamekacittakSaNasamAyuktayA prajJayA anuttarAM samyak- saMbodhimabhisaMbuddha: | devaputrA gandhamAlyaM gRhya sthitA kiMtu (nu) khalu bhagavato cittaM vimuktaM | bhagavAMstAsAM devatAnAM cittena cittamAjJAya tAye velAye tAsAM devatAnAM imaM kAMkSAchedanaM udAnaM bhASati | chittvA tRSNAM vijahAmi rajaM, zuSkA- zravANi na sravanti, chinnaM vartmaM na vartati | eSaiva anto du:khasya | atha nAnAvarNA kusumaoghA nipatensu: suvicitrasugandhA | devaputrakaratalavimuktA devarAjamabhidakSiNiyensu: ||1|| yasya vIryaM girisAramatulyaM yo sadA kulAtiteja sikhIva | tasya devamanujopacitasya aMjaliM kurutha apratimasya ||2|| yadA ime prAdurbhavanti dharmA AtApino dhyAyato brAhmaNasya | athAsya kAMkSA vyapanenti sarvA yadA prajAnAti sahetudharmA ||3|| ayaM anulomo pratItyasamutpAda: | (417) yadA ime prAdurbhavanti dharmA AtApino dhyAyato brAhmaNasya | athAsya kAMkSA vyapanenti sarvA @270 kSayaM pratyayAnAM avaiti ||4|| ayaM pratiloma: pratItyasamutpAda: | mAreNa pApImatA prANakA nirmitA bhagavato paryakaM bhindanti | sUryeNa udentena sarve vilInA | atha khalu bhagavAn tAye velAye imaM udAnamudAnaye | yadA ime prAdurbhavanti dharmA AtApino dhyAyato brAhmaNasya | vidharSitA tiSThati mArasainyA sUryeNaiva obhAsitamantarIkSaM ||5|| atha khalu bhagavAn prathamasaMbodhiprApto tAye velAye imamudAnamudAnaye | sukho vipAko puNyAnAM abhiprAyazca Rdhyati | kSipraM ca paramAM zAntiM nirvRtiM cAdhigacchati ||1|| purato ye upasargA devatA mArakAyikA | antarAyaM na zaknonti kRtapuNyasya kartuM vai ||2|| ye bhonti alpapuNyasya vigrahA te na bhavanti balavanto | balavAM bhoti samAdhI saMbhAravatAM sa (su) puNyavatAM ||3|| yadi yo ca devaloke atha vA vasavartino manuSyo vA | (418) akRtyaM prArthayate kiMci tathA tatha na Rdhyate tasya ||4|| atha vA puna prArthayati nirvANaM acyutaM padamazokaM | mArgaM du:khaprazamanaM pratilabhate alpakisareNa ||5|| atha khalu bhagavAnAha | lokavijitaM (to) nAma samAdhi samApadyate | ayaM loka: santApajAto sparzoparato rAgaM vedeti Atmano | yena yena hi madyanti tato na bhavati anyathA | bhave ayaM loko sakto bhave rakto, bhavAbhinandito | bhavo yatra bhavati, dukhaM bhavati | prahANArthaM khalu punarbhikSavastathAgatena brahmacaryaM uSyati | ye hi keci bhavena bhavasya ni:zaraNamAhu:, sarve te bhavA ani:zaraNA ti vademi | ye vA puna: kecid bhikSavo bhavena bhavasya vipramokSamAhu:, sarve te bhavA avimuktA ti vademi | upadhiM pratItya du:khasya saMbhavo sarvopadhikSayato bhikSavo nAsti du:khasya saMbhavo | lokamimaM pazya pRthuM avidyAparIttaM bhUtaM bhUtasaMbhavA apari- muktaM | ye kecid bhavA sarve hi sarvatratAye saMvartanti, sarve te bhavA anityA du:kha- dharmA: pariNAmadharmA: | evametaM yathAbhUtaM samyakprajJayA pazyate | kSIyati bhava- tRSNA bhavaM nAbhinandati sarvazo tRSNAkSayo nirvANaM | tasya nirvRtasya bhikSava: punarbhavo na bhavati | abhibhUto mAro vijita (to)-saMgrAmo nirjitA: zatrava: apatyakta: sarvabhavo iti | @271 bhagavAn samyakasaMbuddho yadarthaM samudAgato tamarthamabhisaMbhAvayitvA bodhi- mUle ukkAzanazabdena mAro pApImAM sabalo savAhano bhagno | anuttarAM samyak- saMbodhimabhisaMbudhyitvA (419) pravRtte varadharmacakre mahApariSAM samudAnayitvA rAjagRhe viharati zAstA devAnAM ca manuSyANAM ca satkRto gurukRto mAnito pUjitopacito lAbhAgrayazograprApto lAbhI cIvarapiNDapAtrazayanAsanaglAna- pratyayabhaiSajyapariSkArANAM | tatra ca anopalipta: padmamiva jalena puNyabhAgIyAM satvAM puNyehi nivezayamAno phalabhAgIyAM satvAM phalehi pratiSThApayamAno vAsanA- bhAgIyAM satvAM vAsanAyAmavasthApayamAno amRtamanalpakena devamanuSyAM saMvibhajanto prANakoTizatasahasrANAM amRtamanuprApayanto anavarAgrajAtijarAmaraNasaMsArakAntA- ranarakAdidurgamahAprapAtAdabhyuddharitvA kSa(kSe) me zive same sthale abhaye nirvANe pratiSThApayamAno AvarjayitvA aGgamagadhavajjimallakAzikozalakurupAMcAlaceti- vatsamatsyazUrasenaazvakaavantidazadizAM | jJAne dRSTaparAkramo svayaMbhU divyehi vihArehi viharanto brAhmaNehi vihArehi viharanto AniMjehi vihArehi viharanto Aryehi vihArehi viharanto sAMtatyedi (hi) vihArehi viharanto buddho buddhavihArehi viharanto jino jinavihArehi viharanto jAnako jAnakavihArehi viharanto sarvajJo sarvajJavihArehi viharanto | cetovaziprApto puna: buddho bhagavanto yehi yehi vihArehi AkAMkSati tehi tehi vihArehi viharati | etaM prakaraNaM bhikSubhi zrutaM yathA bhagavato bodhimUle ukkAsanazabdena mAra: pApImAM sabalo savAhano bhagno | te bhikSU bhagavantamAhansu: | pazya bhagavannAzcaryaM narasiMhasya mAnakrodhapramathina:, kathaM ca bhagavato ukkAzanamAtreNa mAro sabalAgro nirjito | ekenApi asahAyena maitracittena dhImatA anekayakSanayutA ukkAsana- mAtreNa balAgro nirjito, siMhavyAghratarakSadvIpivAraNakuMjarA ekena candravaktreNa saba-(420) lAgro nirjito pApImAM pApanayo ca pApAcAraparizrama: | ukkAzana- mAtreNa sabalAgro kathaM jita: | bhagavAnAha | kiM bhikSava: AzcaryaM tathAgatena parasaMbodhiprAptena bodhimUle ukkAzanazabdena mAra: pApImAM sabalavAhano bhagna: | anyadApi maye kumArabhUtena ukkAzanazabdena eSa pApImAM sabalAgro nirjita: | bhikSU Ahansu: | anyadApi bhagavan | bhagavAnAha | anyadApi bhikSava: | bhUtapUrvaM bhikSavo atItamadhvAnaM nagare vArANasI kAzijanapade tatra rAjA subandhu nAma kRtapuNyo mahezAkhyo mahAbalo mahAkozo SaSTInAM nagarasahasrANAM rAjyaM kArayati RddhaM sphItaM prazAntadaNDavyavahArataskaraM kSemaM subhikSaM nirItikaM nirupadravaM AkIrNajanamanuSyaM | tasya dAni rAjJo subandhusya SaSTi nAgasahasrANi ibhadantakalpitAni hemajAlapraticchannAni suvarNAlaMkArabhUSitAni sakhurapravAlAni sahastyArohANi (iSutomarapANino) SaSTi azvasahasrANi saindhavAnAM zIghra- @272 pravAhinAM sarvAlaMkArabhUSitAnAM, SaSTi rathasahasrANi siMhacarmaparivArANi vyAghra- carmaparicchannA dvIpicarmaparicchannAni sanandighoSANi savaijayantakAni sakhura- pravAlAni ucchritadhvajapatAkAni, SaSTi dhenusahasrANi sarvANi kAmadohIni, SaSTi strIsahasrANi AmuktamaNikuNDalAni sarvAlaMkArabhUSitAni, SaSTi paryaka- sahasrANi suvarNamayAni rUpyamayAni dantamayAni, SaSTi suvarNapAtrasahasrANi, SaSTi ratnamayAni sahasrANi SaSTi nidhAnasahasrANi |viMzadbrAhmaNasahasrANi nityabhojanAni | prabhUtaM dhanadhAnyakozakoSThAgAraM prabhUtadAsIdAsakarmakarapauruSeyaM prabhUtaM amAtyabhaTabalAgraM prabhUtaM yantradha-(421)nuguNakozaM | tasya dAni rAjJo subandhusya zayanagRhe mahanto ikSustambo prAdurbhUta: | tasya dAni ikSustambasya madhye ekaM ikSu: sarvazobhanaM prAdurbhUta: itarANIkSustaMbAnyabhibhavati balenApi varNenApi tejenApi palAzenApi | so dAni rAjA subandhu: ikSustambaM dRSTvA vismito cintAsAgaramanupraviSTo | kasyedaM bhaviSyati nimittaM kalyANaM vA pApakaM vA | so dAni rAjA subandhu: brAhmaNapurohitarAjAcAryA zabdAvitvA Amantreti | bhavanto zayanagRhe me mahAnto ikSustambo prAdurbhUto tasya ikSustambasya madhye eka ikSu sarvazobhanaM prAdurbhUtaM sarvA itarANyabhibhavati varNenApi tejenApi palAzenApi | taM bhavanto pratyavekSatha jAnatha kasyetaM nimittaM laMcakaM pApakaM vA, yaM dAni vo kartavyaM taM karotha | te dAni brAhmaNa-purohitarAjAcAryAstaM ikSustambaM pratyavekSanti pazyanti adbhUtaM prAsAdikaM darzanIyaM cakSuramaNIyaM dRSTvA ca puna: rAjJo subandhusya jayena baddhA(rddhA)payitvA etadavocat | diSTyA vRddhi mahArAja, kalyANaM nimittaM anta:pure prAdurbhUtaM | ato te mahArAja ikSustambAto kumAro prAdurbhaviSyati kRtapuNyo mahezAkhyo mahAtejo durAsado dUSpradharSo duSprasaho prAsAdiko darzaNIyo devAnAM ca manuSyANAM ca | taM devasya priyaM bhavatu | te dAni brAhmaNA rAjJA subandhunA praNItena khAdanIyabhojanIyena saMtarpayitvA saMpravArayitvA hiraNyasuvarNasya utsaMgAM kRtvA visarjitA | so dAni ikSustambo ahorAtrehi saMvRddho kAlAntareNa mahanto ikSustambo saMvRtto, so pi madhyamako ikSustambo mahanto velupramANo ikSu saMjAto komalo ca darzanIyo ca pariNAhavanto ca sarvAnikSusambAnabhibhavati | tasya dAni rAjJo subandhusya (422) agramahiSI surucirA nAma prAsAdikA darzanIyA akSudrAvakAzA paramAya zubhavarNapuSkalatAya samanvAgatA | so dAni rAjA subandhu: agramahiSIya surucirAya sArdhaM rAjArhe zayane zayita: osaktapaTTadAmakalApe dhUpitadhUpane muktapuSpAvakIrNe suvarNamaye rupyamaye dIpavRkSehi….kubjavAmanakirAtavarSavara- kAMcukIyehi jAgrantehi | atha khalu tato ikSustambAto rAtryA pazcime yAme aruNodghATakAlasamaye mUladaNDAto kumAra: prAdurbhUta: prAsAdiko darzanIya: akSudrAvakAza: paramAye @273 suvarNapuSkalatAye samanvAgata: | tato so kumAro surucirAye devIye pratigRhIto | so dAni rAjA subandhu: taM kumAraM ikSustambAto prAdurbhUtaM dRSTvA vismito | AzcaryaM kedRzo eSo satvo bhaviSyati yo ikSuto prAdurbhUto | so dAni rAjA subandhu: kumArasya saptarAtraM ramaNIyANi jAtakarmANi karoti |zramaNabrAhmaNa- kRpaNavanIpakeSu anye ca mahAjanakAye saptAhaM vizrANeti annaM pAnaM khAdyaM bhojyaM gandhamAlyavilepanaM vastrAM ca, tailapranAlikA pravAhitA, ghRtapranAlikA pravAhitA, nAnAprakArA: pAnapranAlikA pravAhitA | mahanto jJAtivargo samAgata:, bahUni rAjazatAni samAgatAni, bahUni brAhmaNasahasrANi samAgatAni | mahanto Amodo subandhusya gRhe vartati | tUryazatAni saMpravAdyanti, saMgItizatAni nivartanti | sarvaM nagaraM saptAhaM satkRtaM | tadanupAtraM rAjA saptAhaM jAtakarmANi kRtvA saptAha- syAtyayena tato rAjA subandhu: brAhmaNapurohitarAjAcAryANAmAmantrayati | bhavanto kumArasya sadRzaM nAmaM karotha | teSAM dAni bhavati | eSo kumAro ikSuto jAto, bhavatu imasya ikSvAkutti nAmaM | te dAni brAhmaNA rAjJo nivedenti yaM (423) mahArAja eSo kumAro ikSuto jAto, bhavatu imasya kumArasya ikSvAkati nAmaM | so dAni rAjA subandhu: kumArasya nAmaM brAhmaNAnAM sakAzAta: zrutvA prIto saMvRtto | sadRzaM kumArasya nAmaM sthapitaM | anye pi kumArasya nAmaM zrutvA prItA saMvRttA: | teSAM dAni brAhmaNAnAM rAjJA subandhunA prabhUtaM khAdanIyaM bhojanIyaM dattvA saMpravAritA, prabhUtaM hiraNyasuvarNaM dattvA visarjitA: | tena dAni rAjJA subandhunA tasya kumArasya catvAro dhAtrIyo saparivArA anurUpA upasthApitA, yA kumAraM anyA udvarteti, supeti, anyA stanaM pAyeti, anyA uccAraprasrAvamAkarSati, anyA utsaMgena dhArayati | evaM dAni so ikSvAkU rAjakumAro caturhi dhAtrIhi samyagupasthihiyamAno samyakparicarIyamAno yathA utpalaM vA padumaM vA kumudaM vA puNDarIkaM vA kUlAMtehi evaM sa bahvIyati | yathoktaM bhagavatA | kRtapuNyo hi vardhati nyagrodho iva subhUmiyA | jAto nupanthake va drumo so lpapuNya: viruhyati ||1|| evaM dAni so kumAra: saMvardhiyamAno yaM kAlaM saptavarSa: aSTavarSo vA saMvRtto tata: sekhIyati lekhAyaM pi lipIyaM pi saMkhyAyAM pi gaNanAyAM pi mudrAyAM pi dhAraNAyAM pi hastismiM pi azvasmiM pi dhanuSi pi veluSi pi dhAvite laMdhite javite plavite iSvastrajJAne yuddhe chedye bhedye saMgrAmazIrSe rAjamAyAsu sarvatra nizcitaguNagRhIto mAtRjJo zrAmaNyo brAhmaNyo abhivAdanavaMdanapratyutthAnazIlo AvarjanasaMpanno mArdava- saMpanno aparuSo akaruSo akarkazo nivAto sukhasaMvAso pUrvAlApI priyabhASI rAjJo iSTo (424) devIye anta:purasya iSTo, amAtyAnAM iSTo, sarvasya bhaTabalAgrasya @274 iSTo, purohitasya zreSThisya naigamajAnapadasya pratirAjAnAmiSTa: ca priyo ca manApo ca alpAtaMko samAye samyagvipAcanIye grahaNIye samanvAgato na cAti- zItAye na cAtiuSNAye RtuvipariNAmAye dIrghAyuSka: caturazIti varSasahasrANi Ayu:pramANaM | yathoktaM bhagavatA | sarvasatvA mariSyanti maraNAntaM hi jIvitaM | yathAkarma gamiSyanti puNyapApaphalopagA: ||1|| nirayaM pApakarmANo kRtapuNyA ca sadgatiM | apare ca mArgaM bhAvetvA parinirvAyantyanAzravA iti ||2|| so dAni rAjA subandhu ciraM dIrghamadhvAnaM dharmeNa rAjyaM kArayitvA caturazItinA ca varSANAmatyayena kAladharmeNa saMyukto kAlagato, ikSvAkunA kumAreNa rAjyaM pratilabdhaM | tata: rAjA vArANasyAM paitRkyehi SaSThIhi nagarasahasrehi rAjyaM kArayati nihatadaNDo nihatapratyarthiko nihatapratyamitro akaNTako anuraktajanapado mahAbalo mahAkozo mahAvAhano vistIrNAnta:puro bahUni strIsahasrANi sarvANi ca apra- jAtApatyAni | na kasyAcit putro vA dhItA vA asti | so dAni rAjA ikSvAku: kAlAntareNa rAjyaM kArayitvA cintAsAgaramanupraviSTo | mama vistIrNaM rAjyaM, vistIrNamanta:puraM, na me putro sti, mA haiva tAvadahaM aputro kAlaM kareya | tata: me imaM viSayaM pratyarthikehi AkramiSyati | so dAni rAjA ikSvAku: purohitena sArdhaM nimantrayati | kathaM me putro bhaveyAti | purohito tamAha | mahArAja etaM strIkAgAraM aSTamiM caturdaziM paMcadaziM trikSutto pakSasya oziritavyaM | tataste (425) kumAro bhaviSyatIti vistIrNo ca ikSvAkukulo bhaviSyati | so dAni rAjA ikSvAku: purohitasya sakAzAto vacanaM zrutvA alindAdevIM agramahiSIM rAjakule sthapetvA tAni anyAni bahustrIsahasrANi trikSuttaM pakSasya oziSTA | gacchatha yena yasyA, abhipretaM sA tena sArdhaM ramatu | evaM dAni rAjakulAto bahuni sahasrANi nirdhAvitAni hRSTamanasa: sarvAlaMkAravibhUSitA: mRgikA iva saMtrastA dvAre dvAre upAgame kAcijjalpantIyo lobhaye aparA hasantIyo aparA dhAvamAnA anudhAvantI | sarve skhalitA Asi sarve Asi pramUrcchitA | ikSvAkurAjanagare manuSyAstAhi rAjapatnIhi sArdhaM praluThitA pramUrcchitA Asi | aparo dAni puruSo subandhukulAto jAtisaMbaddho manuSyabhUto kAyasucaritena samanvAgata: vAksucaritena samanvAgato mana:sucaritena samanvAgata: daza kuzala- karmapatha samAdAya vartitvA manuSyeSu cyavitvA trAyastriMze devanikAye zakro nAma devarAjA utpanno | so dAni samanvAharati | kahiM so rAjA subandhu: kAye vartamAno ti jIvati vA mRto vA ti | so dAni pazyati yathA rAjA subandhu: kAlagato tasya ikSvAku nAma putro, tena rAjyaM pratilabdhaM tasya rAjJo ikSvAkusya @275 purohitena viSamA gati: dinnA ayogyA asadRzA, subandhukulasya triSkSuttaM pakSasya istriyAgAraM oziritavyaM prajAye arthAye | so dAni zakro devAnAmindro brAhmaNa- veSamAtmano nirmiNitvA jIrNo vRddho mahallako adhvagato vayamanuprApto valIhi parigatazarIro palitaziro tilakAlagAtro so ikSvAkusya rAjJo dvAraM gatvA Aha | ahaM ikSvAkuM pazyitukAmo | pratihArarakSo rAjakulaM praviSTa: rAjJo ikSvAkusya nivedeti | (426) mahArAja brAhmaNo dvAre sthito rAjAnaM draSTumicchati | rAjA ikSvAku Aha | svAgataM brAhmaNasya, pravizatu | tena dAni pratihArarakSeNa so brAhmaNo rAjakulaM pravezita: | rAjA vRddhaM brAhmaNaM dRSTvA pratyutthito | svAgataM te brAhmaNa, niSIdAhi, imaM te AsanaM | so dAni brAhmaNo jayena vardhApayitvA upaviSTa: | rAjA naM pRcchati | brAhmaNa kuto dizAto Agato, kiM mArgasi, kiM te ruccati, kiM te demi | brAhmaNo Aha | mahArAja dUrato smi pradezAto Agato tava udAraM kIrti zabdazlokaM zrutvA ikSvAku: triSkSuttaM pakSasya stryAgAraM ozirati prajAye arthAye ti | tata: rAja striyAya arthiko dUrato smi dezAto Agato, tato me striyAye pratibhAgehi | so dAni rAjA brAhmaNasya vacanaM zrutvA prIta: tuSTa: saMvRtto kAMcukIyamAmantrayati | bho bhaNe kAMcukIya zIghraM imasya brAhmaNasya mama stryAgAraM upadarzehi | yA se strI rocate tAM se dehi | tena dAni kAMcukIyena brAhmaNo anta:puraM pravezito bahunAM strIsahasrANAM madhye | brAhmaNa eSo rAjJo ikSvAkusya stryAgAro yA te strI abhipreto tAM gRhya gacchAhi | tena dAni brAhmaNena teSAM bahUnAM strIsahasrANAM yA rAjJo ikSvAkusya agramahiSI alindA nAma devI na kadAcit rAjakulAto niSkramati sA devI tena brAhmaNena gRhItA | eSA me bhavatu | sA dAni devI praruNDA | ayaM brAhmaNo mama ayyako vA payyako vA atha vA uttaro | rAjA ikSvAku dRD+havratasamAdAno mA hevaM mAM imasya brAhmaNasya upasthAnaparicaryAye osiriSyati | tasyA dAni alindAya kubjA mAlAkArI mAlAM gUhayati | sA dAni kubjA (427) taM brAhmaNaM jalpati | brAhmaNa tvaM jIrNo vRddho mahallako taruNIM strImicchasi | na tvAM kadAcittarUNI strI hastena vA pAdena vA spRzeyA, gaccha, kiM te alindAye devIye, yA aparityaktA rAjJo ikSvAkusya | so dAni brAhmaNo tAM kubjAM Aha | alpotsukA tuvaM kubje mAlAM guhAhi, priyo ahaM alindAye devIye yathA tuvaM nAnye | tasyA dAni alindAye devIye anyA ceTI varNakapISikA | sA dAni taM brAhmaNaM jalpati | brAhmaNa tvaM jIrNo vRddho mahallako zayanavastra- gandhiko durgandho na tava devI draSTuMpi icche kiM puna: praSTuM | gaccha, kiM te alindAye, yA rAjJo ikSvAkusya aparityaktA | so dAni brAhmaNo tAM ceTImAha | alpot- sukA tuvaM ceTI varNakaM pISehi, priyo ahaM aliMdAye devIye yathA tuvaM nAnye | sA @276 dAni aliMdA devI Aha | na me kenacidupAyena eSo brAhmaNo oziriSyati | sA dAni devI uccena kaNThena praruditA | tAye devIye rudamAnAye parivAro pi se praruNDo | tatra anta:pure mahanto ArAvazabdo | azroSI khalu rAjA ikSvAku upariprAsAdavaragata: anta:purasya uccazabdaM mahAzabdaM | so dAni rAjA varSavarAM kAMcukIyAMzca pRcchati | bho bhaNe kiM pyeSa strINAM ArAvazabdo zruyati| te dAni varSavarA kAMcukIyA Aha | deva tena brAhmaNena alindA devI gRhItA | rAjena me ikSvAkunA pravAritaM yA te strI ruccitA tAM gRhNAhIti | tata: me eSA bhavatu | tato sA devI alindA praruNDA devIya rudamAnAya parivAreNa pi se ArAvo mukto | so dAni te pratizrutvA svakamanta:puraM praviSTo taM brAhmaNaM jalpati | brAhmaNa tvaM jIrNo vRddho mahallako yadi rAjakule icchasi nityabhaktikaM bhoktuM tatte dAsyAmi, kiM te aliMdAye devIye, anyAM gRhNAhi | so dAni Aha | mahArAja (428) ahaM jIrNo vRddho kAsanako ca muhUrte muhUrte mUrcchiyAmi | na zaknomi svayaM utthihituM svakAM zeyyAM omUtremi, tadenAmeva dehi tuvaM, eSA me utthApayiSyati, eSA me paricariSyati | mA bhavAnikSvAku: mama strIyAya pravArayitvA pazcAda- nutapyAhi | atha dAni bhavAnikSvAku: mithyAyAcanAM karotIti Amantremi gacchAmi | rAjA Aha | nAhaM brAhmaNa mithyAyAcanAM karomi nApi dattvA anutapyAmi api, tvaM jIrNo vRddho mahallako, iyaM ca devI taruNI sukumArA taM te na icchati | vistIrNo yaM cAnta:puro, bahUni strIsahasrANi, yA te strI ruccati tAM gRhNAhi, tAye sArdhaM abhiramAhi sA te upasthihiSyati | brAhmaNa Aha | alaM mahArAjA eSA eva me bhavatu yA tiSThati mAninI tiSThamAnA anavadyAMgI mandaM prekSati | eSA eva me bhavatu yA tiSThati mAninI tiSThamAnA anavadyAMgI mRgIbhAvaM ca prekSati | eSA me bhotu yA tiSThati mAninI tiSThamAnA anavadyAMgI mukhaM azrUhi siMcati | alaM me mahArAja anta:purikAye eSA eva me devI bhavatu, eSA me utthApayiSyati, eSA me upasthAsyati, eSA me paricariSyati, mA bhavAnikSvAku mama strIM pravArayitvA anutapyAhi | atha dAni (yAva) gacchAmi | rAjA ikSvAku Aha | (yAvad) api tvaM jIrNo vRddho mahallako | iyaM ca devI taruNA sukumArA taM te na icchati | ayaM te vRSalA kubjA maithunArthikA dAsI, te ayaM bhavatu yena tvaM icchasi tena tAM nehi, eSA te upasthAsyati | kubjA Aha | mahArAja eSo brAhmaNo pUtivalI palitamukho vadarIkusumo va sudurgandho chagalo va gandha- prApto | viSaM bhuktvA mariSyaM sace me deva etasya desi | imaM sthaviraM bhagnAMgaM mAreSyaM rahogatA | so dAni brAhmaNo Aha | (429) sarvakubjehi me vairaM ye kecit pRthivi(vI)nizritA | yatrAyaM vRSalA kubjA mama icchati ghAtitaM ||1|| @277 alaM mahArAja kubjAye, eSA eva me devI bhavatu eSA me upasthAsyati eSA paricariSyati | mA bhavAM mama striyaM pravArayitvA anutapyAhi | atha tava mithyAyAcanAM karosIti Amantremi gacchAmi | rAjA Aha | nAhaM brAhmaNa mithyAyAcanAM karomi nApi dattvA anutapyAmi | api tvaM jIrNo vRddho mahallako iyaM ca devI taruNI sukumArA, taM te na icchati | yadi tvaM taruNo bhaveyA taM eSA devI utkaNTheyA, api tu nAhaM mithyAyAcanAM karomi, gaccha gRhya aliMdAM devI, nehi yatrecchasi | so dAni brAhmaNo rAjJo ikSvAkusya pratizrutvA hRSTa: tuSTa: prIto saMvRtto | aliMdAM devImAliMgya tata: pravezaM pravezayanto tasyA eva upari prapatito strIsahasrehi aTTahAso mukto, devIye kalyANo anurUpa: puruSo labdha: | aliMdApi devI azrukaNThA rudanmukhI pralapantI brAhmaNena haste gRhya AkaDDhati kaTTIkriyati ito ca ito ca laggati | ucchasantena prazvasantena azrUhi vahantehi AlApena (nAlAya) galantI pradeze deze omUtrentena susaMgRhItAM kRtvA anAlambantI rAjagRhAto kaTTIyamAnI nikkAsitA vikalIbhUtA ca saMvRttA | tena brAhmaNena nagarasya anuprAkAraM daridragrAme vaMkajarjarazAlAM nirmiNitvA jarjaramaMce tRNapalAzaM prajJapitaM khaNDaghaTakaM dakasya sthApitaM | tatra aliMdA devI pravezitA vastrehi naSTapraNaSTehi AbharaNehi lugnapralugnehi na kadAci- (430)t pAdehi bhUmiM spRSTvA pAdukAhi bhraSTAhi anAmuktehi pAdehi kSata- vikSatehi | tato so brAhmaNo tatra jarjarazAlAmadhye niSIditvA Aha | bhadre sunivastA bhavitvA pAdAni me dhovAhi svakAni ca pAdAni dhovAhi tato ramAhi, varaM te ramito ahaM, suSThu bhadre rAmehi, samyak mAM bhadre ramApehi bhaNitena me bhadre ramApehi, lalitena me bhadre ramApehi | evaM dAni sA deviye sarvarAtrI evaM me rAmehi evaM me rAmehi utthApehi saMvizApehi saMvizApehi tti gatA rAtriye prabhAtAye aruNod- gamanakAlasamaye tato zakro svarUpeNa sthito aMgadakuNDaladivyazarIradhAro udAreNa varNenobhAsayitvA varavimalakuNDaladharo devarAjA bhavitvA svayaMprabhA osRSTA varNena sarvazAlA sAmantena obhAsitA | sA dAni alindA devI zakraM devAnAmindraM svarUpeNa dRSTvA rAgena mUrcchitA | kiM mayA kRtaM yametena sArdhaM na ramitaM ti | zakro devAnAmindro aliMdAM devIM vareNa pravArayati | zakro smi devAnAmindro trAyastriMzAna Izvaro | varaM varehi me bhadre yaM kiMcit manasecchasi ||1|| sA dAni aliMdA devI zakrasya devAnAmindrasya prAMjaliM kRtvA etaduvAca | zakro me vareNa vAreti evaM vademi putro me varo ti | tasyA dAni indreNa bhaiSajyaguDikA dinnA | imAM guDikAM udakena vilolayitvA pibAhi tata: te putro bhaviSyati siMhasadRzo balavAM parasainyapramardano | utsAhenAsya loke samasamo na bhaviSyati | @278 api tu varNena rUpena pApako bhaviSyati yaM te ahaM na hRSTAya upasthito | indro (431) dAni alindAye devIye varaM dattvA jarjarazAlAmantarahApayitvA trAya- striMzadevanikAye pratyasthAsi | sA dAni aliMdA devI tAM bhaiSajyaguDikAM aMzukasya koNe bandhitvA rAjakulaM praviSTA padmavarNena mukhena parizuddhehi indriyehi | evaM vistIrNa anta:pure mama putro bhaviSyati | sA dAni alindA devI rAjJA ikSvAkunA dUrato eva dvAra- zAlAyAM pravizantI dRSTA padmavarNena mukhena parizuddhehi indriyehi | rAjA dAni devIM pRcchati | padmavarNo te mukho parizuddhAnIndriyANi sukhaM rAtriM zayitAye krIDAratI vA anubhUtA kiMcit te udAro kalyANo labdho ti | sA dAni devI Aha | mahArAja kuto me zayitAye sukhaM krID+AratirvA anubhUtA | zakro so devAnAmindro so brAhmaNaveSaM nirmiNitvA ihAgato | tata: me sarvarAtri utthApehi saMvezehi gatA prabhAtAyAM rAtryAM aruNodghATakAlasamaye taM brAhmaNavezamantardhA- payitvA indra: svarUpeNa sthita: sarvAM ca dizAM varNenAvabhAsayitvA ahaM varaM pravAritA varaM varehi bhadre | zakro smi devAnAmindro trAyastriMzAna Izvaro | varaM varehi me bhadre yaM tuvaM manasecchasi ||1|| tatra mahArAja putravaro yAcita: putraM me varaM dehi | tena zakreNa mama bhaiSajya- guDikA dinnA imAM guDikAM udakena vilolayitvA pibAhi tato putro bhaviSyati siMhAsanapITho balavAM parasainyapramardako utsAhena se loke samasamo na bhaviSyati, api tu varNarUpeNa pApako bhaviSyati, yaM te ahaM na hRSTatuSTAye upasthito | so dAni rAjA (432) zrutvA devIye ruSTo | yA dAni tvaM mayA anujJAtA kimasya tvayA na hRSTatuSTAye upasthito | tena dAni rAjJA devIye bhaiSajyaguDikA roSeNa AcchinnA | so dAni rAjA bhaiSajyaguDikAM ziMlAyAM nighRSayitvA udakena vilolayitvA paMcAnAM mAnavikAnAM devIzatAnAM kuzAgreNa pibanAye dinnA | sApi aliMdA devI tato bhaiSajyaguDikAto pibanAye na labhati mA devI pApakaM putraM janayiSyati | sA dAni aliMdA devI ceTInAM pRcchati | kahiM sA bhaiSajyaguDikA kRtA | ceTIyo Aha | devI tava sA bhaiSajyaguDikA rAjJA gRhNItvA niSadAyAM nigharSayitvA paMcAnAM mAnavikAnAM devIzatAnAM pibanAye dinnA | devI pRcchati | katamAye niSadAye sA bhaiSajyaguDikA oghRSTA ti | ceTI Aha | imAe devi niSadAya sA bhaiSajyaguDikA oghRSTA | sA dAni aliMdA devI niSadAya udakavinduM kRtvA kuzAgreNa jihvAgraM kRtvA abhyavahRtaM | tAye api devIye kukSi: pratilabdho | evaM dAni paMca devIzatAni kukSimantAni saMvRttAni | @279 tAni dAni paMca devIzatAni navAnAM vA dazAnAM vA mAsAnAmatyayena prasUtAni | ekUnapaMcakumArazatA jAtA prAsAdikA darzanIyA akSudrAvakAzA paramAye zubhAye varNapuSkalatAye samanvAgatA, aliMdAye pi devIye putro jAto durvarNo durdRzo sthUloSTho sthUlaziro sthUlapAda: mahodaro kAlo maSirAzivarNo | te dAni varSavarA kaMcukIyA ca rAjJo nivedayanti | mahArAja ekUnA paMcazatA devI prasUtA ekUnA paMca kumArazatA jAtA prAsAdikA darzaNIyA, aliMdAye devIye putro jAto durvarNo durdRzo sthUloSTho sthUlaziro sthUlapAdo kAlo maSirAzivarNo | (433)zrutvA puna: rAjA ikSvAku: ruSTo daurmanasyajAto saMvRtto | yaM mayA devIye guDikA pibanAye na dinnA mA sA putraM janayiSyatIti tatkuto devIye edRzo putro jAto | varSavarA kaMcukIyA Aha | mahArAja yatra devena niSadAya sA bhaiSajyaguDikA nighRSTA tatra tAye niSadAye devI udakavinduM kRtvA kuzAgreNa jihvAgreNa abhya- vahRtaM tato devIye putro jAto | rAjA Aha | mA me kadAciddevIye putro agrato tiSThatu, na icchAmi edRzaM draSTuM | so dAni ikSvAku: teSAM paMcAnAM kumArazatAnAM ekUnakAnAM varNarUpaM zrutvA prahRSTatuSTo | teSAM rUpavantAnAM kumArANAM aliMdAye putraM sthApayitvA saptAhaM ramaNIyAni jAtakarmANi kriyanti zramaNabrAhmaNa- kRpaNavanIpakeSu anyaya janasya vizrANeti annaM pAnaM khAdyaM bhojyaM vastraM gandhaM mAlyaM vilepanaM tailapraNAlikA pravAhitA ghRtapraNAlikA ca nAnAprakArA pAnapraNAlikA pravAhitA | ekamekasya kumArasya catvAro dhAtriyo upasthApitAyo, kumArasya anyA udvarteti supeti, anyA uccAraprasrAvamapakarSati, anyA stanaM deti, anyA utsaMgena dhArayati | aliMdAye devIye putre dhAtriyo na dinnA | tato alindAye devIye svakA upasthAyikA dinnA | evaM dAni te kumArA unnIyanti vardhIyanti | tato rAjA ikSvAku: sarveSAM teSAM paMcAnAM kumArazatAnAM kuzamizrANi nAmA kRtAni | koci indrakuzo kocidbrahmakuzo kocid devakuzo kocidRSikozo kocit kusumakozo koci drumakuzo koci ratnakuzo kocit mahAkuzo koci haMsakuzo koci kroJcakuzo koci mayUrakuzo ityevamAdi sarveSAM kuzamizrANi nAmA kRtAni, aliMdAye devIye zuddhaM kuzo ti nAmaM kRtaM | (434) rAjA dAni ikSvAku: sarveSAM ekUnapaMcakumArazatAnAM dAraka- krIDApana (yAna)-kAni nAnAprakArANi deti, devIye putrasya kuzasya krIDA- pana(yAna)kaM na deti | tata: kuzo kumAro yaM vA krID+Apana (yAna)kaM abhipretaM bhavati teSAM bhrAtRNAM AcchinditvA krIDitvA ramitvA punardeti | evaM dAni @280 rAjA ikSvAku: teSAM kumArANAM nAnAprakArANi krIDAyAnakAni deti hastiyAnaM azvayAnaM rathayAnaM nAnAprakArANi udArANi rAjArhANi, kuzasya kumArasya yAnaM na deti | kuzo pi kumAro yaM se yAnaM abhipretaM bhavati hastiyAnaM vA azvayAnaM vA rathayAnaM vA yugyayAnaM vA zivikA vA syandamAnikA vA gallI vA ardhagallI vA patrayAnaM vA AkAzayAnaM vA teSAM bhrAtRNAM AcchinditvA vahitvA va punardeti kimetAni rakSitvA ti | evaM dAni te kumArA vivardhamAnA yaM kAlaM vijJaprAptA saptavarSA vA aSTavarSA vA tato sekhIyanti lekhAyaM pi lipiyaM pi saMkhyAyaM pi gaNanAyaM pi mudrAyaM pi dhAraNIyaM pi hastismiM pi azvasmiM pi rathasmiM pi dhanusmiM pi veNusmiM pi dhAvite javite plavite iSvastrajJAne yuddhe vA niyuddhe vA chedye vA devyo vA bhedye vA heTyo vA saMgrAmazIrSAyAM vA rAjamAyAcAre sarvatra nizcitA gatigatA: | kuzakumAraM na koci zilpaM zikSayati, svakAya buddhIya svakAya prajJAya svakena vIryena sarveSAM teSAM bhrAtRNAM anyasya mahAjanakAyasya suzikSita: | iSvastrajJAne suzikSito sarvazilpAyatanehi aparAparehi ca sarveSAM kuzo kumAro viziSyati | tasya dAni rAjJo ikSvAkusya evaM bhavati | yaM nUnAhaM imAM paMca kumArazatAM mImAMseyaM ko imeSAM mamAtyayena rAjA bhaviSyati | tena dAni rAjJA ikSvAkunA (435) paMca modakazatA kArApitA eko modako mahAnto teSAM modakAnAM madhye sthApito aparehi modakehi occhAdito yo etaM mahAntaM modakaM gRhNISyati tamahaM jJAsyAmi eSo mamAtyayena rAjA bhaviSyati | so dAni rAjA ikSvAku: taM modakarAziM kRtvA paMca kumArazatAM zabdApayitvA Amantrayati | zIghraM trIhi tAlehi modaka- rAzito ekamekaM modakaM gRhNatha | te dAni kumArA sarve prathamaM pi dhAvitA pazcAt kumAro pradhAvito | so kumAro sarveSAM bhrAtRNAM vAmadakSiNena hastena avagUhitvA taM mahAntaM modakaM gRhItaM | tasya rAjJo ikSvAkusya evaM bhavati | eSo kuzo kumAro mamAtyayena rAjA bhaviSyati | eSo ca durvarNo durdRzo sthUloSTho sthUlaziro sthUlapAdo mahodaro kAlo maSirAzivarNo apriyo pratikulo darzanAye | ko etaM rAjaM dhArayiSyati | yaM nUnAhaM dvitIyaM pi imAM kumArAM jijJAseyaM | AhAradezakAle ime kumArA saMmukhaM parivezApayiSyaM | yo eteSaM (SAM) prathamaM bhojanaM pratIchiSyati ahaM jJAsyAmi eSo mamAtyayena rAjA bhaviSyati | so dAni rAjA ikSvAku: AhAradezakAle tAM paMca kumArazatAM zabdApayitvA purato niSIdApayitvA bhojanaM allIpayati | te pi kumArA bhojanaM pratipAlenti | so kuzo kumAro taM bhojanaM bhUmiye pratIchati | yattakena sa bhojanena abhiprAyo taM bhUmIyaM odanasya rAziM karoti | tatraiva upari vyaMjanAni pratIchati pRthivInizritaM bhuMjati | @281 tasya dAni rAjJo ikSvAkusya evaM bhavati | eSo kuzo kumAro mamAtyayena rAjA bhaviSyati pRthivIzvaro pRthivInizritaM paribhuMjati | so dAni rAjA ikSvAku: apareNa kAlena purohitaM pRcchati | upAdhyAya ko imeSAM kumArANAM mamAtyayena rAjA bhaviSyati | purohito Aha | mahArAja eSo hi kuzo kumAro devasyAtyayena rAjA bhaviSyati | etasya rAjalakSaNA: | so dAni rAjA ikSvAku: (436) purohitasya zrutvA du:khito saMvRtto | ko upAyo bhaveyA yaM eSo kuzo kumAro mamAtyayena rAjA nab have | yaM nUnAhaM rAjakule deze deze guhyapradezeSu mahAnidhAnAni nikhaneyaM adRSTAni kenaci | yo imA nidhAnAn mamAtyayena janayA buddheyA utkhanayeyA so rAjA bhaveyA, apyevaM nAma anyo kumAro rAjA bhaveyA | tena dAni rAjJA ikSvAkunA rAjakule deze deze guhyapradezuSu mahAnidhAnaM nikhataM adRSTaM kenaci | so dAni rAjA ikSvAku: dIrghasyAdhvano tyayena maraNakAlasamaye amAtyAnanuzAsati | bho bhaNe amAtyA yo imeSAM paMcAnAM kumArazatAnAM mamAtyayena imAni nidhAnAni va jAneyA buddheyA utkhanayeyA taM rAjyena abhiSiMcatha | ante nidhi:, bahirnidhi:, na cAnte na bahirnidhi:, caturNAM zAlarAjAnAM heSThato caturo nidhi:, samudre nidhi:, sAgare nidhi:, yojane nidhi:, mocane nidhi:, vRkSAgre nidhi:, parvate nidhi:, yato ca vairocano abhyudeti tata: nidhi:, prabhaMkarAdityaM yatrAstameti tatra nidhi:, yatra devA mahIyanti tatrApi nihito nidhi:, yo amAtyAho imAM kumAro nidhAnAM jAnAti utkhanApeti anAcikSito taM rAjyenAbhiSiMcatha | so va rAjA bhaviSyati | so dAni rAjA ikSvAku: evamamAtyAnanuzAsitvA kAladharmeNa saMyukto kAlagato | te dAni paMca kumArazatA pitu: kAlagatasya rAjyaheto: anyamanyaM vivaditvA ahaM rAjA ahaM rAjeti na cAnyamanyaM vihiMsanti dhArmikatvAt | tadA amAtyA kumArANAM jalpanti | kumArAho mA vivadatha | teSAM vo rAjJo ikSvAkusya ANatti- (437) kA asti | pitari maraNakAlasamaye saMdezo dinna: yo pitari saMdezaM jAniSyati so rAjA bhaviSyati | kumArA Ahu: | amAtyAho evaM tu yathAsmAkaM pitari saMdezo dinno AkhyAyatha | te dAni amAtyA paMcAnAM kumArazatAnAM purata: taM rAjJo ikSvAkusya saMdezaM parikIrtenti | ante nidhi:, bahirnidhi:, naivAnte na bahirnidhi:, caturNAM zAlarAjAnAM heSThato caturo nidhi:, samudre nidhi:, sAgare nidhi:, yojane nidhi:, mocane nidhi:, vRkSAgre nidhi:, parvatAye nidhi:, yatra ca vairocano abhyudeti tato nidhi: | prabhaMkarAdityaM yatrAstameti tatra nidhi:, yatra devA mahIyanti tatrApi nihito nidhi: | kumArAho imaM vo pitareNa ikSvAkunA saMdezo dinna: yo yuSmAkaM imAn nidhAnA nikSiptAM jAniSyati utkhanayiSyati @282 so va rAjA bhaviSyati | ekUnapaMcakumArazatA nidhAnAn kIrtiyamAnAnna jAnanti na budhyanti, kuzo mahAbuddhirmahAmImAnsako sarvaM arthaM upagato parizuddho | so dAni Aha | ahametaM pitari vacanaM tatra bho nivedayiSyAmi | ye yuSmAbhirnidhAnA parikIrtitAstAn sarvAnutkhanApayiSyaM | yaM tAtena vuttaM ante nidhi:, abhyantarAM rAjakuladvAre dehalAya abhyantarato nihito nidhi: | taM pradezaM amAtyahi utkhanA- pitaM mahAnidhAnaM | yaM tAtena vuttaM bahirnidhistasyaiva dehalAya bAhyato nihito nidhi: | taM pi mahAnidhAnaM kumAreNa utkhanApitaM | yaM tAtena vuttaM naivAnte na bahirnidhIti taM madhyamadvAre dehalAye heSThato nihito nidhi: | taM pi kumAreNa mahAnidhAnaM (438) utkhAnitaM | yaM tAtena vuttaM caturNAM zAlarAjAnAM heSThato caturo nidhi: yatra rAjJo ikSvAkusya paryaMko zAlamayo suvarNapAdehi onaddha: zayyAM kalpayati teSAM paryaMkapAdAnAM heSThato caturo nidhi: te pi kumAreNa mahAnidhAnA utkhanApitA | yaM tAtena vuttaM samudre nidhiM ti yA rAjakyaazokavaNikAyAM krIDApuSki(ska)riNI tatrApi nihito nidhi: | tatrApi kumAreNa krIDA- puSki(ska)riNikAto ukkaDDhApito | yaM tAtena vuttaM sAgaranidhiM ti yatra rAjJo ikSvAkusya snApanazAlAye udupAnaM tatrApi nihito nidhi: | taM kumAreNa udupAnAto mahAnidhAnaM utkhanApitaM | yaM tAtena vuttaM yojane nidhiM ti yasmiM pradeze rAjJo ikSvAkusya yAnaM yujyati hastiyAnaM vA azvayAnaM vA yugyayAnaM vA taM pi kumAreNa mahAnidhAnaM utkhanApitaM | yaM tAtena vuttaM mocane nidhiM ti yatra abhi- rakSaNapradeze rAjJo ikSvAkusya yAnaM muccati hastiyAnaM vA azvayAnaM vA yugyayAnaM vA tatrApi nihito nidhi: | taM kumAreNa mahAnidhAnaM utkhanApitaM | yaM tAtena vuttaM vRkSAgre nidhiM ti yatra rAjJo ikSvAkusya darzanazAlAyAM mahAvRkSaM tasya sUryeNa udayantena yatra agracchAyA nipatati astamitenApi sUryeNa yatra carimA chAyA nipatitA tatrApi nihito nidhi: | te pi kumAreNa dve mahAnidhAnA utkhanApitA | yaM tAtena vuttaM parvate nidhiM ti yatra zilApaTTe rAjJo ikSvAkusya zIrSasnAnaM varNanaM ca vilepanaM ca piSyati tatra heThato nihito nidhi: | taM pi kumAreNa mahAnidhAnaM utkhanApitaM | yaM tAtena vuttaM yatra vairocano bhyudeti nidhiM ti yatra tAto ikSvAku ikSuNA jAto tatrApi nihito (439) nidhi | taM pi kumAreNa mahAnidhAnaM utkhanApitaM | yaM pi tAtena vuttaM yatra prabhaMkarAditya astameti tatra nihito nidhi tti, yatra ikSvAku kAlagato tatrApi nihito nidhi: | taM pi kumAreNa mahAnidhAnaM utkhanApitaM | yaM tAtena vuttaM yatra devA mahIyanti tatrApi nihito nidhi:, yatra rAjJA ikSvAkunA paMca kumArazatA pariviSApitA tatrApi nihito nidhi: | taM pi kumAreNa mahAnidhAnamutkhanApitaM | evaM tena kuzena kumAreNa tAni nidhAnAni utkhanApiyamAnAni amAtyA ca kumArA ca purohitA ca brAhmaNarAjAcAryA ca @283 bhaTabalAgrA ca naigamajanapadA ca sarve kuzasya kumArasya tatra nidhAneSu utkhanA- piyamAneSu vismayamApannA | aho kuzasya kumArasya mahAbuddhi mahAmImAnsA, yatra dAni rAjJo ikSvAkusya rAjakule deze deze mahAnidhAnaM nihitaM taM sarvaM kuzena jJAtaM sarvaM ca utkhanApitaM | eSo rAjA bhaviSyati | teSAM dAni amAtyAnAM evaM bhavati | mA haiva tAvat kuzena kumAreNa anyeSAM sakAzAto zrutaM bhaviSyati, bhUyo bhUyo anyenArthena jijJAsema | te dAni kumArANAM amAtyA jalpanti | kumArA yo yuSmAkaM sarvAM devAn vanditvA prathamaM siMhAsane upaviziSyati so rAjA bhaviSyati | te dAni ekUnapaMcakumArazatA nAnAprakArANi yAnAni abhiruhitvA zIghraM tvaramAnarUpA yena devakulA tena devavandakA pradhAvanti | so pi kuzo kumAro yena sarvasauvarNaM ahiSecanIyasiMhAsanaM tenopasaMkramitvA caturdizaM devAnAM aMjaliM kRtvA pUrvarAjacittIkareNa ca taM siMhAsanaM pradakSiNIkRtvA upaviSTa: | so hi kuzo kumArehi amAtyehi bhaTabalAgrehi (440) ca naigama- janapadehi ca ayaM paNDito ti kRtvA rAjye bhiSikto sarvehi SaSThIhi nagara- sahasrehi nigamajanapadehi rAjAmAtyehi kumArehi ca abhyarcito eSa: rAjA ti | evaM dAni kuzo kumAro rAjyaM prApto | so dAni rAjA kuzo yaM kAlaM rAjyaM prApta: tato mAtaraM alindAM devI- mabhivAdayitvA satkRtvA gurukRtvA mAnetvA pUjetvA evaM dAni rAjA kuzo ciraM kAlaM dharmeNa rAjyaM kArApayitvA apareNa kAlena tAM devImalindAM mAtaraM vijJapeti ambe bhAryAM me agramahiSImAnehi prAsAdikAM darzanIyAM yasyA anyA strI sadRzA na bhavet | aliMdA devI Aha | putra ko te pApakasya rUpeNa prAsAdikAM darzanIyAM bhAryAM dAsyati | pApikAM eva rUpeNa bhAryAM AnayiSyAmi yA te ullAsaM na kariSyati | rAjA kuzo Aha | ambe yadi pApikAM me bhAryAM AnayiSyasi na tAmahaM pApikAM bhAryAM pAdena vA pANinA vA spRzeyaM | prAsAdikAM darzanIyAM me bhAryAM Anehi | na me ambe zrutaM vA dRSTaM vA rAjA pApiko ti nApi rAjA pApikAye striyAye sArdhaM abhiramati, zobhanAM va me bhAryAM ambe Anehi | alindA devI Aha | putra sukhaM jAyApatikA anyonyasamalakSaNA saMvasanti na cAnyamanyaM abhimanyanti | kalyANarUpA bhAryA pApakaM rUpeNa patiM abhimanyati | kalyANarUpo pati: pAparUpAye bhAryAye abhimanyati | yAdRzA te putra bhAryA yogyA tAdRzAM te bhAryAM AnayiSyAmi pApikAM rUpeNa, yA te putra nAbhimanyiSyati | rAjA kuzo Aha | ambe na me pApikAye bhAryAye kAryaM | asadRzAM me rUpeNa bhAryAmAnehi | aliMdA devI Aha | putra ko te pApakasya rUpeNa kalyANarUpAM @284 bhAryAM dAsyati | kuzo rAjA Aha | ambe dUrAto me arthahiraNyasuvarNena vyayakarmeNa kalyANarUpAM bhAryAM Anehi | (441) sA dAni aliMdA devI amAtyAM purohitAM zabdApayitvA Ama- ntrayati | bhavanto rAjJo kuzasya bhAryAM agramahiSIM jAnatha, yAdRzA rAjakule bahUnAM strIsahasrANAM agramahiSI jyeSThA bhaveyA | te dAni amAtyA purohitA ca devIya pratizrutvA samantato nagarajAnapadeSu brAhmaNA ca dUtA ca visarjitA | gacchatha bhavanto yAdRzA iha kanyA rAjJo kuzasya ikSvAkuputrasya yogyA bhaveyA tAdRzIM kanyAM jAnatha | te dAni brAhmaNA ca dUtA ca SoD+aza janapadAnaNvamAnA zUraseneSu janapadeSu kaNNakubjaM nAma nagaraM tatra anuprAptA | tatra mahendrako nAma madrakarAjA rAjyaM kArayati | tasya sudarzanA nAma dhItA prAsAdikA darzanIyA, yasyA sarve jambudvIpe rUpeNa sadRzA anyA kanyA nAsti | sA dAni rAjadhItA mahatA rAjaRddhIye mahatA rAjAnubhAvena mahatA samudayena catughoTaM azvarathaM abhi- ruhitvA vayasyakAhi ca ceTikAhi ca parivAritA udyAnabhUmiM nirdhAvati | tehi brAhmaNehi dUtehi ca dRSTA | teSAM dAni bhavati | iyaM rAjakanyA suSThu prAsAdikA darzanIyA, iyaM rAjJo kuzasya agramahiSI yogyA | te dAni brAhmaNA dUtA ca aparaM divasaM kalyato eva prAvariya nivAsayitvA ca rAjakuladvAre sthitA | yaM kAlaM rAjA mahendrako darzanazAlAyAM upaviSTo te dAni brAhmaNA dUtA ca rAjJo bhi- vAdayitvA purata: sthitA | so dAni brAhmaNo rAjJo mahendrakasya jayena vardhApayitvA etaduvAca | mahArAja vArANasyAM kuzo nAma rAjJo ikSvAkusya putro so te sudarzanAM svadhItaraM bhAryArthAya vareti | so dAni kuzo rAjA abhilakSito yathA SaSTInAM nagarasahasrANAM rAjyaM kArayati | tasya mahendrakasya bhavati | anurUpa edRzasya puruSasya sambandho | so dAni rAjA mahendrako taM brAhmaNaM dUtAM ca jalpa (442) te | bhavanto vayasya: rAjA kuzo mama bhavati, demi se dhItaraM bhAryArthaM | so dAni brAhmaNo modakAni krINiya brAhmaNAM zabdAvitvA modakAni vAreti | bhavanto ayaM mahendrako madrakarAjA rAjJo kuzasya ikSvAkuputrasya dhItAM sudarzanAM prapatnIM prayacchati | taM bhavanto udakaM prayacchantu | te dAni brAhmaNA ca dUtA ca brAhmaNasya vacanaM kRtvA rAjAnaM mahendrakamAmantrayitvA prasthitA | anupUrveNa vArANasI- manuprAptA: | te dAni brAhmaNA ca dUtA ca amAtyAnAM purohitAnAM nivedayanti | tAdRzA kanyA labdhA yasyA sarve jambudvIpe anyA kanyA rUpeNa sadRzA nAsti | zUrasene nAma janapade kanyakubjaM nAma nagaraM, tatra mahendrako nAma madrakarAjA tasya dhItA sudarzanA nAma prAsAdikA darzanIyA | zrutvA te dAni amAtyA purohitA ca @285 aliMdAye devIye nivedenti | tAdRzA kanyA labdhA yasyA sarve jambudvIpe anyA kanyA rUpeNa sadRzA nAsti | zUrasene nAma janapade kanyakubjaM nAma nagaraM | tatra mahendrako nAma madrakarAjA | tasya dhItA sudarzanA nAma prAsAdikA darzanIyA | zrutvA alindA devI hRSTA prItA saMvRttA | asadRzA me putrasya bhAryA labdhA | sA dAni alindA devI putrasya kuzasya rocayati | putra tAdRzA kanyA labdhA yasyA sarve jambudvIpe anyA kanyA rUpeNa sadRzA nAsti | zUrasene nAma janapade kanyakubjaM nAma nagaraM, tatra mahendrako nAma madrakarAjA, tasya dhItA sudarzanA nAma prAsAdikA darzanIyA | so dAni rAjA kuzo mAturvacanaM zrutvA hRSTo prIto saMvRtta: | amAtyapAriSadyA brAhmaNapurohitarAjAcAryAnAmantreti | bhavanto (443) zUrasene nAma janapade kanyakubjaM nAma nagaraM, tatra mahendrako nAma madrakarAjA tasya dhItA sudarzanA nAma | gacchatha tAM mama kRtena Anetha | te dAni amAtyA pAriSadyA brAhmaNapurohitA rAjAcAryA rAjJo kuzasya pratizrutvA caturaMgaM balakAyaM sannAhayitvA mahatA samRddhiye mahatA vibhUSAye prasthitA | tasyA dAni aliMdAye devIye teSAM prasthitAnAmetadabhUSi | ko nu khalu upAyo bhaveyA yathA sA sudarzanA rAjadhItA na jAneyA kedRzo rAjA kuzo varNarUpeNa | tasyA dAni aliMdAye devIye bhavati evaM | yaM nUnAhaM garbhagRhaM kAreyaM yatra rAjA kuzo bhAryAyA sArdhaM krID+eyA rameyA paricAreyA na ca sA jAneyA kedRzo rAjA kuzo tti | tAye dAni aliMdAye devIye tAdRzaM garbhagRhaM kRtaM liptopaliptaM osaktapaTTadAmakalApaM dhUpitadhUpanaM muktapuSpAvakIrNaM yatra rAjA kuzo krIDiSyati ramiSyati paricAriSyati | te pi dAni amAtyA pAriSadyA brAhmaNapurohitA rAjAcAryA anupUrveNa zUraseneSu jAnapadeSu kanyakubjaM nAma nagaramanuprAptA | te dAni yena mahendrako madrakarAjA tenopasaMkramitvA rAjAnaM jayena vardhApayitvA purato sthitvA etaduvAca | mahArAja jAmAtA te kuzo rAjA kauzalyaM paripRcchati saparivArasya yaM ca mahA- rAjena pratijJAtaM tAM me dhItAM sudarzanAM bhAryArthaM dehi | so dAni rAjA mahendrako tAnamAtyapAriSadyAM brAhmaNapurohitarAjAcAryAnabhinanditvA pratisaMmoditvA rAjArahANi vastrAlaMkArANi paribhogAni ca dinnA te dAni amAtyapAriSadyA tatra katyahaM kAlaM viharitvA rAjJo mahendrakasya Amantrayanti | mahArAja ciragatA sma vivAha: kriyatu gacchAma: | so dAni rAjA mahendrako mahatA rAjarddhIye (444) mahatA rAjAnubhAvena mahato janakAyasya hakkArahikkArabherImRdaMgapaTahazaMkha- saMninAdena vivAhadharmaM kRtvA dhItA sudarzanA rAjJo kuzasya bhAryA dinnA | te dAni amAtyA purohitA vivAhadharmaM kRtvA rAjJo mahendrakasya AmantrayitvA prasthitA | anupUrveNa vArANasIye upavanaM anuprAptA | evaM dAni sudarzanA rAjadhItA mahatA satkAreNa mahatA samudayena vArANasIM nagarIM pravezitA | sA dAni sudarzanA @286 rAjadhItA rAjakule pravezitA | yena zvazrU aliMdA devI tenopasaMkramitvA zvazruye pAdAM zirasA vaMditvA purata: pratyusthAsi | sA dAni aliMdA mahAdevI tAM vadhUM dRSTvA pramuditA prItisaumanasyajAtA saMvRttA | so dAni rAjA kuzo sudarzanAye rAjadhItAye sArdhaM tahiM garbhagRhe ajyotike mahArahehi upabhogaparibhogehi krIDanto ramanto paricArayanto Asati | tasyA dAni rAjadhItu: sudarzanAye tahiM garbhagRhe ajyotike rAjJA kuzena sArdhaM krIDantIye ramantIye paricArayintIye etadabhUSi | imaM rAjJo kuzasya ikSvAkukulaM RddhaM ca sphItaM ca kSemaM ca subhikSaM ca anantaratnAkaraM ayaM ca asmAkaM zayanagRho ajyotiko dIpA pi na dIpyanti | parasparaM hi cakSuhi na pazyAmo naivAhaM jAnAmi kedRzo rAjA kuzo varNarUpeNa, nApi sa rAjA kuzo jAnAti kIdRzA me sudarzanA devI varNarUpeNa | etaM tatra antaraM na paribudhyAmi, kasyArthAya asmAkaM zayanagRhe naiva rAtraM na divA dIpA dIpyanti | sA dAni sudarzanA devI rAjAnaM kuzaM rahogataM pRcchati | mahArAja ayaM rAjakulo Rddho ca sphIto ca anantaratanAkaro, imasmiM cAsmAkaM zayanagRhe naiva rAtrau na divA dIpA dIpyanti, yathA andhakAre tathA saMvasAmo, parasparaM cakSuhi na pazyAmo, naivAhaM jAnAmi kIdRzo me bhartA nApi mahArAjA jAnAti kIdRzA me sudarzanA devI | tadetkAraNaM na paribudhyAmi kasyA- (445)rthAya asmAkaM zayanagRhe dIpA na dIpyanti | rAjA kuzo Aha | devi ahaM pi etaM na jAnAmi kasyArthAya asmAkaM zayanagRhe dIpA na dIpyanti | mAtA me jAniSyati, tAM pRcchAhi | sA dAni sudarzanA devI rAjadhItA prabhAtAye rAtrIye yaM kAlaM rAjA kuzo nirdhAvito bhavati, vastrANi ca prAvaritvA alaMkAraM ca bandhayitvA aliMdAya mahAdevIye pAdAM vandanAya upasaMkrAntA | sA dAni sudarzanA zvazrUye pAdA vanditvA Aha | bhaTTe ayaM rAjakulo Rddho sphIto ca anantaratanAkaro , asmiM ca asmAkaM zayanagRhe naiva divA na rAtriM dIpA dIpyanti, yathA andhakAre tathA saMvasAmo, parasparaM cakSUhi na pazyAma:, kimatra kAraNaM yaM asmAkaM gRhe dIpA na dIpyanti | aliMdA mahAdevI Aha | putri sudarzane yuSmAkaM ubhaye jAyApatikA udArarUpA rUpeNa anyaM kaMci samasamaM na pazyAmi | taM mA yuSmAkaM parasparaM udAraM rUpaM dRSTvA unmAdaM gaccheyAti | api tu evaM ca me devAnAmupayAcitaM cirakAlaM asmAbhi: yadA me vadhukAye sudarzanAye putro vA dhItA vA bhaveyA tato dvAdazame varSe parasparaM pazyiSyatha | eSo smAkaM kuladharma: | sA dAni sudarzanA rAjadhItA Aha | pApaM khalu tAva bhaTTAye devAnAmupayAcitaM cirakAlamasmAbhi: parasparaM na draSTavyaM | aliMdA mahAdevI Aha | putri kiM karomi, evaM me upayAcitaM devAnA- mapi rakSAmi, mA yuSmAkaM parasparaM udAravarNarUpaM dRSTvA unmAdaM gaccheyA tti | evaM dAni sudarzanA rAjadhItA zvazruya aliMdAya mahAdevIya saMjJaptA | @287 sA dAni sudarzanA rAjadhItA cireNa kAlena tAM zvazruM pranipatiya nAM vijJape- (446)si | bhaTTe icchAmi svAmikaM draSTuM | aliMdA mahAdevI Aha | bhavatu putri kAlena taM pazyiSyasi | sA dAni sudarzanA punarpuna: tAM zvazru vijJapeti | bhaTTe icchAmi ekaM vAraM draSTuM | tasyA dAni aliMdAye mahAdevIye evaM bhavati | iyaM sudarzanA rAjadhItA kuzaM pazyitukAmA, yadi se na vinodayAmi kautukaM mahAntaM bhaveyA | sA aliMdA devI Aha | putri sudarzane suSThu suve te rAjAnaM kuzaM darzayi- SyAmi darzanazAlAyAM, janasya darzanaM ca dattaM | sA dAni aliMdA devI rAjaM kuzaM AmaMtreti | putra eSA sudarzanA rAjadhItA tvAM pazyitukAmA, tvaM ca pApako rUpeNa mA sudarzanA tavedRzaM rUpaM dRSTvA cittasya bhave anyathAtvaM, yo teSAM paMcAnAM kumAra- zatAnAM sarveSAM kumArANAM darzanIyataro prAsAdikataro bhaveyA sa rAjeti kRtvA rAjAsane niSIdApayitvA tato sudarzanAye upadarzayitavyo eSa: rAjA kuzo ti | tato sudarzanA jAneya edRzo rAjA kuzo ti tata: cittaM na pratihariSyati | rAjA kuzo Aha | ambe evaM kriyatu | teSAM dAni kumArANAM kuzadrumo kumAro prAsA- diko darzanIyo | so dAni kuzadrumo rAjArhehi vastrehi ca AbharaNehi ca alaMkRtvA yathA rAjA tathA alaMkRto darzanazAlAye rAjakRtye siMhAsane rAjeti kRtva upa- vizApito | te pi kumArA sarve alaMkRtA: subhUSitA kRtA svakasvakeSu AsaneSu upavizApitA | amAtyA pi purohitA bhaTabalAgrA zreSThi naigamagrAmagrAmika- janapadA sarAjakyA pariSA yathA devapariSA virocati | so dAni rAjA kuzo bhrAtu: kuzadrumasya kumArasya rAjAsane niSaNNasyacchatraM gRhya vAme pArzve chatraM dhAreti | sA dAni aliMdA devI vadhukAye sudarzanAye sArdhaM aparehi ca bahuhi devIzatehi parivAritA rAjakulAto nirdhAvitA siMha-paMjare sthitA | atha khalu aliMdA mahAdevI vadhukAye sudarzanAye (447)) kuzadrumaM kumAraM rAjAsane upaniSaNNakaM upadarzayati | putrid sudarzane eSo te bhartA pazyAhi naM | sA dAni sudarzanA kuza- drumaM kumAraM rAjAsane niSaNNaM dRSTvA prItamanasA, sulabdhA me lAbhA yasyA me bhartA edRzo abhirUpo prAsAdiko darzanIyo sarvAM sa rAjapariSAmabhibhavati rUpeNa | sA dAni sudarzanA rAjadhItA pariSAM ca abhivilokayati yAvattasyA sahasastrI- buddhiye so rAjakyo chatradhAro dRSTo | tasyA dAni sudarzanAye taM rAjakyaM chatraMdharaM dRSTvA manasaM pratyAhataM, du:khadaurmanasyajAtA saMvRttA | zvazruM aliMdAM mahAdevIM jalpati | bhaTTe zobhati rAjA kuzo kumArA ca kRtapuNyA darzanIyA sarvA ca rAjakyA pariSA zobhati yathA devapariSA | api ca eSo chatradhAro apazyanIyo na anurUpo, sadRzasya rAjJo devaputrasamasya edRzo chatradhAro vikRtarUpo sthUloSTho sthUlaziro sthUlapAdo mahodaro kAlo maSirAzivarNo | etena cchatradhAreNa sarvA sA rAjakya- pariSAzirI upahatA | evaM vistIrNe rAjye nAsti anyo puruSo yo rAjJo chatraM dhareyA | yadi me bhartA icchati priyaM kartuM tadeSo chatradhAro rAjJo sAmantake na @288 tiSTheyA anyaM puruSaM chatra dhArApaye | aliMdA devI Aha | putrid sudarzane mA haivaM jalpAhi, na rUpeNa kRtyaM bhavati, yadeSo chatradhAro rUpeNa pApako api tu guNehi mahAtmako zIlavanto satyavAdI dhArmiko puNyavanto balavAM pararASTrapramardako, etasyAnubhAvena asmAkaM SaSThIhi nagarasahasrehi sanigamajAnapadehi na koci pratyarthiko heThAM utpAdeti | etasyAnubhAvena sarve vayaM sukhaM jIvAma | evaM dAni aliMdAye devIye sA sudarzanA (448) saMjJaptA | sA dAni sudarzanA rAjJA kuzena sArdhaM rahogatA jalpati | mahArAja evaM vistIrNe tava rAjye nAstyanyo puruSo yo tava cchatradhAro bhaveya | yo tava edRzo chatradhAro adarzanIyo | yadi me icchasi priyaM kartuM tadetaM chatradhAraM mellehi, anyaM puruSaM chatradhAraM thapehi | rAjA Aha | mA etaM chatradhAraM nindAhi, kiM rUpeNa kRtyaM bhavati | yo guNena sampanno kiM rUpaM tasya kariSyati | so chatradhAro mahAtmA guNena kalyANo ca mahAbalo ca, tasya anu- bhAvena imAni SaSTi nagarasahasrANi na koci pratyarthiko heThAM utpAdayati | evaM dAni sudarzanA devI rAjJA kuzena saMjJaptA | so dAni rAjA kuzo sudarzanAM devIM pazyitukAmo mAtaraM aliMdAM devIM vijJApeti | ambe abhiprAyo me yathA sudarzanAM devIM pazyeyaM | aliMdA devI Aha | putra tvaM pApako rUpeNa, yadi sudarzanA jAneyA edRzo rAjA kuzo varNarUpeNa, sthAnametaM vidyati yaM sudarzanA upakrameNa AtmAnaM bhAreyA | rAjA kuzo Aha | ambe kiM zakyA kartuM | upAyo cintayitavyo yadahaM sudarzanAM pazyeya, sA ca me na jAneyA ko eSo ti | aliMdA devI Aha | putra eSa asti upAyo-yadA sudarzanA rAjadhItA aparAhi devIhi sArdhaM sarvAhi ca anta:purikAhi udyAnabhUmiM nirdhAvayiSyati utpalAni padmAni ca puSpitakAni draSTuM, tato tvaM prakRtyaiva udyAnaM gatvA padminIye kaNThamAtro otaritvA padmapalAzena zIrSaM praticchAdayitvA Asasi | tathA vayaM kariSyAma: yathA yatra deze tuvaM padminIye sthitako bhaviSyasi, tena sopAnena sudarzanA padminIya padmAnA- marthAya svayaM otariSyati, yatkAraNaM sudarzanAtIva puSpalolA patralolA ca, tato nAM tvaM yathAbhiprAyaM pazyiSya-(449) si | tatra dAni rAjakule mAlAkArehi utpalAni ca padumAni ca puNDarIkAni ca saugandhikAni ca phullitAni nAnA- prakArANi ca mAlyAni praveziyanti | sA dAni sudarzanA tAni utpalAni padumAni phullitAni dRSTvA tAM zvazruM aliMdAM devIM vijJapeti | bhaTTe icchAmi vApIyo draSTuM phullitakehi utpalapadumakumudapuNDarIkehi aliMdA mahAdevI Aha | putrid suSThu pazyAhi sarve vApIyo nirdhAviSyAma: | sA dAni aliMdA devI rAjJo kuzasya nivedayati | putra yaM khalu jAnesi sA vai sudarzanA rAjadhItA anta:pureNa sArdhaM vApIyo darzanAye nirdhAviSyati | yadi tAM pazyitukAma: tato prakRtyaiva @289 udyAnabhUmiM gatvA tatra deze tiSThAhi yathA te sudarzanA na jAneyA eSo rAjA kuzo ti | so dAni rAjA kuzo mAtu: pratizrutvA prabhAtAye rAtrIye prAkRtakeNa veSeNa prakRtyaiva udyAnabhUmiM gatvA anta:purikAM pratipAlento Asati | so dAni rAjA kuzo yena sopAnena sarvabahUni padumAni ca puNDarIkAni ca tatrotaritvA padma- palAzenAtmAnaM chAdayitvA Asati | anta:purikA ca sarvA nirdhAvitA | yAdRzaM nandanavanaM apsaragaNehi bharitaM upazobhati tAdRzo tamudyAnaM tena rAjAnta:pureNa | sA dAni sudarzanA devI tAsu vApIsu utpalapadmakumudapuNDarIkAM phullitakAni, ramaNIyA dRSTA aparAsu devISu jalpati | devIho Agacchatha vApIsu padumAni gRhNISyAma: | tAMdevIyo Aha | suSThu devi (450) gRhNISyAmo padmAni | sA dAni sudarzanA devI tahiM anyAhi devIhi yena sopAnena rAjA kuzo sthito tena sopAnena sudarzanAM agrato kRtvA okastA | tAya dAni sudarzanAye padmAnAM kRtena hasto praNAmito padmaM gRhNISyAmIti | tata: kuzena rAjJA sahasA AliMgitA | tasyA dAni sudarzanAye devIye evaM bhavati udakarAkSasena gRhItA | sA dAni avidhA avidhA pravezitAhamudakarAkSasena khajjAmi udakarAkSasena khajjAmi tti | tA dAni anta:purikA sarvA ekAntIbhUtA sthitA, rAjA kuzo devIya sArdhaM krIDiSyati, sA dAni sudarzanA devI avidhAvidhatti vakSyati udakarAkSasena khajjAmi | tA dAni anta:purikA yaM kAlaM jAnanti rAjJA kuzena yathAbhiprAyaM kRtaM tadA sudarzanAye devIye parivAreNa saMlagnaM balikarma kRtaM | kaTacchu jvalitA zAntaM samitaM te pApaM | diSTyAsi udakarAkSasena muktA ti | sA dAni sudarzanA tAhi aparAhi devIhi sArdhaM tahiM divasaM padminIye krIDitvA ramitvA paricArayitvA vikAle rAjakulaM praviSTA | sA dAni sudarzanA devI rAjJo kuzasya zayanagRhaM praviSTA | rAjA jalpati | devI padminIM pazyanAya gatA, na mama padmAni AnItA | na te ahaM priye priyo ti | devI Aha | mahArAja kuto me padmAni, okastA ahaM vApIM, padmAni gRhNiSyAmIti tato haM udakarAkSasena AliMgitA, manAsmi udakarAkSasena khAditA | tato smi anta:purikAhi mocitA | yAdRzo mahArAja so tava cchatradhAro tAdRzo tatra padminIye udakarAkSaso, manyAmi ekamAtAya jAtA ti | so dAni rAjA kuzo Aha | (451) devi mA bhUyo padminIM pazyanAya nirdhAvasi | ahaM pi tatra vApIye manAsmi udakarAkSasena khAdito hi | tatra rAjakule AmrakAle rAjakyehi AmrapAlehi nAnAprakArANi AmrANi pravezitAni | sA dAni sudarzanA devI tAni nAnAprakArANi AmrANi dRSTvA zvazrumaliMdAM mahAdevIM vijJapeti | bhaTTe icchAmi AmravanAni draSTuM | aliMdA mahAdevI Aha | putrid suSThu pazyAhi zuve AmravanAni nirdhAvayiSyAmi | tAye @290 dAni aliMdAye mamAdevIye AmrapAlAM zabdApayitvA ANattikA dinnA | zva: sudarzanA rAjadhItA anta:pureNa sArdhaM AmravanAni pazyanAya nirdhAviSyati, tato AmravanaM siktasaMsRSTaM karotha | vasantacitrehi duSyehi AmradaNDAni veThetha osaktapaTTadAmakalApaM dhUpitadhUpanaM muktapuSpAvakIrNaM AmravanaM alaMkarotha | te dAni udyAnapAlA mahAdevIye aliMdAya vacanamAtreNa tamudyAnaM AmravanaM alaMkRtaM | sA dAni aliMdA devI rAjJo kuzasya nivedayati | putra yaM khalu ANesi zuve sudarzanA rAjadhItA anta:pureNa sArdhaM rAjakyamAmravanaM pazyanAya nirdhAviSyati | yadi me pazyitukAmo si sudarzanAM rAjadhItAM tato prakRtyaiva gatvA tatra pradeze tiSThAhi yathA te sudarzanA na jAnAti eSo so rAjA kuzo ti | so mAturvacanaM pratizrutvA prAkRtakena veSeNa prakRtyaiva AmravanaM gatvA sarvasyArAmasya yo sarvazobhano Amro tasya heSTA sthita: | sA dAni sudarzanA anta:purikAhi parivRtA mahatA rAjaRddhiye mahatA rAjAnubhAvena nAnAprakArehi suvicitrehi rAjarathehi AruhitvA AmravanaM prasthitA | sA dAni sudarzanA devI yAnAto oruhitvA bahUhi devIzatehi parivRtA taM AmravanaM praviSTA | yAdRzaM citrarathe mizrakAvane devAnAM (452) trAyastriMzAnAM yAtrakA kovidArA devaparivRtA zobhanti, tAdRzaM rAjanyaM AmravanaM tAhi rAjAnta:purikAhi parivRto zobhati | sA dAni sudarzanA devI aparAhi sArdhaM tamAmravanaM anucaMkramantI anuvicarantI varavarANi AmrANi uccinantI AmraphalAni ca bhujantI nAnAprakArANi ca puSpajAtAni uccinantI yAva- dAmravanasya madhye anuprAptA yatra rAjA kuzo Asati | so dAni rAjA kuzo AmramUlAto utthihitvA sudarzanAye devIye unmUrdhikAye AliMgito | sA dAni sudarzanA bhItA santrastA jAnAti vanapizAcenAsmi gRhItA ti | sA dAni avidhAvidha tti pravezitA vanapizAcena khajjAmi vanapizAcena khajjAmi tti | tA dAni anta:purikA ito ca ito ca palAyanti | rAjA kuzo sudarzanAya sArdhaM Amravane krIDati ramati paricArayati | sApi sudarzanA avidhAvidhaM vakSyati dhAvatha anta:purikAho vanapizAcena khajjAmi | tA dAni anta:purikA yaM kAlaM jAnanti yathAbhiprAyo rAjJA kuzena sudarzanAye sArdhaM krID+itaM ramitaM paricAritaM tata: nAnA prakArANAM puSpANAM utsaMge gRhNiyAna taM dezaM gatA | tA dAni bahUni devIzatAni puSpamuSTIhi rAjaM kuzaM okiranti zabdaM ca karonti | dhik pizAca dhik pizAca tti | so dAni rAjA kuzo sudarzanAM devImozi- ritvA rAjakulaM praviSTo | tasyA dAni sudarzanAya devIye parivAheNa saMlagnaM balikarma kRtaM | kaTacchu jvAlApitA zAntaM zamitaM pApaM, diSTayAsi vanapizAcena jIvantI muktA ti | sA dAni sudarzanA devI aparAhi devIhi sArdhaM tahiM @291 Amravane yathAbhiprAyaM divasaM krIDitvA ramitvA paricArayitvA vikAle rAjakulaM praviSTA | sA dAni sudarzanA rAjJo kuzasya zayanagRhe praviSTA | rA-(453)jA jalpati | devI AmrANi saMpazyanAya nirdhAvitA na te AmrANi AnItAni, na te ahaM priyo | devI Aha | mahArAja kuto me AmrANi | nirdhAvitA sA AmrANi pazyanAya tata: me vanapizAcena AliMgitA, manAsmi vanapizAcena khAditA | tato haM anta:purikAhi vanapizAcasya hastAto mocitA | mahArAja yAdRzo tava cchatradhAro yAdRzo padminIudakarAkSasa: tAdRzo Amravane vanapizAca:, sarve trayo janA manye ekamAtAya jAtA ti sarve samasadRzA | rAjA kuzo Aha | devi mA bhUyo AmravanaM pazyanAya gaccha | ahaM pi tatrAmravane manAsmi vanapizAcena khAdito | tatra dAni apareNa kAlena sudarzanA devI zvazrumaliMdAM mahAdevIM vijJapeti | abhiprAyo me rAjJo kuzasya hastivAhinoM draSTuM | zRNomi rAjJo kuzasya vistIrNA hastivAhinI SaSTi hastisahasrANi | alindA mahAdevI Aha | bho putrid suve rAjahastivAhinIM pazyanAya nirdhAvasi | sA dAni aliMdA mahAdevI hastimahA- mAtraM zabdAviyAna ANattikA dinnA | suve sudarzanA rAjadhItA anta:purikAhi sArdhaM rAjakyAM hastizAlAM pazyanAya nirdhAviSyatIti | tata: hastIM ca hastizAlAM ca alaMkarohi | so dAni hastimahAmAtro aliMdAya mahAdevIye ANattikAye zrutvA sarvAM hastivAhinIM SaSTiM hastisahasrANi sarvAlaMkArehi alaMkRtAni hema- lA-(jA)lapraticchannAni dantapatimokAni zuNDApatimokAni sakhurapravAlAni | sA ca hastizAlA siktasansRSTA muktapuSpAvakIrNAM kRtA osaktapaTTadAmakalApA dhUpitadhUpanA | sA dAni aliMdA mahAdevI rAjaM kuzamAmantrayati | (454) putra yaM khalu jAnesi suve sudarzanA rAjadhItA anta:pureNa sArdhaM rAjakyAM hastizAlAM nirdhAviSyati pazyanAya | tata: prakRtyaiva hastizAlAM gatvA tatra deze Asatha yathA te sudarzanA na jAneyA eSa: rAjA kuzo ti | so dAni rAjA kuzo mAtu: pratizrutvA prabhAtAye rAtrIye hastimeNThavezena prakRtyaiva hastizAlAM gatvA hastino mUle sudarzanAM pratipAlayamAno Asati | sApi dAni sudarzanA zvazruya aliMdAye sArdhaM sarvAhi ca anta:purikAhi parivRtA rAjarahehi azvarathehi abhiruhitvA hasti- zAlAM praviSTA | sA dAni azvarathAto oruhitvA bahUhi ceTIzatehi parivRtA hastizAlAM praviSTA | so pi rAjA kuzo hastinAM mUle hastimeNTho ti kRtvA sudarzanAM nidhyAyamAno Asati | sA dAni sudarzanA devI tAhi anta:purikAhi sArdhaM tatra hastizAlAya anucaMkramantI anuvicarantI yaM kAlaM pratinivartitA rAjakulaM gacchAmIti rAjJA kuzena pratyagreNa hastilaNDena vASpAyantena sudarzanA devI pRSThito AhatA | tAni rAjArhANi vastrAni hastilaNDena vinAzitAni | @292 sA dAnI sudarzanA rAjadhItA zvazruM aliMdAM mahAdevIM vijJapeti | bhaTTe imasya rAjakyasya hastimahAmAtrasya daNDo dAtavya: | zakyA etena yA rAjJo kuzasya agramahiSI tAM hastilaNDena AhanituM ti | sA dAni alindA mahAdevI Aha | bhavatu putrid mellehi eSo rAjakyo hastimahAmAtro avadhyo, kiM zakyaM kartuM | evaM dAni sudarzanA zvazruye saMjJApitA | sA dAni sudarzanA apareNa kAlena zvazrumaliMdAM mahAdevI vijJapeti | bhaTTe priyaM me rAjJo kuzasya azvavAhinIM draSTuM | aliMdA mahAdevI Aha | suSThu putri svo rAjJo kuzasya azvavAhanaM pazyanAye nirdhAbAhi | sA dAni (455) aliMdA mahAdevI azvamahAmAtrANAM zabdApayitvA AnattikAM deti | zvo sudarzanA rAja- dhItA anta:pureNa sArdhaM rAjakyaM azvavAhanaM pazyanAye nirdhAviSyati | tAM dAni SaSTi azvasahazrANi sarvAni alaMkarohi azvazAlAM ca siktasaMsRSTAM muktapuSpA- vakIrNAM karohi | te hi azvarakSehi aliMdAye mahAdevIye ANattikAM zrutvA sarvANi SaSTi azvasahasrANi sarvAlaMkArehi alaMkRtAni | sA ca azvasA(zA)lA sikta- sansRSTA muktapuSpAvakIrNA kRtA | sA dAni alindA mahAdevI rAjasya kuzasya nivedayati | putra kuza yaM khalu jAnesi sA sudarzanA rAjadhItA anta:pureNa sArdhaM rAjakyaM azvavAhanaM pazyanAye nirdhAviSyati | yadi si pazyitukAma: tato prakRtyaivAzvasAlAyAM gatvA tatra deze tiSThAhi yathA te sudarzanA na jAneyA eSa: rAjA kuzo tti | so dAni rAjA kuza: mAturvacanaM pratizrutvA prabhAtAye rAtrIye azvarakSavezaM kRtvA azvAnAM ghAsaM vikiranto Asati sudarzanAM pratipAlayamAno | sA dAni sudarzanA rAjadhItA zvazruye aliMdAye mahAdevIye sArdhaM sarvAhi cAnta:- purikAhi ratnAmayIM zivikAmAruhitvA azvazAlAM prasthitA | sApi dAni sudarzanA zivikAto pratyoruhiya bahUhi devIzatehi parivRtA azvazAlAM praviSTA | so pi rAjA kuzo azvAnAM pRSThato sthita: sudarzanAM nidhyAyanto | sApi dAni sudarzanA aparAhi anta:purikAhi sArdhaM tatra azvazAlAyAM anucaMkramitvA anu- vicaritvA yaM kAlaM nivartitA rAjakulaM gacchAmi tti tata: kuzena rAjJA pratyagreNa azvalaNDena vASpAyantena pRSThimena AhatA | tAni rAjArhANi vastrANi azva- laNDena vinAzitAni | sA dAni sudarzanA rAjadhItA zvazruM aliMdAM mahAdevIMAha| bhaTTe imasya azvarakSasya daNDo dAtavya: | labhyA etena rAjJa: kuzasya (456) agramahiSIM azvalaNDena AhanituM ti | aliMdA mahAdevI Aha | putrid marSehi ete rAjakyA azvarakSA avadhyA, kiM zakyA kartuM | sA dAni sudarzanA apareNa kAlena zvazrumaliMdAM mahAdevIM vijJapeti | bhaTTe abhiprAyo me rAjJo kuzasya rathavAhinIM draSTuM | zrutaM me vistIrNA rAjJa: kuzasya rathavAhinI SaSTi rathasrANi | alindA mahAdevI Aha | suSThu putri zvo @293 rAjJo kuzasya rathavAhinIM pazyanAya nirdhAvAhi |sA dAni aliMdA mahAdevI rAjJo kuzasya rathapAlAM zabdApayitvA ANattikAM deti | svo sudarzanA rAjadhItA anta:pureNa sArdhaM rAjJo kuzasya rathavAhinIM pazyanAye nirdhAviSyati | tehi dAni rathapAlehi mahAdevIvacanaM zrutvA aparajjukAto SaSTi rathasahasrANi yuktAni siMhacarmaparivArAni dvIpicarmaparivArANi vyAghracarmaparivArANi pANDukambala- praticchannAni sanandighoSANi savaijayantikAni sakhurapravAlAni ucchritadhvaja- patAkAni | sA dAniM aliMdA mahAdevI rAjJo kuzasya nivedayati | putra yaM khalu jAnesi svo sudarzanA rAjadhItA anta:pureNa sArdhaM rAjakyAM rathavAhinIM pazyanAye nirdhAviSyati | yadi si pazyitukAma: tato prakRtyaiva rathazAlAM gatvA tatra pradeze tiSThAhi yathA te sudarzanA na jAneyA eSa: so rAjA kuzo tti | sA dAni sudarzanA rAjadhItA aliMdAye mahAdevIye sArdhaM sarveNa ca anta:pureNa rAjArahehi rathehi abhiruhitvA rathazAlAM prasthitA | so’pi rAjA kuzo mAtari pratizrutvA prabhAtAye rAtrIye prakRtyaiva rathavAhanazAlAM gata: rathapAlaveSeNa rathAnAM mUla Asati sudarzanAM pratipAlayamAno | sApi dAni sudarzanA rAjadhItA azvarathAto oruhitvA bahUhi devizatehi parivRtA rathazAlAM praviSTA | sA dAni sudarzanA rAjadhItA aparAhi devIhi sArdhaM rathazAlAmanucaMkramitvA yaM kAlaM nivartitA rAjakulaM gacchAmi tti tata: rAjJA kuzena pratyagreNa gomayapiNDena vASpAyantena (457) pRSThe AhatA | tAni rAjArhANi vastrANi gomayapiNDena vinAzitAni | sA dAni sudarzanA rAja- dhItA zvazrumaliMdAM mahAdevImAha | bhaTTe imasya rathapAlasya daNDo praNAmayitavyo | labhyA etena rAjJo kuzasya agramahiSIM gomayapiNDena AhanituM | aliMdA mahAdevI Aha | putrid marSehi, eSa rAjakyo rathapAla: avadhyo rAjJo rathakozadhAro, kiM zakyA kartuM | sA dAni sudarzanA tAya aliMdAya mahAdevIya saMjJaptA | tatra dAni apareNa kAlena yA rAjakyA hastizAlA tatrAgni: mukto mahAnto agnidAho prajvalito | hastimeNThasahasrANi mahAmAtrANi ca anyazca mahAjana- kAyo sannipatito hastizAlAM nirvApayiSyAma:, na ca zaknonti taM agnidAghaM parinirvApayituM, antapuraM pi tena agnibhayena sarvaM bhItaM santrastaM saMvRttaM mA imaM pi rAjakulaM dahiSyatIti | tA dAni sarvA: anta:purikA yato hastizAlA tato nirdhAvamAnA Asanti, ko zaknoti etaM hastidAghaM parinirvApayituM ti | mahA- janakAyaM khijjante na ca zaknonti taM agnidAghaM nirvApayituM na ca zaknonti tAni hastizAlAya paTalAni ghanAni mahantAni bahujanauttakAni pAtayituM | tasmiMzca kAlAntare rAjA kuzo bahirnagare anucaMkramanto anuvicaranto aNvati | tasya dAni rAjJo amAtyena puruSeNa niveditaM | mahArAja yaM khu jAnesi yA rAjakyA hastizAlA tatra agni: prajvalito | zrutvA ca puna: rAjA kuzo hastiskandha- @294 varagata: javena tAM hastizAlAM saparivAro Agato | sarvAhi anta:purikAhi rAjA Apatanto dRSTo, tena rAjJA Apatantena dAni pradIptAni paTalAni ekeno- ssAhena sapakSa-(458)kAni satalakaNTa (koNDa) kANi tata: hastizAlAto bAhyamukhaM kSiptAni | ye pi hi hastiyo varatrehi baddhAni tAni bandhanAni hastena cchaTacchaTAya cchindati | ye pi hastinAgA agninA abhitrastA abhitrastA tAni utkSipitvA agnibhayAto ekamante kSipati | evaM dAni kuzena rAjJA muhUrtena hastizAlA nirvApitA sarvA hastivAhinI agnidAghAto mocitA eko pi na hastirdagdho nAbAdhito | tatra dAni anekakoTIzatasahasrANi rAjJo kuzasya tAdRzAM vIryaparAkramAM dRSTvA hakkArasahasrANi pravartenti | anta:puraM pi rAjJo kuzasya tAdRzaM puruSaparAkramaM dRSTvA sarve prItA tuSTA, aho rAjJo kuzasya balo aho parAkramaM | tatra dAni aparA kubjA harSitA vegajAtA rAjA rAjA ti kuzaM saMrAveti | siMhasupITho balavAM zobhe suvipulo mahAM | khe candro iva AbhAti samantaparimaNDalaM ||1|| cakoratAmrAyatAkSo kAmadevo va zobhati | hastino mocaye rAjA sthAmopeto nararSabho ||2|| so dAni rAjA kuzo tasyA kubjAya prIto dAyaM deti saMvAreti varaM | bhadrikA khu ayaM kubjA yA rAjAnaM prazaMsati | kAzikAni te vastrANi dadAmi caturo ahaM ||3|| sA dAni sudarzanA rAjadhItA tAM kubjAM kuzasya varNaM bhASamANAM zrutvA tasyA dAni sudarzanAya rAjadhItu evaM bhavati | eSa: rAjA kuzo bhaviSyati, (459) yasya eSA kubjA varNaM bhASati | sA dAni sudarzanA rAjadhItA rAjasya kuzasya tAdRzaM varNarUpaM dRSTvA mAnasaM se pratyAhataM du:khadaurmanasyajAtA saMvRttA | mA tAva edRzo mama bhartA evaM durvarNo durdRzo sthUloSTho sthUlaziro sthUlapAdo mahodaro kAlo maSirAzivarNo pizAcasya ca etasya ca nAsti kiMcit nAnAkaraNaM | sA dAni sudarzanA devI tasyA kubjAye ruSitA Aha | na nAma etAye kubjAye jihvAye asti cchedako | sutIkSNena zastreNa yA rAjAnaM prazaMsati ||1|| sA dAni kubjA sudarzanAM devIM gAthAye saMjJapeti | pratitarjenti rAjAno baMdhanena vadhena vA | tasmAsya varNaM bhASAmi rakSaM jIvitamAtmano ||2|| sA dAni sudarzanA devI rAjaM kuzaM tAdRzaM dRSTvA durvarNaM durdRzaM dRSTvA tatra rAjakule evaM ramanIye devabhavanasannibhe anantaratanAkare ratiM na vindati annapAnena me chanda: notpadyate | nAhaM atsyAmi na bhokSyAmi, kiM jIvitena me yadahaM pizAcena sArdhaM saMvasAmi | sA dAni sudarzanA rAjadhItA zvazrumaliMdAM mahAdevIM vijJapeti | bhaTTe muJcAhi me, kanyakubjaM gamiSyAmi mAtApitu: sakAzaM | yadi me na osiriSyasi, @295 muhUrtena upakramemi AtmAnaM mArayiSyaM | tasyA dAni aliMdAye mahAdevIye evaM bhavati | varaM ayaM rAjadhItA jIvati naiva mRtA ti | sA dAni aliMdA mahAdevI Aha | putrid gaccha yatra te abhiprAyo | (460) sA dAni sudarzanA rAjadhItA kubjAdvitIyA azvarathaM abhi- ruhitvA vArANasIto niryAtvA prasthitA, anupUrveNa kanyakubjaM gatA mAtApitu: sakAzaM | so dAni rAjA kuzo vikAle zayanagRhaM praviSTo sudarzanAM devIM na pazyati | rAjakule samantena mArgiyamAnA na kutraciddRzyati | so dAni rAjA kuzo sudarzanAM devIM na labhanto utkaNThati zocati paritapyati | evaM vistIrNe anta:pure nyAM na labhati | yadA se viditaM yathA sudarzanA devI kubjAdvitIyA jJAtikulaM gatA, so dAni rAjA kuzo mAtaraM aliMdAM vijJapeti | ambe ahaM pi gacchAmi kaNNakubjaM zvazurasya mahendrasya madrakarAjJo sakAzaM sudarzanAM devImAnayiSyAmi | sA dAni aliMdA mahAdevI putrasya kuzasya vacanaM zrutvA kanyakubjaM gamiSyAmIti, tata: putra- premnena rAjyatRSNAye ca mUrchitA praskhalitA ca bhagnA dharaNItale prapatitA putrazoka- samanvitA | aho mama mandabhAgyAye anarthaM | paryeSitA yato iyaM mayA mahendrakasya kanyakubjakasya madrakarAjJo dhItA sudarzanA ihAnItA tato na jAnAmi kathaM me putrasya rAjJo kuzasya bhaviSyati | sA dAni alindA mahAdevI putrasya kuzasya jalpati | putra tvaM ikSvAkurAjaputro sukumAro sukhasaMvRddho jAnapadA ca zaktubhakSA kambalaparidhAnA ca divasakarmalUkhAhArA ca kathaM te mArgagamanaM bhaviSyati | rAjA kuzo Aha | ahaM ambe nRtyagItavAdyena anyAhi ca mAyAhi vividhehi ca upAyehi Atmano vRttiM kalpayanto gamiSyaM, mA utkaNThatu ambA | so rAjA kuzo tAM mAtaraM saMjJApayitvA bhrAtaraM kuzadrumaM rAjye pratiSThApayati | bhrAtA (461) imAni te SaSTi nagarasahasrANi sanigamajAnapadAni aizvaryaM kArApehi, imAni te SaSTi hastisahasrANi sarvAlaMkAravibhUSitAni hemajAlapraticchannAni sakhura- pravAlAni, SaSTi azvasahasrANi sarve saindhavAni zIghravAhIni sarvAlaMkAravibhUSi- tAni, SaSTi rathasahasrANi siMhacarmaparivArANi vyAghracarmaparivArANi dvIpicarma- parivArANi pANDukambalapraticchannAni sanandighoSANi savaijayantikAni sakhura- pravAlAni ucchritacchatradhvajapatAkAni imAni te vAhanAni | imaM rAjyaM pari- pAlehi yAva mama AgamanaM bhaviSyati | so dAni rAjA kuzo amAtyAnAM saMdizati | eSo vo kumAro kuzadrumo rAjA, mama yAvadAgamanaM | evaM jAnatha | tathA eva rAjyaM samanuzAsatha dharmeNa ca paurajAnapadAM paripAletha | so dAni rAjA kuzo amAtyAnAM evamanuzAsayitvA bhrAtaraM kuzadrumaM rAjye pratiSThApayitvA mAtara- maliMdAM mahAdevIM abhivAdayitvA pradakSiNIkRtvA saptatantrikAM vINAmAdAya uttarAbhimukho prasthito | @296 rAjA kuzo vividhehi upAyehi Atmano vRttiM kalpayaMto kanyakubjaM zvasura yena gacchati anupUrveNa kanyakubjasya viSayamanuprApta: | tatra anyatarasmiM grAme vAsamupagato aparAye vRddhAye zAlAye pratizrayo dinno | tatra grAme utsavo va vartati | so dAni rAjA kuzo tAye vRddhAye vuccati | putra iha grAme utsavo vartati, vraja grAmamadhye tatra kiMcidannapAnaM labhiSyasi tata: AhAraM kRtvA prati- kramiSyasi | so dAni rAjA kuzo tasyA vRddhAya zrutvA grAmamadhyaM gata: | tena dAni rAjJA kuzena tAdRzI vINA vAditA gItakaM gAyitaM yaM sarvo grAmajano ArAdhyati | etasya dAni kuzasya grAmajanena prItena samAnena nAnAprakArasya khajjakasya pUraM gopiTakaM dinnaM, mahAntaM alindaM odanasya, dadhikalazazca nAnApra- (462) kArANi ca vyaMjanAni | tena dAni rAjJA kuzena khAdyabhojyaM sarvaM vRddhAye zAlAM pravezitaM | sA dAni vRddhA prabhUtakhAdyabhojyaM dRSTvA (pUraM mahAntaM gopiTakaM nAnAprakArasya ca khajjakasya pUraM piTakaM dinnaM mahAntaM alindaM odanasya nAnA- prakArANi ca vyaMjanAni tena dAni rAjJA kuzena pravezitaM dRSTvA ca punarvRddhA) prItA saMvRttA | adya eSa: gAndharviko ekAhAraM kRtvA pazcime yAme gamiSyati, taM zeSaM khAdyabhojyaM mama dvemAsikaM tremAsikaM vA bhaktaM bhaviSyati | tenApi dAni rAjJA kuzena tasyA vRddhAye AlApaM karantena ekArdhaM va yaM taM gopiTakaM khajjakasya prakhAditaM | sApi vRddhA jAnAti | idAniM pi muhUrtake’pi eSa mama khajjakazeSaM dAsyatIti | tenApi dAni rAjJA kuzena bubhukSitena sarvaM taM gopiTakaM khajjakasya khAditaM, na ekaM pi khajjAlopaM zeSakRtaM | tasyA vRddhAye evaM bhavati | yadA imena gAndharvikena taM mahAntaM gopiTakaM khajjakasya sarvaM khAditaM Azito eSa: bhaviSyati | na dhArayiSyati eSo bhUyo imaM alindaM modakasya khAdituM | evaM mama cirasya kAlasya bhaktaM bhaviSyati | tena dAni rAjJA kuzena mArgagatena bubhukSitena mahAntaM alindaM modakasya taM ca dadhikalazaM tAni ca vyaMjanAni nAnAprakArANi sarvaM pari- bhuktaM | tasyA vRddhAye na kiMci zeSakRtaM | sA dAni vRddhA nirAzA saMvRttA, avidhA- vidhaM, pravizatha dhAvatha, pravezitakAyo manuSyarUpeNa me pizAco gRhaM praviSTa: mama khAditukAmo | rAjA kuzo Aha | ambe kimAravasi kiJca dravasi | grAmasmi na ca kApi pApakA vasanti, mA trasAhi mA ravAhi | imAM ekarAtriM vasitvA zuve gamiSyAmi | so dAni rAjA kuzo pratyUSalezakAle utthAya prasthita:, anupUrveNa kanya- kubjaM (463) anuprAptAM mAlAkArazAlAM praviSTo | mAlAkAramahattarakasya allIno ahaM pi imahiM vasiSyaM ahaM pi atra karme kuzalo | tatra dAni mAlAkAra- zAlAyaM rAjanyAni kaNThaguNAni gandhamakuTA ca mAlA ca kriyanti | so dAni rAjA kuzo tAdRzAni kaNThaguNAni ca gandhamakuTAni ca mAlAzca sukRtAni @297 suniSThitAni ca suvicitrANi ca AkAravaMtAni ca karoti yathA sarve mAlAkArA dRSTvA vismayamApadyanti | aho kalyANo AcAryaputro zobhano zilpiko ya imAni edRzAni kaNThaguNAni gandhamakuTAni ca mAlAzca tAdRzAni sukRtAni suniSThitAni karoti yathA asmAbhi: na kadAci dRSTapUrvA | sarvANi ca rAjA kuzo Atmano nAmakena Alikhati yathA sudarzanA jAneyA rAjJo kuzasya etaM karmaM ti | tAni kaNThaguNAni gandhamakuTAni mAlAzca rAjakulaM pravezitA sudarzanAye upanAmiyanti | pazya sudarzane imAni puSpajAtAni kedRzAni sukRtAni suvici- trANi suniSThitAni nAnAvarNAni | sA dAni sudarzanA yaM tatra sarvazobhanaM kaNThaguNaM ca makuTaM ca mAlAvaraM ca gRhItaM AbandhAmi tti yAvat pazyati kuzasya nAmakaM | tasyA etadbhavati | kuzasya etaM karmaM ti, rAjA kuzo prAkRtakena vezena ihAgato bhaviSyatIti | sA dAni sudarzanA tAni kuzena kRtAni melletvA anyAni prAkRtakAni gRhNati | sA dAni sudarzanA mAtare vuccati bhaginIhi ca vuccati anta:purikAhi | sudarzanA kiM tvamimAni sarvazobhanAni kaNThaguNAni makuTAni mAlAzca mellitvA anyAni prAkRtAni gRhNasi | sA tAmAha | alaM me etehi, etameva me bhavatu | yaM tatra rahasyaM tanna kasyacidAcikSati | so dAni rAjA kuzo mAlAkArasya mUle vasitvA arthaM nopalabhati | tata: (464) nirdhAvitvA kumbhakAramahattarakasya mUle allIno | tatrApi rAjAnta:- purasya kRte nAnAprakArANi kumbhakArabhAjanAni kriyanti | so dAni rAjA kuzo tAdRzAni kumbhakArabhAjanAni sukRtAni suniSThitAni AkAravantAni karoti yathA sarve kumbhakArA dRSTvA vismayamApadyanti | aho kalyANAcArya- putro zobhana: zilpiko ya imAni edRzA kumbhakArabhAjanAni sukRtAni suniSThi- tAni AkAravantAni karoti yAni asmAbhi: na kadAci dRSTapUrvANi | dRSTapUrvANi | sarveSu ca kuzo rAjA svakaM nAmakaM saMjJAmAtrakena Alikhati yathA sudarzanA jAneyA kuzasyedaM karmaM ti | tAhi dAni anta:pure dAsIhi tAni kumbhakArabhAjanAni rAjakulaM pravezitAni sudarzanAye ca upanAmiyanti | pazya sudarzane imAni kumbhakAra bhAjanAni yAdRzAni zobhanAni kalyANAni sukRtAni suniSThitAni, yaM te rucyati taM gRhNAhi | sA dAni sudarzanA tAni kumbhakArabhAjanAni yaM sarvazobhanaM sarvadarzanIyaM taM gRhNISyAmIti yAvat pazyati kuzasya nAmakaM | tasyA evaM bhavati | kuzasyetaM karmaM ti | sA dAni tAni mellitvA anyAni prAkRtakAni pratigRhNAti | sA dAni sudarzanA mAtare vuccati bhaginIhi pi devIhi | sudarzane edRzAni bhAjanAni na kadAcidiha rAjakule pravezita- pUrvANi evaM zobhanAni | kisya tvaM etAni zobhanAni bhAjanAni na gRhNasi | sA dAni Aha | alaM me etena, etameva me bhavatu | yaM tatra rahasyaM tanna kasya- cidAcikSati | @298 so dAni rAjA kuzo kumbhakArasya mUle vasitvA arthaM nopalabhati | tata: niSkramitvA vardhakimahattarasya mUle allIno | tatrApi rAjAnta:purasya kRtena nAnAprakArANi vardhakibhANDAni kriyanti | AsandikA pi kriyanti maJcakA pi (465) kriyanti pIThakA pi kriyanti zayyAsanakA pi kriyanti pAdaphalakAni pi kriyanti bhadrapIThakAni pi kriyanti ayakvA pi kriyanti phelikAni pi kriyanti aMtakoTAnyapi kriyanti anyAni ca nAnAprakArANi vardhakibhANDAni kriyanti | so dAni rAjA kuzo tAdRzAni vardhakibhANDAni sukRtAni suniSThitAni AkAravantAni karoti yathA sarve vardhakino dRSTvA vismayamApannA | aho kalyANAcAryaputro zobhano zilpiko yo imAni edRzAni vardhakibhANDAni sukRtAni suniSThitAni karoti yAni asmAbhi: na kadAci dRSTapUrvANi | sarveSu ca rAjA kuzo Atmano nAmakaM saMjJAmAtrakeNa likhati yathA sudarzanA jAneyA rAjJo kuzasyedaM karmaM ti | tAhi dAni anta:purikAdAsIhi taM vardhakibhANDaM rAjakule pravezitaM | yAni sarvazobhanAni tAni vicinitvA sudarzanAye upanAmIyanti | sudarzane pazya pazya imAni vardhaki– bhANDAni yAdRzAni zobhanAni darzanIyAni | yaM te abhipretaM taM gRhNAhi | sA dAni sudarzanA yA tatra sarvazobhanA AsandikA yA maMcakA yA pIThakA pAdAzrayA vA pAdaphalakA vA bhadrapIThA vA ayakkA vA aMtakoTA vA phelA vA phelikA vA taM gRhNAmIti yAvat pazyati kuzasya nAmaka | tasyA dAni evaM bhavati | kuzasyedaM karmaM ti | sA dAni taM mellitvA anya prAkRtakaM gRhNAti | sA dAni sudarzanA mAtAye vuccati bhaginIhi ca tAhi ca anta:purikAhi | sudarzane kisya tvaM imAni edRzAni vardhakibhANDAni zobhanIyAni (466) mellitvA anyAni prAkRtakAni gRhNAsi | sA dAni Aha | alaM me tehi, imAni eva me bhavantu | yaM tatra rahasyaM taM na kasyacidAcikSati | so dAni rAjA kuzo vardhakisya mUle vasitvA arthaM nopalabhati | tato nirdhAvitvA coDakadhovakasya mUle allIno | tatrApi rAjAnta:purasya kRtena coDakAni dhovIyanti, sudarzanAyA pi coDakAni tatraiva dhovIyanti | so dAni rAjA kuzo sudarzanAye vastrANi pratyabhijAnati | so dAni rAjA kuzo tAni sudarzanA coDakAni tAdRzAni dhovati tAni suprakSAlitAni caukSANi nirmalANi dhautAni yathA sarve dhovakA coDakA dRSTvA vismayamApannA: | aho kalyANAcAryaputro zobhano zilpiko yo imAni colakAni edRzAni sudhovitAni suprakSAlitAni caukSANi nirmalAni dhovati yAni asmAbhi: na kadAci dRSTapUrvANi | rAjA kuzo svakaM nAmakaM bhallAtakena saMjJAmAtrakena likhati yathA sudarzanA jAneyA kuzasyedaM karmaM ti | tAhi dAni anta:puradAsIhi tAni colakAni rAjakulaM pravezitAni yAni devInAM colakAni tAni devInAmupanAmitAni, yAni anta:- @299 purikAnAM colakAni tAni anta:purikAnAM dinnAni | tAni dAni anta:purikA sudarzanAcolakAni pazyanti avadAtAni caukSANi nirmalAni | tA dAni vismayaM labhanti sarvazobhanAni sudarzanAya colakAni sudhautAni ca caukSANi nirmalA dviguNaM triguNaM sudarzanAya dhovApanikamarhanti | sudarzanApi tAni vastrANi dRSTvA zuddhAni nirmalAni prI-(467)tA saMvRttA yAva yatra dezAnte coDadhovanako bhallAtakena saMjJAmAtreNa likhanto colake nAmakaM karoti tatra taM kuzasya nAmakaM dRSTvA kuzasyedaM karmaM ti | sA dAni na svayaM pratIcchati upasthAyakAye gRhNAveti | tAni sarvAnta:purikA svakasvakAnAM vastrANAM dhovApanikaM ceTInAM haste denti | sA dAni sudarzanA na icchati vastrANAM dhovApanikaM dAtuM | sA dAni sudarzanA mAtare vuccati bhaginIhi ca anta:purikAhi ca | sudarzane yadA tava colakAni sudhovitAni sucaukSANi sarvANi laMcakAni tasya dhovApanikaM na desi | sudarzanA Aha | kiM yuSmAkaM cintA dISyati so anyena kAlena | yaM tatra rahasyaM taM na kasya ci AcikSati | so dAni rAjA kuzo dhovakasya mUle vasitvA arthaM nopalabhati | tata: nirdhAvitvA rajamahattarakasya mUle allIno | tatrApi ca rajakazAle rAjAnta:- purasya colakAni rajyanti sudarzanAya pi colakAni rajyanti | tatraiva so rAjA kuzo sudarzanAye colakAni pratyabhijAnati | tena kuzena tAye sudarzanAye colakAni suraktAni raMgaraktAni suvicitrANi nAnAprakArAni tAdRzAni raktAni yathA te sarve rajA vismayamApannA | aho kalyANAcAryaputro zobhana: zilpiko yo imAni edRzAni suraktAni suvicitrANi colakAni rajati yAnyasmAbhi: na kadAcit dRSTapUrvANi | sarveSu ca rAjA kuzo svakaM nAmakaM bhallAtakena saMjJAmAtrakena likhati yathA sudarzanA jAneyA kuzasyedaM karmaM ti | tAhi dAni anta:purikA- dAsIhi yAni yAni devInAM colakAni tAni tAni devInAM yatAni yAni anta:- purikAnAM colakAni tAni anta:purikAnAM dinnAni | sudarzanAcolakaM (468) anta:purikA dRSTvA vismitA imAni sudarzanAye colakAni tAni suraktAni sudarzanIyAni suvicitrANi imAye sudarzanAye dviguNaM triguNaM raMjApanIyaM dAtavyaM | tA dAni colakAni sudarzanAye upanAmitAni | sA dAni sudarzanA tAni colakAni suraktAni sudarzanIyAni suvicitrANi dRSTvA tuSTA prItisaumanasyasaMvRttA yAva yatra deze rajako bhallAtakena aGkaM karoti tatra deze pazyati kuzasya nAmakaM | tasyA evaM bhavati | kuzasya taM karmaM ti | sA na pratIcchati upasthAyakAye prayacchati | tA dAni anta:purikA svakasvakAnAM colakAnAM raMjApanikaM ceTikAnAM haste deMti sA sudarzanA raMjApanikaM na icchati dAtuM | sA mAtare ca bhaginIhi ca anta:- purikAhi ca vuccati | sudarzane yathA tava colakAni suraktAni suvicitrANi @300 darzanIyAni tata: tvaM yAva dviguNaM triguNaM raMjApanikaM dAtavyaM tanna icchasi dAtuM | sudarzanAha | kiM yuSmAkaM cintA dISyati so anyena kAlena | yaM tatra rahasyaM tanna kasyaci AcikSati | so dAni rAjA kuza: rajakasya mUle vasitvA arthaM nopalabhya tato nirdhAvitvA tata: taTTakAramahattarakasya mUle allIna: | tatra dAni rAjJo mahendrakasya ANattiyA anta:purasya arthAya nAnAprakArANi suvarNarUpyamayAni ratnapratyapyAni bhojana- bhAjanAni pibanabhAjanAni ca kriyanti | so dAni rAjA kuzo suvarNamayAni ratnamayAni ca ratanapratyuptAni bhojanabhAjanAni pibanabhAjanAni ca tAdRzAni karoti sudarzanIyAni susaMsthitAni yathA eko pi taTTakAro nAsti yo tAdRzAni bhAjanAni zaknoti kartuM | te dAni taTTakArA tAdRzAni dRSTvA (469) vismayamApannA: | aho kalyANAcAryaputro zobhano zilpiko yo imAni edRzAni ratnabhAjanAni karoti yAni asmehi na kadAcid dRSTapUrvANi | sarveSu ca rAjA kuza: svakaM nAmakaM saMjJAmAtrakena likhati yathA sudarzanA jAneyA kuzasyetaM karmaM ti tA dAni rAjakyAni suvarNarUpyamayAni bhAjanAni yaM kAlaM sarvAni niSThitAni tena taTTakAramahattarakena rAjJo mahendrakasya upanAmitAni | so dAni rAjA mahendrako yAni kuzena bhAjanAni kRtAni tAni dRSTvA vismayati | yAdRzAnImAni ratnapratyuptAni bhAjanAni kuzalena imAni AcAryeNa kRtakAni | so dAni rAjA mahendraka: tAni ratnabhAjanAni ca varSavarANAM kAMcukIyAnAM ca haste deti | gacchatha anta:puraM pravezetha mahAdevIye dhItuzca me sudarzanAye yathAbhipretaM pUrvaM detha pazcAdaparANAM devInAmanta:purikAnAM ca | tehi dAni varSavarehi kaMcukIyehi ca tAni ratnabhAjanAni anta:puraM pravezitAni mahAdevIye upanAmitAni | devi imAni te ratnabhAjanAni rAjJA preSitAni devI ca dhItA ca te sudarzanA yathAbhipretaM pUrvaM gRhNantu pazcAdanyAsAM devInAM dISyati sarvAsAM ca anta:purikAnAM | sA dAni sudarzanA mAtAye vuccati bhaginIhi ca anta(:)purikAhi ca varSavarehi kAMcu- kIyehi ca | sudarzane imAni va te ratnabhAjanAni pibanabhAjanAni pitare preSitAni tvaM tAvadyathAbhiprAyaM pUrvaM gRhNatha pazcAdanyAsAM devInAM dISyati sarvAsAM ca anta:purikAnAM yathAbhipretaM gRhNAhi | sA dAni sudarzanA yaM tatra sarvazobhanaM sukRtaM ca suniSThitaM AkAravantaM taM gRhNAmi tti yAvat pazyati kuzasya nAmakaM | tasyA evaM bhavati | kuzasyaitaM karmaM ti | sA dAni taM mellitvA anyAni prAkRta- zilpikena kRtakAni gRhNAti | sA dAni sudarzanA tAye mAtAye bhaginIhi (470) ca anta:purikAhi ca vuccati varSavarehi ca kAMcukIyehi ca kAMcukIyehi ca | sudarzane kiM tvaM edRzakAni darzanIyAni ratanabhAjanAni sarvazobhanAni mellitvA anyAni prAkRtakAni gRhNAsi | sA dAnyAha | alaM me etena, etameva me bhavatu | yaM tatra rahasyaM tanna kasyaci AcikSati | @301 so dAni rAjA kuzo taTTakArasya mUle vasitvA arthaM nopalabhati | tato nirdhAvitvA suvarNakAramahattarasya mUle allIno | tatrApi rAjaANattikAye anta:purasya arthAye nAnAprakArANi suvarNAbharaNAni kriyanti, mUrdhApidhAnA pi kriyanti, pAdAstaraNAni pi kriyanti, suvarNamAlA pi kriyanti, kilaMjakA pi kriyanti, veThakA pi kriyanti, maNikuNDalA pi kriyanti, karaNDA pi kriyanti, mukhaphullakA pi kriyanti, bimbA pi kriyanti, pArihAryakA pi kriyanti, kaTakA pi kriyanti, zroNibhANDikA pi kriyanti, pAdAstarakA pi kriyanti, nupurA pi kriyanti, pAdAGguliveThakA pi kriyanti | so dAni rAjA kuzo tAdRzANi suvarNAbharaNAni karoti udArANi kalyANAni sukRtAni suniSThitAni sunirvAya- ntAni sunirvAntamalakaSAyANi mRdUNi karmaniyAni prabhAsvarANi tAdRzAni karoti yathA te suvarNAkArA sarve dRSTvA vismayamApannA: | aho kalyANAcAryaputro zobhano zilpiko yo imAni edRzAni suvarNAbharaNAni sukRtAni suniSThitAni AkAravantAni karoti yathAsmAbhi: na kadAci dRSTapUrvANi | sarveSu ca rAjA kuza: svaM nAmakaM saMjJAmAtrakena likhati yathA sudarzanA jAneyA kuzasyetaM karma ti | tehi dAni suvarNakArehi yaM kAlaM (471) AbharaNAni niSThitAni taM sarvaM rAjJo mahendrasya allIpitaM | so dAni rAjA yAni kuzena rAjJA AbharaNAni kRtakAni dRSTvA vismayamApanna: ahoy AdRzAnImAni AbharaNAni sukRtAni suniSThitAni zobhanAni kuzalenAcAryaputreNa kRtakAni | so dAni rAjA mahendrako tAnyAbharaNAni varSavarANAM kAMcukIyAnAM ca haste preSati | gacchatha imAnyAbharaNAni mahAdevIye sudarzanAye ca yathAbhipretaM pUrvaM detha pazcAdaparANAM devInAM detha sarvAsAM ca anta:- purikAnAM detha | te dAni varSavarA kAMcukIyA ca tAnyAbharaNAni rAjakulaM pravezitvA mahAdevIya sudarzanAya ca upanAmenti | devi imaM te suvarNAbharaNaM rAjJA preSitaM | tvaM ca dhItA ca te sudarzanA yathAbhipretaM pUrvaM gRhNatha | pazcAdaparANAM devInAM dISyati sarvAsAM ca anta:purikAnAM | sA dAni sudarzanA teSAM suvarNAbharaNAnAM yaM tatra sarvazobhanaM sukRtaM suniSThitaM AkAravantaM gRhNAmi tti yAvat pazyati kuzasya nAmakaM | tasyA evaM bhavati | kuzasyetaM karmaM ti | sA dAni taM mellitvA prAkRta- kAni kuzilpikRtAni gRhNAti | sA dAni sudarzanA mAtAye vuccati bhaginIhi ca anta:purikAhi ca varSavarehi ca kAMcukIyehi ca | sudarzane kiM tvaM evaM viparItikA yAnImAni sarvazobhanAni suvarNAbharaNAni sukRtAni suniSThitAni AkAravantAni kuzalenAcAryaputreNa kRtAni tAni mellitvA anyAni prAkRtakAni kuzilpika- kRtAni gRhNasi | sudarzanA Aha | alaM me etena, imameva me bhavatu | yaM tatra rahasyaM tanna kasyacidAcikSati | so dAni rAjA kuzo suvarNakArasya mUle vasitvA arthaM nopalabhati | tata: @302 nirdhAviyAna maNikAramahattarakasya mUle allIno | tatrApi rAjANattikAye anta: (472) purasya arthAye nAnAprakArANi AbharaNAni kriyanti muktAmaNi– vaiDUryazaMkhazilApravAlasphaTikamusAragalvalohitikAhArA pi kriyanti ardhahArA pi kriyanti maNikuNDalA pi kriyanti maNivakkalA pi kriyanti ratnamayAni mUrdhapidhAnAni aGgadAni pi kriyanti keyUrANi pi kriyanti mekhalA ratnamayAni kriyanti | so dAni rAjA kuzo tAdRzAni maNiAbharaNAni sukRtAni suniSThi- tAni AkAravantAni karoti yathA sarve te maNikArA dRSTvA vismayamApannA: | aho kalyANAcAryaputra: zobhano zilpiko yo imAni IdRzAni AbharaNAni sukRtAni suniSThitAni AkAravantA karoti ye asmAbhiradRSTapUrvA | sarveSu ca rAjA kuzo svakaM nAmakaM saMjJAmAtrakena likhati yathA sudarzanA jAneyA kuzasyaitaM karmaM ti | tehi dAni maNikArehi yaM kAlaM AbharaNAni niSThitAni taM velaM rAjJo mahendrakasya allIpitAni | so dAni rAjA yAni kuzenAbharaNAni kRtAni dRSTvA vismayamApanna: | aho kalyANAcAryaputro zobhano zilpiko | so dAni rAjA mahendrako tAnyAbharaNAni varSavarANAM kAMcukIyAnAM ca haste preSitvA (preSati) | gacchatha etAnyAbharaNAni mahAdevIya sudarzanAya ca yathAbhiprAyaM pUrvaM detha pazcAda- parANAM devInAM sarvAsAM ca anta:purikAnAM detha | te dAni varSavarA kAMcukIyA tAnyAbharaNAni rAjakulaM pravezitvA mahAdevIya sudarzanAya ca upanAmayanti | devi imAni maNyAbharaNAni rAjJA preSitAni tvaM ca dhItA ca te sudarzanA yathAbhipretaM gRhNatha | pazcAdaparANAM devInAM sarvAsAM ca anta:purikAnAM dISyati | sA dAni sudarzanA teSAM maNyAbharaNAnAM yaM tatra sarvazobhanaM sukRtaM suniSThitaM AkAravantaM taM gRhNAmi tti yAva pazyati kuzasya nAmakaM | tasyA evaM bhavati | kuzasyaitaM karmaM ti | (473) sA dAni taM mellitvA anyAni prAkRtakAni kuzilpikakRtAni gRhNAti | sA dAni sudarzanA mAtare ca vuccati bhaginIhi ca anta:purikAhi ca varSavarehi ca kAMcukIyehi ca | sudarzane kiM tvamevaM viparItA yA tvamedRzakAni maNyAbharaNAni sukRtAni suniSThitAni AkAravantAni kuzalazilpikakRtAni mellitvA anyAni prAkRtakAni kuzilpikRtAni gRhNAsi | sA dAni sudarzanA Aha | alaM me etehi imameva me bhavatu | yaM tatra rahasyaM tanna kasyacidAcikSati | so dAni rAjA kuzo maNikArasya mUle vasitvA arthaM nopalabhati | tata: nirdhAvitvA zaMkhavalayakAramahattarakasya mUla allIno | tatrApi rAjANattikAye anta:purasya arthAye nAnAprakArANi zaMkhagajadantamayAni AbharaNAni bhAjanAni pi kriyanti | nAgadantavalayakA pi kriyanti aMjanIyA pi kriyanti dantasamudyakA pi kriyanti rocanapizAcikA pi kriyanti dantabhRMgArakA pi kriyanti dantaviheThikA pi kriyanti dantapAdamayA pi kriyanti siMhakA pi kriyanti zaMkhakA pi kriyanti @303 zaMkhazayyA pi kriyanti zaMkhamayAni pi tailabhAjanAni gandhabhAjanAni varNakabhAjanAni kriyanti zaMkhamRNAlakA pi kriyanti zaMkhamudgakA pi kriyanti zaMkhavalayakA pi kriyanti zaMkhamekhalA pi kriyanti zaMkhavocakA pi kriyanti zaMkhazivikA pi kriyanti zaMkhacarmakA pi kriyanti | evaM nAnAprakArANi zaMkhagajadantamayAni bhAjanAni AbharaNAni ca sukRtAni suniSThitAni AkAravantAni karoti yathA sarve zaMkhagajadantakArakA dRSTvA vismayamApannA: | aho kalyANAcAryaputra: zobhano zilpiko yo imAni edRzAni zaMkhagajadantamayAni AbharaNAni bhAjanAni ca karoti yaM asmAbhirna dRSTapUrvANi | sarveSu ca rAjA kuzo svakaM nAmakaM saMjJA (474) mAtrakeNa likhati yathA sudarzanA jAneyA kuzasyaitaM karmaM ti | tehi dAni zaMkhagajadantakArehi yaM kAlaM sarvANi kRtAni yathANattAni rAjJo mahendrakasya upanAmitAni | rAjA taM kuzasya karmaM dRSTvA udArazobhanaM sukRtaM rAjArhaM vismaya- mApanna: | aho yAdRzAnImAni kuzalenAcAryaputreNa kRtAni | kumArAmAtyehi pi abhilakSitAni rAjapuruSehi pi abhilakSitAni kuzena kRtAni zaMkhagajadanta- bhANDAni dRSTvA vismayamApannA: | imAni kuzalenAcAryaputreNa kRtAni | rAjJA mahendreNa varSavarANAM kAMcukIyAnAM ca haste tAnyAbharaNAni bhAjanAni ca preSitAni | gacchatha anta:puraM pravezetha mahAdevIye dhItuzca me sudarzanAye yathAbhiprAyaM prathamaM detha tata: pazcAdanyAsAM devInAmanta:purikAnAM ca | te dAni varSavarA kAMcukIyA tAnyAbharaNAni bhAjanAni ca gRhya anta:puraM pravezitAni mahAdevIye upanAmitAni | devi imAni te zaMkhagajadantamayAni AbharaNAni bhAjanAni ca rAjJA preSitAni tvaM ca dhItA ca te sudarzanA pUrvaM yathAbhiprAyaM gRhNatha pazcAdaparANAM devInAM dISyati sarvAsAJca anta:purikAnAM | sA dAni sudarzanA tAni zaMkhagajadantamayAni AbharaNAni bhAjanAniM dRSTvA yaM teSAM sukRtaM suniSThitaM kalyANaM zobhanaM kalyANA- cAryaputreNa kRtakaM dRSTvA haste praNAmitaM gRhNISyanti yAvat pazyati kuzasya nAmakaM | tasyA evaM bhavati | kuzasyaitaM karmaM ti | sA dAni taM mellitvA anyAni prAkRta- kAni kuzilpikRtAni gRhNAti | sA dAni sudarzanA mAtare vuccati bhaginIhi ca antarpurikAhi ca varSavarehi ca kAMcukIyehi ca vuccati | sudarzane kiM tvaM edRzIkA (475) viparItikA yAni imAni sarvazobhanAni sukRtAni suniSTi- tAni AkAravantAni kalyANAcAryaputreNa kRtakAni mellitvA anyAni prAkRta- kAni kuzilpikakRtAni gRhNAsi | kimimAni sarvazobhanAni na gRhNAsi | sA dAni sudarzanA Aha | alaM me etehi, etameva me bhavatu | yaM tatra rahasyaM tanna kasyaci AcikSatiM | so dAni rAjA kuzo zaMkhadantakArasya mUle vasitvA vizeSaM nopalabhati | tata: nirdhAviyAna jantakArasya mUle allIno | tatra rAjANattikAye anta:purasya @304 arthAye nAnAprakArANi jantamASTadaNDakAni kriyanti | krIDApanakAni ca vividhAni ca jantamASTakAni kriyanti | vIjanakAni ca jantamASTAni kriyanti | tAlavaNTakAni pi morahastakA pi pAdaphalakA pi AsandikA pi jantamASTapAdakA mahAzAlikA pi yantamASTakAni kaMkaNakA pi yantramASTakA | nAnAprakArANi ca pakSiNo yantramASTakAni kriyanti zukA pi jantamASTakA zArikA pi kokilA pi haMsA pi mayUrA pi zatapatrA pi kAraMdavA pi morambA pi jIvaMjIvakA pi, tailakuNDakA ca yantramASTakA kriyanti | nAnAprakAraM ca phalAphalaM yantramASTakA kriyanti | bhavyAni ca dADimANi ca mAtuluMgAni ca vIrasenakAni ca drAkSAlatikA ca AmrAni ca jAmbUni ca pippalAni ca kapitthAni ca nAlI- kerANi ca panasAni ca kSIrikAni ca nIpAni ca kadambAni ca kharjaralatikA ca | evaM nAnAprakArAni yantramASTabhANDAni kriyanti | so dAni rAjA kuzo tAdRzAni (476) yantramASTabhANDAni sukRtAni suniSThitAni AkAravantAni karoti yaM te sarve jantrakArakA dRSTA vismitA | aho kalyANAcAryaputro zobhano zilpiko yo imAnyedRzAni mASTakAni sukRtAni suniSThitAni AkAravantAni karoti yAnyasmAbhi: na kadAcid dRSTapUrvANi | sarveSu ca rAjA kuzo svakaM nAmakaM saMjJA- mAtrakeNa likhati yathA sudarzanA jAneyA kuzasyedaM karmaM ti | tehi dAni jantakArehi yadA sarvabhANDaM niSThitaM tata: rAjJo upanAmitaM | rAjA dAni mahendrako madraka rAjA tAni kuzakRtAni dRSTvA vismita: | aho yAdRzakAni imAni jantramASTakAni sukRtAni suniSThitAni AkAravantAni kalyANAcAryaputreNa kRtakAni | tena dAni rAjJA tAni bhANDakAni varSavarANAM kAMcukIyAnAM ca haste dinnA: | gacchatha anta:puraM pravezetha mahAdevIya dhItuzca me sudarzanAye prathamaM detha | pazcAdaparANAM devInAM sarvAsAM ca anta:purikAnAM detha | tehi dAni varSavarehi kAMcukIyehi ca taM bhANDaM gRhya anta:puraM prevezitaM mahAdevIye upanAmitaM dhItuzca sudarzanAye | devi imAni te yantramASTakabhANDAni rAjJA preSitAni tvaM ca dhItA ca te sudarzanA yathAbhiprAyaM prathamaM taM gRhNatha pazcAdanyAsAM devInAM dISyati sarvAsAM ca anta:- purikAnAM | sA dAni sudarzanA yaM tatra sarvazobhanaM sukRtaM suniSThitaM AkAravantaM dRSTvA tatra hastaM praNAmeti gRhNAmIti yAvat pazyati kuzasya nAmakaM | tasyA evaM bhavati | kuzasyedaM karmaM ti | sA dAni taM mellitvA anyAni prAkRtakAni gRhNAti | sA dAni sudarzanA mAtare vuccati bhaginIhi pi anta:purikAhi pi varSavarehi kAMcukIyehi vuccati | sudarzane kisya tvaM viparItikA yA tvamimAni sukRtAni suniSThitAni AkAravantAni kalyANAcAryaputreNa kRtakAni tAni mellitvA anyAni prAkRtakAni kuzilpikRtakAni gRhNAsi kiM sarvazobhanAni na gRhNAsi | su (477) darzanA Aha | alaM me etena, etameva me bhavatu | yaM tatra rahasyaM tanna kocijjAnAti | @305 so dAni rAjA kuzo yantrakArasya mUle vasitvA arthaM nopalabhati | tata: nirdhAviyAna varuTAnAM mahattarakasya mUle allIno | tatra rAjakyAni varuTabhANDAni nAnAprakArANi kriyanti vIjanakAni ca tAlavanTakAni ca cchatrANi ca cchatra- pAlakAni karaNDakAni ca vetramaJcakAni vetramethikA ca vetrapeThakAni ca evaM nAnAprakArANi va varuTabhANDAni rAjANattiye anta:purasyArthAya kriyanti | tatra kuzo rAjA tehi varuTehi sArdhamanta:purasya nAnAprakArANi varuTabhANDANi karoti yathA sarveSAM teSAM varuTAnAM eko pi na zaknoti tAdRzAni kartuM | te dAni yatra kAle yathANattAni sarvANi va varuTabhANDAni kRtAni tata: tAni bhANDAnyAdAya rAjJo allIpitAni | rAjJA varSavarANAM kAMcukIyAnAM haste abhyantaramanta:- purasya sarjitAni prathamaM mahAdevIye sudarzanAye ca upanAmitAni | te imAni rAjJA preSitAni yUyaM prathamaM gRhNatha yathAbhipretAni pazcAt sarvasyAnta:purasya dISyati | mahAdevIye yAnyabhipretAni gRhItAni | sudarzanApi vuccati | gRhNa tvaM aho varuTabhANDAni yAni te abhi- pretAni | sA dAni yAni tAni varuTabhANDAni zobhanAni codArAni ca sukRtAni ca udArANi rAjArhANi bahujanavismayakarANi ca svayaM rAjJA kuzena kRtAni kuzena svakena nAmena saMjJAM likhitAM dRSTvA imAni kuzena kRtAnIti mellitvA anyAni prAkRtakAni varuTabhANDAni gRhNAti | sA dAni (478) mAtare vuccati bhaginIhi pi anta:purikAhi pi varSavarehi kAMcukIyehi pi | sudarzane kiM zobhanAnyudArAni varuTabhANDAni mellitvA anyAni prAkRtakAni gRhNAsi | sA dAni Aha | imAni me bhavatu, alametehi | yaM tatra rahasyaM yena sudarzanA tAni rAjabhANDAni na gRhNAti taM ca te na jAnanti | so dAni rAjA kuzo tatrApi varuTamUle vasitvA arthaM nopalabhati | tata: nirdhAvitvA yo mahendrakasya madrakarAjJo mahAnaso tatra praviSTo sUpakAramahattara- kasya allIno | ahaM pi imahiM eva AsiSyaM yaM karmaM ANapesi taM kariSyaM | ahaM pi tatra karme kuzala: | tena dAni sUpakAramahattarakena rAjA kuzo tatra mahAnase sthapito ANattikApi dinnA | atra karmaM karohi | so dAni rAjA kuzo tatra rAjakRtye mahAnase tAdRzAni mAnsaprakArANi ca vyaMjanaprakArANi ca zAka- prakArANi ca bhojanaprakArANi ca amlalavaNamadhuratiktakaTukakaSAyANi siddhesi yathA sarvehi tehi rAjakRtyehi sUpehi na kadAcid dRSTapUrvaM prAgeva siddhaM | yato pi ca mahendrako madrakarAjA jAta: na se kadAcidedRzo raso paribhuktapUrvo | so dAni rAjA mahendrako yaM kAlaM bhaktAgramupaviSTo tAni mAnsaprakArANi vyaMjana- prakArANi ca zAkaprakArANi ca bhojanaprakArANi ca udArANi amlalavaNamadhura- tiktakaTukakaSAyANi yAni rAjJA kuzena siddhakAni rAjA mahendrako paribhuMjanto @306 na tuSyati | vismita: so rAjA sUpamahattarakaM pRcchati | bho bhaNe kena sUpakena mamAdya AhAro siddho | yata: jAto na me kadAcidedRzo rasAgro jihvAgreNa khAditapUrvo | so dAni sUpamahattarako rAjAnaM prAMjalIM kRtvA vijJapeti | deva atra aparo Agantuko sUpo mahAnasaM prasthito | tena mahArAjasya AhAro siddho | (479) tasya dAni rAjJo bhavati | kuzalo so sUpo nAnAprakArehi saMgRhNitavya: so priyAyitavya: yathA na kahiMcit gaccheyA | so dAni rAjA sUpamahattarakamA- mantrayati | bho bhaNe sUpa Anehi taM sUpaM yena mamAdyAhAro siddho yAvannaM pazyiSyAmi | tena dAni sUpamahattarakena yaM kAlaM rAjA bhaktAgramupaviSTo tato naM rAjA kuzo upanAmita: eSo sa: sUpo yena mahArAjasya AhAro siddha: | so dAni mahendraka: madrakarAjA rAjaM kuzaM pazyati durvarNaM durdarzaM sthUloSThaM sthUlaziropAdaM mahodaraM kAlaM maSirAzivarNaM dRSTvA ca puna: rAjA vismita: | aho mA tAva mA tAva zobhano nAma edRzo, prAkRtarUpo edRzo rasavijJAno rasAgro | so dAni rAjA taM sUpaM samAzvAseti | vRtti zobhanA yathArUpaM prajJaptA | rAjArhANi ca khAdyabhojyAni agrata: upavizApayitvA khAdApito pibanAye ca dinnaM mAlA ca se AlabdhA | rAjena dAni mahendreNa ANattikA dinnA | eSa: sUpa: anAvRtadvAro, rAjakulaM pravizatu | evaM dAni tatra rAjakule satkRto sanmAnito vasati rAjJo iSTa: sarveSAM kumArANAM amAtyAnAM bhaTabalAgrANAM iSTo ca priyo ca manApo ca | so dAni mahendrako madrakarAjA varSavarAM kAMcukIyAM ca Amantrayati | bhavantAho eSa: sUpo vizvastamanta:puraM pravizatu anta:purikAnAM krID+Apanako bhavatu | so dAni rAjA kuzo vizvastaM rAjakulaM pravizati tAhi pi anta:purikAhi eSo’smAkaM rAjJA krIDApanako dattoti | tA dAni anta:purikA tena sArdhaM vizvastaM krIDanti keliM kurvanti pRSThimaM AruhitvA nAnAvAhikAye vAhenti | so dAni rAjA kuzo a(480)nta:purikAhi vAhiyamAna: sahasA sudarzanAye dRSTo | sA dAni sudarzanA rAjaM kuzaM pazyitvA eva bhItA santrastA tAsAmanta:purikAnAM ruSyati kSIyati paribhASati | labhyA strIbhi: puruSaM vAhayituM ti | tA dAni anta:purikA Ahansu: | sudarzane kiM tuvaM asmAkaM ruSyasi kSIyasi paribhASasi | yadi vayamimaM krIDApanakaM eSa: tava patirbhoti tato se IrSyAyase | sudarzanA Aha | eSA mama yA IrSyA sA bhavatu api tu na zakya: yuSmAbhi eSa: vAhayituM yA etaM vAhayiSyati tasyA ahaM na sAtA bhaviSyaM | sA dAni sudarzanA rAjaM kuzaM anta:pure dRSTvA dIna- mukhavarNA zokArtitA nApi se allIyati na pralApaM deti | so dAni rAjA kuzo Aha | sudarzane imahiM pi tuvaM mama pazyiyAna uttrasasi | sudarzanA Aha | kiM @307 dAni so ihAgato si, AzcaryaM yadi so Agacchanto rAtriM vA divasaM dRSTo Agato si na ca vanapizAco eSo ti tvaM na kenacid hato si | vistIrNaM rAjyaM vistIrNa- manta:puraM gaccha svakaM rAjyaM krIDAhi ramAhi pravicArehi, imahiM kiM kariSyasi | rAjA kuzo Aha | sudarzane nAhaM tvayA vinA gamiSyAmi | dizA me na prati- bhAyanti yato hamihAgato | sudarzanA Aha | kiM dAni ahaM karomi kasya vA garahAmyahaM | uttrasati hRdayaM dRSTvA samudrarAkSasaM yathA ||1|| kiM dAni ahaM karomi kasya vA garahAmyahaM | uttrasati hRdayaM dRSTvA mRgI bhrAntA va lubdhakaM ||2|| (481) atarjanto yathAgataM rAtrindivaM anuvrajan | gaccha kuza svakaM rAjyaM necchAmi durvarNaM ahaM ||3|| rAjA Aha | ahaM khu bRhati zyAme suzroNi tanumadhyame | tava kAmehi muhyanto rAjyaM pi nAbhiprArthaye ||1|| nAhaM gamiSyAmi susaMvRttoru dizAM na jAnAmi yato smi Agato | saMmUDharUpo vicarAmi loke matto smi kAmai: mRgamandalocane ||2|| devI Aha | vikSepo tava cittasya yamanicchantimicchasi | akAmAM rAja kAmesi naitaM paNDitalakSaNaM ||1|| kuzo Aha | akAmAM vA sakAmAM vA yo naro labhate priyAM | lAbhaM tatra prazaMsanti alAbho tatra pApako ||1|| devI Aha | prabhosi strIsahasraM pi ekarAtrena rAmituM | ekastriyAye kAmena mahaM du:khaM nigacchasi ||1|| (482) rAjA Aha | netaM du:khaM prajAnAmi yazasvini varNalAbhini | sucIrNe brahmacaryasmiM tvaM me bhAryA bhaviSyasi ||1|| devI Aha | dhigastu te brahmacaryaM ayaM te bhavatu pApaka: | sunakhIM vA sRgAlAM vA paratra kAmayiSyasi ||1|| @308 kuza: Aha | mA evaM avaci bhadre suzroNi tanumadhyame | zramaNA pi vayaM sAdhu brahmacaryeNa zobhate ||1|| te pi bhadre sucIrNena iha cIrNena zobhati | svargeSu upapadyanti tridaze kAmakAmino ||2|| tatte bhadre ahaM brUmi suzroNi tanumadhyame | na te anyo patI asti iti siMhasvaro kuza: ||3|| devI Aha | sace va satyaM vacanaM naimittikaM bhaviSyati | na te bhAryA bhaviSyAmi kAmaM chindAhi khaNDaza: ||1|| rAjA Aha | nAhaM chettuM tavecchAmi suzroNi tanumadhyame | acchinnA yeva tvaM bhadre mama bhAryA bhaviSyasi ||1|| (483) mahantaM ca mama rAjyaM bahvazvaM bahupuruSaM | anantabahuprapaMcaM bahvAcchAdanabhojanaM ||2|| so haM rAjyaM ca rASTraM ca cchorayitvA ihAgata: | tava kAmahi muhyanto rAjyaM pi nAbhiprArthaye ||3|| devI Aha | pASANe khanase kUpaM karNikAre ca karNikAM | tvaM vAtaM jAlena bandhesi yaM anicchantimicchasi ||1|| anicchantIM mAmicchesi akAmentIM ca kAmasi | gaccha tuvaM svakaM rAjyaM AtmAnaM kiM kilAmasi ||2|| rAjA Aha | na etaM kilamathaM mahyaM brahmacaryaM idaM mama | paratra eva tuvaM bhAryA mahyaM bhadre bhaviSyasi ||1|| devI Aha | etaM tava brahmacaryaM upAttaM bhotu pApakaM | sunakhiM vA zRgAliM vA gardabhAM vApi prArthaye ||1|| tato so rAjaputro zUro yuddhe apratipudgala: | kuzo yamArUD+haprajJo idaM vacanamavravIt ||2|| (484) gacchato ce ahaM bhadre suzroNi tanumadhyame | nigaDehi te bandheyaM kiM te kAhinti jJAtaya: ||3|| devI Aha | @309 tameva dharmaM aparAyaM yaMte utpAditaM purA | tameva dharmaM smaramANo yaM me bandhitumicchasi ||1|| rAjA Aha | prabhomi tea haM bhadre maNDayitvA prajApati | yenicchakaM pracAretuM pitA te kiM kariSyati ||1|| prabhomi strIsahasraM pi ekarAtreNa rAmituM | tvameva me varaM bhadre zuddhadante prajApati ||2|| devI Aha | jAnAmi te mahArAja balavAM ca nararSabha: | durvarNo durdRzo cAsi nisparzo si mahIpati ||1|| sthUloSTho sthUlaziro ca sthUlAMgo pi mahodaro | pazyituM tvAM na icchAmi AtmAnaM mA kilAmaya ||2|| ete udviddhaprAkArA aTTATTAlakakhoDakA | ye va vahanti nAgehi ete hi vArayanti te ||3|| ete zaktIhi yudhyanti tomarehi zarehi ca | asIhi ca sutIkSNehi tvAM labheyu prajApati ||4|| (485) evaM dAni rAjA kuzo sudarzanAye sArdhaM anyamanyaM nAnAprakAraM pari- bhASati | na ca koci jAnAti eSo rAjA kuzo ti | tatra dAni prAtisImakehi pratirAjAnehi zrutaM mahezAkhyehi mahAbalehi mahAvAhanehi | mahendrakasya madrakarAjJo dhItA sudarzanA nAma prAsAdikA sudarzanIyA rAjJo kuzasya mUlAto palAyitvA pitu: sakAzamAgatA | na ca se rAjA kuzo pati rUccati durvarNo ti kRtvA | tehi dAni saptahi rAjAnehi caturaMgabalakAyaM saMnAhayitvA hastikAyaM azvakAyaM rathakAyaM pattikAyaM sudarzanAye arthAye samAgatA | teSAM dAni saptAnAM rAjJAM yo sarvAryavaro so durmati nAma rAjA teSAM saptAnAM rAjJAM balavattaro ca mahezAkhyataro ca | te dAni sarve sapta rAjAna: mahatA samRddhIye mahatA vibhUSAye prasthitA anupUrveNa kanyakubjasyopavanamanuprAptA | tena dAni mahendrakena madrakarAjJA teSAM saptAnAM rAjJAmekamekasya dUto preSito | eSA mama dhItA sudarzanA kuzasya rAjJo bhAryA tata: na zakyA mayA anyasya dAtuM | te dAni sapta rAjAna: mahendrakasya madrakarAjJo prativacanaM zrutvA ruSitA kupitAzca sva- kasvakehi khandhavArehi kanyakubjaM nagaraM samantena veThiyAna sthitA: | so pi rAjA mahendrako nagaraM pravizitvA dvArANi ghaTTetvA oruddho Asati | tasya dAni mahendrakasya madrakarAjJo evaM bhavati | ahaM khalu imehi saptahi rAjAnehi avaruddho @310 dhAriyAmi sarve ca se rAjAno mahezAkhyA mahAbalA na pratibalo haM eteSAM yuddhaM dAtuM, yadApi ekasya dhItaraM dAsyAmi SaNme rAjAno virudhiSyanti | kiM dAni karomi | so dAni rAjA mahendrako dhItu: sudarzanAye ruSTo paribhASati | kisya tvaM svAmikasya mUlAto palAyitvA ihAgatA yadahaM tava kRtena saptarAjAnehi o-(486) ruddho dhAriyAmi | yadi me eteSAM saptAnAM koci heThAM utpAdayiSya- ti tato te sapta khaNDANi kRtvA teSAM saptAnAM rAjJAmekamekaM khaNDaM dAsyAmi | sA dAni sudarzanA piturvacanaM zrutvA bhItA saMtrastA du:khadaurmanasyajAtA saMvRttA mAtAmAmantrayati | ambe yadime sapta kSatriyA parasparaM virudhitvA ghAtayiSyanti tata: bhasmAyitvA (?) asthIni saMharayitvA tato me elUkAM kArApayesi | tatra ca elUkAdvAre karNikAravRkSaM ropApayasi | tato grISmANAmatyayena prathame prAvRSa- mAse vartamAne so karNikAravRkSo sarvapariphullo bhaveyA hemaprakAzavarNa: | tato me smarasi | edRzA me varNena dhItA sudarzanA AsIti | sA dAni mahAdevI dhItu: sudarzanAye vacanaM zrutvA bhItA saMtrastA du:khadaurmanasyajAtA saMvRttA azrukaNThI rudanmukhI Aha | kathaM me dhItAye vinAbhAvo bhaviSyati | tasyA dAni sudarzanAye evaM bhavati | yAdRzo rAjA kuzo vIryabalaparAkrameNa samanvAgato tata: ete na samarthA sapta rAjAna: kuzena sArdhaM saMgrAmaM dAtuM | yannvahaM rAjJA kuzena jIvitArthikA siyAM | atha khalu sudarzanA yena rAjA kuzo tenupasaMkramitvA nAnAprakArANi cATukAni karoti AcikSati ca | mahArAja evaM me pitA tarjati yadi ete sapta rAjAna: kiJcid heThAmutpAdayensu: tato sapta khaNDAni kRtvA eteSAM saptAnAM rAjJAmeka- mekaM khaNDaM pradAsyaM | so dAni kuzo rAjA sudarzanAya bahuprakAraM bhASati | icchan tvAM ahaM te mahAntaM asatkAraM kareyaM kiM tvaM pi mama kuryAt | evaM dAni rAjA kuzo sudarzanAye sArdhaM jalpamAna: Asati | tAya ca sudarzanAya mAtare zrutaM zrutvA ca (487) puna: rAjJo kuzasya dRSTvA ko sya ayaM kuto vA ayaM veNo vA pANo vA carmakAro vA nApito vA caNDAlo vA pukkaso vA yo me dhItAM paribhASati tarjeti ca | sA dAni sudarzanA mAturaM aMjaliM kRtvA Aha | ambe mA haiva jalpAhi na eSo veNo vA pANo vA dAso vA carmakAro vA | eSo rAjJa: ikSvAkusya paMcAnAM kumArazatAnAM jyeSThaputro kuzo nAma, mA ambe etaM dAso ti manyAhi | zaMkhapANDalasaMkAzaM nArIsaMghaniSevitaM | kSatriyasya kulaM sphItaM tvaM ve dAso ti manyasi ||1|| suvarNabhAjanapratyuptaM nArIsaMghasamAkulaM | kSatriyasya kulaM sphItaM tvaM ve dAso ti manyasi ||2|| SaSTi nagarasahasrANi RddhaM sphItamakaNTakaM | @311 kSatriyasya kulaM sphItaM tvaM ve dAso ti manyasi ||3|| SaSTi nAgasahasrANi suvarNAlaMkArabhUSitA | suvarNacchannA mAtaGgA i (I) SAdantA samudgatA ||4|| ArUDhA grAmaNIyehi khaDgatomarapANibhi: | kSatriyasya kulaM sphItaM tvaM ve dAso ti manyasi ||5|| SaSTi rathasahasrANi nandighoSa alaMkRtA | ayomayA subaddhAni dvIpicarmaparicchadA ||6|| AruDhA grAmaNIyehi cApahastehi varmibhi: | kSatriyasya kulaM sphItaM tvaM ve dAso ti manyasi ||7|| SaSTi azvasahasrANi AjAneyA hayottamA: | (488) suvarNamekhalagharA khalInaratanAmayA ||8|| ArUDhA grAmaNIyehi pAzahastehi varmibhi: | kSatriyasya kulaM sphItaM tvaM ve dAso ti manyasi ||9|| viMza brAhmaNasahasrANi rAjJo bhuMjati nityakaM | divA vA yadi vA rAtriM sadA satkRta pUjitA: | kSatriyasya kulaM sphItaM tvaM ve dAso ti manyasi ||10|| kumArANAM zatA paMca upetA mAtApitRto | kSatriyasya kulaM sphItaM tvaM ve dAso ti manyasi ||11|| SaSTi nidhAnasahasrANi pitA ca prapitAmahA | …………………… yatra rAjA kuzo nAma narANAM cApi Izvaro | etasya varNavIryena loke nAsti samAsamo ||12|| sA dAni sudarzanAye mAtA mahAdevI idaM vacanaM zrutvA prItA saMvRttA | IdRzo me jAmAtA sarvaguNehi upeta: | sA dAni sudarzanAya mAtA dhIturvacanaM zrutvA mahendra- kasya madrakarAjJo nivedayate | mahArAja yaM khalu jAneyAsi jAmAtA te rAjA kuzo ihAnuprApto | so rAjA dAni devIye vacanaM zrutvA bhIto saMtrasto saMvigno hRSTa- romakUpajAta: | rAjA Aha | devi hi kiM unmattikAsi vikSiptacittakAsi yA evaM jalpasi rAjA kuzo ihAnuprApto ti | kIdRzo rAjA kuzo kahiM vA te rAjA kuzo dRSTo | devI Aha | mahArAja nAhaM unmattikA na vikSiptacittA apitu eSo te jAmAtA rAjA kuzo, yo te mahAnase AhAraM pacati, yo te anta:- purikAnAM krIDApanako | rAjA dAni zrutvA bhUyasyA mAtrayA bhIto saMtrasto (489) du:khadaurmanasyajAto saMvRtto | na me taM du:khaM yaM me sapta rAjAno oruddhakaM dhArenti, api tu etaM me du:khaM mahArAjA kuzo sudarzanAye roSeNa ihAgata: bhaviSyati so ca me avasAnena dhAritasya roSeNa kiMcidabhyantaranagare heThAmutpAdayiSyati | @312 so dAni rAjA mahendrako madrakarAjA bhIto saMtrasto svakamanta:puraM praviSTa: | rAjJo kuzasyAMjaliM kRtvA kSamApayati | kSamasva mahArAja yanmayA kiMcidaparAddhaM | so dAni rAjA kuzo svasuramAzvAsayati | mA bhIhi mahArAja na mama kiMcit kSAmApayitavyaM | so dAni rAjA mahendrako madrakarAjA mUhUrtaM rAjAnaM kuzaM snAna- zAlAyAM pravezitvA kalpakehi kezazmazruNi kalpApayitvA zatapAkehi gandhatailehi apyabhyakto rAjArahehi snAnacUrNehi snApito rAjA rahehi anulepanehi anulipto rAjArahehi vastrAMlaMkArehi pravAritvA AmuktAbharaNo zvasureNa sArdhaM ekAsane upaviSTo | paMcAGgikena tUryeNopasthihiye ca | teSAM dAni saptAnAM rAjJAM balAgrasya uccazabdamahAzabdo nAdo zruyati | rAjA dAni kuzo zvasuraM pRcchati | mahArAja kasyaiSo mahAjanakAya kolAhalazabdo zruyati | rAjA Aha | imaM nagaraM sudarzanAye kRtena sapta hi rAjAno samantA parivAritvA Asanti, ahaM ca oruddhako dhArIyAmIti | tasyaiSAM rAjJAM balAgrasya zabdo | so dAni rAjA kuzo taM zvasuraM saMjJApayati | mA bhIhi mahArAja ahaM tathA kariSyaM yathA ete sapta rAjAno praNamiSyanti vacanakarA ca bhaviSyanti | so dAni rAjA kuzo taM zvasuramAmantrayati | mahArAja ete sarve mahezAkhyA hasti- nAgA sarve ca azvA: sarve catuSpadA sarvo janakAyo madhusikthakena karNA pidhApehi mA mama siMhanAdaM zrutvA svakaM sainyaM bhajjiSyati | so dAni rAjA kuzo mahezAkhyaM (490) hastinAgamabhiruhitvA mahatA janakAyena sArdhaM nagaradvAramavadvArApayitvA nirdhAvito | tena rAjJA kuzena siMhanAdo mukto | tena siMhanAdaM nadantena sarve sapta rAjAno sabalA savAhanA bhagnA | jIvagrAhaM gRhNItvA pazcAdbAhugADha- bandhanaM bandhitvA zvasurasya mahendrakasya madrakarAjJo upanAmitA | ime te mahArAjAno te sarve sapta rAjAno mahendrakasya madrakarAjJo praNipatito | jayatu mahArAjA zaraNagatA sma mahArAjasya vayaM te AjJAmAtravacanapratikarA bhaviSyAma: | so dAni mahendrako madrakarAjA jAmAtaraM kuzaM pRcchati | putra tava eteSAM saptAnAM rAjAnAM ruccati kiM kariSyAmo | yathA tvaM ANapesi tathA kariSyAma: | rAjA kuzo Aha | mahArAja asti te anta:pure prabhUtA dhItaro tAvadavazyaM sarve svAmi- kAnAM dAtavyA ime ca sapta rAjAna: sarve kSatriyA mahAbalA mahAvAhanA mahAbhAgA vistIrNarAjyA | tata: mahArAja eteSAM kSatriyANAM sapta dhItaro suvarNasahasra- maNDitAM kRtvA ekamekasya rAjJo ekamekAM dhItAM dehi | ete ca te sapta rAjAno jAmAtaro bhaviSyanti pakSo ca te balavanto bhaviSyanti | sarve ca te prAtisAmantikA rAjAno mahAbalo mahAvAhano mahAparivAro ti kRtvA onamiSyanti anuvartiSyanti na ca te kocit pratirAjA viruddhiSyati | mahendrako madrakarAjA Aha | putra suSThu evaM kariSyati yathA tvaM ANapesi | so dAni mahendrako madrakarAjA tAn @313 sapta dhItaro ekamekAM suvarNapratimaNDitAM kRtvA ekamekAM suvarNasahasrapratimaNDitAM kRtvA ekamekA ekamekasya rAjJo dhItA dinnA mahatA rAjAnubhAvena mahatA rAja- RddhIye sandhI ca kRtA putrapautrikA | te dAni sapta rAjAno mahendrakena madrakarAjJA mahatA satkAreNa sanmAnena svakaM svakaM rAjyaM preSitA | gacchantu bhavanto svakaM svakaM rAjyaM kArApetha | (491) so dAni rAjA kuzo tehi rAjehi visarjitehi katyahakAlaM vasitvA zvazurakaM mahendrakaM madrakarAjAnamAmantrayati | mahArAja Amantremi ahaM pi svaviSayaM gacchAmi | mahendro madrakarAjA Aha | putra mA gacchAhi mama te jIvitaM dattaM sarvaM me rAjyaM saMzayAto mocitaM | ahaM jIrNo vRddho mahallako gata- yauvano | ahaM pitA tvaM putro tvaM rAjyaM karohi mA gacchAhi | rAjA kuzo Aha | mahArAja ciraM me Agatasya rAjyaM me asaMsthitako mAtA me utkaNThiSyati Amantremi gacchAmi | mahendrako madrakarAja Aha | atyavazyaM gacchasi | rAjA kuzo Aha | mahArAja atyavazyaM gacchAmi | so dAni mahendrako madrakarAjA dhItAM sudarzanAM zabdAvitvA saMdizati | putri parAkramayukto tava bhartA rAjA kuzo evaM mahAbalo mahAnubhAvo yena tvaM ca ahaM ca sarvarAjyaM saMzayAto mocitaM yasya sarve rAjAno praNamanti | arahasi putri sudarzane rAjaM kuzaM bhartAraM premnena ca gauraveNa ca upasthihesi | sA dAni sudarzanA taM piturvacanaM prAJjaliM kRtvA sAdhUti prati- zrutvA so dAni rAjA mahendrako madrakarAjA tAM dhItAM sudarzanAM rAjJo kuzasya dattvA mahatA satkAreNa mahatA samudayena caturaMgena balakAyena hastikAyena azvakAyena rathakAyena pattikAyena svakaM rAjyaM visarjito | gaccha putra svakaM rAjyaM | so dAni rAjA kuzo svakaM rAjyaM gacchanto sodyAnasya adhiSThAnasya upavane AvAsito tatra mahApadumasaro | rAjJA kuzena tatra padumasare snAyantena udakasmiM Atmano pratibimbaM dRSTaM yAdRzo durvarNo durdRzo apazyanIyo | dRSTvA ca puna: svakaM zarIraM apriyaM saMvRttaM etaduvAca | sthAnaM va yaM mahendrakasya madrakarAjJo dhItA sudarzanA paribhavati me virUpeNa durvarNena durdRzena samucchrayeNa yannUnaM ahamA-(492) tmAnaM upasaMkrameyaM | so dAni AtmAnaM ca upakrameNa mAritukAma: | zakreNa devAnAmindreNa trAyastriMze bhavane samanvAhRto yathA rAjA kuzo AtmAnaM upa- saMkrameNa mAritukAmo | tasya zakrasya evaM bhavati | eSo rAjA kuzo bodhisatvo sarvasatvAnAM hitasukhAye pratipanno | so durvarNo durdRzo ti kRtvA AtmAnamupa- saMkramitukAma: mAreSyati sarvaloke anartho bhaviSyati | so dAni zakro devA- nAmindro divyasya lohitamuktikasya ekAvalikAya madhye jyotirasaM nAma divyaM maNiratnaM taM gRhNIyAna vaihAyasamantarIkSe sthito rAjaM kuzamAmantrayati | mahArAja mA AtmAmupakramAhi, api tU imAmekAvalikAM jyotIrasaratnaM zIrSe AbaddhAhi | @314 tata: etena Abaddhena sarve jambudvIpe na koci puruSo varNarUpeNa samasamo bhaviSyati | api tu yathA icchasi paurANakaM varNarUpaM tato tAmekAvalikAM jyotIrasaratnaM vastreNa pidhehi tata: te paurANaM varNarUpaM bhaviSyati | so dAni rAjA kuzo tatra padumasare snAyitvA vilepanehi vilepitvA rAjArhANi vastrANi prAvaritvA sA ekAvalikA zIrSe AbaddhA | tato tatra padumasare svakaM mukhaM nidhyAyati yAva jAnAti asti kiMcid vizeSo | so dAni pratyavekSanto AtmAnaM pazyati prAsAdikaM darzanIyaM yathA na kocijjambUdvIpe puruSo yena varNarUpena dRSTapurvo | dRSTvA ca puna: rAjA kuzo AtmAnaM tAdRzaM udAravarNanibhaM tuSTo Attamano saMvRtto | na me bhUyo mahendrakasya madrakarAjJo dhItA sudarzanA paribhaviSyati anyo vA kocid durvarNo ti kRtvA | so dAni rAjA kuzo svake dvAramUle sthitvA pravizyAmIti | tato dauvAri- kehi (493) vArIyati ko si tvaM puruSa yo rAjakulaM icchasi dharSayituM | na tvaM jAnasi rAjA kuzo durAsado duSprasaho mA imaM mUhUrtaM anayavyasanamApadyasi | so dAni rAjA kuzo Aha | ahaM te svAmI, ahaM te rAjA kuzo | dvArapAlA AhaMsu: | kiM vayaM rAjaM kuzaM na pratyabhijAnAma yAdRzo rAjA kuzo | bhadramastu yadi rAjA kuzo edRzo bhaveyA tato parameNa anugraheNa anugRhItA bhavema: sarvarAjyaM ca ikSvAkukulaM evaMrUpeNa rAjJA prAsAdikena darzanIyena uttamena varNarUpeNa samanvA- gatena | tata: rAjJo kuzasyaivaM bhavati | na mama eSo pratyabhijAnAti | so dAni rAjA kuzo ekAvalikAjyotIrasaratnaM svakena vastreNa apidheti | so dAni dvArapAlo rAjaM kuzaM svakena rUpeNa dRSTvA bhIto santrasto praNipatito | mahArAja vayaM na jAnAma: mahArAjA tuvaM ti | so dAni rAjA kuzo rAjakulaM pravizitvA devIye allIno | sA ca devI vAreti | ko si tvaM puruSa kuto vA yo rAjakulaM dharSitumicchasi, tvaM na jAnAsi rAjJo kuzasya durAsadaM anta:puraM ti, mA rAjakulaM dharSehi mA anayavyasanamApadiSyasi | so dAni rAjA kuzo Aha | devi ahaM te bhartA, ahaM te kuzo rAjA jAnAhi | sA dAni devI Aha | na tvaM mama bhartA na tvaM rAjA kuzo kiM vAhaM na jAnAmi yAdRzo rAjA kuzo varNarUpeNa | bhadramastu yadi rAjA kuzo IdRzo varNarUpeNa bhaveyA | tato haM parameNa anugraheNa anu- gRhItA bhaveyaM | so dAni rAjA kuzo tAmekAvalikAM jyotIrasaratnaM pidheti vastreNa tata: yathApaurANaM varNarUpaM saMvRttaM | sA dAni sudarzanA Aha | mahArAja kisyemaM mAyAkAraM vidarzesi | rAjA kuzo Aha | devI na eSo kiMcit mAyAkAro api tu ahamAtmAnaM upakrameNa mAretukAmo | tata: zakreNa devAnA- mindrena mama eSA ekA-(494) valikA dinnA etaM jyotirasaratnaM | mahArAja mA @315 AtmAnaM mArehi api tu imAmekAvalikAM jyotIratnaM zIrSe AbaddhAhi tato sarve jambudvIpe anyo puruSo varNarUpeNa sadRzo na bhaviSyati | yadi icchasi paurANakaM varNarUpaM tato taM ekAvalikAjyotIrasaratnaM vastreNa pidhApehi tata: te paurANakaM varNarUpaM bhavati | mama zakreNa devAnAmindreNAnugraho kRto | sA dAni sudarzanA devI Aha | anugRhItAsmi zakreNa devAnAmindreNa yena tava edRzaM varNarUpaM kRtaM | devI Aha | mahArAja mA kadAcidetaM ekAvalikAjyotIrasaratnaM pidhehi, sarvakAlaM te edRzamudArarUpaM bhavatu | sarvarAjyasya sarvajanakAyasya manoramataro bhaviSyasi | evaM dAni rAjA kuzo edRzena varNarUpeNa devaputrasadRzo mArgaM gacchati | tatra dAni vArANasyAM ekUnapaMcakumArazatehi sarvehi ca amAtyehi sarveNa ca bhaTabalAgreNa zrutaM rAjA kuzo Agachati | te sarve rAjJo kuzasya pratyudgatA: | rAjApi kuzo hastiskandhavaragato caturaMgena balakAyena parivRta: Agacchati | te dAni kumArA ca bhaTabalAgrA ca rAjaM kuzaM na pratyabhijAnanti | te dAni anya- manyaM pRcchanti | katamo ayaM rAjA bhaviSyati yo prAsAdiko darzanIyo mahezAkhyo udAreNa varNarUpeNa hastiskandhavaragata: Agacchati kuzo pi rAjA na dRzyati | tasya rAjJo kuzasya evaM bhavati | na ete mama pratyabhijAnanti | tena dAni rAjJA kuzena ekAvalikAjyotirasaratnaM hastiskandhavaragatena pANinA pihitaM | tata: yathApaurANaM varNarUpaM saMvRttaM | tato te ekUnA paMcakumArazatAni amAtyA ca bhaTabalAgrA ca rAjJo kuzasya svakaM varNarUpaM dRSTvA bhItA santrastA mUrdhane praNipatitA rAjAnamAha | jaya mahArAja na vayaM (495) jAnAma: mahArAja eSo ti | so dAni rAjA kuzo bhrAtRNAmamAtyAnAM ca bhaTabalAgrasya ca etamarthaM nivedayati | bhavanto mama zakreNa devAnAmindreNa eSA ekAvalikA jyotIrasaratnaM dattaM etAM zIrSe AbaddhAhi tato te varNarUpeNa anyo puruSo sadRzo na bhaviSyati | te dAni kumArA amAtyA bhaTabalAgraM ca rAjJo etaduvAca | anugRhItA sma zakreNa devA- nAmindreNa yaM mahArAjasya edRzaM varNarUpaM saMvRttaM | evaM dAni rAjA kuzo mahatA rAjAnubhAvena mahatA rAjaRddhIye vArANasImAgatvA rAjakulaM praviSTo udAreNa varNarUpeNa tAmaliMdAM mahAdevImabhivAdayitvA pAdau vanditvA purato sthita: | sA dAni alindA mahAdevI rAjAnaM kuzaM na pratyabhijAnAti | pRcchati kahiM putro kahiM vA rAjA kuzo tti | rAjA kuzo Aha | ambe ahaM te putro ahaM rAjA kuzo ti | mahAdevI Aha | na tvaM mama putro, na tvaM rAjA kuzo tti | kimahaM rAjaM kuzaM na pratyabhijAnAmi | kiM rAjA kuzo kenaci hato vA mArito vA yaM na dRzyati | aho anAthamaraNaM mama yo mama ekaputrasya vinAbhAvo saMvRtta: | so dAni rAjA tAM mAtaraM paridevamAnAM dRSTvA tAmekAvalikAM jyotIrasaratnaM vastreNa pidhAya yathApaurANaM varNarUpaM saMvRttaM | sA dAni aliMdA mahAdevI taM putraM @316 svakena varNarUpeNa dRSTvA prItimanA saMvRttA taM putraM pRcchati | putra kena te edRzo varNarUpo saMvRtto | rAjA kuzo Aha | ambe zakreNa devAnAmindreNa ekAvalikA jyotIsaratnaM dattaM | tato me pinaddho etena me edRzo varNarUpo saMvRtto | sA dAni aliMdA mahAdevI pramuditA prItisaumanasyajAtA saMvRttA | dRSTo me putro edRzena udAreNa varNarUpeNa yathA me abhiprAyo | sarvA ca anta:purikA edRzaM rAjasya kuzasya udAraM varNarUpaM dRSTvA pramuditA prItisaumanasyajAtA saMvRttA | so dAni rAjA kuzo yaM kAlaM tAmekAvalikAM jyotI-(496) rasaratnaM zakreNa devAnA- mindreNa dattaM bandhati taM kAlaM divyo vartati yaM kAlaM taM maNiratnaM pANinA pidheti taM kAlaM paurANakavarNarUpo bhavati | evaM dAni rAjA kuzo vArANasyAM nihatapratyarthiko nihatapratyamitro udAreNa upabhogaparibhogena rAjyaM kArayati | atha khalu bhagavAnstasmiM samaye catasRNAM parSadAM purata: anyasya ca mahA- janakAyasya imAM gAthAmadhyabhASe | evaM puNyavantasya arthA sarve bhonti pradakSiNA: | yathA rAjA kuzo bhAryAya jJAtIhi ca samAgata: ||1|| syAd vo bhikSava: evamasyAdanyo so tena kAlena tena samayena kuzo nAma rAjA abhUSi | anyathA draSTavyaM | ahaM sa tena kAlena tena samayena rAjA kuzo abhUSi | anya: sa mahendrako madrakarAjA abhUSi | naitadevaM draSTavyaM | eSa: so mahAnAma: zAkyo | anyA sA alindA nAma mahAdevI | na etadevaM draSTavyaM | eSA mAyAdevI | anyA sA sudarzanA | naitadevaM draSTavyaM | eSA sA yazodharA | syAdvo bhikSava: evamasyAt | anya: sa tena kAlena tena samayena teSAM saptAnAM rAjJAM yo jyeSTho durmatirnAma | naitadevaM draSTavyaM | eSo so mAro pApImAM | te pi anye rAjAno mAraparSA | tadApi mayA ukkAzanazabdena eSo mAro pApImAM sabalo savAhano bhagno etarahiM pi mayA bhikSava: bodhimUle ukkAzanazabdena eSa: mAro pApImAM sabalo savAhano bhagno | @317 ##INDEX Index of important words and proper names.## a aMgArakarSU 443, 448, 449, 453, 552 aMjanIya 636 aMtakoTa 626 aGga (janapada) 564 akaniSThaM (deva) 471 akSudrAvacara 1 agnihotra 332 acchambhI 372, 373, 383, 385, 386, 387, 389,391 aDDhatiy 426 atapa (deva) 471, 487 atimuktaka (zmazAna) 153, 237 adattadAnavairamaNa 139 adhiSThAna 104, 158 adhivAsanA 358, 359 adhivAsita 375 adhivAseti 359 adhivAsehi 374 adhisthihanti 364 adhdheSiSyaM 151 anaMgaNa 185, 186, 485 anavarAgra 264 anaGgaNa (zreSThI) 374, 375, 376, 377, 380, 381 anApRcchiyAna 375 anAzrava 92 anIrSu 497 anuvyaMjana 61, 63 anuhimavanta 293, 354, 355, 356 anonaddhA 32 anomiya 232, 234, 265, 290 antamasato 21 antarahAyituM 137, 138 antarahIyanta 250 antaso 21 apakRtvAna 252 aparagodAnIya 95 aparItta 63 apavijjhiyAna 146 apazyanIya 602, 660 apratipudgala 30 ahituNDika 251, 252 abhayA (devI) 35, 36 abhikire 451 abhijJAna 144, 147 abhihaitu 442 abhunsu 47 abhUnsu: 178, 179, 180, 181, 191 abhyavakAza 165 abhyutthahitva 54 abhyuddhareyA 531 abhyutkSipitvAna 445 abhyuddharitvAna 430 abhyokiritva 452 abhyokiranti 27 amanApa 214, 217,220, 502 @318 amarA 118, 119, 120, 121, 122, 123, 124, 125 amApiya 489 ayakvA 626 aryasmita 386 araNyazAstra 47 arADa 280 aruNa 81 artIyanta 227 artIyanti 30 ardhagallI 585 alpakizara 393 alpakisareNa 302, 317 aliMdA 596, 597, 599, 600, 601, 602, 603, 604, 605, 607, 610, 611, 612, 613, 614, 615, 618, 619, 620, 629, 622, 665, 666, 667 alindA (mahAdevI) 572, 574, 575, 576, 578, 580, 581, 582, 583, 584, 592, 593, 594 allIna 68, 89, 98, 99, 140, 150, 280, 623, 624, 625, 627, 629, 630, 632, 633, 636, 639, 641, 643 allInA 242 allIpayati 587 allIpita 150, 633, 635, 642 allIyati 295, 645 allIyanti 266, 350, 352 allIyiSyatha 349 allISyatha 351 alUha 91, 96, 165 alopa 266 avakubjaka 556 avatAra 86, 354, 364 avadvArApayitvA 658 avanti (janapada) 564 aviddasu 499 avidyAto vairamaNa 140 avidhA 606, 609, 622 avIci 36, 229, 255, 445, 473, 499, 527 avRha (deva) 428, 471, 487 azesi 121 azvaka (janapada) 564 azvakarNa 410 azvamedha 331, 547 azvaratna 224 asaMvaraNa 11 asamanvAharitvA 137 asadhUrya 88 asita 42, 44, 45, 46, 47, 48, 57, 61, 67, 202, 213, 215 ahituNDika 250, 257, 264 aheThaka 298, 301, 304, 310 A AkAzadhAtu 514 AcaSTa 136 AcchAda 138 AcIrNa 288 AjAneya 186, 366, 370, 372, 381, 560, 655 Attamana 77, 273, 359, 376 AttamanA 85, 168, 198 AtApI 168, 561 AdInA 69, 202, 234 Ananda 306, 322, 330 @319 AniMja 564 AniMjya 185, 186 AniMjyasampanna 398 AbhASTa 222, 326 AmilAta 178, 180, 181 Ayatana 132 ArakUTa 149 Arambana 262 AryamahAsiMhavijRmbhita 386 AryamahAsiMhAvalokita 386 AryamAna 383, 384 Aryasatya 192, 193 ArADa 166, 290 ArADa-kAlAma 165, 166, 167 ArocayAmi 527 Arocaye 277 Arocayesi 238 Arocita 69, 110, 157, 235, 251, 325 Arocenti 40, 379 A-liMga (paTahavizeSa) 224 AvApaka 424 Azrava 10 AzItakurvI 85 Asati 343, 348 AsandikA 624 AsphAnaka 174, 175, 290 i iMjituM 460, 461 IMjeya 550 ikSvAku 276, 569, 570, 571, 573, 574, 575, 576, 577, 578, 581, 583-592, 594-595, 598, 620, 654, 662 iJjitatva 554 itihAsa 108, 126 indra 88 indrakuza 584 i(I)riyApatha 221 iSAMdhara (parvata) 410 istriyo 98 I Iryasi 77 IryApatha 326, 526 Izvara (devaputra) 223, 357-359 IzvarIya 503 u ukkaDDhApita 590 ukkAzana 563 ukkAzanazabda 667, 668 ukkAsana 565 ukkAsita 387, 553 ugrasena 249, 251-254, 257-258, 260, 262-263 uccajati 447 uccAra 99 ucchraya 88 ucchApita 239 ucchrapayensu: 464 ucchrihitvA 178, 180, 181 ucchreSyati 181 ujjaMgala 289 ujjenI 82 ujjhiyAna 18 @320 utkuTuka 23 uttarakuru 95 uttarApatha 235 uttarapathaka 246 utthahitvA 466 utthAna 127 utthihitvA 225, 452, 608 utpalaka 143, 148 utsaryati 130 udaka (uddaka rAmaputra) 290 udayana 3 uddaka 169 udraka (rAmaputra) 167, 168, 280 udAyI 326 udumbara 85 upadhi 563 upanAha 78 uppalaka 159 upastambhana 399 upAdAna 392 upasthapemi 343 upasthAyaka 628, 630 upasthAsyaM 308 upasthihati 296 upasthihiyamAna 570 upasthiheya 299 upasthihiye 657 upasthihiSyati 577 upasthihesi 660 upoSati 249 upoSadha 249 uruvilva 286 uruvilvA 173, 289-290, 322, 331, 364 uSphAritvA 346 uSyati 563 U Uhati 29 UhanAma 545 UhasAsi 33 Uhasita 291 R RddhiprAtihArya 428-429 Rdhyati 561 Rlla 141, 211, 216, 220 RSikuza 584 RSipattana 192-193 e ekapadikA 300, 312 ekAhatyaM 105, 184, 389 elUkA 652, 653 ehibhikSukA 326 o okasta 297, 606 okrAnta 16-18 okrAmanti 12 okiranti 451 okiri 472 okire 408, 435, 463 okirenti 415 okirensu: 228, 394 @321 okiresi 414 ogha 361, 362 occhrita 106 oDDita 327, 348, 349, 352 uDDitvA 354 uDDeti 351 uttappa 482 otAra 348 utAriyAna 346 utaritvAna 278 ottAnaka 23 opayika 10 opasamika 58 obhAsa 45, 47, 48 obhAsi 454 omuMciyAna 102 omuJciya 102 orodha 5 olaGka 339 ovAha 405 oziritavya 572, 573 ozirate 574 oziritvA 453, 497, 609 oziritvAna 497 oziriSyati 575 oSiNa 118 usakka 116 osaraNa 52 osaranta 151, 152 osiriSyati 575 usiriSyasi 618 osire 517 osireyA 429 osRSTa 107, 239,43 osopati 44 osopana 226 au aupapAduka 22, 230-231 aupAyika 78 aupasamika 46 ka kaMcukIya 66, 67 kacchUla 211, 214, 216, 220 kaTacchu 606, 609 kaTTIkriyati 579 kaDDhita 105-106 kaDDiyanti 336 kaNThaka 35, 160, 225-227, 233, 264-267, 272 kaNNakubja 594, 596, 597, 618- 621, 623, 651, 652 kapiMjala 298 kapilanagara 288 kapilapura 15 kapilarAjamArga 221 kapilAhvaya 15, 188, 200, 231, 287 kapilavastu 43, 45, 50, 104, 105, 107, 214, 217, 220, 222, 226, 232, 234, 264, 270, 281, 291, 325 karkarI 354 karkArava 226, 394, 557 karketana 432 karmaniya 633 karmAra (grAma) 118, 124 @322 karmAra(grAmika) 123, 125 karmAra 323 karmAragargarI 174 karmAra (-dArikA) 120-125 karmAra (-zAlA) 121 kambojaka 260 karaviMka 36, 407, 418 kariyAna 524 karoTI 554 kalyANamitra 457 krakucchanda 366, 367, 409, 413, 415, 454, 540, 541 kramate 511, 552 kSapitvAna 129 kSapayiSya 128 kAMkSA 506, 527, 561, 617 kAcalindika 40, 361, 363, 469 kAmadeva 617 kAmAvacara 16 kAraMdava 639 kArISi 519, 520, 521 kAla (amAtya) 552 kAla (nAgarAja) 366, 367, 413, 415, 420, 536, 540-41, 544- 546 kAlaparva 179, 180 kAlodAyI 325, 326 kAlavilokita 1 kAlAzItaka 323 kAlasUtra (niraya) 473 kAzI 564, 565 kAzI 261 kAzika 265, 273 kAzikasUkSma 163 kAzijanapada 69, 90, 95, 108, 115, 249, 292, 339, 348 kAzipati 311 kAzipura 60, 263 kAzivardhana 321 kAzirAjA 117, 251-254, 258, 269-62, 297-302, 304, 306, 309, 314, 318, 319 kAzyapa 149-150, 160, 367, 410, 413, 415, 455, 540-41 kAzyapa (pUraNa) 289 kAhiti 59 kiMphalA 438 kiMpuruSanagara 144 kire 434 kilaMjaka 632 kilAmasi 649 kilAmaya 650 kilAsI 518 kisareNa 561 kisya 209, 210 kSipiyA 527 kSipihanti 75 kSIyati 645 kSIyasi 645 kupsara 87 kupyaka (vana) 284 kumbhatUNika 216, 220 kumbhatUNI 211 kumbhathUna 74 kumbhathUnika 141 kumbhANDa 149, 284, 297, 405, 475, 553 kuraraka 283 kuru (janapada) 564 @323 kurupaMcAla 144 kulaccha (ttha) 286 kulacchayUSa 183 kulavilokita 1 kuvala 85 kuza 584, 586-87, 589, 591, 600, 602-648, 651-667 kuzadruma 601, 602, 620, 621 kuzala (daza) 140 kuzIda 131, 308 kusumakuza 584 kusuma (buddha) 479 krUhi 547 kSurapra 297, 298, 303 kRSNa (mAra) 435 kRSNabandhu 402, 450, 457, 459, 461, 464, 550 kRtAntasUnika 238 kSeDapiNDa 538 kailAza 152 kailAsa 136, 160, 417 koTTa 270 konAka 409, 455 konAkamuni 366, 367, 413, 415, 450, 541 kola 175, 322 koliyakumAra 107 kovidAra 122 kozala 279, 564 kroMca 366 kroJca 369 kroJcakuza 584 kauzika 69-75, 77, 79, 82, 85-88, 508 kausIdya 492 43 (a) kha khajjAlopa 622 khadiraka (parvata) 410 khalIkRta 208 khADa (khoDa?) 211 khijjinta 352 khijjitvA 351 khurapra 310 khoDa 214, 216, 220 khyAyati 318 ga gaMgA 69, 77, 501 gandhamAdana 75, 77 gayA (nagara) 169 gayAzIrSa (parvata) 169, 170-173, 280, 290 gargarI 323 garbhagRha 597-598 garuDendrabhavana 411 gallI 585 grahiya 431 grahetvAna 476 gAndharvika 622 grAmaNIya 654, 655 grAmika 408 gilAnaka 308 guhya 433 guhyakAdhipati 47 gUtha 100 gRddhakUTa (parvata) 357, 401 gRhapatiratna 224 gRhNiyAna 609 @324 goNikA 162 gopAnasI 176, 177, 179, 212, 323 gopiTaka 621 gomeda 424 gomedaka 432 gautama (maharSi) 293 gautama 381-383 gautamI (mahAprajApatI) 232, 234, 324 gha ghaTikAra 212, 217, 221 ghuSTa 84, 268 ghaTTetvA 652 ca caMkrama 230 cakraratna 224 cakravartI 18, 19, 30, 45, 223, 372, 491, 494, 495, 505, 509, 510, 515, 525, 528 cakravartipura 374 cakravartin 96, 331, 364 candIsakaM (vAdyavizeSa) 224 camu 243, 245 campaka (nAgarAja) 249, 253-254, 258, 264 cAturdvIpa 17, 30, 223, 436, 538 cAturmahArAjika 193, 230, 427, 471 cAturmahArAjakAyika 22 cAra 277 ceti (janapada) 564 cetiya 35, 402, 405, 479, 492, 504-507, 512, 516-521, 525, 528-532 caila 414, 444 coDaka 627 coDakadhovaka 627 coDadhovanaka 628 colaka 627, 628, 629, 630 caukSa 627, 628 cyavitvAna 499, 500 cha chagala 577 chaDDeti 240 chanda 8 chandaka 34, 159, 225-227, 232- 234, 264-266, 471, 325-326 chambhita 482 charda 100 chArika 441 chorayitvA 649 choretva 529, 530, 532 ja jaMgala 289 jaMbudvIpa 218, 503, 508 janIsuta 452, 551, 553 jantakAra 639, 640 jantamASTa 639 jantrakAraka 639 jantramASTaka 640 jAmbudvIpa 3, 26, 43, 49, 95, 154, @325 224, 298, 304, 321, 491, 494, 594, 596, 661-663 jAmbunada (parvata) 6 jaladardaraka 137, 153 jahiya 505 jahiyAna 88 jahe 527 jinazrAvaka 165, 167 jIvaMjIva 369 jIvaMjIvaka 366, 639 jIvakazata 543 jotamAno 274 jyotIrasa 661-666 jyotiSka (gRhapati) 373, 381 jha jharjharaka 224 Da Damara 95, 249 ta takSazilaka 246 takSazilA 115-117, 235, 240, 246 taTTakAra 630, 632 taTTakAramahattaraka 630, 631 tatonidAnaM 424 tathatva 357 tandrI 78 tsaru 103 tapana (niraya) 473, 499 trayastriMza 22 tAyin 474, 476-477, 500 tAra-varA 79 81 tAreSyaM 285 trAyastriMza 230, 266, 269, 427, 471-472, 486, 493, 547, 573, 580, 661 tAlIsa 147 tinduka 84, 344-345 tiriccha 465 tiricchAna 473 tiricche 440 trikSutto 572 triSkSutta 573 triSkRtya 184, 370 triSkRtyo 22, 427, 555 triSkRtvo 249, 388 tIrthikagaNa 189 tuphehi 3 tuvaM 56 tuSita 4, 14, 22, 193, 230, 407, 527, 471-472, 486 tuSitapura 6 tuSitabhavana 16 tuSitAlaya 9 tUNaka 224 tha thapehi 603 tharusmiM 104 da dakSiNApatha 42 @326 dakSiNIya 299, 455, 513, 527, 535 dakSiNeya 421, 445, 452-453 dakSiNeyatA 361, 362 daditva 516-517 dadiya 515 dadiyAna 524-525 dadeyA 531 dadrura 216, 220 dradura 214 dantapatimoka 611 dantaviheThika 636 dantasamudgaka 636 dazabala 307, 404-405, 488, 504, 530 dahara 58, 88, 111, 113 dAgha 254, 484, 615-617 dADhA 62 dIrghaka 64 dvIpavilokita 1 druma (kinnararAja) 136-137, 151- 156 drumakuza 584 durmati (rAjA) 651, 667 devakuza 584 devadatta 96-97, 101, 104-107 devaparSA 24 dorAja 122 devendrabhavana 411 dezavilokita 1 dha dharmacakra 108, 193, 267, 292, 325 dharmatA 400 dharmapada 297 dharmaparyAya 406 dharmapAla (mANavaka) 109, 110, 111, 114, 115 dharmapAlaka (mANavaka) 110 dharmarAjA 66, 224 dharmazAstra 130 dhArtarASTra (haMsa) 402 dhovaka 628 dhovApanika 628 dhovIyanti 627 dhRtarASTra (prAsAda) 7 dhyAma 229, 230 dhyAmabala 428 dhyAyita 110, 245 na nakula (vAdyavizeSa) 224 nagaradevatA 231 nanda (devaputra) 357-359 namuci 333-334, 556 naralambaka 36 nAgendrabhavana 411 nArada 61, 77, 89 nArAyaNa 417, 446 nAlaka 42, 47 nelAyaka 120 nAvAyAna 164 nikkaTTa 124 nigama 146, 321, 492, 496, 592, 603 nidAnaM 161 nimindhara (parvata) 410 niyuddha 104 nirati (kinnaranagara) 142, 144, 151-152 @327 nirargaDa (yajJa) 311, 547 nirItika 302 nirghanTakaiTabha 108, 126 nirdRvikRtvA 91 nirmANarati 22, 193, 230, 427, 471, 486 nirmita (deva) 472 nairyAnika 276 niryUha 425 nirvANa 393, 563-564 nirvANika 46 nirvAsyanti 92 nivasta 295 nivuTTApiya 242 nivuTTiya 242 nizAmetvA 39 nizrAya 361, 362 niSadA 582, 583 niSadya 230 niSadyA 538, 543 niSka 257, 453, 475 niSIdApayitvA 586 niSkuDDiya 337 nIlaka 327 nIvaraNa 46, 280 naigama 141, 571, 491-592, 601 naimittika 17, 18, 45, 233 nairaMjana (tIrtha) 557 nairaMjanA 173, 183, 290, 331, 364- 365, 402, 410, 412, 537- 538, 556-459 nairAtmya 204, 490 pa paMcazikha 70 paJcazikha 73 paTTana 127 paduma (mahAyajJa) 331 pattIya 312 pattIyati 154, 346 paracakrabhaya 204, 205 paranirmita (deva) 472 paranirmitavazavartI 193, 230, 427, 471, 484 paranirmitavasavartin 22 parAhane 462 parikaDDhaka 353, 356 parikaDDhati 355 parikarma 28 parijAgaranti 20 pariNAyakaratna 224 paridAgha 169, 171-73, 229-30, 312, 370-71, 381, 383, 387 paribhASati 204, 645, 652, 654 paribhASasi 645 pariyeSatha 36 parivAdinI (vINAvizeSa) 224 pariSA 25, 198, 601 pariSkAra 194, 195, 564 parisakkanta 352 pariharati 327, 348, 354 pariharatu 169 pariharanta 351 pariharAva: 167 parihAraka 424, 475 parihAyanti 141, 142 parIttazubha (deva) 487 pazyitavya 151 pazyanAya 607, 608, 610, 612-13, 614 @328 pazyituM 650 pazyitva 509, 527 pazyitvA 419, 425, 477, 479-80, 484, 490, 497, 501, 645 pazyiyA 315 pazyiyAna 314, 319-20, 645 pazyiSyasi 604 parzuka 176 parSada 667 prajApati (prajAvatI) 650 prajApatika 360 prajJapIyanti 377 prajJAyati 213, 215, 219 prajJapta 53 pratApana (niraya) 473, 499 pratijAgaretha 216 pratijAgarApetha 220 pratijAgrAhi 378 pratijAgrita 211, 213, 216, 220 pratijAgRta 253 pratijAgRtaM 156 pratinAva 127 pratipat 392 pratipAleti 98 pratibhAya 83 pratibhuka 197, 200, 201 prasibhu 198, 199, 200 pratisaMmoditvA 597 pratisaMlayana 173 pratisIrA 241 pratisthihitvA 422, 512 pratihAretha 44 pratItyadharma 467 pratItyasamutpAda 561 pratyaya 466,467,561 praNidhipUrvotpAdasampanna 399 praNIta 21, 131, 185, 363, 378, 383, 389, 390, 409, 488, 568 praruNDa 303, 304, 576 pralujja 556 pralujjamAna 502, 504, 524 pravArayitvA 577, 578 pravAreyA 124 pravutthe 120 praveNi 40, 44, 54 praveNI 28 prasahati 20 praskandaka 289 prahANa 174, 279, 290, 331-333 pAMcAla 564 pANDava (parvata) 277,278 pANa 654 pANizvara 74 pANisvarya 141, 211, 216, 220 pAraga 320 pAragA 305, 306 pAragA (tApasI) 294 pArami 25, 47, 359, 360 pAramita 364 pAramitA 24, 362, 541, 543 pAramI 39, 40 pAripAtri 340 pArihAryaka 632 pArzulika 177, 179, 181 pAlevata 344, 345 prAdu:karma 171, 172 prANAtipAtavairamaNa 139 prAptvAna 519 prAmodya 13 prAsAdika 530, 532, 567, 568, @329 583, 593, 594, 596, 601 602, 664 pibanAye 644 pilakSazAkhA 27 pizunavAcAto vairamaNa 140 puNDarIka (mahAyajJa) 331, 547 puraMdara 87 purANa (mudrA) 380 puruSamedha 331, 547 pure 237 puSyanakSatra 12, 223 pUga 130 pUrvakAra 259 pUrvavideha 95 pUrvenivAsa 131, 185, 186, 263, 330, 390, 391, 410, 559 pUrvotpAdavikrAnta 539 pelavaka (azva) 227 pelA 340 peliyakSa 297, 301, 306, 315, 316 poTalikA 127 pauruSeya 426 pha phelA 626 phelika 626 phAlehi 98 ba bandhuma 373, 374, 375, 376, 380 bandhumatI, 373, 377 balAkalpa 289 brahmaka 33, 360 brahmakAyika 22, 428, 471, 486 brahmakuza 584 brahmadatta 108 brahmapura 268 brahmaloka 485, 492, 494, 515 brahmA 41, 190, 191, 193, 198, 273, 407, 418, 428, 433, 446, 472, 486, 492, 494, 515 brahmAyu 108, 109, 111, 114 bahnIyati 570 bAhiraka 294 brAhmaNaveda 109, 126 brAhmaNya 2 bimbisAra (zreNiya) 290 buddhakSetra 13, 403, 434, 441, 444, 465, 472-474, 476-477, 485, 512 buddhaghoSa 485 buddhaputra 498, 499, 500, 501 buddhavarNa 469, 470 bRhatphala (deva) 487 bodhi 279, 413, 419 bodhitaru 333 bodhiyaSThi 370 bha bhadravargIya 335 bhallAtaka 627, 628, 629 bhAyati 484 bhrAtRvya 88 bhiNDipAla 553 bhISma (puSpavizeSa) 226 bhuktAvi 163 @330 bhUmya (deva) 472 bheraNDa 196 bheSyaM 437 bheSyati 122, 420, 450, 535, 544 bheSyanti 439, 478 bheSyate 500 bheSyanti 410 bheSyasi 130, 282, 289, 536 bhohi 545 ma maMjUSaka 226 magadha 564 manazila 149 mayUrakuza 584 malla (janapada) 564 manApa 7, 9, 16, 17, 88, 156, 296, 300, 483, 505, 509, 525, 571, 644 maNiratna 224 manesI 87 manosikAra 383 maNDalin 57 maNDarava 226 matsya (janapada) 564 madrakarAja 660 madrakarAjA 594, 595, 596, 597, 619-620, 640, 642-645, 651- 52, 656-660, 662, 667 mandArava 5, 24, 26, 33, 29, 47, 55, 408, 414, 415, 425, 463, 557 manoharA 136, 137, 138, 140, 141, 144-45, 147, 148, 150, 154- 158, 160-61 mahallika 88, 212, 575-78, 659 mahAkuza 584 mahAnAma (zAkya) 68, 102, 103 106, 125, 160, 667 mahAbrahmA 15, 18-19, 35, 223, 428, 471, 487 mahAmAtra 376, 615 mahAmaudgalyAyana 21, 267 mahendra 619, 633, 637 mahendraka 594-598, 619, 630-631, 633, 635, 637, 640, 642-645, 651-652, 656-660, 662, 667 mahezAkhya 371, 382, 397 mahezAkhya (deva) 359, 360 mahezAkhya (satva) 364 mahezvara 6, 15, 36, 38-40, 357 mahezvara (devaputra) 358, 359 mahezvara (ratna) 432 mahauSadha 123-124 mahauSadha (grAmikaputra) 118, 119, 120, 121 mrakSa 320 mAgadha 277, 408 mAgadhika 388, 556 mArgaNA 157 mAtali 72, 73, 78, 87 mAtuluMga 345 mAnApika 211, 212, 213, 216, 220 mAndArava 394, 531 mAyA 5, 8-11, 27, 35, 321 mAyAdevI 306, 667 mAra 33, 192, 193, 332, 335, 338-339, 341, 347, 353, 364, 365, 370-373, 381, 382, @331 387, 395, 400, 406, 421, 428-430, 434-435, 447, 450, 458-460, 462-463, 466, 472, 477, 553, 546-550, 557-563, 565, 567-568 mAra (deva) 486, 487 mArakanyA 437 mArabhavana 427 mArasainya 446, 447 mAlaka 143, 146, 148, 160 mASTaka 640 mithilA 117 mithyAcAravairamaNa 139 mithyAdRSTi 139, 140 mithyAdRSTika 185 mITaparvata 194 mIraparvata 192 mukunda (TAkavizeSa) 224 mukhaphullaka 632 mucilinda 353 mucilindaka 84 mudrikA 147 munihata 376 musAragalva 27, 249, 253, 261, 267, 411, 423, 430 mRgadAva 192 mRgadAya 193 mRyyati 111, 112, 113 mRSAvAdAto vairamaNa 140 meNDa 553 meru 18, 454, 491, 545 melletvA 624, 625-627, 632, 634, 636, 638, 640-642 mellehi 603, 612 mleccha (janapada) 363 maitrIvihArI 294 morambA 639 maudgalyAyana 270 ya yakSendrabhavana 411 yajJavATa 134, 135, 138, 139, 149 yantrakAra 641 yantramASTakabhANDa 640 yavakacchaka (grAma) 117, 118, 121, 122 yazodharA 34, 68, 89, 94, 97, 101-103, 117, 125, 126, 132, 133, 160, 161, 234, 248, 264, 265, 324, 326, 330, 667 yAma 22, 193, 230, 427, 471, 472, 486 yAmalaukika 411 yvAgU (gu) 119 yugandhara (parvata) 410 yonizo 234 ra raMjApanika 630 raMjApanIya 629 raktAGgiyo 432 raja 629 ratnakuza 584 rAgadoSa 59 rAjagRha 2, 167, 277, 290, 325, 357, 401 @332 rAjabhaTTa 236 rAjazAstra 103 rAhula 160, 189, 190 ruccha 47 rucchavRtti 42 ruNDa 305, 313, 317, 320 rocanapizAcika 636 rocamAna 226 rocayati 596 raurava (niraya) 473 la laMcaka 567, 628 lAlATika 424 licchavikumAra 107 lujja 556 lujjanta 501 lujjita 503 lujyamAna 481, 502, 503 lumbinivana 25, 26, 203, 291 lUkhatA 290, 291, 325, 326, 426, 620 lUha 325 lUhaprahANa 177, 178, 180, 182, 183 lokanAtha 4, 15, 307, 455, 476- 479, 482, 484, 490, 492, 494, 496, 504, 527, 534, 536, 537, 559 lokapati 11 loghra 84 lokapAla 15, 28 lopAka 304 lohitAkSa 424 va vajirAkAra 425 vajji (janapada) 564 vajrasena 235, 236, 241, 242, 245, 246, 247 vaTTa 416 vaDDa 347 vaDDavaDDa 337, 342 vaDDIbhUtA 337 vaDDo 337 vatsa (janapada) 564 vatsarAjA 3 vanatha 10 vaNIpaka 141, 255, 256, 569, 584 varavidu 31 vardhaki 627 vardhakibhANDa 525, 626 vardhakimahattara 625 varNa 504, 618 varNasaMpanna 396 vyavadAna 12 varuTa 641 varuTabhANDa 641, 642 vallaki 224 vazavartI (devaputra) 15 vazavartI (devendra) 491 vaziSTha 232, 265, 273, 290 vasantaka 146, 148, 159 vATa 134 vANa (vRkSa) 540, 542 vANazata 544 vAratraka 327, 328 @333 vAravAli (-nagara) 126, 127, 132 vArANasI 69, 90, 92, 94-94, 108, 111, 115-117, 193, 235-236, 240, 246, 248-251, 253, 264, 292-293, 339, 348, 565, 571, 595, 598, 619, 664-666 vArtobhavAmi 244 vAsava 86 vAstuSkArI 163 vAhitaka 69 vAhitaka (mArga) 42 vAhiyamAna 645 vyAkaraNa 67, 401 vyAkaraNasampanna 398 vyAkarohi 402, 404 vyApadAto vairamaNa 140 viMdhya 65 vicarcika 211, 220 vicikitsA 334 vijahitva 46 vijahitvA 233, 280 vijahiya 451, 470, 525 vijahiyAna 17 vijita 134, 409, 526 vijitAvI 223 vidyupratiSTha (mAraputra) 456, 457 vidU 65 vidhApiya 528 vidhame 445 vidhameyA 545 vinataka (parvata) 410 vinAbhAva 144, 147, 198, 300 327, 653, 666 vindhya 282 vindhyaviSaya 46 vipaJcikA 224 vipazyI 374, 375, 376, 380 vipratisArI 229, 230 vibhAgIyAnAM 297 vibhItaka 353 vibhotsyasi 544 vimAna 34, 51, 271 vimbisAra 2, 409 viyAhare 76 viyUha 221 vivaTa 177, 179 vivartakalpa 391 vivartanA 480 viveSyati 293 vizrANayanta 102 vizvakarma (devaputra) 35, 378 vizuddhamati (bhikSu) 401, 406, 506 vizvakarmA 35 viSaya 53, 341, 548, 551, 621, 659 viheThayituM 355 viheThA 552 viheThita 301, 315, 319 viheTheya 250 vItinAmehi 151 vuTTha 510 vyuttha 315 vUlha 443 veThaka 632 veThApitA 241 veThita 116 veThiyAna 652 veNa 654 veruliya 51 vetramethikA 641 @334 veluSi 570 vepaMcanika 17,18 vairocana 415, 432, 588, 589, 591 vaizAlI 165, 276, 290, 401 vaizravaNa 225 vaihAyasa 43, 65, 191, 546, 548, 661 za zaMkhamudgaka 637 zaMkhavocaka 637 zaMgeriyo 26 zakra 15, 69-70, 72-73, 75, 89, 273, 355, 378, 407, 433, 446, 573, 580-581, 663-666 zakrAbhilagna 424 zatakhutto 64 zatadru 143-144, 146, 148 zatapatra 368 zabdAviyAna 610 zAkyakumAra 107-108 zAkyarASTra 108, 324 zAkyasiMha 405, 445, 472, 474 zAkiyamuSTi 115 zAkiyAno 17 zyAma 297, 307, 310, 314, 316, 319, 322 zyAmaka 294-296, 298, 306, 317 zyAmakaziri 301, 303-306, 319 zyAmaziri 299, 303 zyAmA 147, 149, 237, 242-243, 245-246, 248 zrAmaNya 2, 571 zrAmaNyaka 482, 483 zrAvasutI 161, 190 zAstA 483 zikSApradAni 21 ziri 126, 132 zirikA 127 zirijAtimantI 80 ziriprabha 327, 329-330 zirI 128 zivikA 303 zivikAyAna 164 zuNDapatimeska 611 zuNDikA 340 zruNitva 481 zruNitvA 271, 477 zruNitvAna 17, 480 zruNiya 11, 49 zruNiyAna 282 zruNIyati 137 zruNe 522 zrutvAna 478, 480 zuddhAvAsa 15, 212, 214, 221, 223, 230, 273, 359-360, 413, 472, 487 zuddhAvAsakAyika 357, 394, 395, 400 zuddhodana 3, 5-7, 21, 35, 37-39, 43-45, 49-50, 53-54, 64, 66- 67, 104, 106, 108, 159, 187, 189-190, 200, 202-203, 205-207, 213, 215, 219, 222, 226, 232, 266, 271, 276, 281, 287, 290- 292, 306, 321, 325 zubha (deva) 487 zuve 607, 623 @335 zUNa 214 zUnyatA 483, 490 zUrasena 564, 594, 597 zreNiya 277 zroNibhANDika 633 zobhAMjana 84 SaDvAlaka 227 SaDAlaka 222 sa saMghaTanti 82 saMghAta (niraya) 473 saMjIva (niraya) 473 saMtuSita (devaputra) 15, 491 saMdhUyensu: 228 saMprajAna 13, 28 saMbAdha 265 saMbhinnapralApAto vairamaNa 140 saMbhUNanti 151, 182 saMmilAta 176, 178, 180, 181 saMvartakalpa 391 saMsthihati 363 saMsthihensu: 475 saMsIdensu: 388 saddharma 478, 501-502 sanatkumAra 275 sanidAnam 251 samaya 98 samantagandha 226 samantaprAsAdikA 62 samAdAna 308 samAdiyitvA 516 sambhArikA (vAdyayantra) 224 samyaksaMbodhi 186, 192, 427-429, 471, 540, 545, 546, 551, 560, 563-64 samyagdRSTi 140 sarasvato 73 sahavrata 165, 167 sahAMpati 88, 190 skandha 132 sthapnetva 523 sthapIyatu 97 sphaTeya 36 sarvArthasiddha 103, 104, 106 sarvadarzAvI 31 zravantiyo 130 svastika 538, 541, 544 syandamAnikA 585 sAtA 645 sAnaM 242, 299, 326, 349, 556 sAmaM 114, 170 sAmato 203 sArAyaNI 278 sArAyaNIya 136 sAhaMjanI 293 sthAti 207 styAnamiddha 334 sthAma 360-363, 382, 428, 445, 458, 492, 503, 617 syA (zyA) masundara 318, 320 svAmaM 52 siMhapura 133, 138, 141 siMhahanu 53, 107 siMhANa 442 sthihi 446 sthihitvA 433, 438, 439, 451 sthihitvAna 401, 420 sthihensu: 412 @336 siyu 460, 504 strIratna 224 sucandrima 133, 134, 135, 136, 138-140 sujAtA (grAmikadhItA) 280, 286, 364 supina 12, 17, 18, 187, 188-190 supiyAna 282 suteja 90, 92, 93 suda 8 sudarzana (deva) 487 sudarzana (parvata) 410 sudarzanA 594-596, 598-605, 607- 615, 617-619, 623-638, 640- 642, 645-646, 651-653, 656- 657, 660-663, 667 sudRza (deva) 471, 487 sudhanu 133, 138-145, 147-148, 153-159 sunanda (devaputra) 357, 358, 359 sunirmita (devaputra) 15 sundarananda 34, 97, 101, 105-107 supana 382 suparIta 203 supratiSThita (yakSa) 227 supratIza 358 suprabha 90, 92 subandhu (rAjA) 566, 567-571, 573 subAhu 138, 141, 142, 145, 154, 155, 157-159 subhUti (zAkya) 25 sumana (devaputra) 358, 359 sumeru 95, 191-192, 410, 450, 468-469, 486, 509 suyAma (devendra) 491 suyAma (devaputra) 15 suvaka 321 suvastika 431 suve 601, 610 suvarNarAjA 22 surAmaireyamadyapAnAto vairamaNa 140 surucirA (agramahiSI) 568 surupa (hariNa) 354, 356 sUpa 643 sUpakAramahattaraka 642-643, 643 sUpamahattaraka 643, 644 sthUlabhikSa 1 sphUTa 368 spRzitva 535 spRziSya 545 saindhava 566, 620 somaprAsa (mahAyajJa) 331 svastika (yAvasika) 365 svo 614 ha haMsakuza 584 hakkAra 105, 107, 598, 617 hakkArahikkAra 253 hanAti 114 hanitvAna 311 hareNDA (Nu) 286 hareNukAyUSa 184 hastinApura 133, 138, 141, 143, 146, 147, 156-159 hastimeNTha 611, 615 hastiratna 224 hAyati 316 hikkAra 557, 598 @337 himavanta 64, 97-99, 136, 146, 149, 160, 279, 287 himavAn (m) 143, 372 hiraNyasuvarNa 238, 252 hISaNa 265 hrIyati 493, 494, 495 hrIyAyantI 89 heThato 591 heThA 474, 603, 652, 653, 656 heThye 585 heSThato 589, 590 heSTA 87, 130, 415, 473, 512, 513 heSTima 229 hohati 314 hohanti 313 hohinti 288 hohiSyati 49 hohisi 547 @338 [Blank] @339 ##ERRATA Page Line For Read## 17 8 naravIzArdula naravIrazArdUla 37 2 anamataM anumataM 45 6 ^madRzAnAni ^medRzAni 45 13 nizcaransu: nizcarensu: 47 2 kalAsa^ kailAsa^ 116 13 aye ayaM 125 11 ^grAmike ^grAmiko 126 9 sanirghaNTha^ sanighaNTa^ 127 6 ^maruhiya ^mAruhiya 138 14 daSTAni dRSTAni 209 10 ratirva ratirna 214 14 zUnyahasta^ zUnahasta^ 263 7 bhUvi bhuvi 286 6 ttojazca ojazce 323 14 vavIro va vIro 327 11 pUrA purA 337 8 vaTTo (DDA) vaTTo (DDo) 353 10 paDikaDDhako parikaDDhako 360 4 pranidhi^ praNidhi^ 361 1 sthAmane sthAmena 362 4 cAnUprApnuvanti cAnuprApnuvanti 372 11 abhyUdayamAno abhyudayamAno 381 5 pranidhi praNidhi 384 10 parityakta parityaktA 413 2 ^stano^ ^stena^ 452 7 labdhA labdhvA 481 16 zruniMtva zruNitva 496 8 devanAmatha devAnAmatha 500 5 majjAghAso majjAghAtI 501 4 suvito sukhito @340 533 11 priyavadya priyavadyaM 572 13 bahuni bahUni 574 11 bahunAM bahUnAM 584 2 anyaya anyasya 584 9 ^dRSikozo ^dRSikuzo 584 10 kusumakozo kusumakuzo 599 7 tadetkAraNaM tadetatkAraNaM 612 11 AnattikAM ANattikAM 616 11 (koNDa) (kANDa) 636 13 ^samudyakA ^samudgakA